Inhoudsopgave. 1. Beleid voor verantwoord beleggen Uitvoeringsbeleid richting ondernemingen Uitsluitingen van bedrijven en landen 31

Transcriptie

1 2013

2

3 Inhoudsopgave 3 Voorwoord in kengetallen 5 1. Beleid voor verantwoord beleggen Doel van verantwoord beleggen Uitgangspunten van ons beleid verantwoord beleggen De ESG-factoren in het beleggingsproces Dialoog met bedrijven (engagement) Uitsluitingsbeleid SPW Actief gebruik aandeelhoudersrechten Goed ondernemingsbestuur Beleggen in duurzaamheid Communicatie over verantwoord beleggen Krachten bundelen voor meer resultaat 9 3. Uitvoeringsbeleid richting ondernemingen Contact met ondernemingen Stemmen op aandeelhoudersvergaderingen Keuzes maken om effectief te zijn Beloningsbeleid Verantwoord omgaan met milieu en energie Bescherming van de kleine aandeelhouder Verstandig personeelsbeleid Mensenrechten Tegengaan omkoping en corruptie OESO-contactpunt erkent inzet bij POSCO Milieu, sociaal beleid en goed bestuur als 10 onderdeel van de beleggingsstrategie 2.1 Beter zicht op beleggingen Integratie in het beleggingsproces Beleggingen met hoge duurzaamheidswaarde Uitsluitingen van bedrijven en landen Dialoog met regelgevers en marktpartijen Duidelijke en strengere Europese milieuregels Cultuurverandering in de financiële sector Betere bedrijfsrapportages Nationale regels voor ondernemingsbestuur Meer aandacht voor langetermijnfinanciering Vooruitblik op

4 4 Voorwoord Verantwoord beleggen wordt steeds belangrijker voor de Nederlandse pensioenfondsen. Niet alleen omdat deelnemers en gepensioneerden steeds hogere eisen stellen aan waarin hun geld wordt belegd, ook omdat fondsbesturen dit duidelijk hoger op hun agenda hebben staan. Ook voor SPW is dat het geval. Al een aantal jaren heeft SPW een duidelijk beleid voor verantwoord beleggen en dat beleid heeft een stevige plek gekregen in onze beleggingspraktijk. Bij beleggingsbeslissingen kijken we niet alleen naar de financiële prestaties van bedrijven, maar letten we ook op hoe bedrijven hun bestuur hebben ingericht en hoe zij omgaan met het milieu en hun medewerkers. Deze zogenoemde ESG-factoren (Environmental, Social en Governance) krijgen aandacht in alle beleggingsproducten waarin SPW het pensioengeld van haar deelnemers belegt. Door verantwoord te beleggen, wil SPW niet alleen zorgen voor een goed rendement, maar ook bijdragen aan een duurzamere wereld. De richtlijnen die onder toezicht van de Verenigde Naties zijn opgesteld over hoe bedrijven moeten omgaan met mensenrechten (UN Global Compact) behoren tot onze belangrijkste uitgangspunten. Ook willen we niet dat ons geld wordt gebruikt door overheden van landen waarvoor de Verenigde Naties een wapenembargo hebben afgekondigd. Het vermogensbeheer, en daarmee ook de uitvoering van het beleid voor verantwoord beleggen, heeft SPW uitbesteed aan vermogensbeheerder APG. Op deze manier kan SPW, als duurzame belegger, binnen grotere verbanden samenwerken en meer bereiken. In dit verslag gaan we eerst in op hoe ons beleid voor verantwoord beleggen eruitziet. Vervolgens leest u hoe we dit in 2013 een stevige plek hebben gegeven in de verschillende beleggingsstrategieën; hoe APG mede namens SPW via het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen geprobeerd heeft bedrijfsbeleid te beïnvloeden; en wat we bereikt hebben door met individuele ondernemingen in dialoog te treden. Wij hopen dat dit verslag u een goed beeld geeft van hoe wij de pensioengelden van de woningcorporatiesector op een verantwoorde manier beheren. Bestuur van SPW

