-Biografische gegevens

Transcriptie

1 7 Boekverslag door een scholier 2717 woorden 271 keer beoordeeld 29 oktober 2003 Auteur Harry Mulisch Genre Oorlogsroman, Psychologische roman Eerste uitgave 1982 Vak Nederlands Praktische gegevens -Biografische gegevens Titel en auteur: De Aanslag, Harry Mulisch Uitgever: Uitgeverij De Bezige Bij Amsterdam Eerst druk:1983 Jaar van uitgave: 1996 Aantal bladzijde: 254 Genre: Oorlog roman Hoeveel delen, hoofdstukken: aan het begin een proloog, 4 de episoden die elk onder verdeeld zijn in 5 hoofdstukken Motto: Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. C.Plinius Caecilius Secundus. Epistulae, VI, 16 Datum: 28 mei 03 -Titelverklaring *De titel De Aanslag is te verklaren als: ``De Aanslag``op Fake Ploeg. Er werd een aanslag gepleegd op Fake Ploeg en die heeft het leven van de familie Ploeg, Cor Takes, Truus Coster en van de familie Steenwijk, maar vooral Anton Steenwijk, voor de rest van hun leven, hoe kort het ook was, getekend. *Het hele boek draagt de titel, omdat Anton Steenwijk, de hoofdpersoon en de enige die de aanslag heeft overleefd, de aanslag zijn hele leven nog meedraagt, er wordt verteld over het leven na de aanslag op Fake Ploeg van Anton Steenwijk. *De motto: overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht.c. Plinius Caecilius Secundus Epistulae, VI, 16 is uitteleggen als: Hierin wordt de tegenstelling duidelijk gemaakt tussen dag en nacht, en licht en duisternis. Het motto werd in 77n.Chr. geschreven door Plinius in een brief aan Tacitus naar aanlieding van de uitbarsting van de Vesuvius. Pagina 1 van 8

2 Tijd in de geschiedenis Het verhaal speelt zich van 1945 tot 1982 af. Elke episode telt ongeveer 1 jaar of iets meer. De eerste episode begint in De tweede episode begint in 1952 De derde episode begint in 1956 De vierde episode begint in 1966 De laatste episode begint in 1981 De schrijver heeft deze tijd genomen, omdat hij het toen beleefde. Het gaat over hoe hij die jaren geleefd heeft. -Tijdsduur Het speelt zich in januari1945 tot januari-juli 1982 af. In het begin van het boek staat januari 1945 en aan het eind van het boek januari-juli De tijdsduur is 37 jaar. -De reden dat het tussen deze jaartallen rondspeelt is makkelijk te verklaren: de hoofdpersoon beleefd alles tussen die jaren en daar wordt over verteld. -Ruimte De aanslag, de belangrijkste gebeurtenis uit de roman, wordt gepleegd in Haarlem. De straat in Haarlem, waaraan Anton woonde, wordt in de proloog uitvoerig beschreven. In 1952 gaat Anton voor het eerst na de aanslag, terug naar Haarlem. Anton voelt overeenkomst tussen hemzelf en de stad. Anton wil nooit meer terug naar Haarlem, niet meer herinnerd worden aan de aanslag. Later gaat hij er nog een keer met Sandra naar toe. Na de aanslag woonde Anton bij zijn oom en tante aan de Apollolaan in Amsterdam. Apollo is de god van het licht. Dit staat in tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem. Toen Anton in 1953 op kamers ging wonen, "verdween dat Haarlem van januari 1945 nog ver achter de horizon". In 1969 kocht Anton een huis in Toscane, waar hij de vakanties doorbracht. Hij kwam er erg graag, wilde zich er later zelfs permanent vestigen. Hij genoot vaak van het uitzicht op het landschap dat in ieder geval ver verwijderd was van Haarlem, Toch maakt Anton juist in Toscane een crisis door. Daarna hadden het huis en het uitzicht hun volmaaktheid verloren. De donkere cel, waar Anton praatte met het meisje, was heel belangrijk voor hem. Het symboliseert de duisternis en het isolement waarin Anton na de aanslag verkeerde. In die donkere cel was één lichtpuntje, de vingertoppen van het meisje over Antons gezicht. Naar dat licht is Anton zijn hele leven op zoek. Verder verdient het huis van Takes vermelding. Het souterrain leek op een ondergronds hoofdkwartier. Voor Takes was het nog steeds oorlog. Deze ruimtes zijn dus speelruimtes, omdat het geen uitgekozen plekken zijn. Het is toeval dat het hier allemaal heeft afgespeeld, als de aanslag op een andere plek was gebeurd was alles anders geweest. Hoofdpersonen Anton Steenwijk Pagina 2 van 8

