HET LAAGLAND BESTUURSVERSLAG 2017

Transcriptie

1 HET LAAGLAND BESTUURSVERSLAG 2017 Cast JORIS & DE DRAKENTEMMERS met de Kinderjury bij de uitreiking van de ZAPP-Theaterprijs 2017

2 Inhoudsopgave Samenvatting Samenstelling bestuur, directie en raad van toezicht Reflectie op exploitatieresultaat en financiële positie Reflectie op inhoudelijke resultaten Reflectie op overige beleidstereinen Ondertekening Bijlage 1: Toelichting Governance Code Cultuur Bijlage 2: Exploitatieoverzicht bestuursverslag 2017 Het Laagland 2

3 SAMENVATTING Het Laagland heeft met 2017 opnieuw een succesvol jaar gerealiseerd. Onze nieuwe 8 + voorstelling JORIS & DE DRAKENTEMMERS, een regie van artistiek leider Inèz Derksen, werd door de kinderjury uitgeroepen tot beste jeugdvoorstelling van 2017 en ontving zodoende de ZAPP-Theaterprijs De nieuwe kleutervoorstelling De Kleine Cowboy van Lennart Monaster toerde met succes door het land. Het internationale succes van Expeditie Peter Pan bracht Het Laagland in 2017 tot in New York. In eigen provincie was Dream On onze coproductie met Toneelgroep Maastricht - opnieuw een hit op de middelbare scholen en onze theatertrailer toerde in de zomer door de provincie met In het Zuiden ligt alles anders, een opdracht in het kader van het 150-jarig bestaan van Limburg met de jonge talenten Mayke Roels en Nina Willems als makende spelers. En in december ging Flikflak, onze nieuwe trailervoorstelling in première naar een eigen tekst van Annet Bremen. In het Zuiden ligt alles anders en Flikflak zijn beide tot stand gekomen in coproductie met VIA ZUID. Het Laagland-team draait sinds oktober zonder Inèz Derksen. Haar artistieke taken zijn grotendeels overgenomen door acteur en regisseur Lennart Monaster. De Raad van Toezicht heeft sinds december een nieuwe voorzitter in de persoon van Hans Gubbels. In 2017 bereikten we met onze voorstellingen bezoekers. Met onze in totaal 221 educatieve en overige activiteiten brachten we nog eens deelnemers op de been. Dit jaar sluiten we financieel gezien af met een positief exploitatieresultaat van Juryrapport ZAPP-prijs 2017 De Kinderjury raakt niet uitgepraat over deze voorstelling. Want wat was er veel te zien! Er stonden vijf mensen op het podium die allemaal hun eigen draak hadden. Kleine draken, grote draken, allemaal met hun eigen geluid. ( ) Vanwege de originele manier van spelen en vertellen, het mooie en fantasierijke verhaal, het slimme decor, de geweldige muziek en vooral de bijzondere boodschap van de voorstelling, bekroont de Kinderjury met veel plezier JORIS & DE DRAKENTEMMERS tot winnaar van de Zapp Theaterprijs bestuursverslag 2017 Het Laagland 3

4 1. SAMENSTELLING BESTUUR, DIRECTIE EN RAAD VAN TOEZICHT Stichting Het Laagland wordt sinds de oprichting bestuurd volgens het raad van toezichtmodel. De directie vormt het bestuur van Het Laagland, in 2017 bestaande uit algemeen directeur Simone Mager en artistiek directeur Inèz Derksen. Sinds oktober 2017 is Inèz Derksen langdurig ziek. In het laatste kwartaal van 2017 stonden geen nieuwe regies van haar gepland, waardoor de voortgang van onze activiteiten geen al te grote hinder heeft ondervonden van haar afwezigheid. Inèz artistieke taken worden grotendeels waargenomen door Lennart Monaster, als acteur al jaren aan ons gezelschap verbonden en sinds 2015 ook als regisseur actief voor Het Laagland. Naar verwachting zal Inèz Derksen haar werkzaamheden per september 2018 weer volledig kunnen hervatten VERSLAG RAAD VAN TOEZICHT De Raad kan met voldoening terugzien op een geslaagd jaar voor Het Laagland, zowel artistiek, qua bezoek en receptie van de voorstellingen als ook op het punt van het bedrijfsresultaat. Twee gebeurtenissen sprongen er uit: de ZAPP-Theaterprijs 2017 voor JORIS & DE DRAKENTEMMERS en de reeks voorstellingen van THE PETER PAN EXPERIENCE in New York. De presentatie van het gezelschap buiten de landsgrenzen was ook verder sterk. De samenwerking met andere cultuurinstellingen in de regio was wederom bevredigend. De hoeveelheid activiteiten vroeg helaas ook zijn tol. Mede dientengevolge moest artistiek directeur Inèz Derksen in het najaar haar werkzaamheden voor langere tijd onderbreken. De noodzaak om in elk geval een flink deel van het werk van Inèz op te vangen, doet een extra beroep op de bij directie en medewerkers aanwezige talenten. Bruikbare ervaring in een organisatie, waarvan de kwetsbaarheid inherent is aan de omvang. De Raad heeft met genoegen kennis genomen van de door de Raad voor Cultuur in het kader van het kunstenplan gemaakte sectoranalyse theater, waaruit een herwaardering blijkt van het maatschappelijke belang van het jeugdtheater en talentontwikkeling. Van de zelfevaluatie van de Raad over het verslagjaar is de globale conclusie, dat het toezicht op een verantwoorde wijze wordt uitgevoerd. Er is helderheid over wat goedkeuring van de raad vereist, evenals over diens bijbehorende taken en verantwoordelijkheden. De verhouding tussen Raad van Toezicht en directie is besproken tijdens het jaargesprek met de algemeen directeur. De directie is desgevraagd van oordeel dat de Raad adequaat functioneert Behalve het nodige ad hoc overleg heeft de Raad vier reguliere vergaderingen gehouden, onder meer in aanwezigheid van de accountant ter vaststelling van de jaarstukken 2016 en de decharge van de directie, en ten behoeve van de begrotingsbehandeling In de decembervergadering heeft Marianne Dunnewijk na een vruchtbaar lidmaatschap afscheid genomen van de Raad en heeft Hans Straat het voorzitterschap volgens plan overgedragen aan Hans Gubbels. Verder hebben we Margreet Vriesema als nieuw lid verwelkomd. Tenslotte: wij hebben veel waardering voor de wijze waarop directie en medewerkers zich hebben ingezet, met een goed resultaat als uitkomst. Wij verwachten dat deze positieve ontwikkeling de komende jaren kan worden voortgezet. Namens de Raad van Toezicht, Hans Straat bestuursverslag 2017 Het Laagland 4

