Dynamiek en stagnatie in de Republiek
|
|
- Edith de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 CSE Dynamiek en stagnatie Dynamiek en stagnatie in de Republiek Workshop chronologie en begrippen Arnoud Aardema Universitaire Lerarenopleiding Radboud Universiteit Nijmegen
2 Woord vooraf Ieder jaar blijkt weer hoe moeilijk het voor de leerling is om de stof voor de examenonderwerpen onder de knie te krijgen. Begrippen, gebeurtenissen, ontwikkelingen uit elkaar houden en deze ook nog eens koppelen aan bronnen in het examen is voor menig examenkandidaat geen makkelijke opgave. In deze workshop wordt leerlingen een overzicht geboden van de stof van het hele examenonderwerp. Met behulp van deze kapstok is het voor leerlingen hopelijk eenvoudiger de stof onder de knie te krijgen. Tevens worden de belangrijkste begrippen uit de stofomschrijving gekoppeld aan gebeurtenissen en bronnen. Hopelijk hebben u en uw leerling veel plezier van het materiaal uit deze workshop. Heeft u naar aanleiding van de workshop vragen en suggesties of wilt u de opdracht digitaal g d krijgen, neem contact op met ondergetekende. drs. Arnoud Aardema Vakdidacticus geschiedenis Universitaire Lerarenopleiding Radboud Universiteit Nijmegen (ILSRU) Erasmusplein 1, kamer HT Nijmegen telefoon: (alleen op maandag en vrijdag) a.aardema@ils.ru.nl Alles uit deze bundel mag gekopieerdgebruikt worden voor in de klas, mits de bron wordt vermeld.
3 Chronologie De les in een oogopslag Onderwerp: Activiteit: Tijdsduur: Doelen: Beginsituatie: Dynamiek en stagnatie in de Republiek Kenmerken, gebeurtenissen en bronnen plaatsen in de tijdbalk. 50 minuten Leerling kan de belangrijkste kenmerken uit de stofomschrijving toe passen op primaire bronnen. Leerling kan continuïteit en verandering binnen lange termijn ontwikkelingen beschrijven. De stof van het eindexamenonderwerp is behandeld en afgerond. Voorbereiden: Kopieer voor iedere groep de tijdbalk op A3. Kopieer voor iedere groep bijlage 1, 2 en 3. o Knip de kaartjes los en stop deze in drie aparte enveloppen. o Bijlage 1 is envelop nr. 1 etc. Kopieer voor iedere leerling het vragenblad Instrueren: Wat: We gaan in een les de stof uit het katern over de geschiedenis van de Republiek herhalen. Hoe: Je gaat kenmerkengebeurtenissen en bronnen plaatsen in een tijdbalk. Vervolgens moet je vragen beantwoorden over de tijdbalk Waarom: Het examen zal de stof vooral toetsen met behulp van bronnen. Het is dus van belang de kenmerkende aspecten uit die periode te kunnen koppelen aan bronnen. Uitvoeren: Verdeel de klas in groepen van drie, drie stoelen achter twee tafels Ronde 1 o Geef ieder groepje envelop nr. 1. o Tussenbespreking: Welke gebeurtenis vonden jullie moeilijk te plaatsen? Ronde 2 o Geef ieder groepje envelop nr. 2. o Tussenbespreking: Welk kenmerk vonden jullie moeilijk te plaatsen? Ronde 3 o Geef ieder groepje envelop nr. 3. o Tussenbespreking: Welke bron vonden jullie moeilijk te plaatsen? Nabespreken: Welke kenmerken gebeurtenissen of bronnen kon je moeilijk plaatsen. Hoe heb je bepaald welke bronkenmerk waar kwam? Waarom heb ik met jullie deze opdracht gedaan? Vervolg: Neem thuis de tijdbalk door en streep de zinnen in de bron aan die te maken hebben met het kenmerk dat bij de bron hoort.
