1555 splitsing in Oostenrijkse Habsburgers en Spaanse habsburgers. Filips II gaat door met centralisatie en bestrijden reformatie

Transcriptie

1 Samenvatting door F woorden 22 juni ,7 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hoofdstuk 6 Regenten en Vorsten Instap 16e eeuw: Karel V: wereldrijk (centralisatie en bestrijden reformatie 1555 splitsing in Oostenrijkse Habsburgers en Spaanse habsburgers. Filips II gaat door met centralisatie en bestrijden reformatie - Gevolg à Opstand - Einde à Noorden: Republiek der verenigde Nederlanden. Zuiden: Spaans gezag 1648 Vrede van Münster (onderdeel van vrede van Westfalen) 17 e eeuw Nederlanden republiek: Republiek Gouden Eeuw Frankrijk: Lodenwijk XIV sterke monarche à absolutisme Oostenrijkse Habsburgers: sterke monarchie inmidden en Zuidoost Europa Engeland: Glorious Revolution, Monarchie + macht voor het Parlement 6.1 Handelsstromen van de Republiek Oostzeehandel à GRAAN!! En hout. Graan is daar goedkoper dan productie in Nederland (moedernegotie = basishandel/sterkst ) Handel met Italië/Middelandse zeegebied 2. VOC WIC (driehoekshandel) Pagina 1 van 8

2 VOC 1498 Vasco da Gama à eerste die India bereikt (beweest dat de Oud-Griekse kaart niet klopte) Compagnieën van Verre (voorcompagnieën) allemaal kleine compagnieën à teveel. Concurrentie en teveel aanbod à winst daalt na vergadering Staten Generaal à VOC (verenigde Oost-Indische Compagnie) Bevoegdheden: - Handelsmonopolie vanaf Kaap de Goede hoop - Verdragen sluiten - Vestiging bouwen - Oorlog voeren Ontwikkeling Handelskapitalisme (verkoop van aandelen): streven naar winst waarbij je wint herinvesteert in je bedrijf - Bestuur (Heren XVII + gouveneur generaal (vertegenwoordiger van de heren XVII in Indië) - Slavernij en geweld (anders dan die bij de 3hoekshandel) Mengde zich in interne conflicten Inter-Aziatische handel: Indonesiërs wilden Nederlandse spullen niet hebben. Ze wilde zilver dus voeren de Nederlanders net zolang door Azië en handelde net zolang todat ze iets hadden dat de Indiërs wel wilden hebben. WIC 1621 Opgericht aan het einde van 12 jarig bestand (wapenstilstand tijden de 80-jarige oorlog) niet tijdens want ze hadden net vrede met Spanje dus niet logisch om juist dan concurrent te worden 1628 Piet Heyn verovert de zilvervloot Tot 1648 vooral Kaapvaart (veel winst) à gericht tegen Spanje (Kapersbrief: toestemming om boten van landen waarmee je in oorlog was aan te vallen) daarna dus niet meer omdat we niet meer in oorlog waren. Pagina 2 van 8

3 Na 1648 Vooral driehoekshandel (weinig winst) (wapens/schelpjes(uit indië)/kraaltjes/spiegeltjesà slaven à koffie/ cacao/katoen/tabak/suiker) Overgehouden koloniën: de Antillen en Suriname 6.2 Politiek in steden en gewesten - Deels zelfstandig (particularisme) - Deels samenwerking (in de Staten Generaal) Particularisme - Het stellen van het eigen belang (van stad/gewest) boven het algemeen belang (landelijk) - Steden: regenten aan de macht (vroedschap) Regenten werden benoemd voor het leven en hoewel het niet overerfbaar was bleef het wel in de familie. - Platteland: adel aan de macht Vroedschap stuurden vertegenwoordigers naar de provinciale Staten. Steden en Adel à Provinciale Staten à Staten Generaal Stadhouders zijn in dienst van de gewesten en horen dus bij de Provinciale Staten, maar hun macht was te vergelijken met die van de staten generaal. Staten Generaal en Stadhouders hadden invloed op elkaar. Provinciale Staten gaven de Stadhouders opdrachten en de Stadhouder had invloed op de Provinciale staten. Vb. Staten Generaal wil Engeland aanvallen, maar dit moet de Stadhouder doen à invloed. Taken Stadhouders (vroeger vertegenwoordiger van de koning) - Leiding leger/vloot - Toezicht rechtspraak - Gratie verlenen - Invloed op benoeming van het vroedschap (handel (regenten) en oorlog (stadhouder) botsen) Staten Generaal - Beslissen over buitenlandse politiek Pagina 3 van 8

4 - In- en uitvoerrechten (laag) - Over leger en vloot - Bestuur van de generaliteitslanden (gewesten die geen eigen recht krijgen en bestuurd worden door de Staten Generaal) Staten Generaal: ieder gewest had één stem maar Holland domineerde de landsadvocaat van Holland was de machtigste man in de staten generaal (Holland = het rijkst) Economie - Stapelmarkt + veredeling (pakhuizen, afspreken wie wanneer wat gaat verkopen) (producten inkopen, bewerken à meer geld) - Val van Antwerpen 1585 (Unie van Atrecht) terug verovert door Spanje à wij sloten de haven van Antwerpen af. Boten gingen door naar Amsterdam - Bloei van nijverheid (bv. scheepswerven, lakens, delfts blauw) - Amsterdam Financieel centrum (wisselbank, koopmansbeurs, bank van lening) (handelscentrum van de wereld) Kunst - Klanten: kooplieden, regenten en welgestelde burgers. Geen koningshuis meer dus geen versierd paleis en protestants dus geen rijk versierde kerken meer. - Schilderkunst: familieportretten, schuttersstukken, stillevens, zeegezichten en dorpstaferelen. - Literaire kunst Wetenschap - Namen zie boek - Leegwater à watermolen à drooglegging van de Hollandse meren - Grote gewetensvrijheid à veel buitenlandse studenten en wetenschappers 6.3 Absolutisme Engeland: constitutionele monarchie (grondwet) Frankrijk: Absolute monarchie (alleenheerschappij) Pagina 4 van 8

