Boekverslag Nederlands De aanslag door Harry Mulisch

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands De aanslag door Harry Mulisch 6,3 Boekverslag door een scholier 2240 woorden 94 keer beoordeeld 7 juni 2001 Auteur Harry Mulisch Genre Oorlogsroman, Psychologische roman Eerste uitgave 1982 Vak Nederlands Opdrachten leesverslag 1 Zakelijke gegevens a) Het boek is geschreven door Harry Mulish. b) Titel: De aanslag Uitgever: De Bezige Bij Plaats van uitgave: Amsterdam Jaar van uitgave: 1987, 5e druk. (1e druk in september 1982.) 254 blz. c) Het genre is; een roman. 2 Eerste reactie a) Ik heb dit boek gekozen omdat ik me erg interesseer voor oorlogen, speciaal voor de 2e. Ik heb al wat oorlogsboeken gelezen en heel wat films gezien, dus dit leek een logische keus. Het is ook een bekend boek, en dat is natuurlijk altijd handig met uittreksels e.d. b) Ik vond het een mooi, boeiend en ook spannend boek, je kunt je goed met de hoofdpersoon identificeren en je hebt de neiging om het eigenlijk in één keer uit te lezen, zo boeiend is het. 3 Verdieping a) samenvatting: Proloog Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem. Aan de kade lagen vier huizen: In Welgelegen woonden de Beumers, in Buitenrust Anton met zijn ouders en broer Peter, in Nooitgedacht meneer Korteweg en zijn dochter Karin, in Rustenburg het echtpaar Aarts, met wie men weinig contact Pagina 1 van 5

2 had. Anton lag vaak in het jaagpad langs het kanaal. Eerste episode, 1945 In januari 1945 zat de 12-jarige Anton in de achterkamer met zijn ouders en zijn 17-jarige broer Peter een spelletje Mens-erger-je-niet te doen. Plotseling klonken er 6 schoten. De NBr Ploeg lag dood voor het huis van Korteweg. Anton kende Ploegs zoon, Fake, die bij hem in de klas zat. Meneer Korteweg en Karin legden Ploeg voor Antons huis neer. Peter ging naar buiten om Ploeg te verleggen, al waren Anton en zijn moeder het daar niet meer eens. Toen de Duitsers er aan kwamen, vluchtte hij met het pistool van Ploeg bij Korteweg binnen. De Duitsers onderzochten het huis van de familie Steenwijk en staken het daarna in brand. Anton werd in Heemstede in een cel gestopt bij een gewond meisje, dat hem troostte en met hem praatte over donker en licht. Na enkele uren werd Anton teruggebracht naar Haarlem, en vandaar ging hij met een konvooi naar Amsterdam. Tijdens de reis stierf een officier bij een luchtaanval. IN Amsterdam kwam Oom Peter Anton afhalen van het Wehrmachtsheim. Tweede episode Na de bevrijding bleek dat Antons ouders en Peter diezelfde avond van de aanslag doodgeschoten waren. Anton bleef graag bij zijn oom en tante wonen. Na het gymnasium ging Anton medicijnen studeren. In 1952 werd hij uitgenodigd voor een feestje in Haarlem. Anton ging naar de kade; waar hun huis had gestaan groeide nu veel onkruid. Mevrouw Beumer zag hem en riep hem binnen. Ze vertelde dat de Kortewegs kort na de bevrijding verhuisd waren. Ze wist kennelijk niet dat Ploeg eerst voor het huis van Korteweg had gelegen. Anton had het nog nooit aan iemand verteld. Aan het eind van de kade was een monument opgericht, waarop ook de namen van Antons ouders stonden. Derde episode, 1956 Na zijn kandidaatsexamen ging Anton op kamers wonen. Hij specialiseerde zich in anesthesie. Toen in 1956 razende meutes alles wat met communisme te maken had vernielde naar aanleiding van de Russische inval in Hongarije, kwam Anton, voor zijn deur bekneld geraakt tussen de mensen, Fake Ploeg