CAO-ONDERZOEK CONTRACTEN VOOR BEPAALDE EN ONBEPAALDE TIJD 2005

Transcriptie

1 Directie Uitvoeringstaken Arbeidsvoorwaardenwetgeving Afdeling CAO-onderzoek en Beleidsinformatie CAO-ONDERZOEK CONTRACTEN VOOR BEPAALDE EN ONBEPAALDE TIJD 2005 Een onderzoek naar het vóórkomen van onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen werknemers met een tijdelijk en een vast contract JUNI 2006 S. Pott E. Junger A. Machiels- van Es

2

3 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING BLZ. i - v INLEIDING 2 OPZET VAN HET ONDERZOEK 3 2. Inleiding Kernbegrippen van het onderzoek Onderzoeksvragen Afbakening Methodiek 8 3 ONDERZOEKSRESULTATEN 3. Onderscheid in behandeling tussen werknemers met een tijdelijk en een vast contract 3.. Algemeen 3..2 Gehele uitsluiting van de CAO Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden Bepalingen over motivering voor het onderscheid in behandeling Bepalingen met betrekking tot opleidingsmogelijkheden Vergelijking resultaten 200& BIJLAGEN: Bijlage I Bijlage II Bijlage III Bijlage IV Bijlage V Relevante artikelen uit het Burgerlijk Wetboek Samenstelling van de steekproef Speciale gevallen van gehele uitsluiting Verdeling naar economische sector van de 4 steekproef- CAO s met bepalingen van gehele uitsluiting (enge zin) Tabellen met overige resultaten LITERATUURLIJST

4

5 SAMENVATTING Algemeen In de onderhavige rapportage wordt verslag gedaan van het door de directie Uitvoerings-taken Arbeidsvoorwaardenwetgeving eind 2005 uitgevoerde CAOonderzoek Contracten voor bepaalde tijd: Een onderzoek naar het vóórkomen van onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen werknemers met een tijdelijk en een vast contract. Doelstelling van het onderzoek is om na te gaan hoe CAO-afspraken op het gebied van contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd sinds de laatste meting in november 200 worden geregeld. Het begrip contracten voor bepaalde tijd kan in het kader van dit onderzoek zowel in enge als in ruime zin worden opgevat. Het onderzoek betreft naast de CAO-bepalingen van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (enge zin) ook afspraken met betrekking tot: oproepkrachten, seizoen(hulp)krachten, vakantiekrachten, thuiswerkers en stagiairs (ruime zin). Reden hiervoor is dat deze werknemers werkzaam kunnen zijn op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, waardoor in CAO-bepalingen impliciet onderscheid naar het al dan niet tijdelijke karakter van de arbeidsovereenkomst kan worden gemaakt. De rapportage betreft de beantwoording van dezelfde vier onderzoeksvragen die in het onderzoek uit 200 aan de orde zijn geweest: In welke mate worden werknemers met contracten voor bepaalde tijd uitgesloten van de CAO? In welke mate worden werknemers met een contract voor bepaalde tijd uitgesloten van specifieke arbeidsvoorwaarden die in de CAO zijn vastgelegd? Welk soort afspraken betreft het hier? In hoeverre en op welke wijze is er een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden voor werknemers met een contract voor bepaalde tijd? Zijn er nog overige CAO-bepalingen, niet behorende tot de reikwijdte van onderzoeksvragen tot en met 3 gevonden? Daarnaast gaat het huidige onderzoek ook in op drie nieuwe vragen: Bij de Wet Onderscheid Bepaalde en Onbepaalde Tijd (WOBOT), van 7 november 2002 tot uitvoering van de richtlijn 999/70/EG van de Raad van de Europese Unie van 28 juni 999 betreffende de door het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd, is het nondiscriminatiebeginsel in het Burgerlijk Wetboek opgenomen. Dit beginsel geldt ook ten aanzien van CAObepalingen. CAO s mogen in principe géén onderscheid in behandeling toepassen op grond van contractduur. i

6 Bevatten de onderzochte CAO s bepalingen met een motivering voor het onderscheid in behandeling tussen de werknemers met en zonder een contract voor onbepaalde tijd? Wat kan geconcludeerd worden uit de nadere analyse van de afspraken over de toegang tot opleidingsmogelijkheden? Hoe verhouden de onderzoeksresultaten uit 2005 zich tot de resultaten uit de meting in 200? Onderzoeksresultaten op hoofdniveau De resultaten van het onderzoek geven de stand van zaken ultimo oktober Het onderzoek is gebaseerd op 25 CAO s. Hierbij is gebruik gemaakt van een standaardsteekproef, bestaande uit CAO s van zowel bedrijven als van bedrijfstakken. Tabel S. hieronder geeft een overzicht van de bevindingen van het onderzoek op hoofdniveau. De rapportage is gebaseerd op een indeling in vier categorieën van onderscheid in arbeidsvoorwaarden zijnde: i) Gehele uitsluiting van de CAO; ii) Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO; iii) Verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden; iv) Overig onderscheid in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden. Tabel S.: Overzicht van het aantal & % CAO s met afspraken naar de vier categorieën van onderscheid (N=25 CAO s)* Categorie van uitsluiting Aantal CAO s ruime/ enge zin 2005 % CAO s ruime/ enge zin 2005 Gehele uitsluiting 69 R/ 4 E 55% R/ % E Gedeeltelijke uitsluiting 55 R/ 32 E 44% R/ 26% E Verschil in toepassing van bepaalde 6 R/ 7 E 3%R/ 6% E arbeidsvoorwaarden Overig onderscheid in toepassing van R/ 7 E 9% R/ 6% E bepaalde arbeidsvoorwaarden Totaal aantal CAO s met minstens één afspraak waarin onderscheid wordt gemaakt 00 R** 80% R** *Legenda: R= aantal CAO s met afspraken m.b.t. werknemers met een contract voor bepaalde tijd in ruime zin E = aantal CAO s met afspraken m.b.t. werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. ** In sommige CAO s zijn meerdere afspraken aangetroffen waarin onderscheid wordt gemaakt, zodat het totaal afwijkt van de som van de afzonderlijke delen. In 00 steekproef-cao s (80%) is onderscheid geconstateerd tussen werknemers met een tijdelijk contract (in ruime zin) en werknemers met een vast contract. Naar economische sector bezien hebben de CAO s in de industrie de minste afspraken waarmee onderscheid wordt gemaakt tussen werknemers met een contract voor bepaalde en onbepaalde tijd (64% van de onderzochte CAO s). In de andere economische sectoren ligt het percentage steekproef-cao s met een of meer afspraken ii

