Boekverslag Nederlands De aanslag door Harry Mulisch

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands De aanslag door Harry Mulisch 5,7 Boekverslag door een scholier 4073 woorden 78 keer beoordeeld 11 april 2001 Auteur Harry Mulisch Genre Oorlogsroman, Psychologische roman Eerste uitgave 1982 Vak Nederlands 1. Titelbeschrijving Druk : 2 Uitgever : De Bezige Bij Plaats van uitgave : Amsterdam Jaar : 1982 Jaar van eerste druk : 1982 Aantal pagina s : 254 Motto : Overal was het al dag, behalve hier was het nacht, neen meer dan nacht - Epistulae, VI, 16 van C. Plinius Caecilius Secundus (79 A.D.) Titelverklaring : De titel slaat op de centraal staande gebeurtenis in dit boek: de aanslag op NSB er Fake Ploeg. Tegelijk staat het ook voor de aanslag die deze gebeurtenis pleegde op het leven van Anton Steenwijk, de hoofdrolspeler, en vele anderen. 1.1 Welke verwachting had je van het boek? Ik had een hoge verwachting van het boek; ik dacht terecht dat ik nog lang over dit boek zou nadenken. 1.2 Hoe of door wie is die verwachting gewekt? Die hoge verwachting is eigenlijk door veel factoren gewekt; de schrijver Harry Mulisch staat in mijn ogen voor topkwaliteit, ik had enkele goede recensies over De aanslag gelezen en mijn ouders hadden het boek beiden gelezen en vonden het erg mooi. 2. Samenvatting van de inhoud In januari 1945 verandert het leven van Anton Steenwijk uit Haarlem drastisch door de aanslag op het Pagina 1 van 10

2 leven van NSB er Fake Ploeg. Door deze gebeurtenis wordt door de Duitsers zijn huis verbrand en worden zijn ouders en broer vermoord. Hij gaat vervolgens wonen bij zijn oom en tante in Amsterdam, maar het voorval blijft hem de rest van zijn leven achtervolgen; onder meer doordat hij steeds mensen ontmoet die te maken hebben gehad met het drama. Hij zoekt met name naar de schuldigen van de moord, en uiteindelijk zal hij daar ook min of meer een antwoord op krijgen. 3.1 Wie zijn de hoofdpersonen? De hoofdpersoon van dit verhaal is Anton Steenwijk. In het begin van de roman, ten tijde van de aanslag, is hij 12 jaar, aan het einde 48 of 49 jaar. Hij is een lange, slanke man met sluik donker haar, donkere wenkbrauwen en een gave huid in de tint van noten. Volgens anderen veranderde hij in de loop der jaren nauwelijks. In dit boek worden zijn gedachten het meest uitgediept en kun je zien dat zijn leven volledig wordt bepaald door de gebeurtenis in De meeste personages krijgen weinig diepgang in dit boek. Een paar voorbeelden van personages waar je wel enige gedachten van komt te weten, zijn: - Cor Takes, de verzetsstrijder die de aanslag op Fake Ploeg had gepleegd. Takes had donkerbruine ogen die een doordringende blik bezaten. Hij dronk en rookte veel en kon zich maar moeilijk los maken van de Tweede Wereldoorlog. Hij was vroeger wiskundeleraar, maar leefde nu van de Stichting Hij sprak veel met Anton over de oorlog, niet om zijn daad goed te praten maar omdat hij aan niets anders kon denken. Anton sprak veel met Takes, omdat hij degene was die Antons leven zo had veranderd. Takes wilde van Anton veel weten over Truus Coster op wie hij verliefd was ondanks dat hij een vrouw en twee kinderen had. Anton vond Takes een sympathieke man, met wie hij zich zeer verbonden voelde. - Truus Coster; zij had samen met Takes de aanslag op Fake Ploeg gepleegd. Zij was nog neergeschoten door Ploeg en gewond was ze gearresteerd. Die nacht zat ze samen met Anton in een cel onder het politiebureau van Heemstede