6,2. Boekverslag door een scholier 2568 woorden. 6 keer beoordeeld 2 maart Oorlogsroman, Psychologische roman Eerste uitgave Nederlands

Transcriptie

1 6,2 Boekverslag door een scholier 2568 woorden 6 keer beoordeeld 2 maart 2012 Auteur Harry Mulisch Genre Oorlogsroman, Psychologische roman Eerste uitgave 1982 Vak Nederlands de inhoud; Proloog: Aan de rand van Haarlem staan langs het Spaarne vier villa's. In 'Buitenrust' woont de familie Steenwijk: vader (griffier bij de rechtbank), moeder, Peter (17 jaar) en Anton (12 jaar). Links van hun villa staat de villa van de familie Beumer en rechts staat de villa van meneer Korteweg en zijn dochter Karin. Eerste Episode: 1945 Op een avond in januari 1945 wordt de familie Steenwijk opgeschrikt door zes schoten. Voor het huis van de buren Korteweg ligt het lijk van Fake Ploeg, hoofdinspecteur van de politie. Korteweg en Karin slepen het lijk voor het huis van de familie Steenwijk. Peter rent naar buiten om het dode lichaam weer terug te zeulen. De Duitsers komen; Peter vlucht weg en neemt het pistool van Ploeg mee. Anton en zijn ouders worden uit hun huis gehaald en het wordt in brand gestoken, nadat eerst de ruiten kapot zijn geslagen. Anton wordt in een auto gestopt en weggevoerd. Wat er met zijn ouders gebeurt, weet hij niet. Hij wordt in een cel in het politiebureau in Heemstede gezet. In deze cel zit al een vrouw. Ze troost Anton en praat met hem over de fascisten (Jawel, maar dat hebben ze gedaan omdat die hufter daar is geliquideerd, en ze zullen zeggen, dat het dus de schuld van de illegaliteit is dat ze dat moesten doen.) en over de noodzaak hen te haten. Anton wordt de volgende dag overgebracht naar de Ortskommandant in Haarlem, van wie hij naar zijn oom en tante mag gaan. Tijdens de rit van Haarlem naar Amsterdam wordt het konvooi door een Engels vliegtuig beschoten, waarbij enige doden vallen. In Amsterdam komt Anton bij een Duitse generaal terecht, die vriendelijk voor hem is. Zijn oom Peter haalt hem op. Tweede episode: 1952 Anton wordt opgevoed door zijn oom en tante, een kinderloos doktersechtpaar aan de Apollolaan te Amsterdam. Na de oorlog blijkt dat zijn ouders en Peter in de fatale nacht ter plekke zijn doodgeschoten. Anton reageert beheerst; hij gaat niet op onderzoek uit. Na het gymnasium gaat hij medicijnen studeren. Als hij tweedejaars is, wordt hij door een studiegenoot uitgenodigd op een feestje in Haarlem. Zo komt hij voor het eerst in 1952 weer terug in de stad die hij in januari 1945 verlaten heeft. Het feestje wordt voor hem een teleurstelling, omdat een paar flauwe studenten kwetsende opmerkingen maken. 'maar er schijnen ook allerlei oud-ss'ers in het legioen te zitten. Ik heb gehoord, dat ze vrijstelling van vervolging krijgen als ze zich melden.' 'Nou en? Je loopt achter, man, met je SS. In Korea kunnen ze het mooi Pagina 1 van 5

2 goedmaken.' Anton wordt hierdoor herinnerd aan hetgeen hij in de oorlog heeft meegemaakt. De aansporingen om zich als vrijwilliger aan te melden voor de oorlog in Korea doen hem besluiten het feestje vroegtijdig te verlaten. Hij besluit, na lang aarzelen, een kijkje te nemen in zijn oude straat. Als hij in de straat staat, komt mevrouw Beumer naar buiten en roept hem naar binnen. Ze vertelt dat Anton's moeder die nacht in januari een Duitser is aangevlogen en dat zij en haar man daarna samen met andere gijzelingen zijn geliquideerd. Ook vertelt zij dat er aan het einde van de straat, op de plek waar geschoten was, een monument was opgericht. Anton vertrekt om het monument te bekijken, hij ziet de namen van zijn ouders, maar Peter staat er niet bij. Bij navraag blijkt dat zijn oom hem wel verteld heeft over het monument, maar dat Anton de onthulling niet wilde bijwonen. Anton voelt voor het eerst iets van angst voor het afgesloten verleden. Derde episode: 1956 Na zijn kandidaatsexamen gaat Anton