Nederland betaalt ca. 0,8% van het bruto nationaal inkomen aan ontwikkelingssamenwerking.

Transcriptie

1 Samenvatting door C woorden 7 december ,2 3 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Maatschappijwetenschappen Ontwikkelingssamenwerking H1t/m7 Hoofdstuk 1 ( 1.1) Wat is ontwikkelingssamenwerking? Nederland betaalt ca. 0,8% van het bruto nationaal inkomen aan ontwikkelingssamenwerking. In de VN is afgesproken dat rijke landen minstens 0,7% van het bruto nationaal product aan ontwikkelingssamenwerking moeten uitgeven. ( 1.2) De Millenium Ontwikkelingsdoelen Vanaf Tegen mensonterende omstandigheden en voor ontwikkeling van elk individu. Het aantal mensen dat in extreme armoede leeft, ten minste voor 50% terugbrengen Alle kinderen in alle landen naar de basisschool Mannen en vrouwen overal dezelfde rechten Het aantal kinderen dat voor de vijfde verjaardag overlijdt met ⅔ terugbrengen Het aantal vrouwen dat sterft door zwangerschap met ¾ terugbrengen De verspreiding van aids, malaria en andere dodelijke ziektes stoppen Een duurzaam leefmilieu voor meer mensen, 50% van aantal mensen zonder drinkwater Eerlijke handel, oplossing schuldenvraagstuk en betere hulp Hoofdstuk 2 ( 2.1) Onderontwikkeld, ontwikkeld en in ontwikkeling Namen voor ontwikkelingslanden: Pagina 1 van 13

2 Derde Wereld Zuid Ontwikkelingslanden Dimensies van ontwikkeling: Economische dimensie (bnp, koopkracht) Sociale dimensie (gezondheidszorg, onderwijs) Politieke dimensie (mate waarin de bevolking inspraak heeft op de politiek) Culturele dimensie (mate van culturele ontwikkeling) Ecologische dimensie (milieu) Verschillen tussen ontwikkelingslanden: Economische verscheidenheid Sociale ongelijkheid (onderwijs) Politieke verschillen (hoe democratisch is een land) Culturele verscheidenheid (kolonisten, godsdienst) Verschillende ecologische problemen (woestijn, bos) ( 2.2) Overeenkomsten tussen ontwikkelingslanden Veel armoede Eenzijdige economische structuur (het nationaal product wordt vooral door 1 ding bepaald, hierdoor vaak eenzijdige export) Ongelijke inkomensverdeling (te meten met het Gini-coëfficiënt waarbij 0 voor absolute gelijkheid staat en 1 voor absolute ongelijkheid) Veel sociale problemen (weinig artsen en verplegers, weinig scholen) Bestuurlijke problemen (zachte staat, tekort aan gekwalificeerde ambtenaren, corruptie, lage amtenaarsalarissen, etnische tegenstellingen) Bedreiging van de lokale cultuur (door kolonialisme is religie overgebracht, nu is er cultureel imperialisme) Aantasting van het milieu (vaak ontbreekt wetgeving) Mate van armoede: inkomen dat nodig is voor minimaal levensonderhoud. Armoedegrens. Internationaal zijn er 2 armoedegrenzen: 1 dollar per dag Pagina 2 van 13

3 2 dollar per dag Bij allebei deze grenzen wordt rekening gehouden met koopkracht. ( 2.3) Hoe meet je ontwikkeling? BNP per hoofd van de bevolking Simpel Zegt niks over inkomensverdeling Koopkracht verschilt per land Levensverwachting en onderwijs Gezondheid, kwaliteit van de zorg Aantal analfabeten HDI (Human Development Index, 0=onontwikkeld, 1=ontwikkeld) BNP per capita in koopkrachtpariteiten Graad van scholing Levensverwachting Meerdere factoren Niet allesomvattend (mensenrechten, democratisering etc worden niet meegenomen) ( 2.4) Theorieën ter verklaring van onderontwikkeling Moderniseringstheorieën: Ontwikkeling volgens een evolutionair proces. 5 stadia van ontwikkeling volgens Rostow: Traditionele samenleving (nauwelijks ontwikkelde economie) Voorwaarden voor take-off (hoger inversteringsniveau, hoger onderwijsniveau etc) Take-off (groeispurt van economie) Verbreding van modernisering (er is een volwassen economie ontstaan) Massapruductie en -consumptie (eindstadium) Moderniseringstheorieën gaan vaak over interne factoren en zijn optimistisch. Kritische theorieën: Pagina 3 van 13