7 hierover tussen de 72% (handel & horeca) en de 00% (landbouw, bouwnijverheid en zakelijke dienstverlening). In bovenstaande tabel is verder te zien dat de meest voorkomende vormen van onderscheid in CAO s tussen werknemers met een tijdelijk contract (in ruime zin) en werknemers met een vast contract gehele uitsluiting (in 69 CAO s) of gedeeltelijke uitsluiting (in 55 CAO s) zijn. Bij een analyse in enge zin ontstaat een vergelijkbaar beeld. Verschil is wel dat er, in enge zin, relatief meer CAO s zijn met afspraken over gedeeltelijke uitsluiting dan over gehele uitsluiting van de CAO, respectievelijk 32 CAO s ten opzichte van 4 CAO s. Vier specifieke vormen van onderscheid in CAO s Zoals eerder aangegeven zijn de onderzochte CAO-bepalingen onderverdeeld in vier categorieën van onderscheid. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste resultaten naar type onderscheid: Gehele uitsluiting 69 van de 25 onderzochte CAO s hebben minstens één bepaling waarin werknemers met een contract voor bepaalde tijd (in ruime zin) uitgesloten worden van alle rechten van de branche- of bedrijfs-cao. In 4 CAO s zijn soortgelijke afspraken gevonden die alleen gelden ten opzichte van werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. Bepalingen van gehele uitsluiting van de CAO komen relatief gezien het meest voor in de bouwnijverheid en in de zakelijke dienstverlening. Gedeeltelijke uitsluiting 55 van de 25 steekproef-cao s hebben één of meer afspraken waaruit blijkt dat werknemers met een contract voor bepaalde tijd (in ruime zin) geen aanspraak kunnen maken op een aantal arbeidsvoorwaardelijke afspraken zoals geregeld in de CAO waaronder zij vallen. In 32 steekproef- CAO s zijn soortgelijke afspraken gevonden die gelden ten aanzien van de groep werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. Naar economische sector bezien komen deze afspraken het vaakst voor in de landbouw en het minst in de overige dienstverlening. CAO-afspraken over a) werktijd- en/of vakantieregelingen (inclusief toeslagen en vergoedingen), b) loopbaanadvies, werkgelegenheidsgarantie en/of personeelsbeoordeling en c) overige toeslagen en/of vergoeding (onder andere bij verzuim) komen vaker voor dan andere CAOafspraken. Verschil in toepassing van arbeidsvoorwaarden 6 van de 25 onderzochte CAO s hebben minstens één afspraak waarbij zich een verschil in toepassing van arbeidsvoorwaarden voordoet tussen werknemers met een contract voor bepaalde tijd (in ruime zin) en werknemers met een vast contract. Anders dan bij gedeeltelijke uitsluiting betreft het hier CAO-bepalingen waarop werknemers met een contract voor bepaalde tijd wel aanspraak kunnen maken, maar onder andere voorwaarden dan werknemers met een contract voor onbepaalde tijd. Hiervoor genoemde afspraken komen het meest voor in de sector landbouw. In 7 van de iii

8 6 CAO s geldt het onderscheid in behandeling alleen ten aanzien van medewerkers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. De meerderheid van de gevonden afspraken betreft bepalingen over de toepassing van werktijden/of vakantieregelingen (inclusief toeslagen en vergoedingen). Overig onderscheid In van de 25 onderzochte CAO s zijn afspraken gevonden die niet binnen één van de drie hiervoor genoemde categorieën kunnen worden ingedeeld en waarmee onderscheid wordt gemaakt tussen werknemers met een tijdelijk contract (in ruime zin) en werknemers met een vast contract. In 7 van de CAO s met afspraken waarin overig onderscheid plaatsvindt, gelden de bepalingen alleen ten aanzien van de medewerkers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. Afspraken van deze vierde categorie zijn hoofdzakelijk in de CAO s van de sector landbouw gevonden. Uit een nadere analyse naar soort afspraak blijkt dat bepalingen over Kansen op de arbeidsmarkt en wervingsbeleid het meest vóórkomen. Nieuwe onderzoeksonderwerpen In het huidige onderzoek zijn twee onderwerpen voor het eerst onderzocht: ) Bepalingen over motivering voor het onderscheid in behandeling Binnen de groep CAO s met minstens één bepaling waaruit blijkt dat werknemers met een contract voor bepaalde tijd (in ruime zin) anders worden behandeld dan werknemers met een vast contract (00 CAO s) is geen motivering voor het gemaakte onderscheid gegeven. 2) Bepalingen met betrekking tot opleidingsmogelijkheden Uit het onderzoek is gebleken dat in 0 steekproef-cao s afspraken zijn aangetroffen waarin werknemers met een contract voor bepaalde tijd gedeeltelijk worden uitgesloten van een recht en/of plicht met betrekking tot opleidingsmogelijkheden. Het betreft hier vooral werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. Vergelijking resultaten 200 & 2005 De huidige resultaten zijn niet helemaal te vergelijken met de resultaten uit de vorige meting uit 200. Redenen hiervoor zijn o.a.: ) De onderzoeken betreffen niet dezelfde steekproef van CAO s; 2) De dataverzamelingsmethode van het onderzoek in 2005 wijkt af van de methode van vier jaar geleden; 3) Een aantal categorieën/variabelen is niet meer hetzelfde of aan het huidige onderzoek toegevoegd. Gegeven deze verschillen zijn er 7 van de in 2005 onderzochte CAO s die in aanmerking komen voor een vergelijking met de 8 onderzochte CAO s in 200. Het algemene beeld zoals beschreven in het laatste hoofdstuk van de rapportage is als volgt: iv

9 Voor alle vier categorieën van onderscheid in behandeling in CAO s op hoofdniveau is er sprake van een toename van het aantal onderzochte CAO s met minstens één afspraak waarin onderscheid wordt gemaakt. In het vorige onderzoek uit 200 was het percentage CAO s met onderscheid in arbeidsvoorwaarden 66% (78 van de 8 steekproef-cao s). In 2005 is dit percentage 8% (95 van de 7 onderzochte CAO s). Het percentage CAO s met bepalingen van gehele uitsluiting en overig onderscheid is gestegen ten opzichte van de vorige meting. Meer dan de helft van de onderzochte CAO s in 200 (53%) heeft een afspraak over gehele uitsluiting. In 2005 is dit percentage met 5%-punten gestegen (58% van de onderzochte CAO s). De CAO-bepalingen over overig onderscheid laten een vergelijkbaar beeld zien met een stijging van 2%- punten. In 7% van de onderzochte CAO s is één of meerdere afspraken gevonden die onder de hiervoor genoemde categorie vielen in 200 t.o.v. 9% van de onderzochte CAO s in Het verschil tussen de resultaten van beide onderzoeksjaren zit voornamelijk in het percentage CAO s met afspraken uit de categorieën gedeeltelijke uitsluiting en verschil in toepassing. Gedeeltelijke uitsluiting is in 200 in 8% onderzochte CAO s aangetroffen. In 2005 is dit percentage meer dan verdubbeld (44%van de onderzochte CAO s). CAO-bepalingen over verschil in toepassing van de CAO komen relatief gezien minder vaak voor dan gedeeltelijke uitsluiting. Niettemin is ook hier sprake van een toename in het aantal CAO s met afspraken tussen beide onderzoeksjaren. In 200 had 2% van de steekproef- CAO s een afspraak hierover. Dit percentage is 4 jaar later gestegen met %-punten tot een niveau van 3%. Tot slot nog twee opmerkingen. Afspraken over arbeidsvoorwaarden waarin sprake is van onderscheid in behandeling tussen werknemers met en zonder een vast contract, worden niet alleen in CAO s gemaakt. Werkgevers en werknemers kunnen arbeidsvoorwaarden op verschillende manieren regelen, zoals in de individuele arbeidsovereenkomst, en via bedrijfsregelingen afgesproken met vakbonden en/of medezeggenschapsorganen. Indien er een afspraak is gemaakt in een CAO, waarin onderscheid is gemaakt in behandeling tussen werknemers met en zonder een vast contract, is het aan de Commissie Gelijke behandeling en/of de rechter om te beoordelen of er in dat geval sprake is van een objectieve rechtvaardigingsgrond voor het gemaakte onderscheid. v