op kamers wonen in de binnenstad van Amsterdam. In 1956 vallen de Russen Hongarije binnen. Dagenlang is het rumoerig rond het hoofdkwartier van de C.P.N. in Amsterdam (het gebouw Felix Meritis). Tijdens een relletje ontmoet Anton in de portiek van zijn huis Fake Ploeg jr., die een kei in zijn hand heeft. Op de kamer van Anton ontwikkelt zich een heftig gesprek. Omdat zijn vader in de oorlog fout was kon Fake niet gaan studeren. Hij werkt nu in een zaak voor huishoudelijke artikelen. Hij is fel anticommunistisch (Het zijn niet toevallig diezelfde rotcommunisten geweest, die hem hebben vermoord. Dat is hetzelfde tuig, dat je nu met helmen op hun rotkoppen daar door de dakgoot ziet lopen.). Anton verwijt Fake dat het de vrienden van zijn vader waren, die Anton's familie hebben uitgeroeid. Fake wordt woedend en verbrijzelt de spiegel met zijn kei. Kort daarop ontploft de oliekachel, waardoor de kamer onder het roet zit. (Dit lijkt op de verschrikkelijke nacht in 1945 toen de Duitsers de ruiten kapot sloegen en het huis van Anton zijn ouders in brand staken.) Vierde episode: 1966 In 1959 doet Anton staatsexamen. Hij krijgt een assistentschap in de anesthesie en gaat in de buurt van het Leidseplein wonen. Hij werkt in het Wilhelmina Gasthuis. In Londen ontmoet hij een stewardess Saskia de Graaff. Een jaar later trouwen ze. Ze kopen een half huis in de buurt van het concertgebouw. De vader van Saskia is ambassadeur in Athene. In de oorlog speelde hij een belangrijke rol in het verzet. Begin juni 1966 wordt Sjoerd begraven. Hij was een bekend journalist, die in de oorlog in het verzet zat. Omdat hij een vriend was van de Graaff, gaan Anton, Saskia en hun dochtertje Sandra ook naar de begrafenis. Na afloop van de plechtigheid komt Anton in contact met de verzetsstrijder Cor Takes. Deze heeft Fake Ploeg doodgeschoten. Anton wil eigenlijk niet meer over het gebeurde uit de oorlog praten (hij wilde er helemaal niet over praten. Zij dachten vermoedelijk dat hij geweldig met het verleden overhoop lag, nog elke nacht er van droomde, maar de feiten waren dat hij er bijna nooit aan dacht.), maar Takes moet zijn hart luchten en blijft tegen hem aanpraten. Hij tracht zich te rechtvaardigen door te vertellen over de gruweldaden van Ploeg. Hij had een zweep met ijzerdraad er in gevlochten, waarmee hij de vellen van je gezicht sloeg, en van je blote kont, en dan douwde hij je met je achterste tegen de gloeiende kachel. Hij stopte een tuinslang in reet en liet hem net zo lang spuiten tot je je stront uitkotste. Over het gezeul met het lijk van Ploeg weet hij niets. Hij vertelt over zijn vriendin Truus Coster. Ze blijkt het meisje te zijn met wie Anton in de cel heeft gezeten. Anton hoort nu, dat ze drie weken voor de bevrijding is vermoord door de Duitsers. Takes geeft zijn adres en telefoonnummer aan Anton. Anton gaat met zijn gezin en schoonouders ergens lunchen. Daarna gaat hij met Saskia en Sandra naar het strand. Door de onthullingen van Takes is Pagina 2 van 5

3 hij helemaal uit zijn evenwicht. Hij wilde de foto van Truus, die in het bezit is van Takes, zien. In een foto van Saskia herkent hij het beeld dat hij sinds 1945 in zijn hoofd heeft van Truus. De volgende dag gaat Anton naar Takes die nog helemaal met zijn gedachten in het oorlogsverleden zit. Het vrijlaten van de oorlogsmisdadiger Lages maakt de verzetsheld woedend. Anton ziet de foto van Truus. Zij was het die de laatste twee schoten op Ploeg afvuurde. Ploeg heeft haar daarna nog met een schot verwond. Anton is zeer geëmotioneerd. Laatste episode: 1981 Anton en Saskia zijn gescheiden en Anton is hertrouwd met Liesbeth, die kunstgeschiedenis studeert. Ze hebben een zoon: Peter (1969). Anton verdient veel en heeft vier huizen. Hij is vaak in Italië. Hij wordt neerslachtig en heeft soms ook last van een crisis. In 1978 gaat hij met Sandra naar Haarlem. Op