4 Doelen Leerling kan de belangrijkste kenmerken uit de stofomschrijving toe passen op primaire bronnen. Leerling kan continuïteit en verandering binnen lange termijn ontwikkelingen beschrijven. Tijd Voor de opdracht is 1 lesuur van 50 minuten voldoende. Het vragenblad kan eventueel in een volgende les besproken worden. Beginsituatie De stof is behandeld. De opdracht is bedoeld als korte herhaling van de belangrijkste stof. Of kan dienen als geheugen opfrisser voor het begin van het CSE. Voorbereiden Kopieer voor iedere groep de tijdbalk op A3. Kopieer voor iedere groep bijlage 1, 2 en 3. o Knip de kaartjes los en stop deze in drie aparte enveloppen. o Bijlage 1 is envelop nr. 1 etc. Kopieer voor iedere leerling het vragenblad. NB. De gekleurde papieren hebben twee functies: U kunt als docent snel zien, ook van wat grotere afstand, of kaartjes juist liggen. Dat helpt u bij de begeleiding van de leerlingen. Bij het terugdoen in de envelop kan dat op kleur gebeuren Instrueren Wat gaan we doen? We gaan in een les de stof van het examenonderwerp Dynamiek en stagnatie in de Republiek herhalen Hoe gaan we het doen? Je gaat gebeurtenissen, kenmerken en bronnen plaatsen in een tijdbalk. Vervolgens moet je vragen beantwoorden over de tijdbalk Waarom doen we dit? Het examen zal de stof vooral toetsen met behulp van bronnen. Het is dus van belang de kenmerkende aspecten uit die periode te kunnen koppelen aan bronnen. Tevens leent dit thema zich uitstekend voor vragen over verandering en continuïteit. Met behulp van een tijdbalk krijg je een overzicht van de stof en kun je beter zicht krijgen hierop. Uitvoeren Ronde 1 Plaats de gebeurtenissen bij het juiste jaartal. Rond 2 De stofomschrijving gebruikt vier perioden. Plaats de begrippen uit de envelop in het vak onder de vier perioden. Plaats een kenmerk bij de periode waarvan jij vindt dat het die periode kenmerkt. Ronde 3 Plaats de bronnen uit de envelop in de tijdbalk. Probeer de tijd te bepalen waar de bron thuis hoort. Kies uit de begrippen die daar liggen één kenmerk dat volgens jullie bij deze bron hoort. Nabespreken Inhoudelijk De inhoudelijke nabespreking kan op twee manieren plaats vinden: 1. Bespreek het vragenblad met de leerlingen. 2. Ga in op de bronnen die geplaatst moesten worden. Gezien de hoeveelheid bronnen is het moeilijk om alles na te bespreken. Er kan gekozen worden voor twee manieren van nabespreken; vanuit de leerling of vanuit de docent. Deze beide manieren van aanpak zijn aanvullend en kunnen dus beide in dezelfde les toegepast worden. Het is dan wel raadzaam te beginnen met de nabespreking van uit de leerling.
5 o o Vanuit de leerling: Vraag aan de groepen twee bronnen die ze moeilijk vonden om te plaatsen. Inventariseer de bronnen. Bespreek de drievier bronnen die meest genoemd worden. Vanuit de docent: Kies de bronnen die volgens u belangrijk zijn en die misschien lastig te plaatsen waren. Voorbeelden: Bron 10 Amsterdam als stapelmarkt, maar ook te koppelen aan de moedernegotie. Bron 5 Amsterdam als stapelmarkt van producten uit de gecommercialiseerde landbouw Proces De nabespreking op het proces is erg belangrijk. Alleen als leerlingen zich bewust zijn hoe ze naar verbanden hebben gezocht als ze iets moesten plaatsen, zijn ze in staat dat een volgende keer systematisch te doen. Leerlingen leren zo dat feiten alleen zin krijgen als er betekenis aan gegeven wordt door ze in verband te brengen met andere gegevens. Richtvragen voor deze bespreking kunnen zijn: Hoe heb je bepaald waar. moest komen? Hoe heb je bron.. geplaatst? Hoe heb je bepaald dat argument X beter is dan argument Y? Varianten U kunt deze werkvorm zelf eenvoudig uitbreiden. Dat kan door extra bronnen of kenmerken ed. toe te voegen. Vervolg Een huiswerkopdracht kan erop gericht zijn de stof nogmaals te herhalen: U kunt de leerlingen een kopie op A4 meegeven van de tijdbalk. Dit is de lege tijdbalk en ontbreken alle gelegde kaartjes U kunt ze de opdracht geven thuis opnieuw de kenmerken (zie vragenblad) erin te schrijven en de lege hokjes te