CONTRACTEN VOOR BEPAALDE EN ONBEPAALDE TIJD

Transcriptie

1 Arbeidsinspectie Centraal Kantoor Afdeling Monitoring en Beleidsinformatie CONTRACTEN VOOR BEPAALDE EN ONBEPAALDE TIJD Een onderzoek naar het vóórkomen van onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen werknemers met een tijdelijk en een vast contract AUGUSTUS 2002 S. POTT

2

3 INHOUDSOPGAVE BLZ. SAMENVATTING EN CONCLUSIE I - III 1 INLEIDING 1 2 OPZET VAN HET ONDERZOEK Inleiding Kernbegrippen van het onderzoek Onderzoeksvragen Methodiek 3 3 ONDERZOEKSRESULTATEN Stand van zaken november Algemeen Gehele uitsluiting van de CAO Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden 10 LITERATUURLIJST BIJLAGEN: Bijlage I Bijlage II Bijlage III Bijlage IV Bijlage V Bijlage VI Relevante artikelen uit het wetsvoorstel 27661; uitvoering van de Richtlijn 1999/70/EG inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. Afbakening van het onderzoek Samenstelling van de steekproef Speciale gevallen van gehele uitsluiting De 20 CAO s uit de steekproef van 118, met bepalingen van gehele uitsluiting van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (enge zin) Tabellen met overige resultaten en voorbeelden

4

5 SAMENVATTING EN CONCLUSIE In de onderhavige rapportage wordt verslag gedaan van het door de Arbeidsinspectie in november 2001 uitgevoerde CAO-onderzoek contracten voor bepaalde tijd. Het doel van het onderzoek is een beeld te geven in hoeverre en op welke wijze in CAO s onderscheid wordt gemaakt in arbeidsvoorwaarden voor werknemers met contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd. Aanleiding tot het onderzoek is de Richtlijn 1999/70/EG betreffende de door het EVV, de Unice en het CEEP gesloten raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. Het wetsvoorstel (27 661) ter implementatie van eerdergenoemde Richtlijn ligt thans ter behandeling bij de Eerste Kamer. Onderdeel van de Richtlijn, alsmede het wetsvoorstel, is de invoering van het non-discriminatiebeginsel. Werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd mogen wat betreft de arbeidsvoorwaarden niet minder gunstig behandeld worden dan vergelijkbare werknemers in vaste dienst louter vanwege het feit dat zij voor bepaalde tijd werken, tenzij het verschil in behandeling om objectieve redenen gerechtvaardigd is. Het begrip contracten voor bepaalde tijd kan in het kader van dit onderzoek, zowel in enge als in ruime zin worden opgevat. Het onderzoek betreft naast de CAO-bepalingen van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (enge zin) ook afspraken met betrekking tot: oproepkrachten, seizoen(hulp)krachten, vakantiekrachten, thuiswerkers en stagiairs (ruime zin). Reden hiervoor is dat deze werknemers werkzaam kunnen zijn op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, waardoor bij onderscheidende bepalingen impliciet onderscheid naar het al dan niet tijdelijke karakter van de arbeidsovereenkomst kan worden gemaakt. Onderzoeksvraag 1: In welke mate worden werknemers met contracten voor bepaalde tijd uitgesloten van de CAO? Onderzoeksvraag 2: In welke mate worden werknemers met een contract voor bepaalde tijd uitgesloten van specifieke arbeidsvoorwaarden die in de CAO zijn vastgelegd? Welke soort afspraken betreft het hier? Onderzoeksvraag 3: In hoeverre en op welke wijze is er een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden t.o.v. werknemers met een contract voor bepaalde tijd? Onderzoeksvraag 4: Zijn er nog overige CAO-bepalingen, niet behorende tot de reikwijdte van onderzoeksvragen 1 tot en met 3 gevonden? I

6 De resultaten van het onderzoek geven de stand van zaken ultimo november Het onderzoek is gebaseerd op 118 (volledige) CAO-teksten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een standaard steekproef, bestaande uit CAO s van zowel bedrijven als van bedrijfstakken. Het zijn 109 CAO s uit de marktsector en 9 uit de zorgsector. Bij gebrek aan volledige informatie blijven de overheidsakkoorden in deze rapportage buiten beschouwing. In 32 van de 118 CAO s zijn één of meerdere afspraken gevonden waarin onderscheid is gemaakt tussen werknemers met een tijdelijk contract (in enge zin) en werknemers met een vast contract. In 78 CAO s is onderscheid geconstateerd tussen werknemers met een tijdelijk contract (in ruime zin) en werknemers met een vast contract. Tabel SC.1: Overzicht van aantal bepalingen naar de vier categorieën van uitsluiting Categorie van uitsluiting Gehele uitsluiting Gedeeltelijke uitsluiting Verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Overig onderscheid in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Aantal CAO s enge/ ruime zin 20 E/ 62 R 10 E/ 21 R 2E/ 2 R 5 E/ 8R De eerste hoofdvraag had als onderwerp het vóórkomen van gehele uitsluiting van alle CAObepalingen. In 20 CAO s werden werknemers met een tijdelijk contract in enge zin volledig uitgesloten van de CAO. Volledige uitsluiting van werknemers met een tijdelijk contract in ruime zin is gevonden in 62 CAO s. Uit de resultaten blijkt dat deze vorm van uitsluiting het meest voorkomt onder de vakantiewerkers en de stagiairs. Onder thuiswerkers en de seizoen(hulp)krachten komt gehele uitsluiting het minst vaak voor. Het volgende vraagstuk gedeeltelijke uitsluiting had betrekking op de bepalingen die werknemers uitsluiten van specifieke CAO-artikelen. Zulke bepalingen zijn aangetroffen in 21 van de 118 CAO s (ruime zin). In 10 van deze CAO s werden werknemers met een tijdelijk contract in enge zin gedeeltelijik uitgesloten. De gedeeltelijke uitsluiting komt m.n. voor t.a.v. bepalingen over aanspraak op spaarloonregeling, premiespaarregeling en opleiding. De derde vraag had als thema het verschil in toepassing van bepaalde arbeids-voorwaarden tussen werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde en onbepaalde tijd. In 2 CAO s werden in totaal drie van dergelijke bepalingen aangetroffen. Deze bepalingen hadden allen betrekking op werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. Het betrof bepalingen t.a.v. het recht op aanvulling van de WAO, doorbetaling van loon onder bijzondere omstandigheden en aanvulling op de Ziektewet voor gewezen werknemers. II