tegen, die een grijze kei in zijn hand hield. Anton nodigde Fake uit binnen te komen. Fake verdedigde zijn vader hartstochtelijk. De dood van zijn vader en van Antons familie was de schuld van de communisten. Anton probeerde hem ervan te overtuigen dat zijn vader fout was geweest, maar dat hij daarom toch wel van hem kon houden. Kwaad gooide Fake de kei tegen Antons spiegel. Ondertussen ontplofte de kachel ook nog. Fake rende weg, maar hij kwam terug om te zegen dat hij nooit zou vergeten dat Anton hem op school een keer geholpen had. (Fake was toen in uniform; de onderwijzer wilde daarom geen les geven en hield iedereen buiten de klas, maar Anton glipte onder zijn arm door en brak het verzet.) Vierde episode, 1966 Anton deed artsexamen en kreeg een assistentschap in de anesthesie. In 1961 Trouwde hij met Saskia de Graaff, die hij in Londen ontmoet had, en op wie hij meteen bij het zien van de blik in haar ogen verliefd werd. In 1962 werd hun dochtertje Sandra geboren. In 1966 was de begrafenis van een oud-verzetsstrijder, een vriend van Saskia s vader die in de oorlog een functie had gehad in een overkoepelend orgaan van verzetsorganisaties. Na de begrafenis werd er door de oud-illegalen nog wat nagepraat. Opeens hoorde Anton iemand vertellen over schoten. Het was Takes, de man die Ploeg Pagina 2 van 5

3 doodgeschoten had. De volgende dag ging hij naar Takes toe. Hij zag de foto van het meisje, Truus Coster: ze had inderdaad dezelfde blik in haar ogen als Saskia. Takes wilde weten wat Truus gezegd had in de cel, maar Anton kon het zich niet herinneren. Takes had van Truus gehouden, maar hij had twee kinderen en een vrouw, van wie hij inmiddels was gescheiden. Takes dronk veel. Hij maakte zich kwaad over de vrijlating van Willy Lages, vroeger hoofd van de SD of Gestapo in Nederland. Een vriend van Takes uit het verzet pleegde daarom zelfmoord. Laatste episode, 1981 Anton was gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Hij kocht huizen in Toscane en Gelderland. Rond zijn veertigste belandde Anton in een crisis, die in Italië tot een uitbarsting kwam. Toen Sandra zestien jaar was, ging Anton met haar naar Haarlem en naar de plaats in de duinen waar Truus geëxecuteerd was. Hij herinnerde zich opeens dat Truus gezegd had van Takes te houden. Hij had Takes nooit meer gezien, alleen een keer op tv. Daarentegen zag hij steeds vaker bestelwagens met daarop Fake Ploeg Sanitair B.V. In november 1981 kreeg Anton erge kiespijn. Hij belde de tandarts, die hem alleen wilde helpen als hij mee zou lopen in de vredesdemonstratie. Tegen zijn wil deed Anton dat; zijn zoontje Peter uit zijn tweede huwelijk ging mee. De demonstratie viel mee, Anton voelde zich verbonden met de mensen. Opeens kwam hij Karin Korteweg tegen. Ze vertelde dat zij en haar vader kort na de bevrijding naar Nieuw-Zeeland geëmigreerd waren. Daar had haar vader in 1948 zelfmoord gepleegd. Hij was altijd bang geweest dat Anton wraak zouden nemen. Hij had het lichaam van Ploeg verlegd om zijn hagedissen t sparen. Nadat Antons ouders doodgeschoten waren, had hij zin hagedissen doodgetrapt. Hij had het lijk niet voor het huis van de familie Aarts gelegd, omdat zij joden verborgen hielden. Verward nam Anton afscheid van haar. Was iedereen schuldig en onschuldig? Maar Anton had zichzelf weer snel in de hand, het was of al die duizenden mensen hem hielpen. Met Peter aan zijn hand, het was of al die duizenden mensen hem hielpen. Met Peter aan zijn hand liep hij verder. Hij was een van de laatste die de oorlog nog meegemaakt hadden. B 1) De stijl is wel apart, maar niet echt moeilijk, eerder simpel. 