3 De hoofdpersoon van het boek is Anton Steenwijk. In het begin van het verhaal is hij volgzaam en wat timide, maar langzaam aan wordt hij zelfstandiger en zelfbewuster. Ook wordt hij verder in het verhaal gevoeliger. Hij toont meer emoties als het om het verleden gaat. Hij is een round character, hij ontwikkelt zich steeds meer gedurende het boek. Bijpersonen Vader Steenwijk Hij is de vader van Anton Steenwijk, hij gaat aan het begin van het boek al dood, dus over hem kom je weinig te weten. Hij is duidelijk een flat character. Moeder Steenwijk Zij is de moeder van Anton Steenwijk, zij gaat ook aan het begin van het boek al dood, dus over haar kom je weinig te weten. Zij is duidelijk een flat character. Peter Steenwijk Hij is de broer van Anton Steenwijk. Hij gaat aan het begin van het boek op de vlucht en later ook nog dood. Je komt dus weinig over hem te weten. Hij is duidelijk een flat character. Peter van Liempt en zijn vrouw. Dit zijn de oom en tante van Anton Steenwijk, Anton gaat na de dood van zijn ouders en broer bij hun wonen. Je komt weinig over ze te weten. Ze hebben allebei een flat character. Saskia Steenwijk-van de graaff. Zij is de eerste vrouw van Anton Steenwijk.Over Saskia kom je weinig te weten, omdat ze op de achtergrond blijft. Wel weet je dat zij veel van Anton houd en nog meer van haar dochter Sandra. Als ze later gescheiden zijn blijven ze wel goede vrienden. Zij heeft een flat character. Sandra Steenwijk Zij is de dochter van Anton Steenwijk. Ze kan goed met haar vader opschieten en heeft een goede band met haar vader. Ze blijft wel op de achtergrond. Zij heeft duidelijk een flat character. Liesbeth Zij is de tweede vrouw van Anton Steenwijk, van haar kom je helemaal niets te weten alleen dat ze is getrouwd met Anton. Zij heeft duidelijk een flat character. Cor Takes Cor Takes is een oude verzetsheld die de oorlog niet uit zijn hoofd kan zetten, omdat zijn vriendin daarin is omgekomen. 'Het is nog steeds oorlog, hè Takes?' 'Zeker,' zei Takes en bleef hem ook recht aankijken. 'Zeker.' Cor is een round character. Je komt steeds meer van hem te weten en wat hij in de oorlog heeft gedaan. Ook ontwikkeld hij zich meer naar mate Anton hem meer verteld over o.a. Truus Coster. Pagina 3 van 8

4 Fake Ploeg Sr., Fake Ploeg Jr., Truus Coster en de Duitsers waarmee Anton contact mee heeft gehad. Over deze personen kom je eigenlijk niets te weten. Zij hebben duidelijk een flat character. Vertelwijze -Perspectief Het boek heeft een auctoriale vertelsituatie. Het verhaal over Anton wordt door iemand verteld. Hij ziet als het ware alles wat Anton doet. Hij maakt af en toe algemene opmerkingen tussendoor en geeft af en toe uitleg. Een vertellerstruc zien we op het moment dat Truus in de cel tegen Anton een heel verhaal afsteekt, waarvan hij weinig begrijpt. Maar het is de bedoeling dat de woorden wel door iemand begrepen worden: namelijk door de lezer. Taalgebruik De schrijver van dit boek, heeft dit boek al een aantal jaren geleden geschreven, dat kun je merken aan de paar oude woorden die er in voor komen. Ik vond het boek niet moeilijk te lezen, in het begin van het boek moest ik er wel even inkomen, omdat het 1 van de eerste volwassen boeken is die ik heb gelezen. Later had ik er geen last meer van. Nu ik dit boek heb gelezen gaat het vast beter met andere volwassen boeken. Beschrijving van personen en ruimte In het proloog wordt de kade, waar Anton zijn eerste 12 jaar van ze leven heeft gewoond uitvoerig beschreven. De vier huizen en de omgeving worden uitgebreid beschreven. Je komt de brave en burgerlijke namen van de huizen te weten: Welgelegen, Buitenrust, Nooitgedacht, Rustenburg. Anton woonde in het tweede huis van links met het rieten dak. De straat die voor zijn huis lag was met visgraatmotief gelegd. Over dit visgraatmotief wordt in het boek nog vaak door Anton aan gedacht. De cel waar Anton de nacht na de aanslag inzit, heeft Anton vaak aanzitten denken dat het daar pikkedonker was 1 lichtpuntje was te zien. Het huisje wat Anton in Toscane had gekocht wordt ook uitvoerig beschreven hoe het was ingedeeld en hoe rustig de omgeving daar was. Aan de personen besteed de schrijver bijna geen aandacht aan hoe ze eruit zagen of wat voorkarakter ze hadden. Ik denk dat hij dit niet heeft gedaan, omdat het niet belangrijk is voor de onthoud van het boek. Thematische aspecten Pagina 4 van 8