5 2013 in kengetallen procent van de aandelen- en obligatiebeleggingen van SPW is beoordeeld op 100 schending van de uitgangspunten van de Verenigde Naties voor verantwoord ondernemen (UN Global Compact). Hierin zijn de minimale normen voor bedrijven samengebracht op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten, milieu en het tegengaan van corruptie. 8, Het totale belegde vermogen van SPW bedroeg per 31 december ,3 miljard euro. Met 196 ondernemingen is contact geweest over milieu- en sociaal beleid en goed ondernemingsbestuur. Op aandeelhoudersvergaderingen was SPW vertegenwoordigd en heeft zij haar stem laten horen. 4 We publiceren 4 keer per jaar op een nieuwe lijst met alle beursgenoteerde bedrijven waarin wij beleggen. Onze vermogensbeheerder onderzocht voor SPW en andere klanten beursgenoteerde bedrijven om na te gaan hoe verschillende onderdelen van het ondernemingsbestuur samenhangen met het langetermijnrendement. 15 bedrijven zijn uitgesloten, omdat ze in 15 strijd handelen met de VN-uitgangspunten voor verantwoord ondernemen of betrokken zijn bij de productie van chemische of biologische wapens, landmijnen, clustermunitie of kernwapens, voor zover dat in strijd is met het internationale non-proliferatieverdrag uit De 0,08 procent van de aandelen van 0,08 een Aziatisch staalbedrijf die onze vermogensbeheerder in handen heeft, bleken voldoende om het bedrijf te laten instemmen met een onafhankelijk onderzoek naar een mega-investering die veel maatschappelijk protest opriep.

6 6 1. Beleid voor verantwoord beleggen Verantwoord beleggen is voor SPW een manier om het risico- en rendementsprofiel van de portefeuille te verbeteren en tegelijkertijd bij te dragen aan duurzame ontwikkeling. Het SPW-beleid voor verantwoord beleggen kent een duidelijk doel en heldere uitgangspunten. 1.1 Doel van verantwoord beleggen Het beleid verantwoord beleggen van SPW heeft drie doelstellingen: de risico/rendementsverhouding verbeteren; blijk geven van maatschappelijke verantwoordelijkheid; bijdragen aan de waarborging van de integriteit van de financiële markten. 1.2 Uitgangspunten van ons beleid verantwoord beleggen Om de doelstellingen te behalen, is het beleid verantwoord beleggen gebaseerd op een aantal uitgangspunten. De belangrijkste staan hieronder. In de daarop volgende subparagrafen lichten we de uitgangspunten nader toe. 1. Verantwoord beleggen is een integraal onderdeel van ons beleggingsproces. Aandeelhoudersrechten, milieu- en sociale aspecten worden meegenomen in onze investeringsbeslissingen. Onderzoek op deze terreinen kan leiden tot de beslissing om een bepaalde belegging niet te doen, af te stoten of de omvang ervan te veranderen. Om de doelen te bereiken, let onze vermogensbeheerder bij zijn beleggingsbeslissingen niet alleen op de financiële prestaties van bedrijven, maar ook op hoe zij omgaan met hun omgeving, medewerkers en aandeelhouders. Daarbij spelen soms maatschappelijke kwesties, zoals de gevolgen van klimaatverandering, het gebruik van kinderarbeid, schending van de rechten van lokale gemeenschappen en mensenrechtenschendingen in het algemeen. We zijn ervan overtuigd veel te kunnen bereiken door als aandeelhouder bedrijven te blijven uitdagen om hun duurzaamheidsprestaties te verbeteren. Het aangaan van een dialoog met hen (engagement) kan leiden tot verandering. We besteden hieraan veel aandacht. 2. Onze vermogensbeheerder gaat de dialoog aan met bedrijven om duurzaamheid en goed bedrijfsbestuur te realiseren. In deze gesprekken maakt onze vermogensbeheerder duidelijk welke normen wij hanteren 1 op het gebied van duurzaamheid en aandeelhoudersrechten. 3. We verwachten van bedrijven dat zij handelen met respect voor de uitgangspunten voor verantwoord ondernemen van de VN. Doen ze dat niet, dan is dat voor onze vermogensbeheerder aanleiding voor het starten van een dialoog. Wanneer die dialoog niet tot verbetering leidt, kan SPW overgaan tot de verkoop van haar belangen. Ook beleggen we niet in producten die verboden zijn volgens de Nederlandse wet of internationale regelgeving.