vullen. Ook kunt u ze vragen in de bronnen aan te geven welke woorden of zinsdelen verwijzen naar het kenmerk waar de bron bij hoort. Werkmateriaal Bijlage 1 Gebeurtenissen Bijlage 2 Kenmerken Bijlage 3 Bronnen Bijlage 4 Antwoordblad bronnen Bijlage 5 Vragenblad Bijlage 6 Tijdbalk op A4 Formaat Gebruikte literatuur: O. Gelderblom, Zuid-Nederlandse kooplieden en de opkomst van de Amsterdamse stapelmarkt (Hilversum 2000) C.Lesger, Handel in Amsterdam ten tijde van de opstand. Kooplieden commerciële expansie en verandering in de ruimtelijke economie der Nederlanden (Hilversum 2001). Gebruikte websites: Site van het Instituut voor de Nederlandse Geschiedenis (ING) met primaire bronnen: Het Geugen van Nederland bevat vele afbeeldingen die van toepassing zijn op het eindexamenonderwerp. De onderstaande link verwijst naar de afbeelding Zicht op het Grootslag en Enkhuizen (1610) die ook in de werkvorm is opgenomen. Op de site kan op de afbeelding worden ingezoomd, hetgeen leuke en interessante details oplevert.!"#$!%&%&'($) ($)($ *+($ ($ ',($,($ ($)($ ($ ($ -($)+ ($ '.($,($ ($)!($)+% &
6 Bijlage 1: Kenmerken (kopieer dit vel op groen papier) Hanze Commerciële landbouw handelskapitalisme Belastingpacht Kooplieden-regenten regenten kapitaalmarkt voorbijlandvaart oligarchie verpaupering urbanisatie wereldeconomie infrastructuur Moedernegotie stapelmarkt Driehoekshandel inpoldering mercantilisme immigratie patriotten Doelistenbeweging Contract van correspondentie koopmansbeurs De-urbanisatie nijverheid Sonttol
7 Bijlage 2: Gebeurtenissen (kopieer dit vel op rood papier) Val van Antwerpen Spaanse troepen nemen deze belangrijke handelsstad in. Vrede van Munster Spanje en de Repbliek der Nederlanden sluiten vrede. De Vierde Engelse oorlog De Republiek leidt een nederlaag onder leiding van stadhouder Willem V In steden van de Republiek breekt het Pachtersoproer uit Oprichting van de West- Indische Compagnie Oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie Rampjaar Groot deel van de Republiek wordt bezet door buitenlandse troepen Slag bij Heiligerlee, het begin van de Tachtigjarige Oorlog Intrekking van het Edict van Nantes Geloofsvrijheid voor protestanten in Frankrijk wordt ongedaan gemaakt. Opkomst van de marktgerichte economie in Holland Acte van Navigatie. Engeland beschermt de binnenlandse handel en productie
8 Bijlage 3: Geschreven bronnen (kopieer dit vel op geel papier) : ; < : 2 2 > 2. 2 >? 2 ;@>? = 2. = = : A " 2. '6+ : # 2 B C D '+@ 92 3%E232. F
9 0 2 D.. 2? 8 8. E : C 4C G 2 0 4?> 2 2 4?..2 ;2 4. : 6. 2
10 Bijlage 4: Antwoordblad bronnen (mogelijke antwoorden) " 4;2 E ;!!)H# >2 52. $ '!)IJ+ 7 > DL!#M) K J G 892!I) "? E!) I 0 5 ">2!)JM ) :.!I#! M 3 5 B"'!I $+ H N: D <24.!)M! 7 0 :!))J!!! 3C4: B.: E!$ '!IMK+!K 0@ 3C4!J 3 ;3!# 3 D 4?!I B"!)J!!) 08> 7 '!#H#+ A 7 E..@G D!I#. 0:
11 Bijlage 5 Vragenblad Dynamiek en Stagnatie 1. Koppel een bron en een begrip aan een gebeurtenis uit de tijdbalk. 2. Geef een voorbeeld van een bron en een begrip die in meerdere perioden op de tijdbalk geplaatst kunnen worden. Leg je antwoord uit. 3. Geef een voorbeeld van continuïteit op lange termijn in de tijdbalk. Verwerk de bronnen in je antwoord. 4. Geef een voorbeeld van een verandering op lange termijn in de tijdbalk. Verwerk de bronnen in je antwoord. 5. In de stofomschrijving wordt onderscheid gemaakt tussen markt, overheid en sociale verhoudingen. Geef met behulp van een voorbeeld uit de tijdbalk aan dat hier soms geen strikte scheiding tussen bestaat. 6. De stofomschrijving spreekt van dynamiek en stagnatie. Hoe is dit in de tijdbalk terug te zien op het gebied van markt, overheid en sociale verhoudingen? Leg je antwoord uit. 7. De stofomschrijving spreekt van vier perioden (opkomst, dynamiek, relatieve en absolute stagnatie). Kun je deze periodisering in de bronnen en begrippen in de tijdbalk terug zien? Leg je antwoord uit. 8. De tijd van de Republiek wordt beschouwd als een bijzondere periode in de geschiedenis van Nederland. Bewijs dit met behulp van drie argumenten uit de tijdbalk.