en zij praatten veel met elkaar. Later blijkt dat ze in april 1945 in de duinen is geëxecuteerd; ze werd niet ouder dan 24 jaar. Cor Takes was verliefd op Truus, maar hij dacht dat dit niet wederzijds was. Dit was echter wel zo. Haar geboorte- en sterfdatum komen overeen met die van de communistische verzetsstrijdster Hannie Schaft ( het meisje met het rode haar ). Er zijn verder nog een aantal personages die een bepaalde rol spelen: - Antons vader, die griffier bij een rechtbank was. Hij had net als Anton sluik, donker haar. Tijdens de aanslag bleek dat hij niet erg sterk was; hij bleef gebogen aan tafel zitten zonder iets te doen. - Antons moeder, zij had blond haar en blauwe ogen, net als haar zoon Peter. - Antons broer Peter, hij rende na de aanslag op Ploeg meteen naar buiten om het lijk bij één van de buren neer te leggen. - Antons oom en tante, zij woonden aan de Apollolaan in Amsterdam. Anton kwam bij hen in huis nadat Pagina 2 van 10

3 zijn familie was vermoord. - Saskia, zij was Antons eerste vrouw en baarde in 1962 zijn eerste kind, Sandra. Haar beroep was stewardess. Haar vader, De Graaff, had in de oorlog een vooraanstaande positie binnen het verzet bekleed. Hij sprak niet vaak over de oorlog. - Fake Ploeg, de zoon van de vermoorde NSB er Ploeg. In 1956 als hij een ontmoeting heeft met Anton blijkt hij een felle anticommunist te zijn. Hij verdedigt zijn vader en diens daden in de oorlog hartstochtelijk. Die was pas NSB er geworden na Dolle Dinsdag, toen veel collaborateurs naar Duitsland vluchtten. Ploeg sr. vond dat er toen een daad moest worden gesteld tegen het bolsjewisme. Van de joden wist hij niets af. - Meneer Korteweg, de buurman van de familie Steenwijk. Hij was vroeger zeeman geweest en hield veel van reptielen. Vanwege die reptielen had hij het lichaam van Ploeg voor het huis van de familie Steenwijk gelegd. Later trapte hij ze dood, omdat Antons ouders en broer vanwege hen vermoord waren. Uit angst dat Anton wraak zou nemen, emigreerde hij naar Nieuw-Zeeland waar hij in 1948 zelfmoord pleegde. Zijn dochter Karin was verpleegster en is ongetrouwd gebleven. 3.2 Wat houdt hen bezig? De hoofdpersoon Anton Steenwijk wordt natuurlijk het meest bezig gehouden door vragen over de aanslag. Hij dacht dat hij de gebeurtenis hermetisch in zijn binnenste had opgesloten, maar telkens werd hij opnieuw aan de aanslag herinnerd door personen die er mee te maken hadden. Cor Takes wordt bezig gehouden door de oorlog die nog in hem doorleeft: Het is nog steeds oorlog, hè Takes? Zeker, zei Takes en bleef ook hem recht aankijken. Zeker. (pag. 185/186) Meneer Korteweg was geobsedeerd door zijn reptielen, wat vrijwel het enige was, dat hem nog interesseerde in de wereld (pag. 248). Na de aanslag gaf hij de schuld van de moord op Antons ouders en broer aan de hagedissen en trapte hij ze dood. Toen werd hij geobsedeerd door Anton, bang dat die wraak zou nemen voor de moord op zijn ouders. Hij emigreerde dus met zijn dochter Karin naar NieuwZeeland. 3.3 Hoe is hun relatie? De relatie tussen Anton en de mensen om hem heen heeft eigenlijk bij allemaal betrekking op de gebeurtenis in januari Zijn relatie met Truus Coster kwam voort uit het feit dat zij Ploeg had vermoord en toen werd gearresteerd daarvoor. Anton kwam in dezelfde donkere cel als zij terecht, waar zij hem toch nog een beetje licht gaf. Hij zou de rest van zijn leven op zoek blijven naar dat licht. Zijn relatie met Saskia, zijn eerste vrouw, kwam voort uit de nacht in een cel met Truus Coster. Anton zocht een vrouw die leek op het beeld dat hij had van de vrouw die er voor hem was na de aanslag: Truus Coster. De relatie met Cor Takes kwam voort uit het moment dat Takes zich in een café waar Anton ook zat Pagina 3 van 10