7 7 4. We gebruiken actief onze rechten als aandeelhouder. Onze vermogensbeheerder stemt op de aandeelhoudersvergaderingen van bedrijven waarin we beleggen. 5. We maken ons nationaal en internationaal sterk voor betrouwbare regelgeving om duurzaamheid en goed ondernemingsbestuur te verankeren. 6. Onze vermogensbeheerder is actief op zoek naar aantrekkelijke beleggingen die duurzaamheid bevorderen. zogenoemde ESG-factoren: Environmental, Social en Governance. We willen weten welke risico s onze beleggingen op deze terreinen lopen en laten dit meewegen in de manier waarop wij beleggen. Hiervoor gebruikt de vermogensbeheerder informatie van gespecialiseerde onderzoeksinstellingen, niet-gouvernementele organisaties en andere bronnen. Regelmatig licht onze vermogensbeheerder de volledige aandelen- en bedrijfsobligatieportefeuilles door op bedrijven die de 5 uitgangspunten voor verantwoord ondernemen van de VN niet naleven of op andere manieren niet-duurzaam bezig zijn. Bedrijven worden daarop aangesproken. 7. We dragen het beleid verantwoord beleggen actief uit om zo duurzaamheid en goed bedrijfsbestuur te bevorderen. We communiceren actief over onze activiteiten. 8. Onze vermogensbeheerder werkt samen met andere beleggers om het effect van ons beleid verantwoord beleggen te vergroten. Onze vermogensbeheerder is actief in diverse (internationale) samenwerkingsverbanden De ESG-factoren in het beleggingsproces Om goed te kunnen beleggen, willen we de kansen en risico s van onze beleggingen duidelijk in beeld hebben. Daarom gaat onze vermogensbeheerder bij de beleggingsbeslissingen niet alleen af op de financiële prestaties en de bedrijfsprocessen, maar kijkt hij ook of bedrijven beschikken over een goed milieu- en sociaal beleid en of zij goed worden bestuurd. Dit zijn de Dialoog met bedrijven (engagement) Voor ons beleid verantwoord beleggen hebben we heldere verwachtingen geformuleerd, in aansluiting op nationale en internationale regelgeving. In de eerste plaats zijn dat de Nederlandse wetten en de internationale verdragen waarbij Nederland partij is. We verwachten dat de bedrijven en fondsen waarin we beleggen, handelen in lijn met de richtlijnen voor verantwoord ondernemen van het UN Global Compact, een initiatief van de Verenigde Naties. Hierbij gaat het om de fundamentele mensenrechten, arbeidsrechten, milieumaatregelen en het tegengaan van corruptie. Belangrijk zijn ook de richtlijnen voor multinationale ondernemingen, de principes voor goed ondernemingsbestuur van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de bestuursrichtlijnen van het Internationale Corporate Governance Netwerk, een samenwerkingsverband van beleggers dat goed ondernemingsbestuur bevordert.