5 (neven)functies termijn datum datum aanstelling functie geboorte jaar m/v initialen Achternaaam SAMENSTELLING RAAD VAN TOEZICHT EN BESTUUR aftreden 1 Gubbels J.H.M. m 1960 voorzitter Directeur Museumplein Limburg bestuurslid VVV Zuid Limburg lid stuurgroep Vereniging Science Centra lid York Forum Straat H.C. m 1944 Lid voormalig Algemeen Directeur Media Groep Limburg Dunnewijk- Budé M.H. v 1945 Lid voormalig Voorzitter College van Bestuur Zuyd Hogeschool Lid RVT Stichting StEP by StEP Lid RVT Hogeschool Leiden Lid RVT Hogeschool der Kunsten Utrecht Panelvoorzitter NVAO Cremers D.G.P. v 1965 Lid Algemeen directeur Stichting Schippers&VanGucht Lid RVT Festival Karavaan Bestuurslid Stichting Nachtgasten Bestuurslid Stichting Via Berlin Vriesema-Abels C.R.M.G. v 1957 Lid Teamleider & senior-docent De Nieuwste Pabo Bestuurslid LOPON2 Derksen I.M. v 1967 Bestuurder/ directielid onbepaald Lid RVT VIA ZUID Mager S.C.A. v 1968 Bestuurder/ directielid onbepaald Bestuurslid Podium BLOOS Bestuurslid Stichting Kwaliteitsfilm Tilburg GOVERNANCE CODE CULTUUR Het bestuur van Stichting Het Laagland onderschrijft de negen principes van de in 2013 herziene Governance Code Cultuur en handelt overeenkomstig. Zo zijn taken, bevoegdheden en werkwijze van zowel directie/bestuur als Raad van Toezicht helder omschreven, waarborgt de Raad van Toezicht deskundigheid, diversiteit en onafhankelijkheid in de eigen samenstelling en wordt elke vorm van belangenverstrengeling vermeden. Er zijn heldere en transparante afspraken gemaakt over rechtspositie en bezoldiging van de directie en er wordt veel aandacht besteed aan risicobeheer door 1 In de statuten van Stichting Het Laagland is vastgelegd dat de leden van de Raad van Toezicht elke 4,5 jaar aftreden en tweemaal herbenoemd kunnen worden. Voor de directieleden/bestuurders is geen maximale termijn vastgelegd. bestuursverslag 2017 Het Laagland 5

6 sluitende interne procedures en externe controle. Voor het volledige overzicht van de wijze waarop Het Laagland de Governance Code Cultuur toepast, verwijzen wij u naar Bijlage 1. ANBI STATUS Het Laagland is een Algemeen Nut Beogende Instelling en heeft de bijbehorende culturele ANBIstatus. Stichting Het Laagland publiceert haar jaarplannen, bestuursverslag en jaarrekening conform deze status op haar website. De stukken van 2017 worden voor 1 juli aanstaande op gepubliceerd. VERANTWOORDING TOPBELONINGEN/WNT In het kader van het beleid van de landelijke en provinciale overheid om topbeloningen te normeren en te maximeren en de daaruit voortvloeiende beleidsregels, kunnen wij melden dat de stichting twee topfunctionarissen telt die qua beloning ruim binnen deze gestelde norm blijven: Mevrouw S.C.A. Mager, algemeen directeur, was geheel 2017 fulltime in dienst van Het Laagland. Haar bruto loon inclusief vakantietoeslag bedroeg in (2016: ) Mevrouw I.M. Derksen, artistiek directeur, was geheel 2017 fulltime in dienst van Het Laagland. Haar bruto loon inclusief vakantietoeslag bedroeg in (2016: ) Er zijn geen belastbare vaste en variabele onkostenvergoedingen en geen beloningen betaalbaar op termijn anders dan opgebouwd pensioen. De leden van de Raad van Toezicht verrichten hun werkzaamheden onbezoldigd. 2 De afgelopen jaren zijn in zowel het bestuursverslag als de jaarrekening van Het Laagland in het kader van de WNT abusievelijk steeds de bruto salarissen inclusief vakantiegeld en werkgeverlasten vermeld. bestuursverslag 2017 Het Laagland 6

7 2. REFLECTIE OP EXPLOITATIERESULTAAT EN FINANCIËLE POSITIE Het Laagland wordt in de periode structureel gefinancierd door zowel het Ministerie van OCW als onderdeel van de culturele basisinfrastructuur en door de Provincie Limburg in het kader van het Cultuurplan Met onze vestigingsplaats gemeente Sittard-Geleen bestaat geen structurele subsidierelatie. RESULTAAT EN RESERVEVORMING Over 2017 is, na verrekening van de rentelasten, een positief exploitatieresultaat behaald van waar van een sluitende begroting was uitgegaan. Conform de OCW-voorschriften is er een dotatie van gedaan aan het Bestemmingsfonds OCW op basis van het aandeel van de OCW-subsidie 2017 in de totale baten. De egalisatiereserve Provincie Limburg bedraagt per Hier heeft conform de provinciale richtlijn een dotatie plaatsgevonden van Het aandeel van de provinciale subsidie 2017 in de totale opbrengsten geldt hierbij als grondslag. Het huidige saldo van is hoger dan het plafond van 15% van de jaarlijkse provinciale subsidie. Het Laagland houdt in de resterende periode tot en met 2020 rekening met een onttrekking uit zowel de Provinciale Egalisatiereserve als uit het Bestemmingsfonds OCW voor nog te ontplooien activiteiten. BALANS Op 31 december 2017 beschikt Stichting Het Laagland over een eigen vermogen van (2016: ). Dit niveau maakt het mogelijk om toekomstige bedrijfsrisico s op te kunnen vangen. Het eigen vermogen bestaat voor 52% uit beide bestemmingsfondsen OCW en de egalisatiereserve Provincie Limburg. Vanuit het Ministerie van OCW is toestemming verkregen om het saldo Bestemmingsfonds van aan te wenden voor onze activiteiten in de lopende subsidieperiode Als gevolg van het in het 2017 behaalde resultaat en de geringe daling van het balanstotaal is de solvabiliteit verder gestegen van 37% in 2016 naar 43% eind 2017 en daarmee voldoende. De liquiditeit is in 2017 eveneens verder verbeterd. De vlottende activa bedragen circa , de kortlopende schulden zodat een positief saldo resteert van REFLECTIE OP ONDERNEMERSCHAP EN EIGEN INKOMSTEN Het Laagland behaalde in 2017 met indirecte activiteiten, publieksinkomsten, coproductiebijdragen en bijdragen van particuliere fondsen een eigen inkomstenpercentage van: 42,5% berekend als aandeel van de totale structurele subsidie (begroot: 28,2%) 28,9% berekend als aandeel van de totale baten (begroot: 22%) Dit percentage laat zien dat Het Laagland een ondernemende bedrijfsvoering kent, in staat is om extra projectmiddelen te verwerven en met succes samenwerkingsverbanden aangaat, met name bestuursverslag 2017 Het Laagland 7