2) De ruimtes waar de hoofdpersoon zich in bevindt in dit boek is vooral in Haarlem (ouderlijk huis), Amsterdam (Apollolaan, woning van zijn oom en tante waar hij ging wonene na de aanslag), Toscane (zijn vakantiehuisje), de cel waar hij in vertoefde toen hij was opgepakt. Het verhaal verloopt chronologisch. Het verhaal begint met een informatieve opening. Het heeft een gesloten einde, de hele aanslag, het hoe en waarom is opgelost, al weet je niet hoe het met de hoofdpersoon (Anton) afloopt. Er zitten geen echte flash-forwards of backflashs in voor, wel vinden er veel verwijzingen naar het verleden en toekomst plaats, en neemt het verhaal een grote sprong (versnelling) door de episodes 1952, 1956 en 1966 over te slaan en naar 1982 te springen. In het verhaal vindt een vertraging plaats in het gedeelte waarin de aanslag wordt beschreven. 3) De verhaalfiguren die voorkomen in dit verhaal zijn: Anton Steenwijk (round); de hoofdpersoon van het boek, een slanke man, sluik donker haar, donkere wenkbrauwen, hij gooide vaak zijn haar met een korte beweging naar achteren. Pagina 3 van 5

4 Anton was een beetje een stil persoon, hij wilde zo snel mogelijk de aanslag vergeten. Hij deed gymnasium en werd anesthesist. Moeder van Anton (flat); zij had kiespijn in de tijd van de aanslag, meer weet ik niet van haar, zij komt maar kort in het verhaal voor. Vader van Anton (flat); hij was griffier bij de arrondissementsrechtbank, hij gaf Anton Griekse les toen hij niet meer naar school kon vanwege de oorlog. Broer (Peter) van Anton (flat); de blonde grote broer van Anton, hij was diegene die Ploeg verplaatste en als eerste van de familie werd doodgeschoten. Saskia (vrouw van Anton) (flat); zij was stewardess, en tevens de 1e vrouw van Anton en moeder van Sandra; Antons dochter dus. De Graaff (vader van Saskia) (flat); hij was ambassadeur in Athene, in de oorlog was hij verzetsman. Liesbeth (2e vrouw van Anton) (flat) Sandra (dochter van Anton en Saskia) (flat) Peter (zoon van Anton en Liesbeth) (flat) Cor Takes (moordenaar van Ploeg) (round) ; de moordenaar die dus samen met Truus Coster Ploeg heeft vermoord. Hij heeft donkere ogen, het linker was anders dan de rechter, en zo kreeg hij een doordringende blik. En toch vond Anton hem een sympathieke man, ook al is hij diegene die zijn familie toch eigenlijk heeft vermoord. Hij was vroeger wiskunde leraar geweest. Hij had echt trauma s aan de oorlog over overgehouden. Hij was verliefd geweest op Truus Coster. Truus Coster (2e moordenaar van Ploeg en vrouw uit de cel); zij was dus diegene die samen met haar toenmalige vriend Cor Takes Ploeg heeft vermoord. Zij had rood haar en werd nadat zij na de moord in de cel werd gegooid waar later ook Anton bij zou komen, is zij geëxecuteerd. Fake Ploeg (klasgenootje van Anton van de basisschool en zoon van Ploeg); hij kwam later Anton nog een keer tegen, had een felle discussie met hem over de oorlog, de moord op zijn vader en het communisme. Meneer Korteweg (buurman van Anton) hij had een hele verzameling met reptielen (hagedissen) en die waren hem heel erg dierbaar, zoals later zou blijken. Daardoor heeft hij Ploeg verlegd, het lijk lag namelijk eerst voor zijn huis. Alleen maar om die reptielen te redden (!). Nadat Antons ouders waren vermoord, heeft hij na zijn thuiskomst alle reptielen doodgetrapt (staat ook al in de samenvatting, maar toch). Karin (dochter van meneer Kortweg) zij was verpleegster, vroeger bespiedde Anton haar altijd terwijl zij in de tuin lag te zonnen. 