8 8 Op verschillende manieren houdt onze vermogensbeheerder in de gaten of bedrijven hieraan voldoen. Is dat niet het geval, dan kan dat het begin zijn van een dialoog. Om hierbij meer resultaat te bereiken, wordt vaak samengewerkt met andere beleggers Uitsluitingsbeleid SPW Als een bedrijf er niet in slaagt ernstige tekortkomingen te verbeteren en er ook geen zicht is op verbetering in de nabije toekomst, kan als uiterste stap worden overgegaan tot uitsluiting. Dit betekent dat de belangen in het bedrijf worden verkocht en er geen zaken meer mee worden gedaan. De door SPW uitgesloten bedrijven vallen in twee categorieën: bedrijven zijn direct betrokken bij de fabricage van producten die door Nederlandse en internationale regelgeving verboden zijn; bedrijven handelen in strijd met de uitgangspunten van de VN voor verantwoord ondernemen en laten niet blijken hun praktijken te willen aanpassen door met onze vermogensbeheerder een dialoog aan te gaan. In gesprekken met bedrijven maakt onze vermogensbeheerder duidelijk welke normen wij hanteren. We beleggen niet in bedrijven die direct betrokken zijn bij de fabricage van antipersoonlandmijnen, clusterbommen, chemische of biologische wapens of kernwapens die geproduceerd worden in strijd met het Non-Proliferatieverdrag. Ook investeren we niet in overheidsobligaties van landen waarvoor een wapen- embargo van de VN Veiligheidsraad van kracht is. Dit betekent dat momenteel meerdere bedrijven en landen zijn uitgesloten. Welke dit zijn, leest u in hoofdstuk Actief gebruik aandeelhoudersrechten Beleggen in beursgenoteerde aandelen brengt risico s met zich mee, bijvoorbeeld het risico dat ondernemingsbestuurders verkeerde beslissingen nemen. Ons beleid voor goed bestuur is erop gericht om onze belangen als aandeelhouder te beschermen en invulling te geven aan onze verantwoordelijkheid als aandeelhouder. Onze activiteiten omvatten onder meer: stemmen op aandeelhoudersvergaderingen; steunen of opstellen van aandeelhouderresoluties; gesprekken met bedrijfsbesturen over ondernemings beleid; en het verhalen van schade. Op aandeelhoudersvergaderingen in Nederland is onze vermogensbeheerder regelmatig persoonlijk vertegenwoordigd. Elders in de wereld stemmen we meestal via een elektronisch stemsysteem of wordt een andere institutionele belegger of een extern bureau gevolmachtigd om namens SPW het woord te voeren. Voor afzonderlijke bedrijven wordt het stemgedrag bepaald op basis van externe adviezen en in samenspraak met corporate governance-specialisten. Als onze vermogensbeheerder het met bepaalde voorstellen van een bedrijf oneens is, dan wordt zoveel mogelijk het gesprek aangegaan om onze standpunten toe te lichten. Over het algemeen blijken bedrijven daarvoor open te staan en soms worden als gevolg daarvan agendapunten herzien of zelfs ingetrokken.

9 Goed ondernemingsbestuur Onze vermogensbeheerder spreekt regelmatig met wet- en regelgevers over duurzaamheid en goed ondernemingsbestuur. Ook dragen we bij aan de ontwikkeling van normen die de integriteit van financiële markten op de lange termijn moeten verbeteren. Als institutionele belegger leven we de Nederlandse Corporate Governance Code na. Deze bevat principes en bepalingen over goed bedrijfsbestuur Beleggen in duurzaamheid SPW investeert in alternatieve energie, schone technologieën en microkredieten en zoekt naar nieuwe mogelijkheden om te beleggen in dergelijke duurzame initiatieven. Met zulke beleggingskansen leveren wij een bijdrage om beetje bij beetje maatschappelijke en milieuproblemen op te lossen Communicatie over verantwoord beleggen Op kwartaalbasis publiceren we een overzicht van de (aandelen)portefeuille op de website om transparant te zijn over ons beleid en de uitvoering hiervan. De vol ledige lijst van aandelenbeleggingen wordt gepubliceerd met een vertraging van één kwartaal. We willen namelijk wel inzicht geven aan onze deelnemers en andere belanghebbenden, maar geen waardevolle informatie doorspelen aan andere marktpartijen. spoor zitten. Daarom zijn wij rechtstreeks of via onze vermogensbeheerder actief betrokken bij organisaties die nationaal en internationaal proberen de aandacht voor duurzaamheid en goed ondernemingsbestuur te bevorderen. SPW is lid van de Nederlandse vereniging van institutionele beleggers Eumedion. Onze vermogensbeheerder is lid van het samenwerkingsverband van beleggers dat goed ondernemingsbestuur promoot (ICGN) en van de organisatie die op initiatief van de Verenigde Naties probeert beleggers te laten handelen volgens de principes van verantwoord beleggen (UN PRI). Binnen UN PRI leidt onze vermogensbeheerder de werkgroep die dit in de wereld van de hedgefondsen doet. De vermogensbeheerder is ook lid van het internationale samenwerkingsverband van institutionele beleggers dat zich bezighoudt met de kansen en risico s op de lange termijn als gevolg van klimaatverandering (IIGCC). Samen met onder andere bedrijven en accountants zit hij in de raad die streeft naar meer aandacht voor duurzaamheid en goed bestuur vanuit andere regels voor de rapportages van ondernemingen over hun functioneren (IIRC) Krachten bundelen voor meer resultaat We zijn ervan overtuigd dat we meer kunnen bereiken door samen te werken met beleggers die op hetzelfde