7 De vierde en laatste hoofdvraag was een verzameling van bepalingen die niet onder de eerste drie vragen vielen - overige CAO-bepalingen. In 8 CAO s is onderscheid gemaakt t.a.v. werknemers met een tijdelijk contract in ruime zin. In 5 CAO s had het gemaakte onderscheid betrekking op werknemers met een tijdelijk contract in enge zin. Van alle gevallen, komt de bepaling omtrent voortzetting van dienstverband het meest voor. Van de vier verschillende categorieën van uitsluiting tussen werknemers met en zonder een contract voor bepaald tijd komt gehele uitsluiting van de CAO het meest voor, gevolgd door gedeeltelijke uitsluiting. Deze resultaten impliceren overigens niet dat er per definitie sprake is van ongelijke behandeling van werknemers die strijdig is met het wetsvoorstel inzake arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Op basis van CAO-afspraken alleen kan veelal niet worden beoordeeld of er mogelijk sprake is van een objectieve rechtvaardiging van het gemaakte onderscheid. III

8

9 1 INLEIDING Aanleiding voor dit onderzoek vormde de op 28 juni 1999 door de Raad van de Europese Unie vastgestelde Richtlijn 1999/70/EG. Deze Richtlijn betreft de door het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten Raamovereenkomst inzake arbeidsovereen-komsten voor bepaalde tijd. Deze Raamovereenkomst heeft twee doelen: verbetering van de kwaliteit van de arbeid voor bepaalde tijd door toepassing van het non-discriminatiebeginsel en het voorkomen van misbruik van het gebruik van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. Voor een deel zijn de krachtens de Raamovereenkomst in te voeren bepalingen reeds geldend recht in de Nederlandse arbeidswetgeving, terug te vinden zowel in het Burgerlijk Wetboek als in de Wet op de Ondernemingsraden. De invoering van het non-discriminatiebeginsel - ter voorkoming van onderscheid in arbeidsvoorwaarden van werknemers met een contract voor bepaalde en onbepaalde tijd - behoeft echter nog implementatie. Een wetsvoorstel hiertoe (TK ) ligt thans voor behandeling bij de Eerste Kamer. Naast het nondiscriminatiebeginsel omvat het wetsvoorstel een verplichting voor de werkgever om werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd tijdig en duidelijk in kennis te stellen van vacatures, ter zake arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd 1. In de onderhavige rapportage wordt verslag gedaan van het door de Arbeidsinspectie in november 2001 uitgevoerde onderzoek. Het doel van het onderzoek is een beeld te geven van in CAO s gemaakt onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen werknemers met contracten voor bepaalde tijd en werknemers met contracten voor onbepaalde tijd en (het soort) bepalingen waarin dit onderscheid is aangetroffen. In het onderzoek wordt niet ingegaan op de vraag of het aangetroffen onderscheid in arbeidsvoorwaarden objectief gerechtvaardigd is en strijdigheid zou kunnen opleveren met de voorgestelde wetgeving inzake het non-discriminatiebeginsel. Er zullen ook geen bepalingen worden geanalyseerd die al eerder aan bod kwamen in het onderzoek van de Arbeidsinspectie Flexibiliteit en Zekerheid 2. Dit rapport is opgebouwd uit vier delen. Na de inleiding volgt hoofdstuk 2 waarin de opzet van het onderzoek nader wordt toegelicht. Aan bod komen de definities van de kernbegrippen van het onderzoek, de onderzoeksvragen en de gebruikte methodiek. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving en analyse van de onderzoeksresultaten. 1 2 In bijlage I van dit rapport is een transcriptie opgenomen van de teksten van artikel 7:649 BW en artikel 7:657 BW zoals het in het wetsvoorstel TK staat. W.Smits en J.A. Samadham, Flexibiliteit en Zekerheid, Dit onderzoek behandelt de relatie tussen de Wet Flexibiliteit en Zekerheid (de Flexwet ) en afspraken in CAO s over o.a. proeftijd, opzegging en opeenvolging van contracten voor bepaalde tijd. 1