4 Landen hebben geen gelijke startpositie. Er zijn 2 stromingen van kritische theorieën: Afhankelijkheidstheorieën. Onderontwikkeling is (mede) het gevolg van ontwikkeling elders. De ontwikkelingslanden worden afhankelijk van Westerse investeringen. Theorie van ongelijke ontwikkeling. Sommige landen ontwikkelen zich eerder of anders dan andere. Economisch imperialisme: ontwikkelingslanden hebben geen kans op de exportmarkt. Hoofdstuk 3 ( 3.1) Helpen of samenwerken? Ontwikkelingssamenwerking: het geheel van activiteiten waarbij welvarende landen, particuliere organisaties, individuen, bedrijven en ontwikkelingslanden proberen om ontwikkelingslanden tot grotere welvaart te brengen. Ontwikkelingshulp: het geven van geld, goederen of diensten aan ontwikkelingslanden om de welvaart en het welzijn in die landen te bevorderen. Ontwikkelingshulp komt op 3 verschillende manieren: Giften of leningen met zachte voorwaarden Het sturen van producten Het sturen van experts om bijvoorbeeld een brug aan te leggen Omdat er geen algemeen aanvaarde definitie is van ontwikkelingsland, wordt er iedere 3 jaar een lijst opgesteld met officieel erkende ontwikkelingslanden. ( 3.2) Motieven achter ontwikkelingssamenwerking De overwegingen voor ontwikkelde landen om ontwikkelingshulp te geven: Politieke en strategische motieven (zoals Trumandoctrine en om rust te bewaren) Economische en commerciële motieven (eigen bedrijfsleven ondersteunen dmv gebonden hulp) Etnisch-humanitaire motieven (naastenliefde (christenen) of solidariteit (links), doel=vrede en hulp in noodsituaties, mensenrechten) Motieven die te maken hebben met cultuur, milieu en migratie Motievendriehoek: motieven kunnen overlappen. Overige motieven: milieu, illegale migratie en culturele motieven. Het geld en/of de kennis om hier iets aan te doen ontbreekt. Omdat milieuproblemen grensoverschrijdend zijn, hebben westerse landen er ook baat bij om ontwikkelingslanden hiermee te helpen. Illegale migratie wordt Pagina 4 van 13

5 tegengehouden door economisch perspectief te bieden en/of programma s op te zetten met de betreffende ontwikkelingslanden. Culturele motieven zijn er om de cultuur van donorlanden te verspreiden, denk bijvoorbeeld aan taal of literatuur. ( 3.3) Ontwikkelingsstrategieën Kapitalistische strategieën: Vrijemarktmechanisme. Zo min mogelijk subsidies, vooral regels opstellen. Groene revolutie (de nadruk wordt gelegd op landbouw) Importsubstitutie (de nadruk ligt op industrialisatie, eigen markt wordt afgeschermd door hoge tarieven op geïmporteerde producten te heffen) Exporgeleide groei (productie voor de wereldmarkt) Socialistische strategieën: Overheid treedt sturend op. Collectieve organisaties voor landbouw. De meeste socialistische en communistische landen zijn nu kapitalistisch(er) geworden. Overige strategiën: Herverdeling (bestrijden van armoede staat voorop) Basisbehoeften (investeren in basisbehoeften, ontstaan werkgelegenheid) Hoofdstuk 4 ( 4.1) Kenmerken van het Nederlands ontwikkelingsbeleid Nederland is 1 van de 5 landen die meer dan 0,7% van het bnp doneert aan ontwikkelingssamenwerking. Humanitaire overwegingen staan centraal in het Nederlandse ontwikkelingsbeleid. Hoofddoel: duurzame armoedebestrijding. Nederland het meeste geld aan besteedt: Onderwijs voor elk kind (doel 2) Bestrijding van besmettelijke ziektes (doel 6) Gezonder leefmilieu (doel 7) Akkoord van Schokland: in 2007 ondertekenden maatschappelijke partners en bedrijven een serie akkoorden om hun inzet voor de Milleniumdoelen te tonen. Soorten ontwikkelingshulp: Structurele hulp (gericht op lange termijn, ownership, intern) Pagina 5 van 13