10 10 2. Milieu, sociaal beleid en goed bestuur als onderdeel van de beleggingsstrategie We beleggen de pensioenpremies van onze deelnemers in verschillende beleggingsproducten: aandelen, obligaties, vastgoed, infrastructuur, private equity, hedgefondsen en grondstoffen. Om de risico s te spreiden, zijn de beleggingen verdeeld over verschillende portefeuilles, die alle een eigen strategie kennen. Verantwoord beleggen is onderdeel van elke strategie, maar wordt per categorie op maat uitgevoerd. Figuur 2.1: Waarin belegt SPW haar vermogen? De invloed van milieu, sociale factoren en goed bestuur wordt continu als onderdeel van de beleggingsprocessen geanalyseerd en beoordeeld, omdat die de financiële prestaties van de beleggingen op de lange termijn kan beïnvloeden. Wij vinden het dan ook belangrijk om deze ESG-invloeden steeds meer in de beleggingsbeslissingen te laten meewegen. Onze vermogensbeheerder heeft een team van negen specialisten in dienst, dat ons adviseert over de ontwikkeling van het beleid verantwoord beleggen. Daarnaast 5% 7% Aandelen Grondstoffen 14% 29% Hedge Funds Infrastructuur 36% 4% 3% 1% Obligaties Overige Private Equity Vastgoed

11 11 ondersteunt het de uitvoering hiervan. Een van de teamleden is gestationeerd op het kantoor in Hongkong om speciale aandacht te kunnen geven aan de beleggingen in Azië en Oceanië. De portefeuillemanagers die binnen de verschillende strategieën de beleggingsbeslissingen nemen, werken nauw samen met de leden van dit team. Zij hebben allerhande instrumenten tot hun beschikking om voortdurend te weten hoe de bedrijven waarin SPW belegt, omgaan met bijvoorbeeld milieu en medewerkers. Zo kunnen zij een goede inschatting maken van de kansen en risico s die met een belegging gepaard gaan. Onderzoeksbureau Sustainalytics levert een overzicht van bedrijven die in strijd handelen met de tien uitgangspunten van de Verenigde Naties voor verantwoord ondernemen (UN Global Compact). Alle bedrijven in de portefeuille worden hierop jaarlijks gescreend. Daarnaast heeft onze vermogensbeheerder nog een reeks andere instrumenten ontwikkeld om goed in kaart te brengen hoe bedrijven scoren op milieu, sociaal beleid en goed bestuur. Voor niet-beursgenoteerde ondernemingen hanteert onze vermogensbeheerder een andere aanpak dan voor aandelen en vastrentende strategieën. Omdat wij ons hierbij verbinden aan beleggingen met een langere looptijd, is het essentieel om vooraf duidelijke analyses te maken van risico s en kansen. Bij nieuwe mandaten in vastgoed, hedgefondsen, grondstofwinning en private equity worden afspraken gemaakt met de externe beheerders van deze beleggingen, zodat de verwachtingen op het terrein van duurzaamheid en goed bestuur helder zijn vastgelegd. Onze vermogensbeheerder laat de managers van deze beleggingen regelmatig rapporteren over voortgang en eventuele problemen. 2.1 Beter zicht op beleggingen Onze vermogensbeheerder ontwikkelt constant nieuwe instrumenten om de duurzaamheidsprestaties van beleggingen te meten. In 2013 heeft hij weer een nieuw model aan het al bestaande instrumentarium toegevoegd en is een belangrijke stap gezet bij de ontwikkeling van een ander model. Op verschillende manieren heeft onze vermogensbeheerder zijn invloed als marktpartij gebruikt om meer aandacht voor duurzaamheid en goed ondernemingsbestuur te krijgen bij externe managers. Risicowaarderingsmodel duurzaamheid en goed bestuur Onze vermogensbeheerder maakt bij het beleggen in aandelen gebruik van meerdere strategieën, die door verschillende teams worden uitgevoerd. Het team dat een portefeuille met zo n vierhonderd Europese bedrijven beheert (Europese fundamentele strategieën), heeft een nieuwe manier ontwikkeld om beter in te schatten in hoeverre de waarde van een belegging reageert als gevolg van problemen op het gebied van milieu, sociaal beleid en goed bestuur. Daarbij wordt gekeken naar