de plaats waar het verbrande huis heeft gestaan is een bungalow gebouwd. Ze bezoeken het monument en het graf van Truus Coster op de erebegraafplaats in Bloemendaal. Sandra legt een roos op het graf. Door de emoties weet Anton nu weer wat Truus in de cel tegen hem gezegd heeft. Als Anton dit tegen Takes wil vertellen, merkt hij dat het huis van Takes is afgebroken. Tijdens de vredesdemonstratie op 21 november 1981 te Amsterdam ontmoet Anton Karin Korteweg. Van haar verneemt hij, dat Peter in die nacht in januari 1945 bij hen is binnen gevlucht. De Duitsers hebben hem neergeknald. Korteweg en zijn dochter zijn naar de Ortkommandantur gebracht. Anton herinnert zich dat hij Korteweg daar in een glimp gezien heeft. (zie blz.59) Hij hoort nu ook waarom Korteweg het lijk weg wilde hebben: hij was bang voor zijn hagedissen. Toen bleek wat welke represaillemaatregelen de Duitsers namen, heeft hij de beestjes zelf doodgetrapt. Hij wilde het lijk niet voor het huis van Aarts leggen, omdat daar Joden zaten ondergedoken. Ook vertelt Karin dat haar vader zelfmoord heeft gepleegd in Nu weet Anton alles. Hij laat Karin hulpeloos achter en wordt door de menigte opgenomen. Samen met Peter loopt hij verder. Een lange man loopt met zijn zoon aan zijn hand in een demonstratie. Hij 'heeft de oorlog meegemaakt', nog net, als een van de laatste. Tegen zijn zin is hij er bij betrokken, bij die demonstratie, Uitgewerkte persoonlijke reactie; Onderwerp; Het onderwerp van de tekst is de Tweede Wereldoorlog dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat ze het hebben over het verzet, de hongerwinter en ze de Tweede Wereldoorlog zelf ook noemen in het boek. Het onderwerp spreekt mij wel aan omdat ik wel houdt van boeken die spannend zijn en dit boek was, net zoals de meeste andere oorlogsboeken, erg spannend. Het onderwerp ligt niet in mijn belevingswereld omdat ik haast nooit aan de Tweede Wereldoorlog denk en je er ook niets van hoort op tv, behalve dan de herdenkingen. Daardoor lig het onderwerp dus niet in mijn belevingswereld. Hoe ik over de Tweede Wereldoorlog denk is dus ook niet veranderd. Ik heb wel eens een film gezien die ook ging over de Tweede Wereldoorlog, deze film vond ik leuker dan het boek, omdat het in de film het verhaal nog spannender werd gebracht. Gebeurtenissen; De belangrijkste gebeurtenis in het boek is dat Ploeg door een aanslag om het leven wordt gebracht. Dat komt doordat het in het hele verhaal draait, zoals de titel ook al doet vermoeden, om de aanslag op Ploeg. Deze gebeurtenis wordt goed beschreven want als je het boek gelezen hebt weet je precies hoe de aanslag op Ploeg gegaan is. De gebeurtenissen vloeien logisch uit elkaar voort, dit komt doordat onbelangrijke zaken zijn weggelaten waardoor er een heldere verhaallijn ontstaat. De gebeurtenissen in het boek vind ik Pagina 3 van 5

4 geloofwaardig omdat de genoemde feiten in het boek zoals de hongerwinter en de razzia s ook historisch verantwoord zijn. De gebeurtenis die mij aan het denken heeft gezet is dat Ploeg verplaatst werd waardoor deze voor de deur bij Anton kwam te liggen. Dat komt doordat ik niet weet wat ik in zo n situatie zou doen; het lijk bij mij voor de deur laten liggen met de kans dat jij vermoord wordt of het naar de buren slepen zodat zij vermoord worden. Personages; De hoofdpersoon is volgens mij geen held omdat het niet gaat om wat voor een goede dingen hij heeft gedaan. Het is namelijk het verhaal over hoe hij de oorlog beleefde en dat heeft niets te maken met het zijn van een held. Dat was hij dan dus ook niet. De personages zijn levensecht. Dat is zo omdat je de handelingen van de personages je heel goed kunt voor stellen. Zoals het al eerder vermeldde verplaatsen van Ploeg. De beslissingen van de personages zijn aanvaardbaar op één na, het verplaatsen van Ploeg, al had ik misschien in die situatie hetzelfde