4 versprak over de moord op Ploeg. Hier reageerde Anton op, waardoor er een heel gesprek ontstond over de bewuste dag. 3.4 Wat voor mensen zijn het in jouw ogen? Het zijn allemaal mensen die door de Tweede Wereldoorlog een zeer moeilijk leven leidden. De meesten denken nog dagelijks aan de oorlog. 3.5 Herken je bepaalde karaktertrekken of bepaald gedrag van jezelf in de personen in het verhaal? Ja, ik zou net zoals Anton heel lang doormalen over de aanslag tot al mijn vragen waren beantwoord. Ook snap ik het gedrag van Cor Takes goed; als je zoiets intens als de oorlog van heel dichtbij meemaakt, lijkt het me dat je er heel lang over doet voordat je daarover heen bent. 3.6 Hoe ervaar jij hun problemen, wat hen bezighoudt en hoe ze daarmee omgaan? Herken je er iets van jezelf in? Hoe zou jij het aanpakken? Sommige zaken zoals de liefde van Korteweg voor zijn hagedissen vind ik onbegrijpelijk. Daarentegen vind ik zijn angst voor Anton na de aanslag erg logisch. Het had best gekund dat Anton uit was op wraak, na de moord op zijn ouders en broer. Wat betreft Anton vind ik, dat hij zijn problemen goed aanpakt. Hij maakt meestal de keuzen die ik zelf ook zou hebben gemaakt; bv. iets zeggen tegen Takes, toen die begon over de aanslag op Ploeg. 3.7 Wie vind je het meest sympathiek? Op grond waarvan? Beschrijf deze persoon alsof je hem of haar aan een vriend beschrijft. Ik vind Truus Coster het meest sympathiek. Truus Coster is een erg warme vrouw, alhoewel je dat op het eerste gezicht niet zou zeggen. Zij is recht door zee, niet angstig uitgevallen en is vriendelijk voor personen met een goed karakter. Zij staat voor waar ze in gelooft en heeft dat uiteindelijk moeten bekopen met de dood. 3.8 Wie vind je het minst sympathiek? Op grond waarvan? Beschrijf deze persoon alsof je hem of haar aan een vriend beschrijft. Ik vind De Graaff, de vader van Saskia, het minst sympathiek. De Graaff is iemand die, ondanks zijn geweldige daden in het verzet, niet mijn soort persoon is. Ik vind hem een beetje arrogant en vertrouw hem niet helemaal. In zijn omgeving beschouwt men hem als een wijs mens, maar om de een of andere reden zou hij nooit een goede vriend van mij kunnen worden. 3.9 Door wiens of wat voor ogen volg je het verhaal? Is het een persoon in het verhaal? Hoewel je een groot gedeelte van het verhaal door Antons ogen ziet, is er sprake van een alwetende verteller die het verhaal stuurt. Dit is vooral te zien in de proloog en op de laatste bladzijde is hij duidelijk aan het woord. Regelmatig geeft de vertelinstantie aanvullingen op hetgeen Anton zegt. Vooral in de eerste episode is dat belangrijk, omdat Anton als 12-jarige nog niet alles weet en begrijpt Probeer aan te geven in hoeverre jouw beleving van het verhaal en jouw kijk op de personen worden beïnvloed door de wijze van vertellen waardoor je het verhaal volgt. Pagina 4 van 10