12 1500 Opkomst e 15 eeuw Gouden Eeuw
13 Zilveren Eeuw Absolute stagnatie ! " # "$" % &
Workshop: Oorlog in beeld
Woord vooraf Beelden zijn in ons dagelijks leven niet meer weg te denken. Veel historische gebeurtenissen van de 20 e eeuw staan middels beelden in ons geheugen gegrift. Of het nu gaat om de val van de
Nadere informatieNiveau: klas 3 h/a, ook te gebruiken in bovenbouw h/a
Domino - Verandering en continuïteit in Rusland, 1894-1921 De Russische geschiedenis in de periode 1894-1921 kenmerkte zich onder meer door Opstand in 1905, twee revoluties in 1917 en een burgeroorlog
Nadere informatie1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Aanloop 1. commerciële landbouw moedernegotie malthusiaanse spanning - nijverheid 2. waterschappen feodaliteit gilden - Hanze 3. stapelmarkt nijverheid Nederlanden
Nadere informatieLink it: Republiek in tijd van Vorsten
Link it: Republiek in tijd van Vorsten Uitleg Link it werkt in principe als een soort domino (hoewel je er andere varianten op kunt bedenken). Het idee is dat de leerlingen moeten proberen om een begrip
Nadere informatieDynamiek en stagnatie in de Republiek. Een samenvatting geven met PowerPoint, klassikaal en actief
I ILS - Radboud Universiteit Nijmegen Jan de Vries Dynamiek en stagnatie in de Republiek Een samenvatting geven met PowerPoint, klassikaal en actief I ILS - Radboud Universiteit Nijmegen Wat zijn uw knelpunten
Nadere informatieDe les in een oogopslag. Onderwerp: Verandering en continuïteit in de Russische geschiedenis Activiteit:
Foto s vergelijken - Verandering en continuïteit in Rusland, 1894-1921 De Russische geschiedenis in de periode 1894-1921 kenmerkte zich onder meer door Opstand in 1905, twee revoluties in 1917 en een burgeroorlog
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen HAVO 2009 tijdvak 1 woensdag 20 mei 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2009 - I
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis CE dynamiek en stagnatie
Samenvatting Geschiedenis CE dynamiek en st Samenvatting door een scholier 1804 woorden 9 juli 2009 7,3 16 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1: * Karel V bezat de Nederlanden wat deel uitmaakte
Nadere informatieLevenslijn Republiek - Maurits en Oldenbarnevelt
Republiek - Maurits en Oldenbarnevelt De les in een oogopslag Onderwerp: Maurits en Oldenbarnevelt Activiteit: Tijdsduur: Leerlingen bepalen hoe Oldenbarnevelt en Maurits reageerden op een gebeurtenis
Nadere informatieDynamiek en Stagnatie in de Republiek
Dynamiek en Stagnatie in de Republiek Dynamiek groei Stagnatie stilstand Republiek Republiek der zeven verenigde Nederlanden Hoofdvraag: Hoe kan het dat de Republiek zo n lange periode van welvaart meemaakte
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen VWO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen HAVO 2010 tijdvak 1 vrijdag 21 mei 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 26 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieSTEDELIJKE DYNAMIEK IN DE LAGE LANDEN ( ) Nascholingsconferentie geschiedenis 2019
STEDELIJKE DYNAMIEK IN DE LAGE LANDEN (1050-1700) Nascholingsconferentie geschiedenis 2019 VANDAAG Programma: - Welkom - Kennismaking Historische Context Oriëntatiespellen (30 minuten) Pauze (10 minuten)
Nadere informatieOntstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)
1 Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) H!to"sche context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648 meneervanempel.nl 2 Hoofdvraag Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?
Nadere informatieWerkboek klas 2 Hoofdstuk 3
Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Marco Harmsen 13 oktober 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/67292 Dit lesmateriaal is gemaakt
Nadere informatieCombineer raak met beelden
Combineer raak met beelden De Nederlandse Opstand voor beeldslimme leerlingen Ronald Becx Inleiding/ Verantwoording: Het idee voor deze opdracht kreeg ik in de les toen we bezig waren met de Mystery van
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo II
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen Vanaf de zomer van 1789 trokken veel Franse vluchtelingen naar Oostenrijk. 1p 1 Waarom vormde dit voor het Franse revolutionaire
Nadere informatieKwartet Hofcultuur. Willemien Cuijpers en Marie Thérèse van de Kamp, Interfacultaire Lerarenopleiding, UvA
Expertisecentrum Kunsttheorie www.expertisecentrum-kunsttheorie.nl. Kwartet Hofcultuur Middels deze opdracht vatten de leerlingen eerst voor henzelf een aantal belangrijke aspecten omtrent de kunst en
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo II
Dynamiek en stagnatie in de Republiek Gebruik bron 1. Twee uitspraken: Met deze bevolkingsgegevens van het gewest Holland in het westen en het gewest Overijssel in het oosten van de Republiek kun je laten
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieLandenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u?