10

11 INLEIDING Werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd mogen wat betreft de arbeidsvoorwaarden niet minder gunstig behandeld worden dan vergelijkbare werknemers in vaste dienst louter vanwege het feit dat zij voor bepaalde tijd werken, tenzij het verschil in behandeling om objectieve redenen gerechtvaardigd is. Bij de Wet Onderscheid Bepaalde en Onbepaalde Tijd (WOBOT), van 7 november 2002 tot uitvoering van de richtlijn 999/70/EG van de Raad van de Europese Unie van 28 juni 999 betreffende de door het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd is het non-discriminatiebeginsel in het Burgerlijk Wetboek opgenomen 2. Het non-discriminatiebeginsel geldt ook voor CAObepalingen. Gezien de hiervoor genoemde ontwikkelingen is de afdeling CAO-onderzoek en Beleidsinformatie (COB) van de directie Uitvoeringstaken Arbeidsvoorwaardenwetgeving (UAW) van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, nagegaan hoe CAO-afspraken op het gebied van contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd worden geregeld. Dit onderwerp is eerder onderzocht door dezelfde afdeling in 200. Het begrip contracten voor bepaalde tijd kan in het kader van dit onderzoek, zowel in enge als in ruime zin worden opgevat. Het onderzoek betreft naast de CAO-bepalingen van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (enge zin) ook afspraken met betrekking tot oproepkrachten, seizoen(hulp)krachten, vakantiekrachten, thuiswerkers en stagiairs (ruime zin). Reden hiervoor is dat deze werknemers werkzaam kunnen zijn op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, waardoor in CAO-bepalingen impliciet onderscheid naar het al dan niet tijdelijke karakter van de arbeidsovereenkomst kan worden gemaakt. Doel van het onderzoek in 2005 is evenals in 200 een beeld te geven in hoeverre en op welke wijze in CAO s onderscheid wordt gemaakt in arbeidsvoorwaarden voor werknemers met contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd. Dit rapport is als volgt opgebouwd. Na de inleiding volgt hoofdstuk 2 waarin de opzet van het onderzoek nader wordt toegelicht. Aan bod komen de definities van de kernbegrippen van het onderzoek, de onderzoeksvragen, de afbakening en de gebruikte methodiek. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving en analyse van de onderzoeksresultaten in Ook wordt gekeken naar bepalingen over de motivering voor het onderscheid in behandeling. CAO-afspraken over opleidingsmogelijkheden worden in 2005 extra onder de loep genomen in de voorlaatste paragraaf van dit hoofdstuk. Tot slot volgt een vergelijking van de huidige resultaten op hoofdniveau ten opzichte van de vorige meting in Bijlage I geeft een overzicht van een aantal relevante artikelen uit het Burgerlijk Wetboek.

12 2 Contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd

13 2 OPZET VAN HET ONDERZOEK 2. Inleiding Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de wijze waarop het CAO-onderzoek is opgezet. In paragraaf 2.2 wordt eerst een aantal kernbegrippen gedefinieerd in het kader van dit rapport. Hierna volgt een opsomming van de belangrijkste onderzoeksvragen en wordt ingegaan op de afbakening van het onderzoek. Tot slot geeft paragraaf 2.5 een beschrijving van de gekozen methodiek om de onderzoeksgegevens te verzamelen. 2.2 Kernbegrippen van het onderzoek In het onderzoek zijn de volgende begrippen en hun definities gebruikt: A) Categorieën van onderscheid in arbeidsvoorwaarden Gehele uitsluiting van de CAO: Werknemers vallen niet onder de werkingssfeer van de CAO. Binnen deze groep bepalingen wordt verder onderscheid gemaakt tussen twee soorten gehele uitsluiting: ) normale vorm van gehele uitsluiting en 2) speciale vorm van gehele uitsluiting. Afspraken die onder de eerste categorie vallen, zijn alle bepalingen waarin de werknemer helemaal niet onder de werkingsfeer van een bepaalde CAO valt. Tot de tweede groep behoren afspraken over gevallen waar een werknemer in principe niet onder de CAO valt, maar voor een aantal onderwerpen (zoals lonen) zich alsnog op deze CAOartikelen kan beroepen. Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO: Werknemers vallen onder een CAO, maar zijn uitgesloten van sommige arbeidsvoorwaarden. Verschil in toepassing bepaalde arbeidsvoorwaarden: Afhankelijk van de aard van de arbeidsovereenkomst is er sprake van onderscheid in toepassing van sommige arbeidsvoorwaarden. Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden: Alle bepalingen die niet onder de drie bovengenoemde definities vallen (i.e. bepalingen met terugwerkende kracht als een contract wordt verlengd of wordt omgezet in een contract voor onbepaalde tijd). 3