4) De situaties bestaan uit: de beginsituatie; deze bestaat uit een situatie waarin de familie van Anton een spelletje Mens-erger-je-niet aan het spelen zijn. Opeens horen zij dan 6 schoten, die achteraf afgevuurd bleken te zijn op Ploeg. Het verhaal neemt een verrassende wending wanneer Anton erachter komt dat Takes de persoon is die indirect zijn familie heeft vermoord door Ploeg te vermoorden (al kon hij er niets aan doen dat hij voor hun huis werd neergelegd). De eindsituatie bestaat uit een open einde, waarin Anton als het ware wegloopt van het verleden, hij laat het achter zich, ook al zit hij nog met vragen. 5) De vertelwijze is het zogenaamde auctoriaal verhaal, ook wel genoemd perspectief van de alwetende verteller. Pagina 4 van 5

5 C) 1) Het thema van dit boek is het conflict tussen de mensen onderling (oorlog). 2) Typerende motieven en tekstgedeelten voor het thema, in de oorlog werden er veel aanslagen gepleegd op wat hoger geplaatste Duitsers, daarna waren er represailles d.m.v. velen onschuldige te executeren. 3) Het verband tussen de titel en het thema is dus dat aanslagen op hooggeplaatste Duitsers een onderdeel was van het thema, namelijk het conflict tussen de mensen onderling (oorlog). 4 Beoordeling 1) Het gedeelte van het verhaal wat mij aangreep bestaat uit (al grijpt het mij niet zo heel erg aan, maar dit is dan nog het stuk wat in aanmerking zou komen) het gedeelte van het boek waarin aan het licht komt waarom het lijk van Ploeg voor het huis van Anton is neergelegd en dat daarna, toen Antons ouders waren vermoord, meneer Korteweg al zijn reptielen doodtrapte, terwijl hij het lijk juist voor het huis van Anton had gelegd omdat hij die wilde sparen (en die joden die bij de andere buren ondergedoken waren). 2) Ik vind vooral deze passage, die ik hierboven heb beschreven, mooi. In deze passage komt eigenlijk alles aan het licht, hier draait eigenlijk het hele boek om, het waarom van het neerleggen van het lijk voor het huis van Anton en niet voor het huis van de (oude) buren. 3) De verhaalselementen die voor mij een negatieve werking hebben zijn eigenlijk geen. Ik heb het boek zo n maand geleden gelezen en ik vond het een heel boeiend boek, verre van saai, vandaar. 4) Ik kan het boek vergelijken met de film De aanslag naar het boek waar dit leesverslag over gaat, vandaar. En natuurlijk in mindere mate met andere oorlogsboeken, verder doet het mij niet ergens anders aan denken, het is een bijzonder boek, vandaar. 5) Het thema van het boek is oorlog, mijn oordeel daarover is eigenlijk vooral dat ik het interessant vind, ik hou van oorlogsboeken en oorlogsfilms, maar het is echt geen herkenbaar probleem, dit boek staat echt op zich en is echt niet te vergelijken met een ander oorlogsboek. 6) Het taalgebruik vond ik goed te lezen, te begrijpen en ook lekker om te lezen, ik vind dat het daar vooral altijd om gaat. Dat het lekker te lezen is, en ik vond dat dat het geval was met dit boek. 7) Ik vond het leuk om te lezen, niet speciaal interessant of iets dergelijks, maar vooral vermakelijk, en zo was dit boek ook bedoeld denk ik. Ik geef het boek een 8. 8) Ik zou dit boek best aan iemand willen aanraden, ik vond het een erg leuk, vermakend boek. Pagina 5 van 5