8 met partijen in de eigen regio zoals Toneelgroep Maastricht, VIA ZUID en philharmonie zuidnederland. Met een eigen inkomstenpercentage van 42,5% voldoet Het Laagland niet alleen overtuigend aan de minimumnorm van 19,5% eigen inkomsten zoals deze geldt voor het jeugdtheater, maar ook aan het eigen target voor van gemiddeld 30%. Eigen inkomsten 2017 % raming % realisatie indirecte activiteiten 2,9% ,1% publieksinkomsten 21,0% ,7% private fondsen 0,2% ,2% coproducties 4,1% ,5% ,2% ,5% Het aandeel publieksinkomsten is ten opzichte van de raming het meest gestegen, wat in lijn ligt met de gerealiseerde stijging van zowel het aantal activiteiten als het totaal aantal bereikte bezoekers. Door de mix aan activiteiten kan een eventueel tegenvallend resultaat op één van deze terreinen makkelijker worden opgevangen. Het Laagland heeft in 2017 zijn reserve verder uitgebouwd, waarmee een eventuele toekomstig tegenvallend resultaat kan worden opgevangen en/of extra voorstellingsactiviteiten kunnen worden gefinancierd. Het Laagland heeft een flexibel netwerk van theaterprofessionals die op projectbasis ingeschakeld kunnen worden, waardoor we zowel op kansen kunnen inspelen als op tegenvallers kunnen anticiperen. De beheerlasten betreffen in % van de totale lasten, waar dit in 2016 en in de begroting ,6% was. Het Laagland heeft in 2017 vanwege de toegenomen internationale speelbeurten het bestaande verzekeringspakket onder de loep genomen en waar nodig uitgebreid. De bestaande verzuimverzekering zorgt voor voldoende middelen voor de noodzakelijke vervanging van de artistiek directeur. RESULTAAT VERSUS BEGROTING De gehanteerde begroting 2017 betreft de versie zoals goedgekeurd door de Raad van Toezicht op en ingediend bij de Provincie Limburg op De meest opvallende verschillen tussen de functionele exploitatierekening 2017 (Blad 6 & Blad 7) en de begroting 2017 worden hieronder toegelicht. De nummering correspondeert met de toelichting op functionele exploitatierekening EIGEN INKOMSTEN 7. De totale publieksinkomsten zijn gestegen van 199K naar 263K. Dit hangt vooral samen met de extra gerealiseerde voorstellingen in het buitenland: Expeditie Peter Pan heeft in december 2017 een Duitstalige tournee gemaakt door Zwitserland, Liechtenstein en Luxemburg die niet was voorzien. De inkomsten van de niet geplande opdrachtvoorstelling In het Zuiden ligt alles anders zijn geboekt onder uitkoop. 9. De post coproducenten is hoger dan voorzien door de niet geplande samenwerking met VIA ZUID rond de trailervoorstelling Flikflak. bestuursverslag 2017 Het Laagland 8

9 13. Bij de indirecte inkomsten is een stijging gerealiseerd van 41K. De grootste post is hier de bijdrage van 12,5K vanuit Zuyd Hogeschool voor het onderzoekstraject Buren & Bagage naast een bijdrage van het Sociaal Fonds Podiumkunsten van 7K. SUBSIDIES 26. De verhoging bij incidentele publieke subsidies betreft met name een incidentele subsidie van 15K afkomstig van de Provincie Limburg voor de organisatie en uitvoering van de Theaterontmoeting, een workshopweekend voor getalenteerde jonge spelers uit de provincie. BEHEERSLASTEN 2. De stijging van 15K bij de beheerslasten materieel is veroorzaakt door de huur van benodigde extra opslagruimte voor decor, onvoorzien onderhoud wagenpark (onder overige huisvesting) en algemene publiciteit. ACTIVEITENLASTEN 4. De activiteitenlasten personeel zijn gestegen met 78K. Dit hangt samen met de extra uitgevoerde activiteiten Flikflak, In het Zuiden ligt alles anders, Buren & Bagage en de Duitstalige tournee van Expeditie Peter Pan. De extra uitgaven zijn vooral terug te zien onder 3.7 overig personeel bij uitvoerend personeel acteurs en inhuur. 5. De activiteitenlasten materieel zijn gestegen van 142K naar 199K. Hoogste verschil bij overige voorbereidingskosten betreft de klassenvoorstelling De Saaiste Schoolreis die wordt geproduceerd door Toneelgroep Maastricht en in 2018 in première gaat. Daarnaast gaat het om voorbereidingskosten van Flikflak en Buren & Bagage. Voor de uitvoering geldt dat de voorstelling In het Zuiden ligt alles anders niet was voorzien. De post specifieke publiciteit valt hoger uit vanwege de eerder genoemde extra activiteiten. GOED WERKGEVERSCHAP Het Laagland past de CAO Theater & Dans integraal toe. Bij de honorering van freelance medewerkers hanteren we de richtlijn in de CAO. Per januari 2017 kent de CAO een nieuwe salaristabel waarin de bandbreedte per functieschaal is gehandhaafd, maar het aantal periodieken is verkleind. De jaarlijkse stap die bij goed functioneren kan worden gezet, is dus groter dan voorheen, met als nadeel op termijn dat medewerkers eerder dan voorheen in hun eindschaal komen. De tijdelijke contracten die voor 2017 reeds waren afgesloten, werden door de invoering van de nieuwe CAO fors prijziger dan voorzien. In praktijk heeft de nieuwe CAO vooral een positieve impact gehad op de salarissen van acteurs omdat dit de beroepsgroep binnen ons theaterbedrijf is waarvoor tijdelijke contracten worden opgesteld. Het feit dat OCW in 2017 het toegekende subsidiebedrag heeft verhoogd op basis van arbeidskosten- en prijsontwikkeling is in dit licht van wezenlijk belang. De Provincie Limburg heeft, anders dan in 2016, in 2017 geen indexering toegepast. Het vaste team is in 2017 ten opzichte van 2016 in formatie afgenomen van 7,1 naar 6,53 fte. Dit heeft vooral te maken met het niet langer in vaste dienst hebben van een huistechnicus. Het werken met tijdelijke contracten en inhuur, zorgt voor de benodigde flexibiliteit en vermindert het bedrijfsrisico, anderzijds is de langdurige verbondenheid aan Het Laagland en arbeidszekerheid voor medewerkers gelet op zowel de continuïteit van onze bedrijfsvoering als vanuit het oogpunt van goed werkgeverschap van groot belang. In 2017 werd de handhaving op de wet DBA opnieuw uitgesteld, wat maakt dat de onrust bij met name acteurs met een hybride beroepspraktijk en bij zelfstandig werkende technici en productieleiders helaas is blijven voortduren. bestuursverslag 2017 Het Laagland 9

10 3. REFLECTIE OP INHOUDELIJKE RESULTATEN PUBLIEKSBEREIK: BIJNA BEZOEKERS De gerealiseerde bezoekcijfers voor 2017 zijn ruim boven begroting. Met 272 voorstellingen in het theater, in de klas en in onze mobiele theatertrailer bereikte Het Laagland dit jaar bezoekers. In de herziene prestatiegegevens 2017 zoals ingediend bij de Provincie Limburg op , worden 228 voorstellingen met een publieksbereik van bezoekers geraamd. In de jaarrekening 2017 is het volledige prestatieoverzicht 2017 (model IIIa) opgenomen, hieronder een verkorte weergave daarvan in vergelijking met de planning voor Het Laagland Raming 2017 Gerealiseerd 2017 Aantal activiteiten Aantal bezoeken Aantal activiteiten Aantal bezoeken Vrije voorstellingen In de standplaats Limburg (buiten standplaats) In de rest van Nederland In het buitenland Subtotaal Schoolvoorstellingen In de standplaats Limburg (buiten standplaats) In de rest van Nederland In het buitenland Subtotaal Subtotaal voorstellingen Totaal Limburg Totaal NL Totaal buitenland De Raad voor Cultuur gaf in zijn advies van 19 mei 2016 aan het geraamde publieksbereik niet in verhouding te vinden tot onze artistieke en organisatorische plannen. Gezien het bereik van opnieuw bijna bezoekers in 2017 zijn we inderdaad te voorzichtig geweest in onze raming. Zo had JORIS & DE DRAKENTEMMERS met gemiddeld 187 bezoekers een beter bereik dan ingeschat. Dat geldt zeker ook voor de coproductie Alice in Wonderland met philharmonie zuid, in de grote (concert)zaal werd een zaalgemiddelde van 381 behaald dat lager was voorzien. In 2017 voerden we ook meer activiteiten uit dan voorzien. Dan gaat het onder meer om de Duitstalige tournee van EXPEDITIE PETER PAN, gemiddeld 227 bezoekers, en de opdrachtvoorstelling In het Zuiden ligt alles anders. bestuursverslag 2017 Het Laagland 10