10 2 OPZET VAN HET ONDERZOEK 2.1 Inleiding Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de wijze waarop het CAO-onderzoek is opgezet. In paragraaf 2.2 wordt eerst een aantal kernbegrippen gedefinieerd in het kader van dit rapport. Hierna volgt een opsomming van de belangrijkste onderzoeksvragen. Paragraaf 2.4 behandelt de gekozen methodiek om de onderzoeksgegevens te verzamelen. 2.2 Kernbegrippen van het onderzoek In het onderzoek zijn de volgende begrippen en hun definities gebruikt: Gehele uitsluiting van de CAO: In het geval dat werknemers niet onder de werkingssfeer van de CAO vallen. Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO: Als werknemers uitgesloten zijn van sommige arbeidsvoorwaarden. Verschil in toepassing bepaalde arbeidsvoorwaarden: Wanneer er een onderscheid in toepassing is van sommige arbeidsvoorwaarden, afhankelijk van de aard van de arbeidsovereenkomst. Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden: Alle bepalingen die niet onder de drie bovengenoemde definities vallen (i.e. bepalingen met terugwerkende kracht als een werkcontract wordt verlengd of omgezet in onbepaalde tijd). Arbeidsovereenkomst: (werk)contract, dienstverband en/of dienstbetrekking. Contracten voor bepaalde tijd: Een overeenkomst voor bepaalde tijd eindigt in principe op een van tevoren afgesproken datum, na afloop van een project of zodra degene die je vervangt weer de oude werkzaamheden hervat. De term contracten voor bepaalde tijd moet in het kader van dit onderzoek zowel ruim als eng worden opgevat. Het onderzoek betreft naast de CAO-bepalingen van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (enge zin) ook afspraken met betrekking tot: oproepkrachten, seizoen(hulp)krachten, vakantiekrachten, thuiswerkers en stagiairs (ruime zin) 3. Reden hiervoor is dat deze werknemers werkzaam kunnen zijn op basis van een contract voor bepaalde tijd, waardoor indirect onderscheid naar het al dan niet tijdelijke karakter van de arbeidsovereenkomst kan worden gemaakt. 3 Voor een overzicht van de afbakening van het onderzoek zie bijlage II van dit rapport. 2

11 Contracten voor onbepaalde tijd: Deze overeenkomsten eindigen niet automatisch op een van tevoren afgesproken datum. Oproepkrachten: krachten ingezet bij incidentele omstandigheden en/of afroepkrachten. Seizoen(hulp)krachten: medewerkers op koopavonden, sommige scholieren 4, ochtend/- avondkrachten, opvangers van piekdrukte en/of hulpen. Vakantiekrachten: medewerkers ingezet tijdens de (zomer)schoolvakantieperioden. Thuiswerkers: medewerkers die de bedrijfswerkzaamheden vanuit het eigen huisadres verrichten. Stagiairs: practicanten en/of mensen die in het kader van een studie werkervaring opdoen in het bedrijf. 2.3 Onderzoeksvragen De volgende vragen zijn in dit onderzoek aan de orde: Onderzoeksvraag 1: In welke mate worden werknemers met contracten voor bepaalde tijd uitgesloten van de CAO en daarmee van alle arbeidsvoorwaarden die in de CAO zijn vastgelegd? Onderzoeksvraag 2: In welke mate worden werknemers met een contract voor bepaalde tijd uitgesloten van specifieke arbeidsvoorwaarden die in de CAO zijn vastgelegd? Welke soort afspraken betreft het hier? Onderzoeksvraag 3: In hoeverre en op welke wijze is er een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden t.o.v. werknemers met een contract voor bepaalde tijd? Onderzoeksvraag 4: Zijn er nog overige CAO-bepalingen, niet behorende tot de reikwijdte van onderzoeksvragen 1 tot en met 3 gevonden? 2.4 Methodiek De resultaten van het onderzoek gepresenteerd in hoofdstuk 3 geven de stand van zaken ultimo november Het onderzoek is gebaseerd op (volledige) CAO-teksten. Het 4 De groep Scholieren is niet als aparte categorie opgenomen. Afhankelijk van de frequentie van het aangenomen werk, word deze categorie ingedeeld onder de andere bestaande categorieën. 3

12 onderwerp leent zich niet om ook (eerste) onderhandelingsresultaten of principe-akkoorden in de beschouwing te betrekken. De reden hiervoor is de juridische implicatie van het onderzoek. Onvolledige of veelal vage teksten in voorlopige akkoorden kunnen in vergelijking met de later aangemelde definitieve CAO tot geheel andere bevindingen leiden. In het onderzoek is gebruikt gemaakt van een standaardsteekproef, bestaande uit 118 CAO s, zowel van bedrijven als van bedrijfstaken. Het zijn 109 CAO s uit de marktsector en 9 uit de zorgsector. Deze CAO s zijn ook onder te verdelen naar sector van economische activiteit. Gezamenlijk zijn deze steekproef-cao s van toepassing op ruim 4 miljoen werknemers, ongeveer 80% van het totale aantal werknemers waarop een CAO van toepassing is. Tabel 2.1 hieronder biedt een overzicht van het aantal werknemers per economische sector in de steekproef. Voor een complete weergave van de samenstelling van de steekproef wordt verwezen naar bijlage III van dit rapport. Tabel 2.1 Indeling van de steekproef naar sector van economische activiteit Sector Aantal CAO s Aantal werknemers % werknemers van hele steekproef Landbouw % Industrie ,5% Bouwnijverheid ,1% Handel en horeca % Transport en communicatie % Zakelijke dienstverlening ,1% Overige dienstverlening ,3% Totaal % Tot slot is het belangrijk om op te merken dat door gebrek aan informatie het niet mogelijk was om de 8 overheidsakkoorden van de standaardsteekproef bij dit onderzoek te betrekken. 4