14 B) Werknemerscategorieën Medewerker: Alle werknemers in dienst van de onderneming onafhankelijk van de duur (voltijd/deeltijd) en/of soort van arbeidsovereenkomst (bepaalde tijd/ onbepaalde tijd). Uitzendkrachten vallen buiten de afbakening van het onderzoek. Contracten voor onbepaalde tijd: Deze arbeidsovereenkomsten eindigen niet automatisch op een van tevoren afgesproken datum. Contracten voor bepaalde tijd: Een overeenkomst voor bepaalde tijd eindigt in principe op een van tevoren afgesproken datum, na afloop van een project of zodra degene die vervangen wordt weer de oude werkzaamheden hervat. De term contracten voor bepaalde tijd moet in het kader van dit onderzoek zowel ruim als eng worden opgevat. Het onderzoek betreft naast de CAO-bepalingen van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (enge zin) ook afspraken met betrekking tot o.a. oproepkrachten, seizoen(hulp)krachten, vakantiekrachten, thuiswerkers en stagiairs (ruime zin). Reden hiervoor is dat deze werknemers werkzaam kunnen zijn op basis van een contract voor bepaalde tijd, waardoor sprake kan zijn van indirect onderscheid naar het al dan niet tijdelijke karakter van de arbeidsovereenkomst. Zie ook de uitgebreide definitie in van contracten voor bepaalde tijd van onderdeel 2.4. van deze rapportage. Oproepkrachten: werknemers ingezet bij incidentele omstandigheden en/of werknemers werkzaam op afroepbasis. Seizoen(hulp)krachten: medewerkers op koopavonden, sommige scholieren 3, ochtend/-avondkrachten, opvangers van piekdrukte en/of hulpen. Vakantiekrachten: medewerkers ingezet tijdens de (zomer)schoolvakantieperioden. Thuiswerkers: medewerkers die de bedrijfswerkzaamheden vanuit het eigen huisadres verrichten. Stagiairs: practicanten en/of mensen die in het kader van een studie werkervaring opdoen in het bedrijf. Overige werknemers met een contract voor bepaalde tijd: alle werknemers met een contract voor bepaalde tijd niet-zijnde: ) werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin 2) oproepkrachten 3) seizoen(hulp)krachten, 4) vakantiewerkers, 5)thuiswerkers en/of 6) stagiairs. 3 De groep Scholieren is niet als aparte categorie opgenomen. Afhankelijk van de frequentie van het aangenomen werk, wordt deze categorie ingedeeld onder de andere bestaande categorieën. 4

15 C) Contractduur Diverse voorwaarden: In de hierna gepresenteerde tabellen wordt de term diverse voorwaarden gebruikt voor alle tijdelijke werknemers waarvoor de duur van de arbeidsovereenkomst niet (alleen) gedefinieerd is in dagen, weken of maanden maar omschreven wordt door een aantal andere voorwaarden zoals datum van indiensttreding of salarisschaal van de werknemer. Bijvoorbeeld afspraken die alleen gelden ten aanzien van werknemers met een leidinggevende functie met een contract voor bepaalde tijd voor langer dan 3 maanden. D) Overige begrippen Arbeidsovereenkomst: Contract, dienstverband en/of dienstbetrekking 2.3 Onderzoeksvragen De volgende zeven vragen zijn in dit onderzoek aan de orde: Onderzoeksvraag : In welke mate worden werknemers met contracten voor bepaalde tijd uitgesloten van de CAO? Onderzoeksvraag 2: In welke mate worden werknemers met een contract voor bepaalde tijd uitgesloten van specifieke arbeidsvoorwaarden die in de CAO zijn vastgelegd? Welk soort afspraken betreft het hier? Onderzoeksvraag 3: In hoeverre en op welke wijze is er een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden voor werknemers met een contract voor bepaalde tijd? Onderzoeksvraag 4: Zijn er nog overige CAO-bepalingen, niet behorende tot de reikwijdte van de onderzoeksvragen tot en met 3, gevonden? Onderzoeksvraag 5: Bevatten de onderzochte CAO s bepalingen met een motivatie voor het onderscheid in behandeling tussen de werknemers met en zonder een contract voor onbepaalde tijd? Onderzoeksvraag 6: Wat kan geconcludeerd worden uit de nadere analyse van de afspraken over de toegang tot opleidingsmogelijkheden? Onderzoeksvraag 7: Hoe verhouden de onderzoeksresultaten uit 2005 zich tot de resultaten uit de meting in 200? 5

16 In de volgende paragraaf wordt nader ingegaan op de invulling van deze vragen in het kader van het huidige onderzoek. 2.4 Afbakening Het onderzoek heeft betrekking op onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd en onbepaalde tijd (onderzoeksvraag tm 4) 4. In het onderzoek worden de volgende verschillende vormen van onderscheid belicht: Gehele uitsluiting van de CAO; Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO; Verschil in toepassing bepaalde arbeidsvoorwaarden; Overig onderscheid in arbeidsvoorwaarden (bijvoorbeeld 'terugwerkende krachtbepalingen ). Bepalingen in CAO s over oproepkrachten, seizoen(hulp)krachten, vakantiekrachten, thuiswerkers en stagiairs (zogenaamde flexcontracten) zijn in het onderzoek betrokken. Met betrekking tot bijvoorbeeld oproepkrachten en thuiswerkers is niet altijd duidelijk of er sprake is van een contract voor bepaalde of voor onbepaalde tijd. Ten aanzien van genoemde categorieën werknemers kan er desalniettemin sprake zijn van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. Contracten die betrekking hebben op uitzendarbeid worden niet meegenomen in het huidige onderzoek 5. In tegenstelling tot 200 is bij het onderzoek in 2005 nagegaan of er een motivering (rechtvaardigingsgrond) wordt gegeven bij de CAO-afspraken waar er sprake is van onderscheid in behandeling tussen de verschillende categorieën van werknemers (onderzoeksvraag 5). Het onderzoek gaat niet in op de vraag of het aangetroffen onderscheid in arbeidsvoorwaarden objectief gerechtvaardigd is of strijdigheid zou kunnen opleveren met wetgeving inzake het non-discriminatiebeginsel 6. Aan de hand van de CAO-tekst alleen is dit niet vast te stellen. In voorkomende gevallen heeft de Commissie Gelijke Behandeling de (bij wet geregelde) taak om hierover een oordeel te geven of de rechter. Verder gaat het onderzoek in op afspraken over de toegang tot opleidingsmogelijkheden voor werknemers met een overeenkomst voor bepaalde tijd, teneinde hun vaardigheden, carrièremogelijkheden en beroepsmobiliteit te vergroten (onderzoeksvraag 6). Met betrekking tot dit onderwerp moet worden opgemerkt dat in het onderzoek alleen specifieke, op de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd betrekking hebbende bepalingen zijn beschouwd. Algemene bepalingen over (toegang tot) opleidingsmogelijkheden vallen daarbuiten In CAO s worden de begrippen overeenkomst, contract, dienstverband en dienstbetrekking door elkaar gebruikt. Alle begrippen hebben betrekking op de arbeidsovereenkomst. In het onderzoek uit 200 is aangesloten bij de definiëring in het destijds voorliggende wetsvoorstel. Om die reden zijn de hier genoemde flexcontracten en uitzendcontracten niet in het onderzoek betrokken. Zie ook de tekst van de WOBOT. 6