6 Humanitaire hulp/noodhulp (noodsituaties) Binnen structurele hulp heb je projecthulp (afgebakende interventies) en programmahulp (economisch herstelprogramma). Kanalen voor ontwikkelingshulp: Multilateraal kanaal (internationale organisaties, verplichte contributies) Bilateraal kanaal (overheid tot overheid) Particulier kanaal (particuliere organisaties, vakbonden, bedrijfsleven) Om in aanmerking te komen voor bilaterale hulp van Nederland moet een land aan bepaalde criteria voldoen: Moet behoren tot de allerarmste ontwikkelingslanden (bnp per hoofd) Enige mate van goed bestuur (democratie, corruptie, mensenrechten) Sociaaleconomisch beleid moet het grootste deel van de bevolking bereiken Fragiele staten: landen die net uit een oorlog komen of waar nog veel geweld is. ( 4.2) Geschiedenis van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking Begin van de hulp ( ) Technische samenwerking door het uitzenden van deskundigen. Multilaterale hulp via VN. Er kwam in de jaren 50 vraag naar meer ontwikkelingshulp. Werkgeversorganisaties wilden bilaterale hulp (jaren 60-70) Eerste periode Pronk ( ) Heel bepalende man. Centrale doelstelling: armoedebestrijding. Nog steeds gebonden hulp. Budget voor hulp steeg, dit resulteerde in grote projecten ipv veel kleine. Jan de Koning en Eegje Schoo ( ) Jan: Tweesporenbeleid: armoedebestrijding en economische verzelfstandiging. Voor het grootste gedeelte ging het geld naar het tweede spoor. Eegje: structurele armoedebestrijding. Minder aandacht voor mensenrechten. Tweede periode Pronk ( ) Het plafond van 0,8% van het bnp werd ingesteld. Decentralisatie: de ambassades kregen verantwoordelijkheid over bilaterale hulp. Periode Herfkens ( ) Minder landen werden geholpen. Efficiëntere hulp. Vooral sectorhulp, geen losse projecten. Periode Van Adrenne ( ) Pagina 6 van 13

7 Aantal landen werd verder teruggebracht. Meer aandacht voor Millenniumdoelen. Periode Koenders Meer aandacht voor de positie van vrouwen en fragiele staten. ( 4.3) Heeft hulp zin? Voorstanders: Economische groei (vooral in Azië) Uitbanning van ziektes als polio Ontwikkelingshulp is noodzakelijk voor een menswaardig bestaan Hulp is eigenlijk een steun in de rug omdat ontwikkelingslanden het zelf moeten doen Tegenstanders: Hulp maakt onzelfstandig Ontwikkelingsorganisaties houden een groot deel van het geld zelf Er spelen veel (internationale) factoren een rol Hoofdstuk 5 ( 5.1) Particuliere organisaties Niet-gouvernementele organisaties krijgen sinds halverwege de jaren 60 een gedeelte van het ontwikkelingsbudget. Belangrijkste medefinancieringsorganisaties: Cordaid (katholiek) ICCO (Interkerkelijke Coördinatie Commissie Ontwikkelingssamenwerking) (protestants) Oxfam Novib ( algemeen ) Hivos (humanitair) Plan Nederland Terre des Hommes Thematische medefinanciering: projecten steunen die gericht zijn op bepaalde thema s. Sins 2005 is er één medefinancieringsstelsel. (MFS) Voordelen van particuliere organisaties: Deskundiger Pagina 7 van 13