11 Het voornemen om voet aan de grond krijgen in de Duitse Euregio heeft 2017 niet direct resultaat opgeleverd. Dit streven vraagt om een langere adem en om een voorstelling of project dat zich goed leent voor de Duitse markt. REGIONALE SPREIDING In 2017 vond 62% van onze voorstellingen plaats in Limburg, in lijn met onze raming van 59%. Onze bezoekers bereikten we voor 36% in Limburg (begroot 38%). Het verschil in activiteitenniveau en bereik ontstaat doordat we in de eigen provincie extra voorstellingen hebben ontwikkeld met een lage maximale capaciteit, zoals de klassenvoorstelling Dream On en de trailervoorstelling In het Zuiden ligt alles anders. In de standplaats Sittard-Geleen zijn we actiever geweest dan gepland, vooral door de nieuwe samenwerking met Stichting Laudio Vooruit naar Buiten. Deze voorstelling met jongeren van Jong Laagland telde 18 uitvoeringen in de zomer van Maar we hebben ook 6 in plaats van de 3 geplande vrije voorstellingen van JORIS & DE DRAKENTEMMERS in eigen huis gespeeld. In Noord-Limburg waren we intensiever aanwezig dan gepland doordat de klassenvoorstelling Dream On 17 keer heeft gespeeld in Venlo. Dream On heeft één speelbeurt gehad in Midden Limburg, waardoor het resultaat hier juist wat achter blijft. De tournee van In het Zuiden ligt alles anders speelde conform de afspraken met opdrachtgever Provincie Limburg ook in Noord (Venray en Venlo) en in Midden Limburg (Weert en Roermond). Limburg raming 2017 gerealiseerd 2017 voorstellingen bezoekers voorstellingen bezoekers Limburg Noord Limburg Midden Limburg Zuid TOTAAL Hoewel onze samenwerking met de cultuurbemiddelaars zeker in Zuid-Limburg sterk is verbeterd en het rechtstreekse contact met de podia in Venray, Venlo, Weert en Roermond zijn vruchten afwierp, worden nog steeds niet alle opties voor schoolvoorstellingen definitieve boekingen. Hier liepen we in 2017 opnieuw aan tegen een complex geheel van knelpunten, variërend van een voorkeur voor actieve kunstbeoefening binnen cultuureducatie tot vervoersproblemen en van algehele overbezetting van het primair onderwijs tot intermediairs die in onze ogen een te passieve rol aannemen. PUBLIEKSSAMENSTELLING EN NIEUW PUBLIEK Het Laagland heeft als jeugdtheatergezelschap een duidelijke primaire doelgroep: kinderen en hun ouders of verzorgers. Bij vrije voorstellingen bereiken wij hen in familieverband, doorgaans via rechtstreekse communicatie vanuit de podia en in Limburg in toenemende mate rechtstreeks vanuit ons gezelschap. In het onderwijs bereiken we onze doelgroep via docenten en bemiddelaars voor cultuureducatie. Bij schoolvoorstellingen bereiken wij een meer divers publiek dan bij onze vrije voorstellingen. Het Laagland beschikt over de adressen van Laagland-fans (1000 in Limburg en 500 in de rest van Nederland). Voor verdere gegevens over de samenstelling van ons publiek bij vrije voorstellingen zijn we afhankelijk van de podia. Het Laagland is een te kleine speler bestuursverslag 2017 Het Laagland 11

12 om zelfstandig gedegen publiekonderzoek te doen. Samenwerking vanuit de branchevereniging of binnen de stedelijke cultuurregio zuid is voor de toekomst de te nemen route. Op ons eigen podium in Sittard organiseerden we in 2017 twee edities van Lekker Laaglands, een bewust gratis middag vol workshops bedoeld als kennismaking met ons gezelschap. Hier komt ook daadwerkelijk nieuw publiek op af dat we benaderen voor onze toekomstige voostellingen. De trailervoorstelling In het Zuiden ligt alles anders bereikte bij de start van het theaterseizoen op verschillende locaties in Limburg nieuw publiek, het spelen op locatie is een goede strategie in het bereiken van een nieuw publiek evenals een onderwerp dat het publiek na aan het hart ligt, in dit geval de ontstaansgeschiedenis van de provincie Limburg. MARKETING In 2017 heeft Het Laagland een nieuwe huisstijl ingevoerd waarbij het LL-logo is behouden. De afdeling marketing heeft een nieuwe website voorbereid die begin 2018 gelanceerd is. Naast de broodnodig verbeterde techniek aan de achterkant van de nieuwe site, biedt deze website meer achtergrondinformatie over bijvoorbeeld de acteurs. Primaire doelgroep is hier de moeder aangezien deze nog steeds de doorslaggevende beslisser is als het gaat om theaterbezoek. Het bereik van de website is qua bereik ( versus ) en unieke bezoekers ( versus ) lager dan voorspeld. Dit heeft meerdere redenen: ten eerste is deze raming afgezet tegen het bereik van 2015 waar we met Jongens van Toen en zeker Zujerleech vanwege de crowdfunding veel extra traffic naar onze site wisten te realiseren. Ten tweede spelen sociale media inmiddels in verhouding tot de eigen homepage een grote rol. Dat is niet specifiek voor Het Laagland zo, maar een meer algemene ontwikkeling waar wij uiteraard wel op in spelen. Het bereik van was in 2017 was nagenoeg gelijk aan Publicitair gezien had 2017 twee hoogtepunten: het winnen van de ZAPP-Theaterprijs en het feit dat EXPEDITIE PETER PAN naar New York ging. Beide nieuwsfeiten zijn met name door de Limburgse media groot opgepakt en door Het Laagland op sociale media breed uitgezet. De uitreiking van de ZAPP-prijs aan de cast vond live plaats in de uitzending Zapp-live op NPO3. EXPEDITIE PETER PAN naar New York, 31 december 2016 Het bereik van deze FB-post: Post kliks: Reacties, likes en shares: 645 JORIS & DE DRAKENTEMMERS Winnaar van de Zapp Theaterprijs, 9 september 2017 Het bereik van deze FB-post: Post kliks: Reacties, likes en shares: 776 bestuursverslag 2017 Het Laagland 12