17 Om hierna genoemde redenen zijn ook in het onderzoek betrokken CAO-bepalingen waarbij i) het hanteren van het evenredigheidsbeginsel (pro rata temporis) en/of ii) toepassing van het beginsel van anciënniteit - een uitgangspunt vormen. Op het eerste gezicht lijken dergelijke bepalingen logischerwijze te volgen uit de contractvorm en daarmee gerechtvaardigd. Er zijn echter situaties denkbaar waarbij dit niet altijd het geval is 7. Het onderzoek betreft niet bepalingen ten aanzien van contracten voor bepaalde tijd waarin het onderscheid logischerwijze voortvloeit uit de aard van het contract voor bepaalde tijd (zie hierna over opzegging e.d. met betrekking tot contracten voor bepaalde tijd in relatie tot de Flexwet) 8. Ten aanzien van hierna genoemde soorten bepalingen geldt de Wet flexibiliteit en zekerheid. Deze wet - bekend als de Flexwet - is per januari 999 in werking getreden. Naar de relatie tussen deze wet en afspraken in CAO s over proeftijd, opzegging en opeenvolging van contracten voor bepaalde tijd en dergelijke is o.a. in 2004 een apart onderzoek verricht 9. Tegen deze achtergrond worden dergelijke contractspecifieke bepalingen in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. Het betreft de volgende soorten bepalingen: Bepalingen over de eventuele proeftijd bij arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd; Bepalingen over het einde van de overeenkomst voor bepaalde tijd en de (tussentijdse) opzegging; Bepalingen over de verlenging of voortzetting van de overeenkomst (opnieuw) voor bepaalde tijd, dan wel het omzetten van de overeenkomst voor bepaalde tijd in een overeenkomst voor onbepaalde tijd; Wetconforme bepalingen met betrekking tot proeftijd, opzegging, de opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd; Bepalingen die van de wet afwijken. 7 Een werknemer met een contract voor bepaalde tijd (6 jaar) wordt door zijn werkgever na jaar verplicht met het bedrijf mee te verhuizen. Het toepassen van het pro rata beginsel ten aanzien van de verhuiskostenregeling ten opzichte van andere werknemers kan niet worden opgevat als een objectief gerechtvaardigd onderscheid. 8 Evenals in 200 worden specifieke afspraken over de bekendmaking van vacatures in de onderneming of vestiging, teneinde werknemers met een overeenkomst voor bepaalde tijd dezelfde kans op een vaste betrekking te garanderen als andere werknemers, buiten beschouwing gelaten. Afspraken over het algemene arbeidsmarktbeleid ten aanzien van werknemers met een tijdelijk contract worden wel meegenomen (o.a. kansen op promotie binnen de organisatie). Ook worden niet tot het onderzoek gerekend bepalingen die betrekking hebben op de intentie van CAO-partijen om het gebruik van tijdelijke contracten zoveel mogelijk te beperken en werknemers bij voorkeur een vast contract aan te bieden. 9 Zie ook de rapportage De Wet Flexibiliteit en Zekerheid: een onderzoek naar de mate waarin en de wijze waarop in de CAO s van 2004 is afgeweken van ¾ bepalingen van W.Smits, Ministerie van SZW, Den Haag (2004). 7

18 Tot slot gaat het onderzoek in op de vergelijking in onderzoeksresultaten tussen beide onderzoeksjaren, 200 en 2005 (onderzoeksvraag 7). De vergelijking vindt plaats op hoofdniveau (percentage steekproef-cao s met een bepaalde afspraak toen en nu) en niet op individueel CAO-niveau. Reden hiervoor zijn de jaarlijkse steekproefwijzigingen Methodiek De dataverzameling heeft plaatsgevonden van november 2005 tot en met 3 januari Er is uitgegaan van de laatst geldende CAO op de peildatum, ultimo oktober Hierbij is gebruik gemaakt van een standaardsteekproef, bestaande uit 25 CAO s in de markt- en zorgsector en de overheid. Onder de standaardsteekproef vallen alle bedrijfstak-cao s met of meer werknemers en alle ondernemings-cao s met of meer werknemers. Gezamenlijk zijn deze steekproef-cao s van toepassing op ongeveer 5,5 miljoen werknemers. Zij vertegenwoordigen circa 84% van het totale aantal werknemers die onder CAO vallen. Het onderzoek is gebaseerd op de reguliere CAO s. Vergeleken met sommige andere onderzoeken van de directie UAW, waarbij ook de laatste ontwikkelingen (afspraken) van belang zijn, leent het onderwerp van dit onderzoek zich niet om ook (eerste) onderhandelingsresultaten of principeakkoorden in de beschouwing te betrekken. Onvolledige of veelal vage teksten in voorlopige akkoorden kunnen in vergelijking met de later aangemelde definitieve CAO tot andere bevindingen leiden. De methode van dataverzameling van het huidige onderzoek wijkt enigszins af van de methode van het onderzoek uit 200. Er is in 2005 gebruik gemaakt van een integrale methode waarin de volledige CAO-teksten zijn onderzocht (op papier). Dit in tegenstelling tot het onderzoek van 4 jaar geleden waar de gegevens met behulp van een zoekmachine (CAO databank) zijn geselecteerd op basis van trefwoorden. Meer hierover bij de vergelijking van onderzoeksresultaten in paragraaf 3.4. Tabel 2. hieronder biedt een overzicht van het percentage werknemers per economische sector in de steekproef. Voor een complete weergave van de samenstelling van de steekproef wordt verwezen naar bijlage II van dit rapport. 0 In 200 zijn 8 overheids-cao s uit de toenmalige steekproef niet onderzocht omdat de benodigde arbeidsvoorwaardelijke informatie moeilijk/ niet beschikbaar was. Deze CAO s zijn in 2005 wel onderzocht. De vergelijking in hoofdstuk 3 zal hier ook rekening mee houden. Deze 25 CAO s zijn ook onder te verdelen naar sector van economische activiteit: landbouw, industrie, bouwnijverheid, handel &horeca, vervoer en communicatie, zakelijke dienstverlening en overige dienstverlening. 8

19 Tabel 2.: Dekkingspercentage van werknemers onder CAO; aantal onderzochte CAO s naar economische sector* Economische sector % Werknemers in steekproef- Aantal steekproef-cao s CAO s in een sector t.o.v. alle werknemers in die sector in Nederland waar een CAO van toepassing is* Landbouw 94% 5 Industrie 75% 22 Bouwnijverheid 66% 4 Handel en horeca 88% 29 Vervoer & communicatie 67% 6 Zakelijke dienstverlening 92% 20 Overige dienstverlening 92% 29 Totaal 84% 25 *Bron: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Directie Uitvoeringstaken Arbeidsvoorwaardenwetgeving, Afdeling CAO-onderzoek en Beleidsinformatie, 2005, Den Haag. 9

20 0 Contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd

21 3 ONDERZOEKSRESULTATEN 3. Onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen werknemers met een tijdelijk een en vast contract 3.. Algemeen Zoals uit figuur 3. hieronder blijkt bevat 80% (00/25) van de steekproef-cao s één of meerdere afspraken waarin onderscheid ten aanzien van werknemers met een contract voor bepaalde tijd in ruime zin wordt gemaakt. Deze 00 steekproef-cao s waarin sprake is van onderscheid in arbeidsvoorwaarden vertegenwoordigen 84% van de werknemers die onder de steekproef-cao s vallen. Figuur 3. Percentage CAO s met onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen verschillende categorieën van medewerkers in ruime zin Nee 20% Ja Nee Ja 80% Met onderscheid wordt bedoeld afspraken in CAO s waarin ten aanzien van medewerkers zonder een vaste dienstbetrekking sprake is van minstens één van de volgende situaties:. Gehele uitsluiting van de CAO; 2. Gedeeltelijk uitsluiting van een aantal arbeidsvoorwaarden van de CAO; 3. Verschil in toepassing van een aantal arbeidsvoorwaarden van de CAO; 4. Overig onderscheid in toepassing van de arbeidsvoorwaarden van de CAO.