gedaan, eigenlijk is het natuurlijk niet aanvaardbaar om er iemand anders mee op te schepen. Of ik zo zou reageren weet ik dus niet zeker maar de mogelijkheid zit er wel in. Opbouw; De opbouw is niet ingewikkeld, dit komt doordat het verhaal chronologisch is en de gebeurtenissen daardoor logisch uit elkaar voort vloeien. Er zitten een aantal flashbacks in, bijvoorbeeld als Anton weer terugdenkt aan het verleden, dat is prettig want dan weet je weer wat er precies gebeurde. De opbouw past goed bij het onderwerp omdat hij, wanneer de oorlog afgelopen is, de oorlog nog moet verwerken, daarom passen flashbacks goed want zo kijkt hij dus eigenlijk terug naar het verleden en dat helpt bij zijn verwerkingsproces. Het boek begon me te boeien toen Ploeg vermoord was en de familie van Anton in angst in hun eigen huis zaten. Dat kwam omdat het toen spannend werd. Taalgebruik; Het taalgebruik in het boek is niet moeilijk omdat er korte zinnen in staan en de woorden gangbare woorden zijn. De verhouding tussen dialoog en beschrijvingen was goed want je kreeg genoeg achtergrondinformatie om de dialogen te begrijpen. De tekst leverde geen problemen op qua beeldspraak, symbolische verwijzingen of duister taalgebruik. Ook zijn mij geen eigenaardigheden opgevallen. Eindoordeel; Al met al vind ik het een goed boek doordat het spannend is, historisch verantwoord en ook begrijpelijk beschreven. Ook vind ik de personages goed door de schrijver beschreven en ook het onderwerp werd voldoende toegelicht. Ook de onthulling aan het einde van het boek vond ik mooi. Minpunten heb ik eigenlijk niet ontdekt Verdiepingsopdracht De Aanslag Structuur van het boek Het boek bestaat uit 254 bladzijden, die zijn onderverdeeld in een proloog en vijf episodes, die op hun beurt weer zijn onderverdeeld in hoofdstukken en die zijn gekoppeld aan belangrijke historische gebeurtenissen en ontmoetingen: 1e episode (60 bladzijden), 1945: oorlog / hongerwinter 2e episode (31 bladzijden), 1952: Koreaoorlog/ ontmoeting met Beumer 3e episode (23 bladzijden), 1956: Hongaarse opstand/ ontmoeting met F. Ploeg Pagina 4 van 5

5 4e episode (72 bladzijden), 1966: Prove, Vietnam; Lages vrij/ ontmoeting C. Takes 5e episode (49 bladzijden), 1981: demonstratie in Amsterdam/ ontmoeting K Korteweg Zoals blijkt uit de weergave van de opbouw begint het verhaal ab ovo. Vertelsituatie Er is sprake van een alwetende verteller, die het verhaal "stuurt". Toch zien we de meeste gebeurtenissen door Anton's ogen. De verteller wijst soms vooruit en plaatst bepaalde gebeurtenissen in historisch verband. De alwetende vertelsituatie is dus niet betrouwbaar omdat we ook dingen door Anton s ogen zien. Titelbeschrijving van de secundaire literatuur en een samenvatting over de vertelsituatie Lexicon van Literaire werken, Rudi van der Paardt (heeft het stuk in de Lexicon geschreven over de Aanslag), De Bezige Bij, Amsterdam, 1991 Rudi van de Paardt zegt over de vertelsituatie het volgende (samengevat): De auctoriale verteller accentueert het fictionele aspect van het verhaal, Ook elders in de roman is de verteller soms zo prominent aanwezig dat hij de regels van de romankunst lijkt te ironiseren en In grote delen echter sluit Mulisch via een personale vertelwijze Anton s gedachten en emoties staan dan centraal aan bij de gebruikelijke tendensen Vergelijking secundaire literatuur met mijn bevindingen Wat Rudi van der Paardt zegt in zijn stuk over de vertelsituatie in de Aanslag had ik ook al verteld, alleen wel in makkelijkere zinnen, dus onze mening is hetzelfde. Het enige wat hij nog aanvult is dat in een roman het gebruikelijk is een personale vertelwijze te gebruiken. Is de secundaire literatuur overtuigend? Ik vind de bevindingen in de secundaire literatuur overtuigend omdat ik precies hetzelfde had. Aangezien we dus hetzelfde hebben ben ik het dus met hem eens. Pagina 5 van 5