13 VOORSTELLINGEN EN PROJECTEN Hieronder volgt een beschrijving van alle voorstellingen en projecten die Het Laagland in 2017 heeft gerealiseerd. JORIS & DE DRAKENTEMMERS TOURNEEVOORSTELLING Met deze voorstelling bouwt artistiek leider Inèz Derksen voort op de lijn die zij inzette met EXPEDITIE PETER PAN: bekende verhalen zijn eerder aanleiding, dan onderwerp van een voorstelling. Zo is JORIS & DE DRAKENTEMMERS grotendeels gebaseerd op de persoonlijke draken-ervaringen van zowel regisseur als acteurs. De opzet van de voorstelling is fragmentarisch en associatief, waarbij de live door de acteurs gespeelde muziek uitstekend als dramaturgisch bindmiddel werkt. Spelenergie, openhartigheid en de directe aanspreekvorm naar het publiek blijven onverminderd typische Laagland-troeven. De groeiende eigenzinnigheid, rauwheid en brutaliteit voegen daar extra inhoudelijke verdieping aan toe. De repetitiefase was zowel door de persoonlijke manier van werken als door de vereiste muzikaliteit van de acteurs intensief. De bekroning met de ZAPP Theaterprijs 2017 dé prijs van het publiek voelt als de ultieme bevestiging van deze koers. Regisseur Inèz Derksen: Voor mij is de drakenwereld een fantastische theatrale vertaling voor angst, die zich in je eigen hoofd nestelt. Angstdraken die je met goedbedoelde raad willen beschermen, maar je juist klein houden, afremmen en je nooit voluit laten zijn wie je bent. Angst is een slechte raadgever. Juist nu de wereld om ons heen zo in beweging is. Meer dan ooit is dit het moment om alle onzekerheid met elkaar om te buigen tot een kracht die ons versterkt, in plaats van verdeelt en verzwakt. Hét moment om de draak, die ons ervan weerhoudt te doen wat we het liefste willen doen, recht in zijn stinkende bek te kijken en de wereld tegemoet te treden vanuit een eigenwijs vuur. 53 voorstellingen (waarvan 23 schoolvoorstellingen) - zaalbezetting 81% bezoekers - middenzaal première: 4 maart 2017, Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen Concept & regie: Inèz Derksen Spel & muziek: Joris Erwich, Karlijn Hamer, Freek den Hartogh/Lennart Monaster, Gijs Nollen & Folmer Overdiep Regie-advies: Annelies van Wieringen Dramaturgie: Ludo Costongs Muzikale leiding: Joris Erwich Vormgeving: Bas Zuyderland Kostuums: Jorine van Beek, Verdieping3, Inez Coonen Lichtontwerp: Sander Salden Techniek: Roger Foxius & Thierry Wilders Volkskrant: 3 sterren "Deze energieke familievoorstelling van Het Laagland ademt de sfeer van een jeugdige rockopera, met ontboezemingen, spektakel, spreekbeurten, quizzen, verhalen en gevechten. Aanstekelijk lef is de troef van deze energieke familievoorstelling." Cultuurbarbaartjes: 4 sterren "Deze voorstelling mag je dit seizoen niet missen. Een grootse, energieke en geweldige vertelvoorstelling met een duidelijke boodschap, zonder een vingertje omhoog te houden." bestuursverslag 2017 Het Laagland 13

14 DE KLEINE COWBOY TOURNEEVOORSTELLING In ons plan voor seizoen 2017/2018 was als kleutervoorstelling TOM&TOM aangekondigd, een concept van Bas Zuyderland in regie van Lennart Monaster. In overleg met beiden is voorrang gegeven aan Monasters eigen plan voor De Kleine Cowboy. Lennart maakte met De Kleine Cowboy een Western van Hollandse bodem over klein zijn in een grote wereld. Visueel transparant en filmisch op het oor. En met de groeiende hardheid in de wereld als thematiek. Deze regieuitgangspunten worden vertolkt door twee vertellende cowboys die met microfoons en een loopstation live de soundtrack en de geluidseffecten maken bij de scènes waar ze zelf in staan. Het decor bestaat uit stalen schragen die in hun handen, versterkt door het geluid, uitgroeien tot boerderijdieren, het toegangshek tot het Wilde Westen, een tent, bergen of een bar. Voor de ogen van het publiek creëren de acteurs de fantasievolle zoektocht van een kleine cowboy naar zijn knuffelkoe. Binnen de artistieke ontwikkeling van Lennart Monaster als regisseur, zien we een grote groei als het gaat om de typische Laaglandse vertelkracht van weinig middelen, veel fantasie en een groot effect. Lennart Monaster: De combinatie van materiaal ontwikkelen op de vloer, een technisch gecompliceerde audio-opstelling en de keuze voor vrijheid in verhaalstructuur, hebben geresulteerd in een mooie, fantasievolle vertelling. Maar de slagkracht van de schurende hardheid van deze tijd had voor het jongste publiek nog voelbaarder mogen zijn. Een mooi punt om mee te nemen in de voorbereiding van mijn volgende regie, Gewoon Held, in voorstellingen (waarvan 25 schoolvoorstellingen) - zaalbezetting 72% bezoekers kleine zaal première: 29 september 2017, Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen Concept & regie: Lennart Monaster Spel: Gijs Nollen, Folmer Overdiep Dramaturgie: Ludo Costongs Muziek en geluidsontwerp: Joris Erwich Vormgeving: Douwe Hibma Kostuums: Liesje Knobel Lichtontwerp: Sander Salden Regie-assistentie: Celine Daemen Techniek: Roger Foxius Dagblad De Limburger: 4 sterren "Alle ruimte voor de fantasie in het wilde westen. Een uiterst amusant en intrigerend uurtje theater. Alleen al vanwege het fantasierijke spel met een tiental metalen schragen, die onder de handen van de acteurs moeiteloos in de complete veestapel van een boerderij veranderen, daarna in een trein, een galopperend paard, een saloon, een tent... En vanwege de soundmachine, die een windvaantje levensecht piepend heen en weer laat wiegen in de avondbries, en een mals regenbuitje bijna op de huid voelbaar maakt." De Theaterkrant: 3 sterren "Het leukste aan de voorstelling is hoe het vormgegeven wordt. Het thema ruwe bolster, blanke pit lijkt de leidraad van het concept en de regie van Lennart Monaster. Die buitenkant is avontuurlijk: bijna van dorst omkomen in de woestijn, schuilen in een tentje tijdens een enorme regenbui, boven op een rijdende trein lopen. Maar cowboy Boy doet nergens stoer. Nooit doet hij zich niet moediger voor dan hij is. Hij blijft zichzelf. En maakt toch allerlei avonturen mee." bestuursverslag 2017 Het Laagland 14

