Het doel van het expert judgement is door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat als volgt gedefinieerd:

Transcriptie

1 Ministerie Infrastructuur en Waterstaat T.a.v. Dr. ir. E.H.S. van Duin Postbus EX Den Haag Contactpersoon Judith ter Maat ZWS-0001 Doorkiesnummer +31(0) Aantal pagina's 10 Onderwerp Review commissie expert judgement Beleidstafel Droogte Geachte mevrouw Van Duin, Deze brief bevat het expert judgement van de wetenschappelijke commissie op de resultaten van de Beleidstafel Droogte. Aan de basis hiervan liggen het synthesedocument, resultaatgerichte formulieren en achtergronddocumenten die vanuit de ambtelijke werkgroep Beleidstafel Droogte ter review zijn aangeboden (zie Bijlage I voor een overzicht van deze documenten). Het doel van het expert judgement is door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat als volgt gedefinieerd: Een onafhankelijk, integraal wetenschappelijk oordeel over de kwaliteit van het synthesedocument en de onderliggende stukken. Vragen daarbij zijn: 1. Zijn de voorstellen in het synthesedocument onderling consistent? Zijn alle crossverbanden gelegd? Is het een coherent pakket aan maatregelen of zijn er acties die elkaar tegenspreken? 2. Zijn de verbetervoorstellen wetenschappelijk goed onderbouwd en is gebruik gemaakt van de meest recente wetenschappelijke inzichten en kennis? 3. Zijn er nog kennisvragen over het hoofd gezien? Zo ja welke? 4. Zijn de aanbevelingen (voor zover te beoordelen) goed/logisch? (N.B. Als er aanbevelingen van de commissie op individuele kennisvragen en antwoorden komen, neemt de ambtelijke werkgroep Beleidstafel Droogte die graag mee, maar dat heeft niet de focus.) De commissie heeft haar expert judgement opgesteld op basis van: 1. Review van de aangeboden documenten door de leden van de commissie n.a.v. de 4 bovenstaande vragen die aan de commissie zijn gesteld & invullen vragenlijst (ca. 0,5 dag tijdsbesteding).

2 2/10 2. Het voorlopig commissieoordeel dat op basis van de reviews tijdens de commissievergadering op 6 maart onder leiding van Suzanne Hulscher is geformuleerd, en 3. De dialoog tijdens de bijeenkomst Beleidstafel Droogte op 11 maart tussen deelnemers van Beleidstafel Droogte en commissievoorzitter Suzanne Hulscher. Op basis van deze bijeenkomst is het voorlopig oordeel op sommige punten verder aangescherpt, resulterend in voorliggend document. Dit document is het resultaat van ronde 1, die betrekking heeft op belangrijke én urgente issues, waarover al voor april duidelijkheid moet bestaan (i.v.m. het droogteseizoen van 2019). Later (na de zomervakantie) volgt een tweede ronde, waarin onderwerpen waar iets meer tijd voor kan worden genomen (tot november 2019), worden gereviewd. Allereerst wordt een samenvatting gegeven van de review, inclusief algemene conclusies en aanbevelingen. Daarna deelt de commissie graag haar observatie over scope en analyse zoals die is uitgevoerd en de aanbeveling (extra kennisvraag) van de commissie die daaruit voortvloeit. Vervolgens zijn de belangrijkste punten beschreven die volgen uit het expert judgement n.a.v. de 4 reviewvragen. Samenvatting review aanbevelingen en maatregelen De commissie is onder de indruk van de hoeveelheid informatie die verzameld en bestudeerd is in de achterliggende periode onder leiding van de Beleidstafel Droogte. Tegelijkertijd was het voor de commissie in de beschikbare korte tijd niet mogelijk om alles te doorgronden en heeft zij zich vooral gericht op de review van het synthesedocument. De commissie onderschrijft op hoofdlijnen de resultaten en de aanbevelingen zoals die gepresenteerd worden in het synthesedocument: De voorgenomen maatregelen lijken grotendeels zinnig en uitvoerbaar en volgen logisch uit ervaringen van afgelopen zomer (2018) (vnl. procedureel van aard, communicatie gericht, zoals verbetering van handleidingen, regelgeving, redeneerlijnen, etc.). Ze zijn coherent en consistent (mits ze in samenhang worden opgevolgd, bijv. aanbeveling 11 en 14). De meeste aanbevelingen zullen op een betrekkelijk eenduidige manier leiden tot verbeteringen. De onderliggende analyse die de afgelopen periode gemaakt is, is een combinatie van expert judgement van deskundigen en ervaringen uit de praktijk. Kanttekening Tegelijkertijd wil de commissie de volgende observaties in de scope en analyse zoals die is uitgevoerd graag delen met de Beleidstafel:

3 3/10 In de analyse is vrij snel van probleem naar oplossing gesprongen. De voorgestelde acties zijn gericht op het behouden van het huidige systeem. In het synthesedocument is er geen aandacht (deels wel in achtergronddocumenten) voor wat er eventueel is misgegaan. Wat bleken we niet te weten? Zijn er zaken voorgevallen waarin we tegen de grenzen van ons aanpassingsvermogen zaten? (De droogte zoals die zich afgelopen zomer voordeed is immers een situatie waar een waterbeheerder maar ca. 1 x in de 30 jaar mee te maken krijgt). Wat zijn de gevolgen van een meerjarige droogte en/of als extreme gebeurtenissen samenvallen (coïncidentie), zoals storm en laagwater, of plotselinge extreme neerslag na langdurige droogte? De scheve verhouding tussen (1) de tijd die is besteed aan het formuleren van kennisvragen, (2) de tijd die is besteed aan de analyse en (3) de beperkte tijd die ons nog rest om Nederland via uitwerking van de aanbevelingen voor te bereiden op een eventueel droog voorjaar Het is nog maar 2 weken tot 1 april; is dit voldoende tijd voor implementatie van de maatregelen? Dit roept bij de commissie de vraag op: In hoeverre zou een droogte-stresstest en/of studie met meer vrijheidsgraden, met goed gedefinieerde droogte-indicatoren en/of meer tijd tot andere of betere (goedkopere en robuustere) oplossingen kunnen leiden? De commissie raadt aan hier in de komende periode serieus aandacht aan te besteden, door bijv. een dergelijke kennisvraag aan de kennisvragen in de sorteerhoed toe te voegen en de studie de komende periode (tot aan de tweede review) uit te (laten) voeren. Kernpunten uit expert judgement per reviewvraag In bijlage II worden de punten van de commissie volgens de 4 reviewvragen beschreven, in de volgende volgorde: eerst de reactie op vraag 1 & 4 (deze zijn gebundeld), daarna op vraag 3 en ten slotte op vraag 2. Hieronder sommen we vijf kernpunten - of suggesties voor aanvullingen of wijzigingen op de nu opgenomen lijst van aanbevelingen in het synthesedocument (versie 22 februari 2019) - op: 1. Droogte-indicatoren - Gezien de beperkingen van huidige index neerslagtekort (het geaccumuleerde verschil tussen de hoeveelheid regen en de berekende potentiële verdamping), raadt de commissie aan andere droogte-indicatoren te introduceren. Een indicator die dichter bij het werkelijke watertekort zit dan de van oudsher gebruikte indicator kan de effectiviteit van beleidsmaatregelen aanzienlijk bevorderen. Ook het effect van betere indicatoren op samenleving kan paniek of juist te veel gebruik voorkomen. Leer daarbij ook van indicatoren die elders in de wereld in gebruik zijn en betrek hierbij de laatste inzichten uit bijv. lopende EU-onderzoeksprojecten. Kijk niet alleen naar fysische indicatoren, maar ook naar socio-economische en ecologische indicatoren. 2. Gevolgen van droogte - In het synthesedocument gaat het vooral over (zoet)waterbeschikbaarheid. De commissie mist de discussie over de mogelijke consequenties van droogte, in het bijzonder zoals die er zijn voor (versnelde) bodemdaling, stabiliteit van waterkeringen, funderingen van gebouwen en kunstwerken, aquatische ecologie en landbouw. Wat betreft waterkwaliteit gaat het in het document wel over chloride en andere opgeloste stoffen, maar bijv. niet over temperatuur (relevant voor koelwater, ecologie).