13 3 ONDERZOEKSRESULTATEN 3.1 Stand van zaken november Algemeen Zoals te zien in tabel 3.1 zijn er afspraken gevonden in 32 CAO s (27%) waarin onderscheid wordt gemaakt t.a.v. werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. In 78 CAO s (66%) komen onderscheidende bepalingen t.a.v. werknemers met een tijdelijk contract in ruime zin voor. Opvallend zijn de resultaten in de sectoren Landbouw en Bouwnijverheid.. Bij een kwart van de CAO s in de Landbouwsector zijn relevante afspraken gevonden (ruime zin). In de sector Bouwnijverheid zijn bij alle CAO s relevante bepalingen gevonden. Tabel 3.1: Aantal CAO s met afspraken over onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen verschillende categorieën van medewerkers, onderverdeeld naar sector van economische activiteit Sector Totaal aantal CAO s Aantal CAO s met afspraken % CAO s met afspraken per sector (ruime zin) (enge zin) (ruime zin) (enge zin) Landbouw % 0% Industrie % 24% Bouwnijverheid % 33% Handel en horeca % 16% Transport & communicatie % 69% Zakelijke dienstverlening % 22% Overige dienstverlening % 22% Totaal % 27% Gehele uitsluiting van de CAO Gehele uitsluiting van de CAO betreft de bepalingen die werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd uitsluiten van alle bepalingen van de CAO. In 20 CAO s worden werknemers met tijdelijke contracten in enge zin uitgesloten van de CAO. Van 62 CAO s worden werknemers met een tijdelijk contract in ruime zin volledig uitgesloten. Tabel 3.2 geeft een overzicht van de resultaten 5. Tabel 3.2: Aantal CAO s met minimaal een bepaling van gehele uitsluiting van de CAO Uitsluiting van alle bepalingen Aantal CAO s met gehele uitsluiting (ruime zin) (enge zin) % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) Ja % 17% 5 Zie bijlage V voor een lijst met de namen van de 20 CAO s uit de steekproef met bepalingen van gehele uitsluiting in enge zin. 5

14 Nee % 83% Totaal % 100% Tijdens het verzamelen van de onderzoeksresultaten voor deze categorie van uitsluiting werd gezocht naar CAO-bepalingen zoals die van het voorbeeld hieronder. Voorbeeld: een gehele uitsluiting voor stagiairs, vakantiewerkers en werknemers voor bepaalde tijd uit de CAO voor het Bakkersbedrijf, Deze overeenkomst is niet van toepassing op: 1. degene die middelbaar beroepsonderwijs volgt en in dat kader in een onderneming gedurende een bepaalde periode bedrijfservaring opdoet: 2. vakantiewerkers verkooppersoneel dat ofwel gemiddeld gedurende 12 uren per 4 wekelijkse periode op de koopavond voor de werkgever arbeid verricht, oftewel wordt aangenomen voor 8 weken of korter. Uit tabel 3.3 blijkt dat uitsluiting van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (ruime zin) het meest voorkomt onder de vakantiewerkers en de stagiairs. Onder thuiswerkers en de seizoen(hulp)krachten komt gehele uitsluiting het minst vaak voor. Tabel 3.3: Aantal bepalingen van gehele uitsluiting van de CAO, onderverdeeld naar de verschillende categorieën van werknemers Categorieën van werknemers Aantal gevallen van gehele uitsluiting in de 62 CAO s Bepaalde tijd (enge zin) 20 Oproepkrachten 7 Seizoen(hulp)krachten 6 Vakantiewerkers 39 Thuiswerkers 3 Stagiairs 34 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) 109 Tijdens het verzamelen van de gegevens werd ook aandacht besteed aan de relatie gehele uitsluiting ten opzichte van (arbeids)contractduur : worden werknemers met arbeidsovereenkomsten voor kortere periodes (pro-rata) vaker uitgesloten van alle CAOrechten? Tabel 3.4 geeft een opsomming van het aantal relevante bepalingen gevonden, onderverdeeld in werknemerscategorie en contractduur. Gehele uitsluiting van de CAO van een bepaalde categorie medewerkers (ongeacht de contractduur) is de meest voorkomende vorm van uitzondering. Uit de resultaten is niet gebleken dat werknemers met kortere tijdelijke arbeidsovereenkomsten in ruime zin eerder worden uitgesloten van alle CAO-bepalingen. Dit is overigens wel het geval bij werknemers met een tijdelijk contract in enge zin. De uitsluiting van deze categorie werknemers gaat veelal gepaard met een relatief korte contractduur. 6

15 Tabel 3.4: Aantal bepalingen van gehele uitsluiting van de CAO, onderverdeeld naar de verschillende categorieën van werknemers en de duur van de arbeidsovereenkomsten Categorie werknemers en maximale duur van de contracten Bepaalde tijd (enge zin) 1 of enkele dagen in dienst 5 achtereenvolgende dagen 8 weken 3 maanden 6 maanden diverse voorwaarden alle werknemers met een contract voor bepaalde tijd Oproepkrachten 8 uur per week alle oproepkrachten Seizoen(hulp)krachten 12 uur per 4 weken op koopavond alle seizoen/hulpkrachten Vakantiewerkers 4 weken 6 weken alle vakantiewerkers Thuiswerkers 18 uur per week 19 uur per week diverse voorwaarden Stagiairs diverse voorwaarden alle stagiairs Aantal bepalingen van gehele uitsluiting in 62 CAO s (20) (7) 1 6 (6) 1 5 (39) (3) (34) 3 31 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO houdt in dat er bepalingen zijn die werknemers met een contract voor bepaalde tijd uitsluiten van toepassing van specifieke CAO-rechten. In 10 van de 118 CAO s zijn dergelijke bepalingen gevonden t.a.v. werknemers met een tijdelijk contract in enge zin, zoals afgebeeld in tabel 3.5. In totaal werden arbeidskrachten met een contract voor bepaalde tijd in ruime zin gedeeltelijke uitgesloten van één of meerdere arbeidsvoorwaarden in 21 CAO s. 7