15 BEZOEK VOOR BEER TOURNEEVOORSTELLING Reprise van het regiedebuut van Lennart Monaster, bekroond met een Zilveren Krekel Bezoek voor Beer is muzikale kleuterkomedie over dat wat je niet kent. Wat je niet in je huis wil en waar je geen taartje mee wil delen. Maar wat misschien tóch het leukste blijkt dat er is. De liedjes uit de voorstelling zijn door Het Laagland in eigen beheer op cd uitgebracht. 9 voorstellingen (waarvan 7 schoolvoorstellingen) - zaalbezetting 98% bezoekers kleine zaal Concept & regie: Lennart Monaster Muziek: Joris Erwich Spel: Gijs Nollen, Folmer Overdiep & Gerrit Dragt/Joris Erwich Dramaturgie: Ludo Costongs Vormgeving: Udo Thijssen Kostuums: Jorine van Beek Lichtontwerp: Ronald de Jong Regie-assistentie: Rita Hoofwijk Juryrapport Zilveren Krekel 2016 "Lennart Monaster maakt met Bezoek voor Beer een uitstekend regiedebuut en zet met Het Laagland een prachtig gelaagde voorstelling neer. Een heerlijke muzikale komedie, voor kleuters en zeker ook ouder, die meer is dan alleen maar leuk." EXPEDITION PETER PAN 8 + / THE PETER PAN EXPERIENCE TOURNEEVOORSTELLING (INT.) De energieke speelstijl van deze voorstelling en de herkenbaarheid voor kinderen én ouders maakt Expeditie Peter Pan tot onze grootste internationale succes. De cast is inmiddels zeer bedreven in zowel de Engelse als de Duitse variant. In de New Yorkse variant zijn twee inhoudelijke aanpassingen gedaan waar artistiek overleg aan vooraf is gegaan. In 2017 speelden we deze voorstelling uiteindelijk 27 keer, de optredens in Galway (Festival Baboró), New York (Brooklyn Academy of Music) en Reims (festival Scènes d Europe) waren gepland. Een Duitstalige tournee in december 2017 langs Zwitserland, Liechtenstein en Luxemburg was in wording maar nog niet definitief genoeg om al mee te nemen in de raming van het aantal voorstellingen en bezoekers. In Galway stond als extra een workshop Inner Child van Inèz Derksen op het programma, uitstekend vervangen door Mayke Roels. De uitnodiging van de BAM in New York werd financieel ondersteund door The Dutch Arts Fund. Aislinn Ó heocha, directeur Baboró International Arts Festival for Children, Galway (Ierland): "Everyone who has come into our office the last few days has been raving about the show, it's the most talked about and loved show I think we've ever had and we're so grateful to you for coming here. Expedition Peter Pan in Galway Foto: Anita Murphy 27 voorstellingen (waarvan 11 schoolvoorstellingen) - zaalbezetting 71% bezoekers middenzaal Concept & tekst: Inèz Derksen, Christian Schönfelder (Junges Ensemble Stuttgart) Regie: Inèz Derksen Spel: Aafke Buringh, Kim Berkenhagen/Kiki van Aubel, Lennart Monaster, Gijs Nollen, Folmer Overdiep Dramaturgie: Ludo Costongs Vormgeving: Bas Zuyderland Kostuums: Jorine van Beek Muzikale leiding: Joost Steltenpool Zangcoaching: Marlou Obers Regie-assistentie: Mayke Roels, Niels Lemmens Rekwisieten: Marieke van der Horst Lichtontwerp: Martin Wolter, Roger Foxius Lichtadvies: Roland de Jong Techniek: Roger Foxius bestuursverslag 2017 Het Laagland 15

16 ALICE IN WONDERLAND 10 + TOURNEEVOORSTELLING COPRODUCTIE PZN Reprise van de coproductie zoals deze eerder gespeeld door het Limburgs Symfonie Orkest. Regisseur Lise-Lott Kok deed de heropname van Alice met Pieter-Jelle de Boer als dirigent. Beide acteurs vormden ook de oorspronkelijke cast. In 2018 tekent Lennart Monaster voor de spelregie van onze nieuwe coproductie met philharmonie zuidnederland: Assepoester in de versie van Jacques Vriens. 18 voorstellingen (waarvan 15 schoolvoorstellingen) - zaalbezetting 78% bezoekers grote zaal Regie: Lise-Lott Kok Spel: Agnes Bergmeijer & Maarten Hutten Dirigent: Pieter-Jelle de Boer Kostuums: Jorine van Beek DREAM ON KLASSENVOORSTELLING - COPRODUCTIE TGM Reprise van onze succesvolle klassenvoorstelling over het dillema van keuzes maken. Dream On werd in 2016 direct goed ontvangen door het onderwijs, wat maakte dat we in 2017 nog twee rondes hebben gespeeld. Doordat Dream On niet als voorstelling maar daadwerkelijk als keuze-gastles is aangekondigd op school, doorzien veel leerlingen niet direct dat het theater is en dat maakt de impact nog groter. Dat er zó dicht op hun huid gespeeld wordt, een typisch Laagland-kernmerk inclusief het nagesprek tussen acteurs en de klas, vinden leerlingen soms spannend of ongemakkelijk, maar vooral ook tof. Niels Lemmens was in 2017 niet beschikbaar als acteur, zijn rol is overgenomen door Christian Cadenbach en Kiki van Aubel dubbelde om planningsredenen haar rol met Hanneke Som. Hanneke en Christian zijn beide al jaren op meerdere manieren verbonden aan Het Laagland. Eind 2017 zijn de repetities gestart van de opvolger De Saaiste Schoolreis uit de geschiedenis van het universum, in regie van Annelies van Wieringen (Het Laagland) op basis van een tekst van TgMhuisschrijver Frans Pollux. 75 voorstellingen (waarvan 1 vrije voorstelling) - bezettingspercentage 98% bezoekers - klaslokaal Concept & Regie: Niels Lemmens Tekst: Annet Bremen Spel: Kiki van Aubel/Hanneke Som, Christian Cadenbach Dramaturgie: Ludo Costongs Eindregie: Lennart Monaster Kostuums: Eva Jongen Coaching: Inèz Derksen IN HET ZUIDEN LIGT ALLES ANDERS PREMIÈRE - COPRODUCTIE VIA ZUID THEATERTRAILER Voorstelling in opdracht van de Provincie Limburg ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van Limburg. Met succes koppelden we twee jonge makers aan elkaar: Nina Willems (Heerlen 1986) vanuit VIA ZUID en Mayke Roels (Roermond 1990) vanuit Het Laagland. Op basis van een tekst van Annet Bremen (Heerlen, 1986) maakten Nina en Mayke als makende spelers een energieke geschiedenisles die speelt met clichés als vlaai en carnaval, en vragen stelt over het bestaan en de aard van de Limburgse identiteit. Om hen heen verzamelden Nina en Mayke meer generatiegenoten, zoals Merlijn Huntjens die een app ontwikkelde waarmee het publiek kon uitzoeken welke type Limburger hij of zij was en Thierry Wilders die tekende voor de vormgeving van de trailer. De voorstelling speelde bij seizoenopeningen zoals Op de Bank in Sittard en op festivals als Cultura Nova in Heerlen. Een bijzondere editie vond plaats op bestuursverslag 2017 Het Laagland 16