4 4/10 3. Ontsluiten van data De aanbeveling hierover in het synthesedocument onderschrijven wij, maar zouden we nog steviger willen neerzetten. Denk ook aan een centrale plek voor toegang tot data met uniforme presentatie van relevante droogteindicatoren (zie punt 1) via een dashboard voor watermanagers en -gebruikers. Beweeg ook waterschappen en private partijen tot goed ontsluiten van hun data, na kwaliteitscontrole en inclusief metadata ( datacentrum ). Stimuleer het gebruik van innovatieve meettechnieken, zoals remote sensing voor landbouw en andere satellieten in situ data. 4. Instrumentarium Er is onvoldoende aandacht voor het Nederlands Hydrologisch Instrumentarium (met de landelijke en regionale toepassingen) als basis voor het begrijpen en kunnen sturen van de waterverdeling in Nederland, nu en op de langere termijn. Het NHI is drager voor zowel operationeel watermanagement (LCW) als beleidsontwikkeling (Deltaprogramma Zoetwater). Gezien het naar verwachting vaker optreden van drogere jaren en extremen is investering in het NHI urgent en no-regret om te verkennen hoe de droogteschades (en natschades) nu en in de toekomst kunnen worden beperkt. a. Actualiseer het Nederlands Hydrologisch Instrumentarium (NHI) voor het voorspellen van zoutconcentraties in de Rijn-Maasmond en het IJsselmeer, en maak aansluitende modellen voor het hoofdwatersysteem beter geschikt en valideer voor laagwatersituaties (m.n. grondwater, bodemligging rivieren, verdamping en watertoevoer naar Nederland). b. Het NHI beschrijft op dit moment landsdekkend de situatie in het grondwater, oppervlaktewater en de waterverdeling. Voeg hier maatregelen-, kosten- en effectmodules aan toe. c. Werk verder toe naar langere-termijn weer- en waterverwachtingen voor Nederland (een maand vooruit), waarbij een voorwaarde zijn een goede toegang tot m.n. actuele grondwatergegevens (zie ook punt 3) en een betrouwbare schatting van de watertoevoer naar Nederland via de grote rivieren. d. Zorg ook dat ontwikkeling, beheer en onderhoud goed geregeld is. Leg daarbij de link met de wetenschappelijke commissie voor NHI. 5. Internationale context De internationale context wordt in de meeste aanbevelingen gemist, maar zou wel gemaakt moeten worden. Internationale samenwerking kan bijvoorbeeld ook van belang zijn bij het werk aan het opstellen van een beleidsregel voor chloride in drinkwater en mogelijke regelgeving voor debietafhankelijke lozingen. In de ons omringende landen moeten dezelfde problemen worden geadresseerd en de regelgeving en het actuele waterbeheer aldaar is ook van invloed op onze situatie. Tenslotte kan slim waterbeheer ook profiteren van meer internationale samenwerking: landelijke beeldschermen zouden wellicht ook informatie over verwachtingen uit ons omringende landen dienen te bevatten. Tot slot Tijdens het constructieve overleg van de commissie op 6 maart jl. bleek dat er veel enthousiasme en urgentie wordt gevoeld bij de leden van de commissie om niet alleen aan deze review mee te werken, maar om ook vanuit de wetenschap graag pro-actief en constructief mee te denken bij het adresseren van de droogtevraagstukken. Dit al vooruitlopend op de 2 e ronde review; een volgende review zou dat in ieder geval niet moeten beletten. Tijdens de Beleidstafel op 11 maart is vervolgens afgesproken dat een topadviseur