12 12 de risico s die een bedrijf loopt, de kans dat die risico s optreden en de gevolgen ervan voor de waarde van de aandelen. Bij oliebedrijven gaat het bijvoorbeeld om de kansen op een milieuramp en de mogelijke gevolgen daarvan voor de ondernemingswaarde, gebaseerd op ervaringen met rampen in het verleden. Duurzaamheidsrisico s en financiële risico s zijn op deze manier geïntegreerd in een analyse. Op basis van de uitkomst vergroot of verkleint onze vermogens beheerder de aan het bedrijf toegekende waarde. Omdat dit model een diepgaande kennis van bedrijven en een gedegen analyse vereist, wordt het alleen bij de grotere beleggingen gebruikt en bij die beleggingen waarvan op voorhand het duurzaamheidsrisico hoog wordt geschat. Het Quant-model Het team dat met behulp van econometrische modellen een portefeuille beheert met zo n vijftienhonderd bedrijven (Kwantitatieve aandelenstrategieën) heeft onderzocht hoe de wijze van besturing van een onderneming samenhangt met het langetermijnrendement. Via een grootschalig onderzoek heeft dit team voor ruim vierduizend bedrijven inzichtelijk gemaakt hoe ze scoren op tweehonderd verschillende criteria van goed ondernemingsbestuur, variërend van beleid om kinderarbeid te voorkomen tot anti-corruptiemaatregelen. Vervolgens is onderzocht hoe deze scores samenhangen met de beurskoers. Belangrijkste uitkomst: het rendement op de lange termijn hangt niet samen met wat een bedrijf zegt over zijn bestuur, maar wel met de daadwerkelijke inrichting van het bestuur. Met de uitkomsten van dit onderzoek is de basis gelegd voor het zogenoemde Quant-model, dat het mogelijk moet maken om elementen van duurzaamheid en goed ondernemingsbestuur een explicietere rol te laten spelen in het beleggingsbeleid. Doorlichten en beïnvloeden externe managers Onze vermogensbeheerder heeft het beheer van zo n twintig procent van de SPW-aandelen ondergebracht bij externe managers. Het is belangrijk dat deze beleggingen voldoen aan het beleid voor verantwoord beleggen. Onze vermogensbeheerder maakt uitgebreide analyses voordat hij een nieuw samenwerkingsverband met een externe manager aangaat en hij heeft intensief contact met de externe managers tijdens de samenwerkingsperiode. In 2013 is uitgebreid aandacht besteed aan deze externe managers. De ruim dertig vermogensbeheerders zijn het afgelopen jaar allemaal extra grondig beoordeeld op het aspect verantwoord beleggen. Op zeven verschillende terreinen heeft onze vermogensbeheerder gekeken wat hun beleid is en wat ze in de praktijk doen, waarna ze op elk van die terreinen zijn ingedeeld in een overzicht met vijf stadia van ontwikkeling. Op deze manier heeft onze vermogensbeheerder een goed beeld gekregen van de huidige stand van zaken bij de externe managers en kan gevolgd worden hoe dit zich ontwikkelt. Onze vermogensbeheerder wil deze analyse elk jaar herhalen en de uitkomsten gebruiken bij de jaarlijkse evaluatie van de externe managers.