17 Het Binnenhof ter gelegenheid van een Limburgse netwerkbijeenkomst op de dag dat de nieuwe coalitie werd gepresenteerd. Hoewel we deze opdracht graag eerder hadden ontvangen, hebben we geen moment spijt gehad dat we deze uitdaging zijn aangegaan. De samenwerking met de Provincie op locatie was bijzonder net als de grote betrokkenheid van gouveneur Theo Bovens. De voorstelling is dermate geslaagd dat we onderzoeken of In het Zuiden in 2018 voor scholen gespeeld kan worden. 24 voorstellingen - bezettingspercentage 72% bezoekers trailer op locatie première: 20 augustus 2017, Cultura Nova Heerlen Concept, spel & regie: Nina Willems, Mayke Roels Coaching & eindregie: Inèz Derksen Tekst: Annet Bremen Enquête: Merlijn Huntjens Regie-advies: Jip Vuik Vormgeving & lichtontwerp: Thierry Wilders Techniek: Carlo Lenssen FLIKFLAK 12 + COPRODUCTIE VIA ZUID - PREMIÈRE THEATERTRAILER Annet Bremen schreef deze tekst nu eens niet in opdracht wat in haar ontwikkeling als auteur, die dicht betrokken is bij de uiteindelijke voorstellingen van haar hand, een belangrijke stap naar een meer autonome handtekening. Mede door de honorering van FPK-gelden aan VIA ZUID kon deze tekst eind 2017 alsnog uitgroeien tot een voorstelling in regie van Loek de Bakker, in 2016 afgestudeerd aan de regieopleiding in Maastricht. Jennifer Welts (afgestudeerd Toneelacademie Maastricht 2016) vertolkt het onder prestatiedruk zowel opbloeiende als bijna bezwijkende turnmeisje Wynn. Flikflak ging tijdens de jeugdeditie van Cultura Nova in december 2017 première en maakt in 2018 in onze mobiele theatertrailer een tournee langs brugklassen in Sittard-Geleen. Deze ploeg vol jong talent heeft, onder coaching van vaste Het Laaglanddramaturg Ludo Costongs, een sterk inzicht in de geest en belevingswereld van een ultiem prestatiemaatschappijpersonage gemaakt. De tekst is poëtisch en invoelbaar, de regie helder en kleurrijk Foto: Julian Maiwald 4 voorstellingen - bezettingspercentage 58% bezoekers trailer op locatie première: 29 december 2017, Cultura Nova Jeugd Kerkrade Regie: Loek de Bakker Spel: Jennifer Welts Tekst: Annet Bremen Dramaturgie & coaching: Ludo Costongs Kostuumontwerp: Rebekka Wörmann Decor- en Lichtontwerp: Julian Maiwald Geluidsontwerp: Kwinten Mordijck Techniek: Carlo Lenssen bestuursverslag 2017 Het Laagland 17

18 ZUJERLEECH 10 + EENMALIGE REPRISE GROTE ZAAL Zujerleech, de eerste voorstelling van Het Laagland geschreven in het dialect en gebaseerd op de werkelijk gebeurde ramp met een naftakraker bij DSM Geleen, is gedeeltelijk gespeeld in de grote zaal van de Stadschouwburg in Amsterdam in het kader van de thema-avond Het Geluk/Gelijk van Limburg. 1 voorstelling 757 bezoekers Concept & regie: Inèz Derksen & Annelies van Wieringen (eindregie) Spel: Kiki van Aubel, Roos Hoogland, Niels Lemmens & Lennart Monaster Tekst: Benny Lindelauf Dramaturgie: Ludo Costongs Vormgeving: Bas Zuyderland Kostuums: Jorine van Beek Lichtontwerp: Sander Salden Regie-assistentie: Mayke Roels Techniek: Thierry Wilders VOORUIT NAAR BUITEN! ISM STICHTING LAUDIO JONG LAAGLAND LOCATIE NIEUW Je kiest een tas, krijgt er een koptelefoon bij en gaat op reis. Vooruit, naar buiten! is gebaseerd op de installatie van beeldend kunstenaar Miek Corten. Haar installatie Verbinding, de reis van 700 tassen was van 11-8 t/m te zien in Museum De Domijnen Historie & Archeologie. Naast de bijbehorende audiotoer, was er ook een theatervariant waarbij spelers van Jong Laagland de verbindende schakel vormden tussen de verschillende historische locaties die in het centrum van Sittard werden aangedaan. Een samenwerking tussen Stichting Laudio, museum De Domijnen, Het Laagland en VIA ZUID. 18 voorstellingen - bezettingspercentage 83% bezoekers theatertour première: 10 augustus 2017, De Domijnen Sittard-Geleen Concept, audiodocumentaire: Lubert Priems Concept, tekst, spel: Jacqueline Kerkhof Spelregie: Els Roobroeck, Het Laagland Stemacteurs: Wieteke van Dort, Ali Ben Horsting, Jacqueline Kerkhof, Arno Deckers, Roderik Povel, Eric Derkx, Bas Opgenoorth (Jong Laagland), Ron Leenders, Juliette van der Stap Spelers Theaterwerkplaats Jong Laagland: Zoë, Bas, Rafke, Job, Jordan, Sarah, Jesse, Robin Spel: Irma van Hoof Styling acteurs: Sanne Puyk THEATER NA DE DAM JONGERENPRODUCTIE: FLARDEN NIEUW Flarden speelt zich af op een oude zolder, een magische plek; het is daar waar herinneringen worden bewaard of weggestopt. Net als in je hoofd, daar wonen kleine fragmenten die je verscheuren, of doen glimmen als je eraan terug denkt. Dát is precies waar onze Jong Laaglanders achter kwamen tijdens hun interviews met ouderen over hun beleving van de Tweede Wereldoorlog. De hoofdvraag van dit onderzoek was: Hoe beleef je de oorlog door kinderogen? De herinneringen zijn er nog steeds. Maar ze komen in stukjes, in flarden. Hanneke Schoenmaeckers combineerde op de vloer het spel van twee ervaren oudere amateurspelers met jong spelerstalent van JONG LAAGLAND. 2 voorstellingen - zaalbezetting 92% bezoekers kleine zaal Concept & Regie: Hanneke Schoenmaeckers Spel: Job Moonen, Lot Stalman, Esmée van Waarden, Thomas Baselmans, Linn Dobbelsteijn, Robin van Gulik, Moos Peters, Mia Dominiquez, Raf Gielen, Levi Vrehen, Lisa Lahaije, Aurele Boesten, Lotte Sampers, Sep van Wersch en Kas Kouwenhoven. bestuursverslag 2017 Het Laagland 18