5 Doordat je niet alles vanuit Antons ogen ziet, bekijk je het hele verhaal vanaf een afstand en kun je het ook beter analyseren. Van de nacht in de cel bv. weet Anton later niet veel meer, maar wij weten het nog of kunnen het nalezen. Ik vind het persoonlijk erg prettig dat bepaalde dingen worden uitgelegd of aangevuld door een alwetende vertelinstantie; zo snap je op sommige punten het verhaal net iets beter. 4.1 In welke historische tijd speelt het verhaal? Het verhaal speelt zich af over een periode van bijna 37 jaar; van begin 1945 tot eind De belangrijkste gebeurtenis, de aanslag op Ploeg, speelt in de Tweede Wereldoorlog. In het hele boek heeft de oorlog een belangrijke rol; bij veel van de personages zit de oorlog nog diep in hen. 4.2 Is dat volgens jou belangrijk voor het verhaal? Ja, de historische tijd van het verhaal is erg belangrijk. De eerste episode speelt zoals gezegd in de Tweede Wereldoorlog en in het hele verhaal komt die invloed van de oorlog terug. Veel van de personages hebben een bepaalde rol gespeeld in de oorlog, en bij veel van de personages is de oorlog nog jaren erna het belangrijkste in hun leven. 4.3 Als het verhaal zich afspeelt tegen bepaalde historische gebeurtenissen: geef dan een korte karakteristiek van die gebeurtenissen. De gebeurtenissen die voor Anton belangrijk zijn, lopen parallel met belangrijke gebeurtenissen uit de algemene wereldgeschiedenis: : de aanslag / Tweede Wereldoorlog; hongerwinter De Tweede Wereldoorlog duurde van en was begonnen door Duitsland o.l.v. de nazi Adolf Hitler. Hij was van mening dat het Arische ras boven de anderen stond en wilde een groot Duits Rijk bouwen. De hongerwinter was de winter van in Nederland, waarin het extreem koud was en met name mensen uit het westen vrijwel niets te eten hadden : de Beumers, het monument / Korea-oorlog De Korea-oorlog duurde van 1950 tot 1953 en ging tussen communistische en niet-communistische troepen. De Sovjetunie verdedigde Noord-Korea en de VS verdedigde Zuid-Korea : Fake Ploeg / anticommunisme, opstand Hongarije De anticommunisten waren een beweging in Nederland die zich fel verzetten tegen de meningen van de communisten. In 56 kwam er in Hongarije een bevrijdingsopstand, die hard werd neergeslagen door de Russen. Daardoor vluchtten ook veel Hongaren. Pagina 5 van 10

6 - 1966: Takes / PROVO, vrijlating Willy Lages PROVO is een beweging van opstandige jongeren, met name studenten, die voor een omslag van de maatschappij waren. PROVO komt van het woord provoceren. Willy Lages was in de oorlog hoofd van de SD of Gestapo in Nederland en was één van de drie in Nederland vrijgelaten oorlogsmisdadigers : Karin Korteweg / vredesdemonstratie In 1981 deden ongeveer mensen in Amsterdam mee aan een demonstratie voor vrede en tegen het gebruik van kernwapens. 4.4 Geef een korte aanduiding van wat je al wist van die tijd. Omdat het verhaal over een vrij grote periode gaat, heb ik een (belangrijk) stukje uit die periode gekozen: de oorlogstijd. Daarvan wist ik al hoe hij was ontstaan, wie er aan had meegedaan, hoe hij was afgelopen etc. Ook wist ik al van de vreselijke vervolging en dood van 6 miljoen joden in de verschillende concentratiekampen. Eigenlijk wist ik al vrij veel van de harde feiten van de oorlog. 4.5 Geef een korte aanduiding van wat je nog niet wist van die tijd. Ik wist al wel dat men nog jarenlang achtervolgd werd door de oorlog, maar dat is door dit boek weer extra verduidelijkt. Ik wist nog niets over Hannie Schaft, het meisje met het rode haar, en haar verzetsdaden. Door dit boek ben ik daarnaar gaan zoeken en me erin gaan verdiepen. Ik heb bv. de film Het meisje met het rode haar over haar leven gezien. 