5 -Motieven Verhaalmotieven Dobbelsteen: Anton 's hele leven wordt door het lot bepaald. Dit symbool voor het lot komt elke keer als er iets belangrijks gaat gebeuren voor. Vlak voor de aanslag en vlak voor het begin van zijn aanval in Italië. Stenen: stenen komen veel voor in dit verhaal. Anton Steenwijk, de dobbelsteen was van steen, hij ontmoette zijn vrouw bij de tentoonstelling Stone of scone, Fake Ploeg junior gooit een steen door zijn spiegel, As: Het huis van de familie Steenwijk gaat in as op, ook ploft er as uit de kachel van Anton Steenwijk als die net is ontploft, en de laatste zin van het verhaal: ``zijn schoenen sloffen en het is of zij wolkjes as opwerpen, ofschoon nergens as te zien. Kruidnagel: In de eerste episode probeert zijn moeder haar kiespijn te onderdrukken met kruidnagel, in de laatste episode krijgt Anton het van zijn vrouw als hij ook last van kiespijn heeft. Dit motief legt een link tussen de eerste en de laatste episode. Vuur: vuur komt de hele tijd terug in het verhaal. Het huis van Anton dat in vlammen opgaat, vuur als het konvooi aangevallen wordt door een Engels vliegtuigen, ook een beetje vuur als de kachel ontploft en hij raakt in een crisis als hij een vuuraansteker ziet. Spiegel: ook de spiegel komt in het verhaal veel voor. Het is een symbool voor het terugkijken naar het verleden. Fake Ploeg jr. gooit de spiegel van Anton stuk, hij wil niet terugkijken naar het verleden. -Abstracte motieven Haat: gerechtvaardigde haat en niet gerechtvaardigde haat, tegen de communisten en fascisten. Schuld/onschuld: is eigenlijk het thema, maar komt ook vaak terug. Wie heeft de schuld voor de dood van Antons gezin? -Thema Inhoud in een zin: Wie heeft schuld aan de oorlog, wie zijn de slachtoffers en wie zijn de daders. Belangrijkste motief in een woord: schuldvraag Hoofdgedachte: De aanlag op een inspecteur van politie, en de onophoudelijke gevolgen voor Anton Steenwijk. Structurele aspecten Pagina 5 van 8

6 De volgorde van de gebeurtenissen Het verhaal wordt chronologisch verteld met grote tijdsprongen ertussendoor. Er zijn af en toe flashbacks als Anton terugdenkt aan de aanslag of andere belangrijke dingen in zijn leven. Ook zijn er flash-forwards, die worden verteld door de alwetende verteller. Hij vertelt dan iets over Anton, wat er later zal gebeuren of dat hij iets pas later zal begrijpen. De belangrijkste gebeurtenissen(zie ook samenvatting) De belangrijkste gebeurtenis in het boek is de aanslag op Fake Ploeg. Over deze aanslag draait het hele boek. Deze gebeurtenis wordt goed beschreven, want als je het boek leest weet je precies hoe de aanslag gegaan is. Doordat de onbelangrijke zaken zijn weggelaten ontstaat er een heldere verhaallijn. De gebeurtenissen in het boek vind ik geloofwaardig, omdat de genoemde feiten in het boek zoals de hongerwinter en de razzia`s ook historisch verantwoord zijn. Het begin Het boek heeft een informatieve opening, omdat ze kort maar duidelijk uitleggen waar het boek zich naar opbouwt Het einde Het boek heeft een gesloten einde, want aan het eind van het boek, 37 jaar later, weet Anton eindelijk waarom de aanslag is gepleegd, waarom het lijk voor hun huis is gesleept, wie de vrouw in de gevangenis zat was en hoe zij eruit zag en wie de aanslag gepleegd heeft gepleegd. Hij heeft na 37 jaar eindelijk de aanslag afgesloten. Mening Ik heb dit boek gekozen, omdat ik de achterkant las en dacht dit moet wel een mooi boek zijn. Het thema van het boek heeft me wel aangesproken, doordat ik nu meer weet hoe het in Tweede Wereldoorlog in sommige plaatsen ging al er iets gebeurde. Het verhaal is voor mij heel geloofwaardig, volgens mij kan het echt gebeurd zijn. Er komt niets in voor waarvan ik dacht dit kan niet. Ik vond dat de hoofdpersoon heel dapper bleef naar wat er allemaal was gebeurd en wie hij allemaal verloren heeft. Er is in dit boek het juiste perspectief gekozen. Als er een ander perspectief was gekozen was het denk ik moeilijker om te lezen. In het proloog van het boek wordt er uitgebreid over de gekozen ruimte gesproken. Doordat het boek in verschillende episoden staat is het overzichtelijk om te lezen. Hier door maken de grote tijdsprongen het er niet moeilijker op. Het belangrijkste moment in het boek was de aanslag op Fake Ploeg, hier draait het hele verhaal om. Als deze aanslag niet was gepleegd was het leven van veel mensen anders gelopen. Ik ben blij dat ik dit boek heb gelezen, omdat ik het een mooi boek vond. Pagina 6 van 8