5 5/10 van Rijkswaterstaat en de voorzitter en secretaris van de commissie expert judgement in gesprek gaan hoe dat georganiseerd kan worden. Met vriendelijke groeten, Prof. Dr. Suzanne Hulscher Voorzitter van commissie expert judgement droogte Hoofd van de groep Water Engineering & Management van Universiteit Twente Mede namens de andere leden van de commissie: Ir. Jeanette P. Beck, sectorhoofd water, landbouw en voedsel van het Planbureau voor de leefomgeving Prof. Dr. Gerard van der Steenhoven, hoofddirecteur en Chief Science Officer van het KNMI Prof. Dr. Jaap Kwadijk, wetenschappelijk directeur Deltares Prof. Dr. ir. Remko Uijlenhoet, hoofd van de groep Hydrologie en Kwantitatief Waterbeheer van Wageningen University & Research (Secretaris/rapporteur) Ir. Judith ter Maat, expert integrated water resources management bij Deltares

6 6/10 Bijlage I: Documenten voor de commissie ter review en ter info De volgende documenten zijn ter review aan de commissieleden aangeboden: 1. De concept-synthesenotitie Beleidstafel Droogte, d.d. 22 februari 2019, met de volgende bijlagen: a. De conclusies en aanbevelingen van de urgente acties; b. Natuur in categorie 1 van de verdringingsreeks; c. Processchema Beleidstafel Droogte; 2. De resultaten van de urgente acties; 3. De bijlagen behorende bij een aantal resultaatsgerichte formulieren. De volgende bijlagen zijn ter info meegestuurd: 4. Concept verslag Beleidstafel Droogte van 28 januari 2019; 5. Reactie KNMI op berichten in de media over neerslagtekort ; 6. Een korte duiding van het plenaire debat over droogte op 13 februari; 7. Agenda Beleidstafel droogte op 27 februari.

7 7/10 Bijlage II: Expert judgement per vraag Opmerkingen over de aanbevelingen zoals die genoemd zijn in de conceptsynthesenotitie Beleidstafel Droogte, d.d. 22 februari 2019 (naar aanleiding van vraag 1 en 4) Eerst wordt de aanbeveling herhaald zoals die in de concept-synthesenotitie (versie 22 februari) was vermeld. Vervolgens wordt het commentaar van de commissie op de aanbeveling kort samengevat. De aanbevelingen waar geen opmerkingen bij zijn gemaakt, zijn in onderstaand overzicht weggelaten. Aanbeveling 7: Adviseer waterbeheerders en grondeigenaren waterbeheer uit te voeren gericht op vasthouden en bergen van water op percelen en in de haarvaten van het watersysteem, (voorraadbeheer), zodat grondwatervoorraden zo veel als mogelijk worden aangevuld. Dit sluit aan bij de maatregelen die waterbeheerders al nemen en sluit aan bij reeds lopende processen vanuit DPZW en DPRA. Actiehouder: waterbeheerders en grondeigenaren. Termijn: doorlopen. Reactie op aanbeveling 7: Betrek hier ook de weersverwachting bij: als extreme neerslag wordt verwacht, is vasthouden juist niet handig. Aanbeveling 8: Adviseer het BPZ blijvend aandacht te vragen voor beheer van grondwaterstanden via peilbeheer. Adviseer het BPZ ook in de volgende fase van het DPZW in te zetten op het toewerken naar een klimaatrobuust grond- en oppervlaktewatersysteem. Leg hierbij de link met het Deltaprogramma Agrarisch Waterbeheer (DAW) en agendeer het belang van structurele maatregelen bovendien bij het DPRA en het ministerie van LNV. Actiehouder: BPZ Termijn: doorlopend. Aanbeveling 9: Adviseer provincies en waterschappen om kwetsbare grondwaterafhankelijke natuurgebieden en grondwateronttrekkingen hierbij in kaart te brengen en daar waar nodig grondwateronttrekkingen uit te plaatsen, aansluitend op anti-verdrogingsbeleid. Actiehouder: IPO i.s.m. waterschappen. Termijn: start Reactie op aanbeveling 8 en 9: We verwachten hier ook vanuit de nationale overheid een rol, zoals bij oppervlaktewater al het geval is. Grondwater gaat typisch over administratieve grenzen heen, bij onttrekking gebruik je dus ook water dat onder de buren ligt. Aanbeveling 10: Adviseer IenW een beleidsregel op te laten stellen over chloride in drinkwater en oppervlaktewater. Betrek bij het opstellen hiervan ook operationeel waterbeheerders en drinkwaterbedrijven. Actiehouder: IenW. Termijn: 1 april 2019 Reactie op aanbeveling 10: Maak een eenduidige beleidsregel en kijk naar internationale context. Aanbeveling 12: Adviseer IenW na te gaan in hoeverre de drinkwaterbedrijven een redundante bedrijfsvoering hebben rekening houdend met nieuwe risicoanalyses rond droogte. Actiehouder: IenW. Termijn: 1 april 2019.