5 Lodewijk XIV (grondlegger absolutisme) - 4 jaar à koning, Mazarin had leiding - 9 jaar à Fondre (opstand van de adel) Lodewijk onder indruk à leert: je moet controle hebben over de adel - 22 jaar à Lodewijk gaat regeren à alleenheerser Hij noemt zichzelf de Zonnekoning, want alles draait om hem en moet langs hem à centralisatie Absolutisme Bureaucratisch apparaat è Ambtenaren (want adel was onbetrouwbaar) - Per provincie een intendant, belasting innen, soldaten rekruteren, bemoeien met rechtspraak, nijverheid, Legerhervorming - Adel leidde eerst het leger (feodalisme), dus niet op kennis of inzicht maar erving - Groter, acedemie voor het leger zodat er alleen generaals waren die het echt konden (ook vanuit andere standen) - Betere wapens - Betere organisatie (door kennis) - Mogelijkheid tot opklimmen vanuit lagere rang Herroepen van Edict Nantes Geloofsvrijheid voor de hugenoten verviel - Iedereen werd Rooms-Katholiek (veel mensen vluchten naar de Republiek) 2. Centralisatie van kunst en wetenschap d.m.v. Acedemie in parijs à controle Mercantilisme (protectionisme) è Handel beschermen (binnenland) - Import belasting hoog zodat binnenlandse nijverheid kon bloeien. (nijverheid en makers van luxe producten werden beschermt maar franse boeren niet à boeren arm (hun producten duurder) à franse revolutie) - Colbertisme (franse naam) Met deze 5 punten had Lodewijk dus controle over economie, binnenlandse en buitenlandse politiek, religie en cultuur en dat allemaal buiten de adel om. Droit devin Pagina 5 van 8

6 Voor de rechtvaardiging van het absolutisme waren de ideeën van Thomas Hobbes belangrijk. Zonder overheid of Wetten zou iedereen ieders vijand zijn. De mens zou leven vanuit begeerte en bevrediging Daarom had de mens een autoriteit met absoluut gezag boven zich nodig. Jacques bossuet: Koninklijke gezag is heilig, aangesteld door god dus mag je niet in opstand komen. 6.4 Wetenschappelijke Revolutie Ptolemeus (oudheid) Planeten en zon draaien om de aarde heen, bewogen door een onbewogen beweger (aarde staat stil) è Geocentrische theorie (geo = aarde) Maar in Renaissance (16 e eeuw) kwam het humanisme à klassieke teksten bestuderen Copernicus (16 e eeuw) De aarde draait om de zon en draait om haar eigen as è Heliocentrische theorie (helio = zon) Boek: De revolutionibus orbium coelestium Geschreven in het Latijn, kerk grijpt niet in omdat slechts weinigen Latijn konden lezen en dus is er nauwelijks verspreiding. Kepler (17 e eeuw), Bevestigd Copernicus maar, planeten draaien in ellipsvormige banen om de zon en niet in een rondje Galileo Galileï (17 e eeuw) - Sterren staan veel verder weg dan de Planeten - De aarde is slechts een van de vele Planeten - De maan geeft geen licht maar weerkaatst dat van de zon Schrijft in eigen taal à verspreid snel Kerk grijpt in (zijn theorie gaat in tegen de ideeën van de kerk waarin de aarde een machtspositie heeft), hierna is Pagina 6 van 8

7 ook het boek van Copernicus verboden. Isaac Newton Waarom draait de maan rond ons? De planeten, maan en zee bewegen door zwaartekracht (bewegingswetten: actie is reactie, voorwerpbeweging bepaald door kracht en massa) Albert Einstein (20 e eeuw) Relativiteitstheorie (niets kan sneller reizen dan het ligt) Wetenschappelijke revolutie (17 e eeuw) kenmerken: - Systematisch onderzoek (massaler) - Publicatie in tijdschriften è Verspreiding - Gestimuleerd door de staat (bv. door Lodewijk XIV, acedemies, vuurkracht van het kanon verbeteren à voordelen, nijverheid verbeterd, handel verbeterd)p - Gestimuleerd door uitvindingen (bv. telescoop, microscoop) - Gestimuleerd door toepassingsmogelijkheden (klok, medisch) Overige Wetenschappers: Jan Swammerdam Ontleden van planten en dieren à tekenen René Descartes Cogito ergo sum Robert Boyle Luchtdrukpomp (eigenschappen lucht) Pagina 7 van 8

8 William Harvey Bloedsomloop (dubbel, kleine en een grote) Antoni van Leeuwenhoek Microscoop, legde er van alles onder en tekende dat Christiaan Huygens Slingeruurwerk klok Sterrenkunde (daar had hij de klok voor nodig) Migratie naar Nederland Migratie golven: : Uit zuidelijke Nederlanden (oa Antwerpen à val van Antwerpen, Blokkering Haven, Vluchtelingen : Uit Duitsland - 30 jarige oorlog : Joden uit spanje, Portugal, Midden- en Oost-Europa - Sefardim: rijk, kooplieden (mochten openlijk synagoge bouwen in Amsterdam) - Asjkenazim: arm Na 1685: hugenoten uit Frankrijk - Herroepen edict van Nantes Pagina 8 van 8