8 Dichter bij de mensen (plaatselijke organisaties) Ongebonden (actief in landen waar de Nederlandse overheid niet helpt) Meer over het MFS: Eens in de vier jaar kunnen organisaties subsidie aanvragen De minister van Ontwikkelingssamenwerking beslist hierover Een onafhankelijke commissie beoordeelt alle inzendingen De inzendingen moeten aan een bepaald aantal eisen voldoen, zoals het eerder behalen van resultaten. Ook moet het beleid passen binnen de Milleniumdoelen. Om aan te tonen dat ze een achterban hebben, moeten organisaties ¼ van hun begroting financieren met eigen inkomsten. De minister is niet verplicht het advies van de commissie op te volgen. Critici vinden soms dat het eigenbelang van particuliere organisaties een te grote rol speelt. ( 5.2) Het bedrijfsleven Bedrijfslevenprogramma s: Programma Samenwerking Opkomende Markten (dit geeft bedrijven die een investering doen in een bedrijf een (gedeeltelijke) vergoeding) Ontwikkelingsrelevante Export Transacties (ontwikkelingslanden die voor hun investeringen Nederlandse goederen en/of diensten nodig hebben kunnen ORET-subsidie aanvragen) Maatschappelijk verantwoord ondernemen: people, planet en profit (een evenwicht hiertussen) Critici vinden mvo meer een reclamestunt. Er wordt bijvoorbeeld geen rekening gehouden met arbeidsomstandigheden. Het mvo-platform houdt het bedrijfsleven in de gaten. Maar bedrijven zijn niet verplicht om te vertellen hoe hun producten worden gemaakt, dus dit is moeilijk. ( 5.3) Individuele burgers Burgers kunnen geld geven via losse giften, een jaarlijkse donatie of een lidmaatschap. Ook kun je vrijwilligerswerk doen of een eigen ontwikkelingsproject opzetten. Veel mensen passen hun koopgedrag aan (bv geen spijkerbroek meer kopen die door kinderen is gemaakt). Maar als je dingen koopt uit ontwikkelingslanden krijgen ze ook meer kansen. Fair trade en keurmerken kunnen consumenten helpen een weloverwogen beslissing te nemen. Pagina 8 van 13

9 Ecologische voetafdruk (milieugebruiksruimte): de oppervlakte aarde die nodig is om te voorzien in de levensstijl van een persoon, stad of land. Hoofdstuk 6 ( 6.1) De Verenigde Naties Vanaf Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: morele maatstaf waarmee nationale overheden beoordeeld worden. De Algemene Vergadering kan niet dwingend zijn, maar wel sturend. De Veiligheidsraad kan wel dwingend zijn. Maar 5 leden (China, VS, Groot-Brittanië, Rusland en Frankrijk) hebben een vetorecht waardoor het moeilijk is tot beslissingen te komen. Een VN-vredesmacht kan worden ingezet wanneer er in een land na oorlog een instabiele situatie is ontstaan. Kernactiviteiten van de VN: Vrede en veiligheid Mensenrechten Milieu Economische ontwikkeling van de arme landen Het ontwikkelingsprogramma van de VN is een van de grotere multilaterale verschaffers van ontwikkelingsgelden. Ze is ook verantwoordelijk voor het Human Development Report. Hulporganisaties van de VN: FAO (bestrijden van honger, voedselveiligheid) WHO (gezondheidszorg) ILO (arbeidsvraagstukken) UNESCO (onderwijs en culturele identiteit) UNICEF (kinderrechten) UNEP (milieu) UNHCR (vluchtelingenorganisatie) Landen hebben verschillende belangen en ideeën. Ook kan de VN meestal niets afdwingen. De problemen zijn complex. Door dit alles en versnippering en de bureaucratie van de VN kan deze niet altijd goed en effectief functioneren. De VN kampt soms ook met geldgebrek omdat landen niet altijd op tijd hun contributie betalen. Pagina 9 van 13

10 ( 6.2) Wereldbank en IMF Wereldbank en IMF zijn onafhankelijke organisaties van de VN. De Wereldbank: Centraal doel: verminderen van armoede en verbeteren van levensstandaard De Wereldbank zorgt voor leningen, giften en technische ondersteuning Internationaal Monetair Fonds: Hoofddoel: verzekeren stabiliteit van internationaal monetair systeem Duurzame economische groei en hogere levensstandaard Het IMF kan leningen verstrekken met als eis economische hervormingen Indirect: groei werkgelegenheid doordat rijke landen gaan investeren Kritiek op IMF en Wereldbank: Te veel nadruk op een mondiale openmarkteconomie Te weinig ruimte voor ontwikkelingslanden om de eigen economie te beschermen Als de prijs van grondstoffen daalt, moeten landen steeds meer exporteren Teveel politiek belang van de VS ( 6.3) De Europese Unie Doel op het gebied van ontwikkelingssamenwerking: Duurzame economische en sociale ontwikkelingen De integratie van ontwikkelingslanden in de wereldeconomie Armoedebestrijding Het waarborgen van democratie, rechtsstaat, mensenrechten en fundamentele vrijheden Verschillende uitgangspunten: Europees Ontwikkelingsfonds: bescherming handel tussen EU-landen en voormalige koloniën. Instrument voor Ontwikkeling: onderwijs, gezondheidszorg, milieu en voedselzekerheid New Neighbourhood Policy: humanitaire hulp, stabiliteit en mensenrechten Kritiek op de EU: Bureaucratische regels. Langzaam aanvraagproces. Pagina 10 van 13