19 KINDERMONUMENT 2017 Mayke Roels maakte in een aantal dagdelen op school met alle leerlingen uit de aangewezen groep 8 van basisschool De Duizendpoot in Geleen het Kindermonument De theatrale presentatie is uitgevoerd tijdens de Dodenherdenking op 4 mei op de Algemene Begraafplaats in Sittard. Het spelende kind dat ook in oorlogstijd zich met eenvoudige middelen probeert te vermaken, stond centraal. 1 voorstelling bezoekers op locatie Concept & Regie: Mayke Roels Spel: kinderen van groep 8 De Duizendpoot Geleen. Coaching: Hanneke Schoenmaeckers-Jonkers. BUREN & BAGAGE ARTISTIEK ONDERZOEK In 2016 startten theatermakers Inèz Derksen, Kiki van Aubel en Mayke Roels een artistiek onderzoek naar wat grenzen in het dagelijks leven betekenen, hoe ze leven en werk beïnvloeden, hoe we makkelijker of anders met grenzen om zouden kunnen gaan. Dit onderzoek is een samenwerking met theatergezelschap nieuw stedelijk en het Lectoraat Autonomie en Openbaarheid in de Kunsten van Zuyd Hogeschool. Lopende 2017 verlegde de focus van dit onderzoek zich van het perspectief van de vluchteling en de boze buurman, naar een breder onderzoek over wat grenzen eigenlijk zijn. Waar komen die grenzen vandaan? Waarom hanteren we ze? Zijn ze nog wel van deze tijd? We hebben ze wel en we verdedigen ze, maar wie weet eigenlijk nog precies waarom? Een grens is ten slotte eigenlijk niet meer dan een afspraak tussen mensen. In groot verband tussen culturen en naties, maar ook in klein verband tussen individuen. En uiteindelijk bestaat dat grote verband ook alleen maar uit een groep individuen bij elkaar. Zo startte onder de noemer Buren & Bagage onze zoektocht naar hoe je met anderen die afspraken onder de loep kan nemen, hoe je die samen opnieuw kan bekijken en afstemmen. De enorme leren fauteuil uit de voorstelling Over morgen, die Inèz Derksen in het verleden voor Het Laagland maakte, vormde in deze testfase een comfortabele plek om met willekeurige mensen één op één in gesprek te gaan. Zo stond de stoel onder meer opgesteld tijdens DocFest in Maastricht. Mayke Roels en Kiki van Aubel vervolgden hun route in de tweede helft 2017 zonder Inèz Derksen. Voor de continuïteit is het team vanaf toen versterkt met Laagland-directieassistent Joost Milde. Het onderzoek wordt in juni 2018 afgerond. Focus ligt nu op de vraag of en hoe het concept van De Ontmoeting kan uitgroeien tot een zelfstandig artistiek project dat Het Laagland in de toekomst kan inzetten, bijvoorbeeld op festivals of in andere contexten waar nood is aan het bij elkaar brengen van mensen en het bevorderen van wederzijds begrip. bestuursverslag 2017 Het Laagland 19

20 EDUCATIEVE WERKING In 2017 realiseerde Het Laagland in totaal 221 educatieve activiteiten met een publieksbereik van deelnemers. Geraamd waren 188 activiteiten met deelnemers. De educatieve activiteiten betroffen onder meer de repetities van Theaterwerkplaats Jong Laagland, het bijbehorende TLNT-programma en educatieve workshops op scholen. In schoolverband telde activiteiten met 313 deelnemers. Het Laagland ontwikkelt bij alle schoolvoorstellingen materiaal dat zowel ter voorbereiding als ter afronding van het voorstellingsbezoek dient. Meestal kiezen we de vorm van beeldmateriaal dat op het digibord kan worden vertoond. In deze filmpjes nemen de acteurs meestal vanuit het decor de klas mee in de thematiek van voorstelling en geven ze doe-opdrachten. Zo heeft een van de educatiefilmpjes behorend bij De Kleine Cowboy de klassenopdracht om een eigen soundscore te maken op nieuw beeldmateriaal met de acteurs uit de voorstelling. Daarbij krijgen ze aanwijzingen over het materiaal dat thuis of in de klas verzameld kan worden om als instrument te gebruiken. Waar nodig vullen we de filmopdrachten aan met schriftelijk lesmateriaal. Deze primair visuele werkwijze wordt door het onderwijs goed ontvangen. Bij klassenvoorstelling voor het middelbaar onderwijs wordt de voorstelling direct gevolgd door een nagesprek dat de acteurs zelf met de klas voeren. Die gesprekken zijn zeer waardevol en verdiepen de werking van de voorstelling. Dat vraagt om een goede voorbereiding van het nagesprek met de regisseur en om acteurs die ook oprecht geïnteresseerd zijn in de jongeren voor wie ze spelen en dat is met de bezetting van Dream On uitstekend gelukt. Op aanvraag van scholen of in samenwerking met cultuurbemiddelaars, ontwikkelen wij educatieve workshops - zowel voor het primair als voor het voortgezet onderwijs - die aanhaken bij een thema uit de voorstelling of juist het theater maken zelf als uitgangpunt nemen. Deze worden op school in de klas of in de speelzaal/aula uitgevoerd door theatermakers van Het Laagland of theaterdocenten van de betrokken instelling. Relatief nieuwe ontwikkeling is dat we met Expeditie Binnenwereld ook een educatieve activiteit hebben ontwikkeld, die niet gekoppeld is aan een voorstelling. Dit workshopprogramma is specifiek bedoeld voor groep 5 en 6 van het basisonderwijs. Doel is om de samenwerking binnen de groep te versterken door juist meer inzicht te krijgen in ieders eigen functioneren. Expeditie Binnenwereld bestaat uit 3 workshops met 3 voorbereidende opdrachten via het digibord. Na uitgebreide testfase is Expeditie Binnenwereld vanaf september 2017 aangeboden aan het onderwijs en sindsdien twee maal uitgevoerd (6 workshops met 168 deelnemers). Hoewel de opzet van Expeditie Binnenwereld nadrukkelijk in samenspraak met het onderwijs tot stand is gekomen, merken we in de praktijk ook dat deze cyclus door leerkrachten als intensief wordt ervaren en dat het bijbehorende prijskaartje soms ook een struikelblok voor afname is. Ophelia is een ander voorbeeld van een autonome activiteit: een theatrale rondleiding voor het basisonderwijs door het theater (zowel in Heerlen als in Sittard) met korte spelelementen op locatie in de schouwburg. Theater Werkplaats Jong Laagland Het Laagland heeft een eigen theaterwerkplaats voor kinderen en jongeren in de leeftijd van 8 t/m 20 jaar. Voor de oudere jeugd is er het door de gemeente Sittard-Geleen ondersteunde talentprogramma TLNT met spelers van Lef (Geleen) en Jong Laagland. In het kader van Jong Laagland vonden 128 repetities plaats met deelnemers. Het TLNT-programma telde 42 workshops met 818 deelnemers. bestuursverslag 2017 Het Laagland 20

21 Theaterontmoeting In november organiseerde Het Laagland met projectsubsidie van de Provincie Limburg de Theaterontmoeting, een intensief workshopweekend voor jonge spelers uit de hele Provincie Limburg. De Theaterontmoeting 2017 telde 20 deelnemers. Dit aantal kwam de individuele begeleiding ten goede, maar dit bereik bleef wel zodanig achter bij de verwachting dat Het Laagland in 2018 met een herziene opzet komt waarbij de denkrichting een weekend op locatie is en qua planning meer aan de rand van het theaterseizoen. Overige activiteiten In 2017 zijn 32 overige activiteiten georganiseerd met in totaal 1726 bezoekers. Zo bereikte de twee edities van Lekker Laaglands, onze open workshopdagen voor familiepubliek, 208 deelnemers. De uitvoering van het Kindermonument 2017 trok 300 bezoekers en de in totaal 8 eindpresentaties van Jong Laagland en TLNT hadden 987 bezoekers. De afdeling educatie ontwikkelde ook randactiviteiten bij vrije voorstellingen, zo gingen kinderen na afloop van Joris & De Drakentemmers in het Drakenlab onder leiding van Prof. Dr. Aak op zoek naar hun eigen draken. Workshop tijdens Lekker Laaglands Kristel Graus-De Rooy, leerkracht op basisschool De Triviant in Stein over JORIS & DE DRAKENTEMMERS: "Dit onderwerp is zo belangrijk! Ik vind het fantastisch om te zien dat jullie ook de echte psychische waarheid verwerkt hebben: verstoppen werkt niet, vechten werkt niet, maar het omarmen wel. Maak van jouw "zwakte" een kracht. bestuursverslag 2017 Het Laagland 21