7 Samenvatting Eerste episode: 1945 In januari 1945 wordt in Haarlem, in de straat van de familie Steenwijk, de NSB'er Fake Ploeg doodgeschoten. Ploeg ligt voor het huis van de buren, de familie Korteweg, Deze buren verslepen het lijk van Ploeg tot voor het huis van Steenwijk. Peter wil het lijk weer terug leggen, maar de Duitsers zijn snel ter plaatse. Peter vlucht en neemt het pistool van Ploeg mee. Als wraak steken ze het huis van Steenwijk in brand en voeren de familie Steenwijk af. De ouders van Anton Steenwijk worden later gefusilleerd. In de cel van Anton zit ook een jonge vrouw die waarschijnlijk bij de aanslag betrokken is geweest. Anton wordt na verloop van tijd uit de cel gehaald en naar Amsterdam gebracht, waar hij bij een oom en tante kan wonen. Tweede episode: Tijdens de Koreaanse oorlog - Anton studeert medicijnen. Hij gaat naar een feestje van een studiegenoot in Haarlem. Voor het eerst sinds de oorlog is hij weer in die stad. Hij besluit een bezoekje te brengen aan de straat waar hij vroeger gewoond heeft. Hij treft daar de overbuurvrouw, mevrouw Beumer aan, met wie hij een praatje maakt. Zij vertelt dat de andere buren, Kortweg, zijn verhuist. Anton besluit om nooit meer terug naar Haarlem te gaan. Derde episode: 1956 Vanwege de inval van de Russen in Hongarije, wordt het hoofdkantoor van de Communistische Partij Nederland door relschoppers bestormd. Anton woont hier heel dichtbij, dus de relschoppers staan bij hem in de straat. Een van hen is Fake Ploeg jr.: de zoon van de NSB'er. Hij heeft een kei in zijn hand. Fake zat bij Anton in de klas. Anton vraagt hem mee naar binnen te gaan en daar praten zij over het verleden. Er ontstaat een kleine ruzie over wie de schuld heeft aan de dood van Anton's ouders. Fake gooit met de kei een spiegel in en rent weg. Vierde episode: 1966 Tijdens de Vietnam-oorlog - Anton is inmiddels getrouwd met Saskia de Graaff en hebben een dochtertje, Sandra, van vier. Hij is afgestudeerd en is nu anesthist Tijdens een begrafenis vangt Anton een gesprek op over de aanslag. Hij ontmoet de man die bij de aanslag betrokken was, Cor Takes. Hij heeft het samen gedaan met Truus Coster. Truus Coster is gefusilleerd en Anton begrijpt dat zij degene was met wie hij in de cel gezeten heeft. Later bezoekt hij Cor thuis en ziet een foto van Truus. Eindelijk heeft hij een beeld van haar. Cor vraagt of hij nog iets weet over Truus, maar Anton kan zich niets meer herinneren, van wat Truus heeft gezegd in de cel. Vijfde episode: 1981 Anton is gescheiden en nu met Liesbeth getrouwd. Ze hebben een zoon: Peter, vernoemt naar Antons broer. Anton heeft last van depressies en migraine. In Toscane heeft hij last van een ernstige crisis. Hij gaat in 1978 met zijn dochter naar Haarlem. Zij bezoeken de plak waar het huis stond en zij bezoeken het graf van Truus Coster. Anton weet nu door de emoties wat Truus heeft gezegd in de cel, maar Cor is nergens meet te vinden. Tijdens de vredesdemonstratie in 1981 komt Anton zijn vroegere buurmeisje Karin Korteweg tegen. Zij Pagina 7 van 8

8 vertelt hem dat haar vader niet met het lijk voor hun deur gevonden wilden worden omdat haar vader hagedissen had, die dan zeker gedood zouden worden. Bij de andere buren kon het lijk ook niet gelegd worden, want daar zaten joden ondergedoken. Ook vertelt hij dat Peter bij de Kortewegs naar binnen is gevlucht en daar is doodgeschoten door de Duitsers. Uit angst voor wraak van Anton was Korteweg naar Nieuw-Zeeland geëmigreerd, waar hij in 1948 zelfmoord pleegde. Nu weet hij eindelijk alles over de aanslag. Pagina 8 van 8