16 Tabel 3.5: Aantal CAO s met minimaal een bepaling van gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Aantal CAO s met een gedeeltelijke uitsluiting (ruime zin) (enge zin) % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) Ja % 8% Nee % 92% Totaal % 100% Om een idee te geven over hoe bepalingen van gedeeltelijke uitsluiting in de praktijk worden geformuleerd volgt hieronder een voorbeeld: Voorbeeld: een gedeeltelijke uitsluiting van hulpkrachten uit de CAO van de Schoenendetailhandel, Deze overeenkomst is niet van toepassing op de rechtsverhouding die geldt tussen werkgever en hulpmedewerker voor wat de toeslagen voor het werken op de door-deweekse avonden en zaterdagmiddag betreft. Tabel 3.6 hieronder geeft een overzicht van bepalingen die tot deze categorie behoren en hoe vaak deze zijn gevonden onder de steekproef CAO s. Bepalingen over aanspraak op spaarloonregeling, premiespaarregeling en opleiding komen vaker voor dan andere vormen van gedeeltelijke uitsluiting. Bij deze drie bepalingen is geen relatie geconstateerd tussen gedeeltelijk uitsluiting en contractduur, bijna alle bepalingen waren van toepassing op alle werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin, ongeacht de duur van de overeenkomst. Tabel VI.I van bijlage VI van dit rapport geeft een opsomming van het aantal gevallen van gedeeltelijke uitsluiting naar categorie van werknemers. 8

17 Tabel 3.6: Overzicht van bepalingen van gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Bepalingen van uitsluiting (totaal gevallen per soort bepaling) Categorie werknemers Aantal CAObepalingen per categorie werknemers Opleidingen: financiering en (5) Bepaalde tijd (enge zin) 4 gebruik van studiefaciliteiten Stagiairs 1 WW-voorziening (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Loon volgens loonschaal (2) Oproepkrachten 1 Seizoen(hulp)krachten 1 Rooster tijdens weekenden/avonden (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Diverse salarisbepalingen (2) Stagiairs 2 Toeslag avonden/zaterdag middag (5) Seizoen(hulp)krachten 3 Oproep 2 Toeslag op uurloon (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Lonen en arbeidstijd-bepalingen (2) Oproepkrachten 2 Premiespaarregeling (4) Bepaalde tijd (enge zin) 4 Spaarloonregeling (5) Bepaalde tijd (enge zin) 5 Bijzonder verlof (1) Vakantiekrachten 1 Geen ATV (2) Oproepkrachten 1 Seizoen(hulp)krachten 1 Opbouw regeling pre-pension (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Kort verzuim (1) Vakantiekrachten 1 Reorganisatie (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Toeslag bijzondere uren (2) Oproepkrachten 1 Seizoen(hulp)krachten 1 Toeslag overwerk (2) Oproepkrachten 1 Seizoen(hulp)krachten 1 Compensatie feestdagen (2) Vakantiekrachten 1 Oproepkrachten 1 Regeling keuzetijd (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Verhuiskosten (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Vergoeding Woon-werk verkeer (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Vergoeding bij overlijden (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Wachtgeld (1) Bepaalde tijd (enge zin) 1 Overige bepalingen (2) Vakantiekrachten 2 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) (47) Verschil in toepassing bepaalde arbeidsvoorwaarden Een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden betreft geen uitsluiting van een CAO-recht maar een verschil in behandeling tussen werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en onbepaalde tijd. Er zijn 2 CAO s waarin zulke bepalingen zijn aangetroffen, deze hebben steeds betrekking op werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. Deze resultaten staan afgebeeld in tabel

18 Tabel 3.7: Aantal CAO s met minimaal een bepaling met verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Aantal CAO s met een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden (ruime zin) (enge zin) % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) Ja 2 2 2% 2% Nee % 98% Totaal % 100% Hieronder volgt een voorbeeld van een bepaling die tot deze categorie van onderscheid behoort: Voorbeeld: een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden uit de CAO van de Energie en nutsbedrijven, voor werknemers met en zonder contracten voor bepaalde tijd, De aanvullende arbeidsongeschiktheidsuitkering bedraagt: a. voor zover het betreft een werknemer met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, gedurende een tijdvak van ten hoogste 26 weken het verschil tussen zijn salaris en de WAO-uitkering en daarna het verschil tussen 80% van zijn salaris en de WAO-uitkering: b. voor zover het betreft een werknemer met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, het verschil tussen 80-% van zijn salaris en WAO-uitkering.. Er zijn drie verschillende bepalingen in 2 CAO s gevonden: recht op aanvulling van de WAO, doorbetaling van loon onder bijzondere omstandigheden en een aanvulling op de Ziektewet voor gewezen werknemers Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden Onder overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden vallen alle bepalingen die niet tot de categorieën van tot behoren. In 5 van de 118 CAO s zijn bepalingen gevonden waarin overig onderscheid wordt gemaakt t.o.v. werknemers met een tijdelijk contract in enge zin. Er waren in totaal 8 CAO s met deze vorm van onderscheid voor arbeidskrachten met een contract voor bepaalde tijd in ruime zin. Tabel 3.8 levert een overzicht van de verzamelde resultaten. Tabel 3.8: Aantal CAO s met minimaal een bepaling van overig onderscheid in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden Aantal CAO s met overig onderscheid (ruime zin) (enge zin) % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) Ja 8 5 7% 4% Nee % 96% Totaal % 100% 10