22 Bij een nadere analyse naar economische sector is te zien dat in de sector Industrie dit soort afspraken het minste voorkomt (64% van de onderzochte CAO s en 43% van de werknemers onder CAO binnen deze sector). Bij de overige 6 sectoren fluctueert het percentage CAO s met een soortgelijke afspraak tussen de 72% (Handel & Horeca) en de 00% (Landbouw, Bouwnijverheid en Zakelijke dienstverlening). Figuur 3.2 hieronder biedt een overzicht van de hiervoor beschreven bevindingen. Figuur 3.2 Percentage CAO s en percentage werknemers onder de steekproef-cao s met afspraken waarin sprake is van onderscheid in arbeidsvoorwaarden tussen verschillende categorieën werknemers met een contract voor bepaalde tijd in ruime zin 00% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 0% 0% 80% 84% Totaal 00% 00% Landbou w 64% 43% 00% 00% Industrie Bouwnijv erheid 86% 72% Handel & Horeca % CAO's % werknemers 95% 8% Vervoer & Communi 00% 00% Zakelijk Dienstver lening 79% 84% Overige dienstverl ening % CAO's 80% 00% 64% 00% 72% 8% 00% 79% % werknemers 84% 00% 43% 00% 86% 95% 00% 84% 3..2 Gehele uitsluiting van de CAO Gehele uitsluiting van de CAO betreft de bepalingen die werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd uitsluiten van alle bepalingen van de CAO. In 4 CAO s worden werknemers met een tijdelijk contract in enge zin uitgesloten van de CAO. In 69 CAO s worden werknemers met een tijdelijk contract in ruime zin volledig uitgesloten. Tabel 3. geeft een overzicht van de resultaten 2. 2 Zie bijlage III voor een overzicht van de speciale gevallen van gehele uitsluiting en bijlage IV voor een lijst met de verdeling naar economische sector van de 4 steekproef-cao s met bepalingen van gehele uitsluiting (enge zin). 2

23 Tabel 3.: Aantal CAO s met minimaal een bepaling van gehele uitsluiting van de CAO Uitsluiting van alle bepalingen Aantal CAO s met gehele uitsluiting (ruime zin) (enge zin) % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) Ja % % Nee 56 45% 89% Totaal % 00% Tijdens het verzamelen van de onderzoeksresultaten voor deze categorie van uitsluiting is gezocht naar CAO-bepalingen zoals die van het voorbeeld hieronder. Voorbeeld: een gehele uitsluiting in ruime zin uit de CAO voor de Mode, Interieur en Tapijt (voorheen Textielindustrie). Werknemer: a. Ieder in dienst van de werkgever, met uitzondering van bestuurders van de onderneming en functionarissen, die rechtstreeks bij het bepalen van het ondernemingsbeleid zijn betrokken, alsmede met uitzondering van scholieren, vakantiewerkers en stagiaires Uit tabel 3.2 blijkt dat uitsluiting van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (ruime zin) het meest voorkomt onder de stagiairs en vakantiewerkers. Onder thuiswerkers komt gehele uitsluiting niet voor. Tabel 3.2: Aantal bepalingen van gehele uitsluiting van de CAO, onderverdeeld naar de verschillende categorieën van werknemers Categorieën van werknemers Aantal gevallen van gehele uitsluiting in de 69 CAO s Bepaalde tijd (enge zin) 4 Oproepkrachten 6 Seizoen(hulp)krachten Vakantiewerkers 4 Thuiswerkers 0 Stagiairs 49 Overige 5 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) 6 Tijdens het verzamelen van de gegevens is ook aandacht besteed aan de relatie gehele uitsluiting ten opzichte van (arbeids)contractduur : worden werknemers met arbeidsovereenkomsten voor kortere periodes (pro-rata) vaker uitgesloten van alle CAOrechten? 3

24 Tabel 3.3 geeft een opsomming van het aantal gevonden relevante bepalingen, onderverdeeld in werknemerscategorie en contractduur. Gehele uitsluiting van de CAO van een bepaalde categorie medewerkers (ongeacht de contractduur) is de meest voorkomende van de vier vormen van onderscheid in behandeling. Uit de resultaten is niet gebleken dat werknemers met een korter tijdelijk contract in enge zin eerder worden uitgesloten van alle CAO-bepalingen, de grootse categorieën blijven nog steeds alle stagiairs (47 van de 49 gevallen) en alle vakantiewerkers (32 van 4 gevallen). Tabel 3.3: Aantal bepalingen van gehele uitsluiting van de CAO, onderverdeeld naar de verschillende categorieën van werknemers en de duur van arbeidsovereenkomsten Categorie werknemers en maximale duur van Aantal bepalingen van gehele uitsluiting in 69 de contracten CAO s Bepaalde tijd (enge zin) (4) of enkele dagen in dienst 2 3 maanden 6 6 maanden diverse voorwaarden 4 alle werknemers met een contract voor bepaalde tijd Oproepkrachten alle oproepkrachten Seizoen(hulp)krachten alle seizoen (hulp)krachten Vakantiewerkers 4 weken 6 weken 60 dagen 0 weken alle vakantiewerkers Stagiairs diverse voorwaarden alle stagiairs (6) 6 () (4) 6 32 (49) 2 47 Overige werknemers (5) diverse voorwaarden 3 5 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) 6 Tabel V.IV van bijlage V van dit rapport geeft een overzicht van het aantal gevallen van gehele uitsluiting naar economische sector. Daaruit blijkt dat bepalingen van gehele uitsluiting in CAO s, relatief gezien, het meest voorkomen in de bouwnijverheid (00% van de onderzochte CAO s, alle werknemers in deze sector) en in de zakelijke dienstverlening (80% van de onderzochte CAO s, 28% van de werknemers). 3 N.B.: Zowel in tabel 3.3. als in een aantal hierna gepresenteerde tabellen zal de categorie diverse voorwaarden vaker worden genoemd. De definitie van deze categorie werknemers is eerder uitgelegd in paragraaf 2.2. van deze rapportage. 4