Landenspel Korte omschrijving werkvorm: In deze opdracht wordt de klas verdeeld in vijf groepen. Iedere groep krijgt een omschrijving van een land en een instructie van de opdracht. In het lokaal moeten
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2011 - I
Dynamiek en stagnatie in de Republiek In 1438 brak er een oorlog uit tussen een aantal Noord-Duitse Hanzesteden en Holland. 1p 1 Geef de economische oorzaak voor de spanning tussen deze Hanzesteden en
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo I
Dynamiek en stagnatie in de Republiek Tussen het ontstaan van de moedernegotie en de opkomst van de gecommercialiseerde landbouw in Holland bestond een verband. 3p 1 Licht dit verband toe door: een omschrijving
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen HAVO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo 2009 - I
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de landen die Napoleon veroverde, voerde hij een beleid dat: enerzijds paste binnen het gelijkheidsideaal van de Franse Revolutie
Nadere informatieTentoonstelling Beeldende Kunst Middeleeuwen
Tentoonstelling Beeldende Kunst Middeleeuwen De Middeleeuwen kennen verschillende stijlen en uitingsvormen van religieuze thema s Om de leerlingen hier een goed inzicht in te geven en zelf mee aan te slag
Nadere informatieDe Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702 Kennistoets bij hoofdstuk 3 Havo
Kennistoets bij hoofdstuk 3 Havo Opdracht 1 De sterke economische groei die de Gouden Eeuw kenmerkt, kwam hoofdzakelijk ten goede aan het gewest Holland. Welke militaire oorzaak kun je benoemen? Holland
Nadere informatieANIMATIE-FILM-DOMINO KIJKEN, WETEN, SAMENWERKEN
ANIMATIE-FILM-DOMINO ANIMATIE-FILM-DOMINO Een opdracht voor groep 6,7 of 8 gericht op goed leren kijken Leerlingen spelen in groepjes van 4 een filmdominospel waarmee zij begrippen voor kunstanalyse actief
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2009 - II
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In 1792 begon de eerste Coalitieoorlog. 1p 1 Welk politiek doel streefde Oostenrijk met de strijd tegen Frankrijk na? Gebruik
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Dynamiek en stagnatie in de republiek
Samenvatting Geschiedenis Dynamiek en stagnatie in de republiek Samenvatting door een scholier 1456 woorden 22 januari 2011 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Dynamiek en Stagnatie De Republiek in haar
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen HAVO 2011 tijdvak 1 maandag 23 mei 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Achter dit examen is een erratum opgenomen. Achter het correctievoorschrift is een aanvulling opgenomen.
Nadere informatieStofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats).
Het verhaal van 1588 Bodystorming Inleiding Het jaar 1588 is een belangrijk jaar in de geschiedenis van de Republiek. De gebeurtenissen die eraan vooraf gaan worden als feiten voorgelezen en tussen de
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo II
Dynamiek en stagnatie in de Republiek In de late middeleeuwen waren er weinig aanwijzingen voor de economische bloei van Holland in de zestiende eeuw. 2p 1 Geef aan: dat natuurlijke omstandigheden in de
Nadere informatie3,6. Samenvatting door een scholier 1458 woorden 7 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Jaartallen
Samenvatting door een scholier 1458 woorden 7 februari 2011 3,6 18 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Centraal examen Jaartallen uitleg >1650< rond het jaartal 1650 >1650 voor het jaartal 1650 1650
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen VWO 2009 tijdvak 1 woensdag 20 mei 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 77 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieLeerdoel De leerlingen leren op een actieve wijze waarom de Gouden Eeuw zo belangrijk is geweest voor Nederland.
Voorbereidende les bij de interactieve rondleiding Dagelijks leven in de Gouden Eeuw (groep 4-8) Geschiedenis Waarom is de Gouden Eeuw goud? Deze voorbereidende les hoort bij de interactieve rondleiding
Nadere informatieBegrippenlijst Geschiedenis Examenkatern: Dynamiek en stagnatie in de Republiek (begrippen en tijdlijn)
Begrippenlijst Geschiedenis Examenkatern: Dynamiek en stagnatie in de Republiek (begrippen en tijdlijn) Begrippenlijst door een scholier 2890 woorden 5 maart 2011 6,3 23 keer beoordeeld Vak Geschiedenis
Nadere informatie200 JAAR STATEN-GENERAAL
200 JAAR STATEN-GENERAAL NOVEMBER 2015 - POLITIEK IN PRAKTIJK #7 WAT HEB JE NODIG Knipblad met jaartallen (gekleurd papier) Knipblad met foto s/uitleg (wit papier) Magneetjes + magneetbord Uitgeknipte
Nadere informatieTijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht?
Onderzoeksvraag: Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht. De bijzondere plaats in staatskundig opzicht
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2011 - II
Dynamiek en stagnatie in de Republiek In de vijftiende eeuw raakten Hollandse steden in conflict met de Hanze. 2p 1 Leg uit dat dit conflict veroorzaakt werd door de groei van de moedernegotie. Gebruik
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 990 woorden 24 februari 2018 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 3 + kenmerkende
Nadere informatieGebruiksvriendelijkheid: Gebruiksaanwijzing:
Gebruiksvriendelijkheid: Elon Education is een tool waarmee online woordjes geleerd kunnen worden voor de vreemde talen. Ook is het mogelijk om met Elon Education de tafels te oefenen, werkwoorden enz.