19 11

20 Hieronder volgt een voorbeeld van een bepaling van deze categorie. Voorbeeld: van overig onderscheid uit de CAO A van de Nederlandse Philips Bedrijven B.V.: tussen werknemers met en zonder een contract voor bepaalde tijd, Bonusregeling: 1.werkgeefster kent een bonusregeling voor medewerkers met een dienstverband voor onbepaalde tijd, die op 1 december van enig jaar tenminste 12 maanden in dienst van werkgeefster zijn. Tabel 3.9: Aantal bepalingen van overig onderscheid in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Bepalingen van overig onderscheid (Totaal gevallen per bepaling) Rechten omtrent voortzetting van (3) dienstverband Categorie werknemers (Maximale duur van het contract) Oproepkrachten (alle werknemers van deze categorie) Seizoen(hulp)krachten (maximaal 10 dagen) Aantal bepalingen per categorie werknemers 1 1 Stagiairs 1 (alle werknemers van deze categorie) Bonusregeling (2) Bepaalde tijd 2 (alle werknemers van deze categorie, enge zin) Functie-indeling en Beroepsprocedure (2) Seizoen(hulp)krachten (alle werknemers van deze categorie) Stagiairs 1 (alle werknemers van deze categorie) Garantie-uren (1) Oproepkrachten 1 (alle werknemers van deze categorie) Sabbatsverlof (2) Bepaalde tijd 2 (alle werknemers van deze categorie, enge zin) Eindejaarsuitkering (1) Bepaalde tijd 1 (alle werknemers van deze categorie, enge zin) Totaal bepaalde tijd (ruime zin) (11) 11 1 Ook voor deze categorie van onderscheid is de relatie tussen frequentie en contractduur van belang. Daarom geeft tabel 3.9 een overzicht van de bepalingen die zijn aangetroffen in de CAO s van de steekproef en van de categorieën werknemers en contractduur waarvoor zij gelden. 12

21 In 8 CAO s met bepalingen van overig onderscheid zijn in totaal 11 bepalingen aangetroffen waarin onderscheid wordt gemaakt. Van alle gevallen komt de bepaling omtrent voortzetting van het dienstverband het meest voor. Deze bepaling houdt in dat bij contractverlenging de tijd waarin de medewerker heeft gewerkt zonder contract voor onbepaalde tijd, meetelt voor aanspraak op bepaalde CAO-rechten. De andere 5 bepalingen variëren sterk in thema en omvang. Er zijn bepalingen gevonden voor alle categorieën van medewerkers behalve de thuiswerkers. Over het algemeen gelden deze bepalingen meteen voor de hele groep van een bepaalde categorie werknemers. Tabel VI.II van bijlage VI van dit rapport geeft een opsomming van het aantal gevallen van overig onderscheid bepalingen naar categorie van werknemers. 13

22

23 LITERATUURLIJST Ascher-Vonk I.P. Arbeidswetgeving 20001/2002, 19 e druk, Kluwer, Deventer. Smits W. en Samadhan J.A. Flexibiliteit en Zekerheid, 2001, Arbeidsinspectie, Den Haag.

24

25 BIJLAGEN Contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd

26

27 Bijlage I: Relevante artikelen uit het wetsvoorstel : Uitvoering van de richtlijn 1999/70/EG van de Raad van de Europese Unie van 28 juni 1999 betreffende de door het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs Artikel 7: 649 BW 1. De werkgever mag geen onderscheid maken tussen werknemers in de arbeidsvoorwaarden op grond van het al dan niet tijdelijke karakter van de arbeids-overeenkomst, tenzij een dergelijk onderscheid objectief gerechtvaardigd is. 2. De opzegging van de arbeidsovereenkomst door de werkgever wegens de omstandig-heid dat de werknemer in of buiten rechte een beroep heeft gedaan op het bepaalde in lid 1, is vernietigbaar. Artikel 647 leden 2 en 3 is van toepassing. 3. Een beding in strijd met lid 1 is nietig. 4. De Commissie gelijke behandeling, genoemd in artikel 11 van de Algemene wet gelijke behandeling, kan onderzoeken of een onderscheid is of wordt gemaakt als bedoeld in lid 1. De artikelen 12,13, 14, 15, 20, tweede lid en 33 van de Algemene wet gelijke behandeling zijn van overeenkomstige toepassing. Artikel 7: 657 BW De werkgever is verplicht de werknemer met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd tijdig en duidelijk in kennis te stellen van een vacature terzake van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd.