11 Afspraak om de handelsrelatie tussen de voormalige koloniën en de EU te liberaliseren. De EU subsidieert boeren in de lidstaten teveel, waardoor het voor boeren in arme landen moeilijk is om producten in Europa af te zetten. Hoofdstuk 7 Globalisering: mensen komen wereldwijd steeds meer en makkelijker met elkaar in verbinding te staan. Door toegenomen globalisering krijgen problemen vaak en internationaal karakter. ( 7.1) Politieke gevolgen Tegenwoordig hebben conflicten vaak een binnenlands aangelegen karakter. Nation Building: er moet saamhorigheid gaan ontstaan in jonge landen. Dit gaat moeilijk, omdat er vaak etnische en politieke verschillen. Tegelijkertijd zijn conflicten globaal. Er worden op globaal niveau oplossingen gezocht. Er is aandacht voor samenhang tussen veiligheid en ontwikkeling. Soldaten en ontwikkelingswerkers werken meer samen. Hierbij hoort de 3D-aanpak: defence, diplomacy and development. Het houdt in dat de inspanningen van diplomaten, ontwikkelingswerkers en militairen op elkaar aansluiten. ( 7.2) Economische gevolgen Globalisering heeft bijgedragen aan mondiale welvaart. Maar zoals bij alles in het leven zijn er positieve en negatieve gevolgen. Positieve gevolgen: Massaproducten worden geproduceerd voor de wereldmarkt Infrastructuur en onderwijs zijn bijvoorbeeld verbeterd De werkgelegenheid stijgt Negatieve gevolgen: Westerse landen willen niet investeren door bv corruptie of geweld Er verschijnen steeds meer goederen uit andere landen waardoor binnenlandse producten worden verdrongen Protectionisme: ontwikkelingslanden heffen hoge invoerbelastingen op buitenlandse producten zodat binnenlandse producten goedkoper blijven. Het nadeel hiervan is dat westerse landen waarschijnlijk ook hoge invoerrechten gaan heffen over de producten uit het betreffende ontwikkelingsland. Pagina 11 van 13

12 Doelstellingen Wereldhandelsorganisatie (WTO): Bevorderen internationale handel Tegengaan protectionisme Bestrijden van het dumpen van producten zoals landbouwoverschotten Oplossingen vinden voor handelsconflicten tussen landen De WTO denkt dat de ontwikkelingslanden ook baat hebben bij dit beleid: door een toenemende wereldhandel ontstaat economische groei, daardoor meer werkgelegenheid en verbeteren van inkomens. Kritiek op deze visie: Bij vrijhandel mogen arme landen buitenlandse producten niet meer tegenhouden on extra belasten, waardoor er minder voedselzekerheid is. Subsidiëring vormt een bedreiging voor de handelspositie van boeren in arme landen. Anti- en andersglobalisten protesteren tegen oneerlijke internationale verhoudingen, tegen vrijhandel en tegen de grote vrijheid van internationale bedrijven. Vrijhandel leidt vooral tot milieuvervuiling, uithollen van arbeidsnormen en tot een vergroting van de kloof tussen arm en rijk. Andersglobalisten pleiten voor regionale handel, waarbij zo min mogelijk producten over de hele aarde worden vervoerd. ( 7.3) Culturele gevolgen De wereld is een global village geworden. De moderne massamedia brengen de westerse cultuur over aan alle landen. (McLuhan) Gevolgen culturele globalisering: Informatiekloof tussen arm en rijk. Sommige mensen hebben geen toegang tot moderne massamedia. Westerse culturele dominantie. Door de opkomst van westerse bedrijven wordt de lokale cultuur verdrongen. Nadruk op de eigen culturele identiteit. Soms leidt de westerse invloed tot een tegenreactie. Cultuurrelativisten: staan open voor een andere cultuur zonder die te vergelijken met hun eigen cultuur. Kritiek: misstanden kunnen worden weggerelativeerd onder het mom van unieke cultuur Cultuuruniversalisten: bepaalde algemene waarden gelden voor elke cultuur. Kritiek: er wordt te veel uitgegaan van de eigen cultuur. Normen en waarden van de VN: Universele mensenrechten Principe van een democratische rechtsstaat Pagina 12 van 13

13 Bescherming van minderheden Erkenning van culturele verscheidenheid Pagina 13 van 13