25 3..3 Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO houdt in dat er bepalingen zijn die werknemers met een contract voor bepaalde tijd uitsluiten van toepassing van specifieke CAO-rechten. In 32 van de 25 CAO s zijn dergelijke bepalingen gevonden t.a.v. werknemers met een tijdelijk contract in enge zin, zoals aangegeven in tabel 3.4. In totaal werden arbeidskrachten met een contract voor bepaalde tijd in ruime zin gedeeltelijk uitgesloten van één of meerdere arbeidsvoorwaarden in 55 CAO s. Tabel 3.4: Aantal CAO s met minimaal een bepaling van gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Aantal CAO s met een gedeeltelijke uitsluiting (ruime zin) (enge zin) % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) Ja % 26% Nee % 74% Totaal % 00% Om een idee te geven van hoe bepalingen van gedeeltelijke uitsluiting in de praktijk worden geformuleerd volgt hieronder een voorbeeld. Voorbeeld: een gedeeltelijke uitsluiting van werknemers met een contract voor bepaalde tijd uit de CAO voor het Voortgezet Onderwijs...2. Aanspraak op tegemoetkoming in de verhuiskosten ( ) de werknemer die voorheen woonachtig was op een afstand van meer dan 25 kilometer van de plaats van tewerkstelling en is verhuisd en een woning heeft betrokken die gelegen is op of binnen een afstand van 25 kilometer van de plaats van tewerkstelling, wordt een tegemoetkoming in de verhuiskosten verleend indien hij benoemd dan wel is aangesteld voor onbepaalde tijd of voor tenminste een jaar met uitzicht op een benoeming, c.q. aanstelling voor onbepaalde tijd Tabel 3.5 hieronder geeft een overzicht van bepalingen die tot deze categorie behoren en hoe vaak deze zijn gevonden onder de steekproef-cao s. Bepalingen over a) werktijd- en/of vakantieregelingen (inclusief toeslagen en vergoedingen), b) loopbaanadvies, werkgelegenheidsgarantie en/of personeelsbeoordeling en c) overige toeslagen en/of vergoeding (onder andere bij verzuim) komen vaker voor dan andere vormen van gedeeltelijke uitsluiting. 5

26 Tabel 3.5: Overzicht van bepalingen van gedeeltelijke uitsluiting van de CAO Bepalingen van uitsluiting Categorie werknemers (totaal aantal gevallen per soort bepaling) Aantal CAObepalingen per categorie werknemers in 55 CAO s Arbeidsongeschiktheid (3) Bepaalde tijd (enge zin) 3 Reorganisatie () Bepaalde tijd (enge zin) Verhuiskosten (2) Bepaalde tijd (enge zin) 2 Wachtgeld (2) Bepaalde tijd (enge zin) 2 Pensioen (3) Bepaalde tijd(enge zin) Vakantiewerkers 2 Spaarloonregeling () Bepaalde tijd(enge zin) Opleidingsmogelijkheden (9) Bepaalde tijd (enge zin) Vakantiewerkers 8 Kinderopvang (6) Bepaalde tijd (enge zin) Bepaalde tijd/seizoen(hulp)krachten Seizoen(hulp)krachten 4 Werktijd en/of vakantie- (5) regeling inclusief toeslagen en vergoedingen CAO-á-la carte/ (4) personeelskorting Functie-indeling en/of (8) salariëring Bepaalde tijd (enge zin) Seizoen(hulp)krachten Vakantiewerkers Overige werknemers Bepaalde tijd (enge zin) 4 Bepaalde tijd (enge zin) Bepaalde tijd/seizoen(hulp)krachten Bepaalde tijd/overige werknemers Overige werknemers VUT en/of afvloeiings- (4) Bepaalde tijd (enge zin) 4 regeling Loopbaanadvies/ () Bepaalde tijd (enge zin) 0 werkgelegenheidsgarantie/ Oproepkrachten personeelsbeoordeling Overige toeslagen en/of (3) vergoedingen (o.a. bij kortverzuim) Bepaalde tijd (enge zin) Oproepkrachten Seizoen(hulp)krachten Vakantiewerkers Bonusregelingen/ (3) Bepaalde tijd (enge zin) 3 Eindejaarsuitkeringen Sabbatical (2) Bepaalde tijd (enge zin) 2 Eisen bij het aangaan en/of (4) beëindiging van arbeidsovereenkomst Bepaalde tijd (enge zin) Oproepkrachten Overige bepalingen (6) Oproepkrachten Vakantiewerkers Vakantiewerkers/overige werknemers Stagiair Overige werknemers 2 Totaal bepaalde tijd (ruime zin) (97)

27 Tabel V.I van bijlage V van deze rapportage geeft een opsomming van het aantal gevallen van gedeeltelijke uitsluiting naar categorie van werknemers. Uit de resultaten is gebleken dat werknemers met een korter tijdelijk contract in enge zin eerder gedeeltelijk worden uitgesloten van een aantal arbeidsvoorwaarden (69 van de in totaal 97 bepalingen van gedeeltelijke uitsluiting). Uit tabel V.V uit dezelfde bijlage is verder te zien dat bij een analyse naar economische sector gedeeltelijke uitsluiting relatief gezien het meest voorkomt in de landbouw (00% van de onderzochte CAO s, alle werknemers) en het minst in de sector overige dienstverlening( 34% van de onderzochte CAO s, 50% van de werknemers) Verschil in toepassing bepaalde arbeidsvoorwaarden Een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden betreft geen uitsluiting van een CAO-recht maar een verschil in behandeling tussen werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en onbepaalde tijd. Er zijn 6 CAO s waarin zulke bepalingen zijn aangetroffen. Deze hebben zowel betrekking op werknemers met een contract voor bepaalde tijd in enge zin als in ruime zin. Deze resultaten worden nader gespecificeerd in tabel 3.6. Tabel 3.6: Aantal CAO s met minimaal een bepaling met verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Aantal CAO s met een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden (ruime zin) (enge zin) % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) Ja 6 7 3% 6% Nee % 94% Totaal % 00% Hieronder volgt een voorbeeld van een bepaling die tot deze categorie van onderscheid behoort: Voorbeeld: een verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden uit de CAO voor de Particuliere Beveiligingsorganisaties. 3. De werknemer die arbeid verricht op basis van een afroepcontract heeft geen recht op arbeidsduurverkorting. In plaats daarvan ontvangt hij een toeslag van 5% over het basisuurloon. Deze toeslag maakt deel uit van de loontoeslag werknemer met een afroepcontract 7