28 Bijlage II: Afbakening van het onderzoek INFORMATIE MEEGENOMEN IN HET KADER VAN DIT ONDERZOEK Alle CAO bepalingen van de 4 categorieën van uitsluiting: A) gehele uitsluiting van CAO; B) gedeeltelijke uitsluiting van CAO; C) verschil in toepassing bepaalde arbeidsvoorwaarden; D) overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden. Gegevens m.b.t. de volgende categorieën van werknemers, die in het kader van dit onderzoek onder de (enge en/of ruime) definitie van het begrip contracten voor bepaalde tijd vallen: Voltijd/deeltijd werknemers... - met een standaard contract voor bepaalde tijd; - met een flexcontract (i.e. oproepkrachten, seizoen/hulpkrachten, vakantiekrachten, thuiswerkers,stagiairs); Er wordt speciale aandacht gegeven aan de afspraken m.b.t. toegang tot opleidingsmogelijkheden: Alleen de specifieke bepalingen van de overeenkomsten voor bepaalde tijd zijn relevant, niet de algemene bepalingen die voor alle categorieën medewerkers gelden. Bepalingen omtrent WW-recht van medewerkers zonder contract voor onbepaalde tijd. INFORMATIE NIET MEEGENOMEN IN HET KADER VAN DIT ONDERZOEK Bepalingen die logischerwijze volgen uit de aard van het contract. Onder bepaalde omstandigheden is het wettelijke toegestaan om onderscheid te maken tussen werknemers met en zonder een contract voor onbepaalde tijd. De volgende 2 vragen... 1) Is het onderscheid objectief gerechtvaardigd? 2) Zou het strijdigheid kunnen opleveren met de voorgestelde wetgeving? Beide vragen inzake het nondiscriminatiebeginsel Contractspecifieke bepalingen omtrent: - proeftijd - einde overeenkomst/ tussentijdse opzegging - verlenging/voortzetting/omzetting van overeenkomst. Deze bepalingen zijn al eerder aan bod gekomen in het onderzoek Flexibiliteit en Zekerheid Bepalingen met de intentie om het gebruik van tijdelijk contracten zoveel mogelijke te beperken, en werknemers bij voorkeur een vast contract te bieden. Geen afspraken m.b.t. uitzendkrachten Afspraken over de bekendmaking van vacatures in de onderneming.

29 Bijlage III: Samenstelling van de steekproef nr CAOnaam bik wns dd_ing dd_exp 1 Landbouw Tuinbouw Hoveniersbedrijf Landbouwwerktuigen exploiterende ondernemingen Unilever Bakkersbedrijf Heineken Nederland Beheer B.V Textielindustrie Confectie-industrie Timmerfabrieken Kartonnage- en flexibele verpakkingsbedrijf Grafi-media Akzo Nobel Chemicals Akzo Nobel Nederland B.V. (HP) DSM Limburg B.V Akzo Nobel Pharma B.V Akzo Nobel Fibers/Akzo Engeneering B.V Betonproduktenindustrie Metaal- en elektrotechnische industrie Metaal- en elektrotechnische industrie (HP) Hoogovens Metaalbewerking (metaalnijverheid) Oce Nederland B.V Philips (cao A) Philips (cao B) Carrosseriebedrijf (metaalnijverheid) Meubelindustrie en meubileringsbedrijven Sociale werkvoorziening Energie- en nutsbedrijven Bouwbedrijf Bouwbedrijf UTA-personeel Elektrotechnischbedrijf (metaalnijverheid) Loodgieters- fitters- en c.v. bedrijven (metaalnijverheid) Schilders- afwerkings- en glaszetbedrijf Stukadoors- afbouw- en terrazzobedrijf Motorvoertuigen en tweewielerbedrijven (metaalnijverheid) 37 Bloemen en planten (groothandel) Levensmiddelen en/of zoetwaren (groothandel) Vleessector ( vh. Vleesgroothandel en exportslachterijen) Technische groothandel Textielgoederen en aanverwante artikelen; Groothandel Informatie-, Communicatie- en Kantoortechn.branche Detailhandel (VAD) Bijenkorf B.V Hema Levensmiddelen (grootwinkelbedrijven) Levensmiddelenbedrijf Vroom en Dreesmann B.V Aardappelen groenten fruit (groothandel) Slagersbedrijf

30 nr CAOnaam bik wns dd_ing dd_exp 51 Apotheken Drogisterijbranche Bloemendetailhandel Boekhandel en Kantoorvakhandel Doe het zelf branche Electrotechnische detailhandel Gemengde- en speelgoedbranche IKEA Nederland & IKEA Systems Mode- en Sportdetailhandel (v/h Textieldetailhandel) Schoenendetailhandel Textiel grootwinkelbedrijven Tuincentrumbranche Wonen Horeca- en aanverwant bedrijf Verblijfsrecreatie Contract-cateringbedrijf NS Reizigers Beroepsgoederenvervoer over de weg (NOB) Goederenvervoer Nederland (KNV) Openbaar vervoer Selectvracht B.V Taxivervoer Van Gend en Loos B.V KLM -cabinepersoneel KLM -grondpersoneel ANWB Reisorganisaties TNT Postgroep (v/h PTT Nederland nv) Postkantoren Zaterdagbestellers (v/h PTT Zaterdagbestellers) KPN Callcenter Agents KPN N.V ABN-AMRO Fortis-bank ING-bank Rabo-bank Achmea B.V ABP/USZO SNS Reaal Groep Verzekeringsbedrijf (binnendienst) Woningcorporaties Origin Nederland Pinkroccade Arbeidsvoorzieningsorganisatie Start Uitzendbureaus; vaste medewerkers Uitzendkrachten (ABU) Uitzendkrachten (NBBU) Beveiligingsorganisaties (particuliere) Schoonmaak- en glazenwassersbedrijf GAK Groep St. Sociaal Fonds Bouwnijverheid Hoger Beroepsonderwijs Nederlandse universiteiten (deel 1 openbare univ.)