13 13 Extra aandacht was er ook voor de private equityfondsen, waar structurele aandacht voor verantwoord beleggen vaak nog gering is. Begin 2013 verscheen het ESG Disclosure Framework for Private Equity, dat onze vermogensbeheerder samen met andere grote investeerders heeft ontwikkeld. Met dit raamwerk ontstaat er binnen de fondsen meer aandacht voor milieu, sociaal beleid en goed ondernemingsbestuur. We beleggen in private equity-fondsen die voor een aantal jaren worden opgezet en investeren in nietbeursgenoteerde bedrijven. Bij private equity heeft doorgaans alleen de manager van een fonds rechtstreeks contact met de bedrijven die in dat fonds zitten. In het nieuwe raamwerk staat gedetailleerd omschreven hoe zo n fondsmanager zijn beleggers moet rapporteren over wat hij doet aan verantwoord beleggen. Dit helpt onze vermogensbeheerder nog beter zicht te houden op onze beleggingen. In 2013 besloot onze vermogensbeheerder te beleggen in een hedgefonds van een manager met wie de vermogensbeheerder in 2011 niet in zee wilde gaan als co-financier van een project, omdat dat onvoldoende scoorde op duurzaamheid en goed ondernemingsbestuur. Het nieuwe hedgefonds kon de toets vooraf wel doorstaan. Dat was het resultaat van het intensieve contact dat onze vermogensbeheerder in de tussentijd met de manager had. Het leidde ertoe dat de manager de wereldwijde uitgangspunten voor verantwoord investeren (UN PRI) ondertekende en een eigen duurzaamheidsbeleid opzette. CO 2 -voetafdruk van beleggingen De bedrijven in de aandelenportefeuille van onze vermogensbeheerder stoten jaarlijks 35 miljoen ton aan CO 2 uit. Dat bleek uit een uitgebreide analyse die onze vermogensbeheerder in 2013 maakte van de CO 2 - voetafdruk van deze beleggingen op basis van cijfers over Voor elk bedrijf is bekeken hoe hoog de uitstoot is. Zo n 90 procent van de totale uitstoot komt voor rekening van nutsbedrijven, fabrieken en elektriciteitscentrales, die samen zo n 30 procent van de portefeuille uitmaken. Een direct verband tussen de CO 2 -uitstoot van een bedrijf en zijn financiële prestaties is niet ontdekt. Dit was ook niet verwacht. Op dit moment is de prijs voor uitstootrechten laag. Mocht de prijs stijgen, dan kan dat wel ten koste gaan van de bedrijven met een hogere uitstoot. CO 2 -emissie blijft voor het bestuur dan ook een factor om in de gaten te houden. Vastgoedbeleggingen beperken energieverbruik Onze vermogensbeheerder was een van de oprichters van de Global Real Estate Sustainability Benchmark (GRESB; een duurzaamheidsvergelijker voor vastgoed), die inmiddels wereldwijd wordt gebruikt. Van al zijn nieuwe vastgoedbeleggingen vereist onze vermogensbeheerder dat ze aan GRESB meedoen via een meting vooraf en jaarlijkse vervolgmetingen. Zo n twee derde van de vastgoedportefeuille valt inmiddels onder GRESB (198 beleggingen).

14 14 Onze vermogensbeheerder heeft inzage in het totale energie- en waterverbruik, de CO 2 -uitstoot en de afvalstromen van zijn eigen vastgoedbeleggingen. De energie-, water- en CO 2 -reductie van de beleggingen in vastgoedfondsen zijn afzonderlijk te volgen. Ruim 40 procent van de beleggingen die langer dan drie jaar in de portefeuille zitten, zijn zogenoemde Green Stars. Dat betekent dat ze in de GRESB-benchmark in de hoogste categorie scoren. Op één na slaagden al deze bedrijven er in 2013 in om hun energieconsumptie te reduceren. Doordat onze vermogensbeheerder relatief grote belangen heeft in de verschillende vastgoedbeleggingen en een actieve dialoog voert (in 2013 waren er 61 contactmomenten over duurzaamheid en goed bestuur), is het een serieuze gesprekspartner. 2.2 Integratie in het beleggingsproces Aandacht voor milieu, sociaal beleid en goed ondernemingsbestuur is een wezenlijk onderdeel van het beleggingsproces. Tabel 2.1 geeft een beeld van die integratie binnen de verschillende beleggingsstrategieën. Sommige zaken gelden voor elke strategie. Van alle bedrijven waarin wij beleggen, verwachten we dat ze handelen in lijn met de afspraken die in VN-verband zijn gemaakt over hoe bedrijven moeten omgaan met mensenrechten, arbeidsrechten, corruptie en milieu. Het uitsluitingsbeleid geldt ook voor de gehele portefeuille. De landenrisicometer die is ontwikkeld met onderzoeksbureau Sustainalytics, geeft alle portefeuillemanagers zicht op de risico s van landen waar het gaat om duurzaamheid en goed bestuur. Voorstellen voor nieuwe beleggingen (boven een bepaalde omvang) in niet-beursgenoteerde ondernemingen en nieuwe mandaten voor een externe manager worden beoordeeld door een team dat speciaal let op duurzaamheid en goed bestuur.