8 8/10 Reactie op aanbeveling 12: Betrek hier ook de TKI Watertechnologie bij, door bijvoorbeeld ook instituten zoals Wetsus aan te sluiten. Aanbeveling 11: Adviseer het BPZ opdracht te geven aan het programma Slim Watermanagement om te zorgen voor samenhangende landsdekkende redeneerlijnen voor verzilting. Actiehouder: BPZ. Termijn: 1 april Aanbeveling 14: Adviseer het Bestuurlijk Platform IJsselmeergebied (BPIJ) voor 1 mei 2019 het (bestuurlijke) voorlopige proces en de handelingsperspectieven voor een droogte in 2019 op te stellen. Adviseer het BPIJ dit voor 1 april 2020 uit te werken en bestuurlijk vast te leggen in redeneerlijnen voor waterverdeling in het IJsselmeergebied. Neem voor het handelingsperspectief 2019 expliciet het dilemma spuien vs. minimalisering peildaling mee en maak gebruik van de handleiding verdringingsreeks (aanbeveling 1, 10). Actiehouder: BPIJ. Termijn: voor 1 mei 2019 voorlopig proces en handelingsperspectieven; nadere uitwerking tot 1 april Reactie aanbeveling 11 en 14: Dit kan mogelijk leiden tot inconsistentie als ze niet in samenhang worden opgepakt. Aanbeveling 16: Adviseer het BPZ het programma Slim Watermanagement (SWM) voort te zetten en breed uit te rollen in de volgende fase van het DPZW. Geef het programma de opdracht om de informatieschermen door te ontwikkelen tot een landsdekkend informatiesysteem. Actiehouder: DPZW Programma SWM. Termijn: start in Reactie aanbeveling 16: Zorg dat het systeem handelingsperspectief voor beheerder biedt. Denk vanuit de beheerder, maar verlies het langere termijnperspectief niet uit het oog. Aanbeveling 17: Adviseer waterbeheerders het ontsluiten van data en informatie prioriteit te geven. Het hebben van de juiste informatie en ontsluiting hiervan naar de partners is cruciaal voor een goede crisisbeheersing en is een verantwoordelijkheid van de individuele waterbeheerders. Actiehouder: Waterschappen en RWS. Termijn: z.s.m. Reactie aanbeveling 17: Dit onderschrijven wij, maar zouden we nog steviger willen neerzetten. Denk ook aan een centrale plek voor toegang tot data met uniforme presentatie van relevante droogte-indicatoren. Beweeg ook waterschappen en private partijen tot goed ontsluiten van hun data, na kwaliteitscontrole en inclusief metadata ( datacentrum ). Aanbeveling 18: Adviseer het Bestuurlijk Overleg Zoetwater Oost-Nederland onderzoek uit te laten voeren naar de uitwisseling van water tussen bodem en atmosfeer en naar de vochttoestand van de bodem. Dit helpt in de toekomst betere afwegingen te kunnen maken tussen water vasthouden en water afvoeren. Actiehouder: Bestuurlijk Overleg Zoetwater Oost-Nederland. Termijn: start in 2019 met onderzoek. Reactie aanbeveling 18: Nodig ook andere partijen uit; dit onderzoek is ook relevant voor andere regio s. Aanbeveling 21: Agendeer bij IenW, Buitenlandse Zaken en Rijkswaterstaat het belang van aangepaste afspraken tussen Nederland en België (Vlaanderen en