Nadere informatieOm een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen VWO 2010 tijdvak 1 vrijdag 21 mei 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieLeerdoel Leerlingen herhalen op een speelse manier kennis over het ontstaan en het bestuur van de Republiek.
HISTORISCHE BLINGO Korte omschrijving werkvorm Deze kennisquiz is een combinatie van Bingo en Lingo. De klas wordt verdeeld in zes teams. Ieder team heeft een bingokaart met daarop negen jaartallen. Het
Nadere informatieWerkvorm: Bekend, Benieuwd en Bewaard.
Werkvorm: Bekend, Benieuwd en Bewaard. Doel: Eén van jullie groep gaat opschrijven wat jullie al weten over De Tweede Wereldoorlog (bekend). Daarna schrijven jullie op wat jullie graag willen weten over
Nadere informatieOefenexamen II vwo De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Oefenexamen II vwo 1 Het gewest Holland werd in de zestiende eeuw een sterk verstedelijkt gebied. Leg uit: a. waarom de moedernegotie voor het voortbestaan van dit verstedelijkte gebied absoluut noodzakelijk
Nadere informatieSCHRIJF HET VERVOLG SCHRIJF HET VERVOLG KIJKEN, VOELEN, MAKEN KIJKEN VOELEN NADENKEN MAKEN WETEN
Een opdracht voor groep 6, 7 of 8 gericht op het kijken naar kunst en creatieve ontwikkeling. De leerlingen schrijven een scène gebaseerd op een kunstwerk uit de zeventiende eeuw naar keuze. De leerlingen
Nadere informatieArabisch 1,2 (nieuwe stijl)
20 01 Tijdvak 2 Vrijdag 22 juni 10.00 12.30 uur Examen HVO Hoger lgemeen Voortgezet Onderwijs rabisch 1,2 (nieuwe stijl) Vragenboekje Geef niet meer antwoorden (zinnen, redenen, voorbeelden e.d.) dan er
Nadere informatieTitanpad. Answergarden. Wordle. Tricider. Resultaten Workshop ICT & Aps
Titanpad Answergarden Wordle Tricider Resultaten Workshop ICT & Aps Rotterdam, Landelijke Lio-dag 9 februari 2012 Beste student van de lerarenopleidingen economie. Jullie hebben op 9 februari 2012 een
Nadere informatieOpdracht Inhoud Hoe uitvoeren? Inleveren? Becijfering 1. Onthouden Leswijsopdrachten
Geschiedenis Klas 2 Havo/Vwo H1 Leswijs Tijd van Ontdekkers & Hervormers Leerdoel Je kunt op basis van een zelf gemaakte tijdbalk (bestaande uit bronnen) de continuïteit en verandering tijdens de Tijd
Nadere informatieArabisch. Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs. Tijdvak 2 Vrijdag 23 juni uur. Vragenboekje
20 00 Tijdvak 2 Vrijdag 23 juni 10.00 12.30 uur Examen HVO Hoger lgemeen Voortgezet Onderwijs rabisch Vragenboekje Geef niet meer antwoorden (zinnen, redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd.
Nadere informatieArabisch 1,2 (nieuwe stijl)
20 01 Tijdvak 2 Vrijdag 22 juni 10.00 12.30 uur Examen HVO Hoger lgemeen Voortgezet Onderwijs rabisch 1,2 (nieuwe stijl) Vragenboekje Geef niet meer antwoorden (zinnen, redenen, voorbeelden e.d.) dan er
Nadere informatieWIE IS HET? Wie is het? KIJKEN SAMENWERKEN NADENKEN WETEN. Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs www.expertisecentrum-kunsttheorie-po.
WIE IS HET? Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs Wie is het? Een opdracht voor groep 4 of 5 gericht op goed leren kijken Leerlingen werken in duo s samen en proberen door goed te kijken en gerichte
Nadere informatieDocentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO
Docentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Lesdoelen 4 Overzicht werkvormen 5 Uitleg werkvormen 1. Beeld bij kiezen 6 2. Grote en kleine keuzes 6 3. Gevolgen
Nadere informatieLes 2 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar
Les 2 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen leren wat een faculteit is Leerlingen leren meer over de faculteiten op de Radboud Universiteit Leerlingen leren om een
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo I
Dynamiek en stagnatie in de Republiek Vanaf de vijftiende eeuw ontstonden er steeds meer directe handelscontacten tussen Holland en het Oostzeegebied. 1p 1 Noem een handelspolitieke reden waardoor de Hollandse
Nadere informatieREPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN 1515-1648
REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN 1515-1648 DOCENTENHANDLEIDING BOVENBOUW HAVO/VWO EINDEXAMENRONDLEIDING Eindexamenrondleiding geschiedenis Amsterdam museum Korte informatie Onderwerp: Historische
Nadere informatieLes 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar
Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen vormen een beeld bij het onderzoek van de professor Leerlingen vergroten hun woordenschat door het leren van nieuwe vaktermen
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieVerschillen in geloven. Over geloofsopvoeding als je verschillend gelooft. Mogelijkheden voor twee soorten bijeenkomsten
Verschillen in geloven Over geloofsopvoeding als je verschillend gelooft Verschillen in geloven is een themaboekje uit de serie Zijsprong. Deze serie hoort bij het bewaarmagazine Spring, opvoeden en geloven
Nadere informatieDocentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8
Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende
Nadere informatieStudievaardigheden van A tot Z
Geschreven door Patricia Hendrikx Studievaardigheden van A tot Z Actief leren Actief leren is het tegenovergestelde van passief leren. Bij actief leren doe je meer dan alleen de leerstof doorlezen. Je
Nadere informatieDe patriotten hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 September 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61319 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieSPEELWIJZE EIGEN WIJSHEDEN SPEL - Bladzijde 1 / 6
SPEELWIJZE EIGEN WIJSHEDEN SPEL - Bladzijde 1 / 6 SPEELWIJZE Eigen Wijsheden Spel Citaten zijn sinds mensenheugenis voor velen een inspiratiebron: het is de kunst om met weinig woorden veel te zeggen.