4.6 Waar ter wereld speelt het verhaal? Het verhaal speelt op een aantal plaatsen: - De aanslag, de belangrijkste gebeurtenis in het verhaal, wordt gepleegd in Haarlem. In 1952 gaat Anton voor het eerst na de aanslag weer terug naar Haarlem. Hij wil er daarna nooit meer aan herinnerd worden en er nooit meer heen, maar toch gaat hij in 1981 nog een keer terug met Sandra. - De nacht na de aanslag verblijft Anton in de donkere cel, waar een meisje hem troost. Het symboliseert de duisternis waarin Anton verkeerde na de aanslag. Het meisje is zijn enige lichtpuntje in de cel. - Na de aanslag gaat Anton bij zijn oom en tante wonen in Amsterdam aan de Apollolaan. Apollo is bij de Grieken de god van het licht; een terugkerend aspect in dit boek. - In 1969 kocht Anton een huis in Toscane, waar hij, zijn tweede vrouw Liesbeth en tweede kin Peter de vakanties doorbrengen. Hij geniet er vooral van het uitzicht, tot hij daar een crisis doormaakt. Daarna hadden het huis en het uitzicht hun volmaaktheid verloren. - Ook brengt Anton belangrijke momenten door in het huis van Takes, wat op een ondergronds Pagina 6 van 10

7 hoofdkwartier lijkt. Daar ziet hij voor het eerst een foto van het meisje uit de cel, en ziet hij dat hij al die jaren zijn ideaalbeeld van een vrouw op haar heeft gemodelleerd. 4.7 Geef aan wat je al wist van deze plaats, stad, streek, dit land, enz. Ik wist eigenlijk nog niet veel van deze plaatsen. Ik wist wel dat het westen van Nederland het zwaar heeft gehad tijdens de Tweede Wereldoorlog, vooral in de hongerwinter. 4.8 Geeft die plaats van handeling het verhaal extra betekenis? Ja, doordat het westen het het zwaarst had in de hongerwinter, geeft het een extra dimensie aan het verhaal dat het zich daar afspeelt. 4.9 In wat voor omstandigheden speelt het verhaal zich af? Denk daarbij aan de maatschappelijke situatie, het klimaat, het landschap. De aanslag zelf speelt zich af in de hongerwinter, wat een zeer koude, moeilijke tijd was. Wat betreft de maatschappelijke situatie, die werd natuurlijk overheerst door de oorlog. Men had niets te makken op dat moment, want men woonde in bezet gebied. Er heerste grote armoede en honger. In de episodes daarna was de oorlog dan wel voorbij, maar het leven van velen werd er nog steeds door bepaald Vormen die omstandigheden het onderwerp van het verhaal of zijn ze meer het decor waartegen het verhaal zich afspeelt? Je zou kunnen zeggen dat de omstandigheden het verhaal vormden, want de belangrijkste omstandigheid was natuurlijk de oorlog en daar gaat het hele verhaal over. Ook toen de oorlog was afgelopen, bleef hij het verhaal vormen. 5.1 Heb je het idee dat de schrijver met het verhaal jou iets wil zeggen je een visie wil overbrengen of een levensles? Ja, ik denk dat Harry Mulisch d.m.v. dit boek de lezers iets wil zeggen, maar dit boek is tegelijkertijd onderdeel van zijn wereldvisie. 5.2 Wat is dat dan volgens jou? Een belangrijk punt uit dit boek is de schuldvraag. Wie was schuldig aan de moord op Antons ouders en broer? Naarmate het boek vordert, lijkt het alsof hij steeds dichter bij het antwoord komt, maar in feite wordt het steeds complexer. Na de ontmoeting met zijn oude buurmeisje, Karin Korteweg, vraagt Anton zich dan ook af: Was iedereen dan schuldig en onschuldig? Was de schuld onschuldig en de onschuld schuldig? (pag. 252) Uiteindelijk wordt de schuldvraag dus ook niet beantwoord. Ook de tijd, de verhouding tussen het verleden, heden en de toekomst, komt regelmatig aan bod in het verhaal. Volgens Anton zelf stond hij met zijn rug naar de toekomst en met zijn gezicht naar het verleden (pag. 208). In dat opzicht was hij als de oude Grieken. Pagina 7 van 10