9 9/10 Wallonië) in het voorkomen van negatieve effecten van lage afvoeren op de Maas. Actiehouder: IenW. Termijn: eind Aanbeveling 22: Agendeer bij IenW, Buitenlandse Zaken en Rijkswaterstaat het belang van afspraken tussen de Rijnnaties over gebruik en verdeling van Rijnwater tijdens perioden van schaarste. Actiehouder: IenW. Termijn: eind Aanbeveling 23: Agendeer bij IenW en Rijkswaterstaat het belang om betrokken te worden bij gesprekken rond waterverdeling en afspraken tussen overheid en gebruikers in het Duitse gedeelte van Roer. Actiehouder: IenW. Termijn: eind Reactie aanbeveling 21 23: Ook in de andere aanbevelingen zou meer naar internationale context gekeken moeten worden. Opmerkingen over de kennisvragen die over het hoofd zijn gezien (naar aanleiding van vraag 3) 1. Zorg voor passende droogte-indicatoren voor diverse sectoren en goede ontsluiting naar publiek (beleidsrelevant, werkbaar, duidelijke definitie, etc.); 2. Werk toe naar langere-termijn weer- en waterverwachting (een maand vooruit), waarbij een voorwaarde zijn een goede toegang tot m.n. actuele grondwatergegevens en een betrouwbare schatting van de watertoevoer naar Nederland via de grote rivieren. 3. Maak watermodellen beter geschikt voor laagwater/droogte situaties, denk aan zoutintrusie, hydromorphodynamica, verdamping en grondwater; 4. Reken meerjarige droogte door; 5. Voer stresstest droogte in; 6. Verken Future weather concept op het terrein van droogte door de omstandigheden van de zomer 2018 in de context van het klimaat 2050 te plaatsen; 7. Onderzoek klimaatattributie: Ga na of een specifieke weers- of droogtesituatie zoals zich die in 2018 heeft voorgedaan, toegeschreven kan worden aan klimaatverandering. Onderzoek of zo ook aangegeven kan worden of dergelijke gebeurtenissen in de toekomst vaker (en hoe vaak dan) zullen voorkomen. 8. Onderzoek coïncidentie, d.w.z. de combinatie van geofysische gevaren (bijv. storm en laagwater of extreme piekbuien na periode van droogte); 9. Breng consequenties droogte en kantelpunten in beeld; wanneer heb je onomkeerbare veranderingen voor functies? (Denk aan beken en KRW-doelen, etc.); 10. Nu zijn aanbevelingen erg gericht op het huidig systeem; overweeg ook andere (land)inrichting om robuuster te worden; 11. Heb niet alleen oog voor waterbeschikbaarheid en tekort, maar ook voor economische risico s en evt. consequenties voor andere sectoren (bijv. bodemdaling, stabiliteit van waterkeringen en funderingen van gebouwen en kunstwerken, landbouw, aquatische ecologie); 12. Neem de internationale context mee in de uitwerking van de aanbevelingen. Opmerkingen over de wetenschappelijke onderbouwing en gebruik wetenschappelijke inzichten en kennis (naar aanleiding van vraag 2) Kijk naar lopende EU-/NWO-projecten om blijvend aangehaakt te zijn bij nieuwste ontwikkelingen (zoals bijv. IMPREX, OWASIS, ANYWHERE, SWM-EVAP).

10 10/10 Het Nederlands Hydrologische Instrumentarium (NHI) (met de landelijke en regionale toepassingen) is drager voor het voorspellingssysteem van de LCW en voor beleidsanalyse in Deltaprogramma. Het NHI beschrijft landsdekkend de situatie in het grondwater, oppervlaktewater en de waterverdeling en is de basis voor het begrijpen en kunnen sturen van de waterverdeling in Nederland, nu en op de langere termijn. Voor dit instrumentarium geldt: Actualiseer het NHI voor het opstellen van verwachtingen voor zoutconcentraties in de Rijn-Maasmond en het IJsselmeer, en maak aansluitende modellen voor het hoofdwatersysteem beter geschikt en valideer voor laagwatersituaties (m.n. grondwater, bodemligging rivieren). Voeg maatregelen-, kosten- en effectmodules toe aan het NHI. Zorg ook dat ontwikkeling, beheer en onderhoud goed geregeld is. Leg daarbij de link met de wetenschappelijke commissie voor NHI.