31 nr CAOnaam bik wns dd_ing dd_exp 112 Nederlandse universiteiten (deel 2 bijzondere univ.) Arbo Unie Nederland Academische ziekenhuizen Huisartsenzorg (v/h doktersassistenten) Ziekenhuiswezen Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Gehandicaptenzorg Jeugdhulpverlening Kinderopvang Thuiszorg Verpleeg- en verzorgingstehuizen Welzijnswerk Holland Casino s Kappersbedrijf

32 Bijlage IV Speciale gevallen van gehele uitsluiting Tabel IV.I: Overzicht van het aantal bepalingen met Speciale gevallen van gehele uitsluiting Zijn er per CAO bepalingen Aantal CAO s met een gehele uitsluiting van gehele uitsluiting? Ja 56 Ja + speciale vorm van gehele uitsluiting 6 Alleen speciale vorm van gehele uitsluiting 6 Nee 50 Totaal 118 Tijdens de dataverzameling van dit onderzoek zijn bepalingen gevonden die niet behoren tot 1 van de 4 vormen van uitsluiting van hoofdstuk 3. Deze vorm wordt hier genoemd speciale vorm van gehele uitsluiting. Het betreft het geval wanneer een werknemer in principe niet onder de werking van een CAO valt, maar voor een aantal onderwerpen wordt een uitzondering gemaakt zodat de werknemer zich alsnog op deze CAO-artikelen kan beroepen. Veel van de speciale gevallen van gehele uitsluiting waren CAO-bepalingen over lonen en toeslagen. Hieronder een voorbeeld: Voorbeeld: een speciale vorm van gehele uitsluiting van oproepkrachten, in de CAO van de Jeugdhulpverlening: Indien de werknemer met wie een afroepovereenkomst is afgesloten (de afroepcontractant) op afroep werkzaamheden verricht, wordt zijn salaris vastgesteld volgens de salarisregeling van deze CAO. Omdat deze gevallen niet behoren tot een zuivere vorm van gehele uitsluiting worden zij niet meegerekend in de analyse van paragraaf van dit rapport. De bovenstaande tabel IV.I geeft een overzicht van zowel de zuivere gevallen van gehele uitsluiting van de CAO als van de speciale gevallen van gehele uitsluiting. In 56 CAO s zijn bepalingen van gehele uitsluiting gevonden maar geen speciale gevallen. Daarnaast zijn in 6 CAO s beide soorten gevallen van uitsluiting gevonden. Dit verklaart de 62 CAO (56+6) waar minimaal een bepaling van gehele uitsluiting is van gehele uitsluiting uit tabel 3.3. Verder hadden 6 CAO s alleen speciale uitsluitingen en 50 geen enkele vorm van uitsluiting. Tabel IV.II geeft een specificatie van de 12 CAO s (6+6) waarin minimaal een speciale vorm van gehele uitsluiting is gevonden. Hieruit blijkt dat deze vorm van uitsluiting vooral bij oproepkrachten wordt toegepast. Voor thuiswerkers zijn geen bepalingen gevonden.

33 Tabel IV.II: Specificatie van de bepalingen gevonden in de 12 CAO s met minimaal een speciaal geval van gehele uitsluiting Categorie werknemers en maximale duur van de contracten Bepaalde tijd (enge zin) 6 maanden Oproepkrachten alle oproepkrachten Seizoen(hulp)krachten alle seizoen/hulpkrachten Vakantiewerkers alle vakantiewerkers Aantal bepalingen per categorie werknemers (1) 1 (6) 6 (3) 3 (3) 3 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) 13 In 1 CAO komen twee bepalingen voor zodat in totaal in 12 CAO s 13 speciale gevallen van uitsluiting zijn gevonden.

34 Bijlage V: De 20 CAO s uit de steekproef van 118, met bepalingen van gehele uitsluiting van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (enge zin) CAOnaam bik wns dd_ing dd_exp Bakkersbedrijf Metaalbewerking (metaalnijverheid) Philips (cao B) Carrosseriebedrijf (metaalnijverheid) Elektrotechnischbedrijf (metaalnijverheid) Loodgieters- fitters- en c.v. bedrijven (metaalnijverheid) Motorvoertuigen en tweewielerbedrijven (metaalnijverheid) Bloemen en planten (groothandel) Aardappelen groenten fruit (groothandel) Beroepsgoederenvervoer over de weg (NOB) Goederenvervoer Nederland (KNV) Openbaar vervoer KLM -cabinepersoneel KLM -grondpersoneel Postkantoren KPN N.V Start Ziekenhuiswezen Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Verpleeg- en verzorgingstehuizen

35 Bijlage VI Tabellen met overige resultaten en voorbeelden Tabel VI.I: Aantal bepalingen van gedeeltelijke uitsluiting van de CAO, onderverdeeld naar de verschillende categorieën van werknemers Categorieën van werknemers Aantal gevallen van gedeeltelijke uitsluiting in de 21 CAO s Bepaalde tijd (enge zin) 23 Oproepkrachten 9 Seizoen(hulp)krachten 7 Vakantiewerkers 5 Thuiswerkers 0 Stagiairs 3 Totaal bepalingen voor werknemers voor 47 bepaalde tijd (ruime zin) Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO betreft vooral de categorie werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin, er zijn geen gevallen hiervan onder de thuiswerkers. Er werden 47 van deze bepalingen gevonden in 21 CAO s. Veel CAO s hadden een gedeeltelijke uitsluiting voor meerdere categorieën van werknemers en daardoor in het aantal bepalingen groter dan het aantal CAO s. Tabel VI.II: Aantal bepalingen van overig onderscheid, onderverdeeld naar de verschillende categorieën van werknemers Categorieën van werknemers Aantal gevallen van overig onderscheid in de 8 CAO s Bepaalde tijd (enge zin) 5 Oproepkrachten 2 Seizoen(hulp)krachten 2 Vakantiewerkers 0 Thuiswerkers 0 Stagiairs 2 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) 11 De bepalingen van overig onderscheid in arbeidsvoorwaarden werden vooral gevonden onder de categorie werknemers met een contract voor bepaalde tijd. Er waren geen gevallen van overig onderscheid onder de vakantiewerkers en de thuiswerkers.