8 Een ander belangrijk punt uit dit boek is het toeval. Hiermee komen we aan bij Mulisch visie op de wereld. Hij gelooft dat de wereld één mythische eenheid is, waarin niets toeval is, maar alles met elkaar te maken heeft: want alles raakt alles in de wereld. Een begin verdwijnt nooit, zelfs niet met het einde. (pag. 109) Deze visie is terug te vinden in al zijn boeken. 5.3 Hoe ervaar je dat? De schuldvraag is heel duidelijk terug te zien in het boek doordat hij steeds weer mensen ontmoet die te maken hebben met de aanslag. Aan hun vraagt hij om opheldering over de bewuste dag en zo krijgt hij steeds meer antwoorden op de vraag: wie was schuldig aan de moord op Antons ouders en broer? Ook het toeval is terug te zien in datzelfde feit; hij blijft maar mensen tegen het lijf lopen die te maken hebben met de aanslag. Toevallig staat Fake Ploeg jr. voor zijn deur in 1956, toevallig ziet hij tussen mensen zijn vroegere buurmeisje Karin Korteweg. Is het toeval dat hij op de Apollolaan komt te wonen; Apollo de god van het licht. Volgens Mulisch niet dus, dit is allemaal een gedeelte van één groter geheel, waarin alles voorbestemd is. De verhouding verleden, heden, toekomst is in het hele boek te zien; vrijwel alle personages leven nog in het verleden doordat ze niet over de oorlog heen kunnen komen. De doorwerking van het verleden in het heden is ook weer te zien in het feit dat hij steeds personages tegenkomt uit het verleden. Ik vind de opvatting dat alles een mythische eenheid is en toeval derhalve niet bestaat erg mooi en geloof er ook wel in. Ik geloof ook dat alle dingen een bedoeling hebben en onderdeel zijn van een groter geheel. 5.4 Geef aan wat jij van het verhaal leert, van het verhaal meekrijgt, wat het verhaal uiteindelijk bij je te weeg brengt. Ik heb van dit boek geleerd hoe intens de oorlog eigenlijk is. Mensen die hem hebben meegemaakt, komen er vaak nooit meer overheen. Hun hele verdere leven blijven zij verbonden met die oorlog en zij zullen soms nooit gelukkig meer zijn. Ik vind dat je door de manier waarop Mulisch zijn boek opbouwt heel erg betrokken raakt bij datgene dat zich afspeelt. Als je dit boek helemaal hebt gelezen, ben je er echt even stil van. 5.5 Wat zou het thema van het verhaal zijn? Je mag hierbij ook gebruik maken van meningen in uittrekselboeken en uittreksels op Internet. Ben je het eens met de schrijver van dat uittreksel? Waarom wel of niet? Gedeelte van het boekverslag van De aanslag op de Uittreksel Top-100 CD-ROM: Thematiek: Schuld: Het grote thema in De aanslag is: wat is schuld en wanneer is iemand schuldig? Wie heeft er schuld aan de dood van Antons ouders en broer? Zijn het de Duitsers die hen gefusilleerd hebben, of is het verzet, omdat Antons ouders nooit omgekomen zouden zijn als Ploeg niet doodgeschoten was. Of is het de familie Pagina 8 van 10

9 Korteweg: zij hebben Ploegs lijk bij Anton voor de deur gesleept? Of zijn er misschien nog meer mogelijkheden? Daarnaast komt de schuldvraag ook bij andere gebeurtenissen terug: hebben de leden van de CPN schuld aan de Russische inval in Hongarije? Zijn de Amerikanen schuldig aan oorlogsstoken omdat zij in Nederland kernraketten willen plaatsen? Ik ben het wel eens met de schrijver maar ik vind dat de uitleg niet compleet is. Het thema is volgens mij niet alleen schuld, maar ook de tijd en het toeval. De doorwerking van het verleden in het heden en de grote rol van het lot zijn zeker net zo belangrijk. 