Nadere informatieTitel Nederlandse troepen in Srebrenica
Nederlandse troepen in Srebrenica Hoe zorg je voor vrede in moeilijke tijden? Korte lesomschrijving Leerlingen verwerven in deze les informatie over de burgeroorlog in Joegoslavië. Ook onderzoeken ze de
Nadere informatieNoord-Nederlandse gewesten. Smeekschift
Habsburgs gezag Vanaf dat moment stonden de zuidelijke Nederlanden onder Habsburgs gezag. Noord-Nederlandse gewesten Door vererving en verovering vielen vanaf dat moment ook alle Noord- Nederlandse gewesten
Nadere informatieVincent-stripverhaal MAKEN VOELEN SAMENWERKEN KIJKEN. Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs www.expertisecentrum-kunsttheorie-po.
Vincent-stripverhaal Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs Vincent-stripverhaal Een opdracht voor groep 5 of 6 gericht op inleven en maken. Leerlingen maken samen een stripverhaal, gebaseerd
Nadere informatieWerkvorm Escape Room. Voorbereidingen
Werkvorm Escape Room Voorbereidingen Materiaal in orde maken: - De puzzel kopiëren. Per groep twee exemplaren zodat elk groepslid mee kan denken. - Het blad met de stellingen van de Missie 50/50 kopiëren.
Nadere informatieArabisch 1,2 (nieuwe stijl)
20 02 Tijdvak 2 Vrijdag 21 juni 10.00 12.30 uur Examen HVO Hoger lgemeen Voortgezet Onderwijs rabisch 1,2 (nieuwe stijl) Vragenboekje Geef niet meer antwoorden (zinnen, redenen, voorbeelden e.d.) dan er
Nadere informatieBehandelde onderwerpen Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (eventueel: verbanden tussen kinderrechten)
Kennismaking met het IVRK (Uit: verzameling workshops kinderrechten) (Uit: Recht in de roos) Algemeen doel: kennismaken met de verschillende kinderrechten uit het Internationaal Verdrag inzake de Rechten
Nadere informatieNaam Leerling:... Klas:...
Personen en begrippen in historische context Republiek 1555-1588 Opdrachtblad A1 Naam Leerling:........................ Klas:....... Wat gaan we doen? In deze opdracht gaan we een persoon of begrip in
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 MAVO
Beroepenwerkstuk 3 MAVO 2015 2016 1 INLEIDING Het beroepenwerkstuk: Een van de onderdelen van het programma beroepenoriëntatie in 3 mavo is het maken van een beroepenwerkstuk en het presenteren hiervan
Nadere informatieWerkvormen: Basis 6.1 Kwaliteiten van een vriend Reflectie Subgroepen 30 min 6.2 Hyves-profiel Reflectie Subgroepen (digi) 20 min.