28 Tabel 3.7 hieronder geeft een overzicht van CAO-bepalingen waar sprake is van een verschil in toepassing van arbeidsvoorwaarden en hoe vaak deze zijn gevonden onder de steekproef CAO s. Verschil in toepassing van arbeidsvoorwaarden komt minder vaak voor dan gedeeltelijke uitsluiting. De meeste afspraken hebben betrekking op de toepassing van werktijd- en/of vakantieregelingen (inclusief toeslagen en vergoedingen). Tabel 3.7: Overzicht van bepalingen van verschil in toepassing van de CAO Bepalingen van verschil in toepassing Categorie werknemers (totaal gevallen per soort bepaling) Aantal CAObepalingen per categorie werknemers in 6 CAO s Wachtgeld () Bepaalde tijd (enge zin) Opleidingsmogelijkheden () Oproepkrachten/ vakantiekrachten Werktijd en/of vakantie- (8) regeling inclusief toeslagen en vergoedingen 3 Overige toeslagen en/of (3) vergoedingen (o.a. bij kortverzuim) Functie-indeling en/of (3) salariëring Bepaalde tijd (enge zin) Bepaalde tijd(enge zin)/diverse voorwaarden Oproepkrachten Vakantiekrachten Overige werknemers Bepaalde tijd (enge zin) Oproepkrachten Overige werknemers Seizoen(hulp)krachten Overige werknemers 2 Overige bepalingen (2) Bepaalde tijd (enge zin) Oproepkrachten Totaal bepaalde tijd (ruime zin) (8) 8 2 Tabel V.II van bijlage V van dit rapport geeft een overzicht van de hiervoor genoemde CAO-afspraken naar categorie van werknemers waaruit blijkt dat de meeste gevallen van verschil in toepassing werknemers met een contract voor bepaalde tijd (in enge zin) betreffen (9 van de in totaal 8 bepalingen). Tabel V.VI uit dezelfde bijlage laat zien dat deze vorm van onderscheid in behandeling het meest in voorkomt in de sector landbouw (00% van de onderzochte CAO s, alle werknemers). In de sectoren bouwnijverheid en vervoer & communicatie zijn soortgelijke afspraken niet aangetroffen Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden Onder overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden vallen alle bepalingen die niet tot de categorieën genoemd in paragraaf 3..2 tot en met 3..4 behoren. Er waren in totaal CAO s met deze vorm van onderscheid voor arbeidskrachten met een contract voor bepaalde tijd in ruime zin. Tabel 3.8 levert een overzicht van de verzamelde resultaten. 8

29 Tabel 3.8: Aantal CAO s met minimaal een bepaling van overig onderscheid in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Overig onderscheid in toepassing van arbeidsvoorwaarden Aantal CAO s met overig onderscheid % CAO s van de steekproef (ruime zin) (enge zin) (ruime zin) (enge zin) Ja 7 9% 6% Nee 4 8 9% 94% Totaal % 00% Hieronder volgt een voorbeeld van een bepaling van deze categorie. Voorbeeld: van overig onderscheid uit de CAO van Heineken Nederland Beheer B.V. ten aanzien van werknemers met een contract voor bepaalde tijd (in enge zin). Vervulling vacatures( ) b. Bij de vervulling van vacatures, waarvoor extern mag worden geworven, komen allereerst werknemers met een tijdelijk contract in aanmerking. Voorwaarde is dat de betrokkene aan de eisen van de functie voldoet Ook voor deze categorie van onderscheid is de relatie tussen frequentie en contractduur van belang. Daarom geeft tabel 3.9 een overzicht van de bepalingen die zijn aangetroffen in de CAO s van de steekproef en van de categorieën werknemers en contractduur waarvoor zij gelden. Tabel 3.9: Aantal bepalingen van overig onderscheid in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Bepalingen van verschil in toepassing (totaal gevallen per soort bepaling) Categorie werknemers Aantal CAObepalingen per categorie werknemers in CAO s Pensioen () Bepaalde tijd (enge zin) Diverse voorwaarden () Kansen op de arbeidsmarkt/ (4) Bepaalde tijd (enge zin) (4) wervingsbeleid Alle 4 Premie bedrijfstakfondsen (3) Overige werknemers Diverse voorwaarden (3) 3 Overgangsbeleid () Bepaalde tijd (enge zin) diverse voorwaarden () Overige toeslagen en/of () Bepaalde tijd (enge zin) () vergoedingen diverse voorwaarden (o.a. bij kortverzuim) Uitvoeringsregeling () Stagiairs/leerlingen Alle () Totaal bepaalde tijd (ruime zin) () In CAO s met bepalingen van overig onderscheid zijn in totaal bepalingen aangetroffen waarin onderscheid wordt gemaakt. Van alle gevallen komen de 9

30 bepalingen omtrent Kansen op de arbeidsmarkt en wervingsbeleid het meest voor. Deze CAO-bepalingen variëren sterk in thema en omvang. Tabel V.III van bijlage V van dit rapport geeft een opsomming van het aantal gevallen van overig onderscheid bepalingen naar categorie van werknemers. Daaruit blijkt dat 7 van de bepalingen werknemers betreffen met een contract voor bepaalde tijd in enge zin. De analyse naar economische sector (zie tabel V.VII van dezelfde bijlage) laat zien dat deze afspraken het vaakst in de landbouw werden gevonden (60% van de onderzochte CAO s, 83% van de werknemers). In de overige economische sectoren varieert het percentage CAO s met afspraken tussen de 0 en 8%. 3.2 Bepalingen over motivering voor het onderscheid in behandeling Anders dan in het onderzoek uit 200 is in 2005 óók specifiek gekeken naar de aanwezigheid van CAO-afspraken met een motivering voor het onderscheid in behandeling van werknemers met een contract voor bepaalde tijd in eng of ruime zin. Onder de 00 steekproef-cao s waar minstens één van de vier vormen van onderscheid in behandeling vóórkomen zijn geen bepalingen aangetroffen met een verantwoording voor het verschil in behandeling Bepalingen met betrekking tot opleidingsmogelijkheden Ook anders ten aanzien van de rapportage van vier jaar geleden is de focus op de CAOafspraken met betrekking tot (de toegang tot) opleidingsmogelijkheden ten aanzien van werknemers zonder een vast contract. Tabel 3.0 hieronder geeft een overzicht van de gevonden CAO- afspraken waarin werknemers worden uitgezonderd van een recht en/of plicht met betrekking tot opleidingsmogelijkheden, naar categorie van onderscheid naar arbeidsduur. Tabel 3.0: Overzicht van aantal bepalingen over (toegang tot) opleidingsmogelijkheden naar de categorieën van onderscheid in behandeling Categorie van uitsluiting Aantal bepalingen bij afspraken over (toegang tot) in 0 CAO s opleidingsmogelijkheden Gehele uitsluiting n.v.t. Gedeeltelijke uitsluiting 9 Verschil in toepassing van bepaalde arbeidsvoorwaarden Overig onderscheid in toepassing 0 van bepaalde arbeidsvoorwaarden Totaal aantal CAO-bepalingen 0 met minstens een afspraak waar onderscheid wordt gemaakt De eerste categorie van onderscheid is niet van toepassing bij deze analyse omdat het immers uitsluiting van de gehele CAO betreft en niet alleen ten aanzien van bepalingen 20