6. Citaat uit het boek Dit is een stukje van het eerste gesprek tussen Anton en Takes, als Takes uitlegt waarom hij liever had dat de aanslag op Ploeg niet door was gegaan: Jouw ouders en je broer en die gijzelaars waren niet de enigen, die het toen hun leven heeft gekost. Ik was namelijk niet alleen toen ik op Ploeg schoot. We waren met z n tweeën. Ik was in gezelschap - van iemand laat ik zeggen mijn vriendin. Enfin, laat maar. Anton staarde hem aan, en plotseling overspoelde het hem. Met zijn handen tegen zijn gezicht wendde hij zich af en begon te snikken. Zij stierf. Op dit moment stierf zij voor hem, eenentwintig jaar geleden, en tegelijk daarmee verrees zij als wat zij voor betekend had, eenentwintig jaar lang, verborgen in duisternis en zonder dat hij eigenlijk ooit aan haar dacht, want dan had hij zich moeten afvragen of zij nog leefde. Daarstraks nog had hij haar gezocht, in de kerk, en later weer in het café, - dat begreep hij nu pas. Daarom was hij ook naar deze begrafenis gegaan, waar hij niets te maken had. (pag. 163) Ik vind dit stukje heel erg mooi, omdat hij er hier achter komt, dat de vrouw in de cel, Truus Coster, gestorven is en daarmee ook een stukje van hemzelf. Zijn hele leven heeft hij gezocht naar het licht dat hij meemaakte die nacht in de cel, toen zij met haar vingertoppen over Antons gezicht streek. 7. Zoek een recensie over dit boek. Geef aan welk soort argumenten de criticus gebruikt bij zijn/haar oordeel. Ben jij het eens met de recensent? Waarom wel/niet? Bron : De Standaard Publicatiedatum : Recensent : Karel Osstyn Recensietitel : Nieuwe, sterke Mulisch Voor recensie zelf : zie bijlage 1 Soorten argumenten - morele argumenten: En ook al is Mulisch vaak wat nadrukkelijk in het leggen van de nodige verbanden, hij zelf als schrijver spuit geen moment moraal. Pagina 9 van 10

10 - realistische argumenten: Mulisch die zelf alle beschreven episodes intensief meemaakte en er verslag over uitbracht, geeft aan de naoorlogse geschiedenis een weergaloos reliëf. - Ik ben het met de schrijver eens als hij zegt dat De aanslag alles in zich heeft wat literatuur groot maakt. 8. Maak een keuze uit de taakbladen of andere verwerkingsopdrachten. Opdracht 10: Bedenk drie andere titels voor het boek en maak duidelijk waarom die minstens even goed zijn als de oorspronkelijke. Titel 1: De zoektocht Het boek gaat over de zoektocht van Anton Steenwijk naar duidelijkheid over de aanslag van januari Gaandeweg het boek krijgt Anton steeds meer antwoorden maar wordt het hele voorval ook steeds complexer. Titel 2: De oorlog in je Bij bijna alle personages, inclusief de hoofdpersoon Anton Steenwijk, zit de oorlog in henzelf. Ook al is de oorlog voorbij, zij kunnen haar niet vergeten en loslaten. De ware toedracht en de gevolgen voor Anton zelf zullen hem pas na 37 jaar duidelijk zijn. Maar dan is zijn probleem nog niet opgelost; daar blijft hij zijn leven lang mee lopen. Ook duidt deze titel niet alleen op de Tweede Wereldoorlog, maar ook op de oorlog die ieder voor zich moet uitvechten. Titel 3: Licht en donker In dit boek komt heel vaak de tegenstelling tussen licht en donker voor; gesymboliseerd door allerlei dingen. Zijn hele leven is Anton op zoek naar het licht, dat ook staat voor de liefde. 9. Bronnen - Prisma Uittrekselboek Deel 1, Johan van Ommen - Uittreksel Top 100 CD-ROM - Diverse uittreksels van de internetsite Pagina 10 van 10