15 15 Tabel 2.1: Hoe kent het bestuur de duurzaamheidsprestaties van zijn beleggingen? Alle portefeuillemanagers van onze vermogensbeheerder hebben toegang tot het in eigen huis ontwikkelde ESG Dashboard, dat in één oogopslag laat zien hoe een bedrijf scoort op milieu- en sociaal beleid en goed ondernemingsbestuur. In het dashboard staan verder het stemgedrag van SPW bij het bedrijf, de correspondentie die met het bedrijf is gevoerd en de gesprekken die hebben plaatsgevonden. Ook staan er analyses in van drie onafhankelijke onderzoeksbureaus. Aandelen in APG-beheer Het ESG bedrijfsrisico s vergelijkingsprofiel dat onze vermogensbeheerder ontwikkelde met dataleverancier Bloomberg, geeft portefeuillemanagers inzicht in trendmatige ontwikkelingen, zoals het energiegebruik in opeenvolgende jaren, de CO 2 -uitstoot en het aantal dodelijke ongelukken. Via dit model, dat in 2013 geïmplementeerd werd, kunnen we de prestaties van een bedrijf vergelijken met die van sector- en branchegenoten. Het in 2013 geïntroduceerde Risicowaarderingsmodel duurzaamheid en goed bestuur geeft zicht op de mate waarin de waarde van een belegging wordt beïnvloed als gevolg van risico s en kansen op een van de ESG-terreinen. Het Quant-model maakt het eenvoudiger om ESG-factoren een rol te laten spelen bij beleggingsbeslissingen in de omvangrijke portefeuille die vooral wordt beheerd met behulp van econometrische modellen. Aandelen externe managers Bij elk nieuw mandaat dat bij een externe manager wordt ondergebracht, controleert de vermogensbeheerder van SPW of dit gebeurt in overeenstemming met het verantwoord beleggingsbeleid. De ruim dertig grote vermogensbeheerders die voor onze vermogensbeheerder werkten, zijn in 2013 uitgebreid doorgelicht op de aandacht die ze geven aan milieu, sociaal beleid en goed ondernemingsbestuur. Deze analyse wordt elk jaar herhaald en de uitkomsten zijn onderdeel van de jaarlijkse besprekingen met deze managers.

16 16 Staatsobligaties SPW belegt niet in landen waartegen de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties een wapenembargo heeft afgekondigd. De portefeuillemanagers gebruiken de Landenrisicometer bij de analyse van kansen en risico s. Bedrijfsobligaties Alle portefeuillemanagers van onze vermogensbeheerder hebben toegang tot het ESG Dashboard, dat in één oogopslag laat zien hoe een bedrijf scoort op milieu- en sociaal beleid en goed ondernemingsbestuur. De portefeuillemanagers nemen in de beleggingsvoorstellen de duurzaamheidsscores op. Als die lager zijn dan de scores van vergelijkbare bedrijven, volgt een meer gedetailleerde analyse. Inflatiegerelateerde leningen Het ESG-team beoordeelt alle beleggingsvoorstellen op duurzaamheid en goed ondernemingsbestuur. Vastgoed Onze vermogensbeheerder eist van alle niet-beursgenoteerde vastgoedbeleggingen dat ze voor de hele beleggingsperiode meedoen aan de Global Real Estate Sustainability Benchmark, de duurzaamheidvergelijking voor vastgoed die onze vermogensbeheerder heeft helpen opzetten. Dit betekent een toetsing vooraf en een jaarlijkse meting van de duurzaamheidsprestaties. Waar nodig wordt een dialoog gestart om de prestaties te verbeteren. Aandacht voor goed bestuur is ook integraal onderdeel van dit proces. Hedgefondsen Het bestuur verwacht van de fondsen dat ze een beleid hebben met aandacht voor milieu, sociaal beleid en goed ondernemingsbestuur en moedigt ze aan lid te worden van de Hedge Fund Standards Board, die transparantie, integriteit en goed ondernemingsbestuur in de sector promoot. Om eraan bij te dragen dat hedgefondsen dit een duidelijke plek geven in hun bedrijfsvoering, neemt het uitvoeringsbedrijf deel aan een speciale werkgroep van de UN PRI (het internationale samenwerkingsverband dat verantwoord beleggen promoot).