Les 6: Gezocht: een vriend Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten wat ze belangrijk vinden in een vriendschap; Kinderen kunnen een aantal kenmerken en voorwaarden benoemen waar een vriendschap aan moet
Nadere informatieLesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8
Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieGROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,
Nadere informatieBekvechten en bloedvergieten, Kaat Mossel tegen de patriotten van Renate Mamber. voor groep 7 en 8
Bekvechten en bloedvergieten, Kaat Mossel tegen de patriotten van Renate Mamber Vooraf voor groep 7 en 8 Het boek Bekvechten en bloedvergieten vertelt het verhaal van Kaat Mossel, een groot sympathisant
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieWebQuest / WebKwestie. met Word 2003. www.webkwestie.nl
WebQuest / WebKwestie met Word 2003 www.webkwestie.nl Een WebQuest / WebKwestie maken in Word 2003 Belangrijk is dat alle pagina s en afbeeldingen die u gebruikt in één map worden opgeslagen. Download
Nadere informatieCursus Rekencoördinatoren
Cursus Rekencoördinatoren ROC Albeda College 22 september2011 Bijeenkomst 1 Monica Wijers, Vincent Jonker, Freudenthal Instituut Een boek reken-wiskundeonderwijs aanpassen, inpassen, toepassingen (redactie
Nadere informatieHolland in de 15e en 16e eeuw
Samenvatting door een scholier 1492 woorden 11 juli 2009 7,6 12 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Holland in de 15e en 16e eeuw Opkomst van de steden de opkomst van handel en ambacht die de basis legde
Nadere informatieMaak je keuze (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig)
Maak je keuze (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig) De deelnemers beslissen in kleine groepjes of ze akkoord gaan met stellingen over armoede in het Noorden. Onenigheid over bepaalde stellingen moet opgelost
Nadere informatieKlas 4 mavo. Werkstuk ontwikkelingsland hoofdstuk 7 Pagina 1
Klas 4 mavo Werkstuk ontwikkelingsland hoofdstuk 7 Pagina 1 Praktische opdracht economie klas 4 Ontwikkelingslanden Dit PO is een vervolg op hoofdstuk 7. We hebben het in hoofdstuk 7 gehad over het geld
Nadere informatieLes 1: Het ontstaan en de splitsing van het Koninkrijk der Nederlanden ( )
Les 1: Het ontstaan en de splitsing van het Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) Inleiding Tijdens de viering van 200 jaar koninkrijk staan we stil bij gebeurtenissen uit de afgelopen twee eeuwen en
Nadere informatieExamentraining - Geschiedenis. HAVO 5 Republiek Duitsland Koude oorlog
Examentraining - Geschiedenis HAVO 5 Republiek Duitsland Koude oorlog Doel Bewustwording nieuw programma Kansen zien! Kennis & vaardigheden herhalen Typische examenzaken Vergroten motivatie Inhoud Inhoudelijke
Nadere informatieDe Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702 Kennistoets bij hoofdstuk 3 Vwo
Kennistoets bij hoofdstuk 3 Vwo Opdracht 1 De sterke economische groei die de Gouden Eeuw kenmerkt, kwam hoofdzakelijk ten goede aan het gewest Holland. Daar is een militaire oorzaak voor. Benoem die oorzaak
Nadere informatieOnderbouw. Profiel. Geef bijles in / en aan (klassen) 4 +PLUSSER Naam Klas e-mailadres
4 +PLUSSER Naam Klas e-mailadres Onderbouw Bianca van Rossum Gymnasium 4 bpvanrossum@hotmail.nl Nikki Bloemen nikki.bl@hotmail.com Florian Tiggeloven Floriantiggeloven@hotmail.com Geef bijles in / en aan
Nadere informatieAntwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden
Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden 5H Opgave 1 De Hollandse steden in het midden van de zestiende eeuw waren voor hun bevolkingsgroei afhankelijk van de invoer van graan uit het Oostzeegebied.
Nadere informatieMysterie De vluchtende keizer
Mysterie De vluchtende keizer De les in een oogopslag Onderwerp: Activiteit: Tijdsduur: Doelen: Beginsituatie: Voorbereiding: Vlucht Keizer Wilhelm naar Nederland Deze mysterie- activiteit is een goede
Nadere informatieLESBRIEF POEZIE OVER DE POST. Beste leerkracht,
LESBRIEF POEZIE OVER DE POST Beste leerkracht, In deze lesbrief staan de lesopbouw, tips en aanvullende informatie om met de woorden die per post zijn opgestuurd aan de slag te gaan met de leerlingen.
Nadere informatieBijlage 1. Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4,
Bijlage 1 Brief aan de ouders Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4, De komende periode gaan wij aan de slag met het thema feesten. We bespreken allerlei feestelijke momenten in het jaar
Nadere informatieStappenplan voor een onderzoek
Stappenplan voor een onderzoek Stap 1: Onderwerp * A) Kies een onderwerp Denk bij het kiezen van een onderwerp aan de volgende punten: - vind ik het onderwerp interessant - zijn er genoeg bronnen over
Nadere informatieChristelijke Basisschool De Bron. Frankenskamp 4 3848 DE Harderwijk 0341-426704 www.debronharderwijk.nl
Christelijke Basisschool De Bron Frankenskamp 4 3848 DE Harderwijk 0341-426704 www.debronharderwijk.nl Huiswerkprotocol Visie op huiswerk Niet alle scholen geven huiswerk. Toch zijn er veel scholen, waaronder
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: ZEG HET MET EEN T- SHIRT
LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT: ZEG HET MET EEN T- SHIRT Omschrijving van de activiteit De leerlingen bedrukken een T-shirt met een eigen tekst op basis van instructies. Fase Overgang fase alfabetisering
Nadere informatie