Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 26 april 2002 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F.- BELGISCHE STAAT, minister van Financiën, Mr. François T Kint, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen GEMEENTE HERSTAL, Mr. Cécile Draps, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. Bestreden beslissing Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest, op 5 februari 2001 gewezen door het Hof van Beroep te Luik. II. Rechtspleging voor het Hof Raadsheer Sylviane Velu heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal André Henkes heeft geconcludeerd. III. Cassatiemiddelen Eiser voert twee cassatiemiddelen aan. Ze zijn gesteld als volgt :

2 26 april 2002 C F/2 1. Eerste middel Geschonden wettelijke bepalingen - artikel 1242 van het Burgerlijk Wetboek ; - de artikelen 1422, 1445, 1446, 1451, 1452, 1453, 1455, 1456, 1458, 1491, 1540, 1542 en 1543 van het Gerechtelijk Wetboek ; - artikel 149 van de Grondwet. Aangevochten beslissingen en redenen Na te hebben vermeld dat de eerste rechter op grond van een motivering die op een zowel passende als volledige wijze antwoordt op de in de conclusie uiteengezette juridische argumenten, een juiste toepassing maakt van de enige rechtsregels waarop de beslechting van het geschil dient te worden gegrond en die door het hof [van beroep] zijn overgenomen, op oordeelkundige wijze beslist dat de door (eiser) tegen (verweerster) ingestelde rechtsvordering ontvankelijk, maar niet gegrond is, verklaart het bestreden arrest het hoger beroep van eiser niet gegrond, bevestigt het tevens het bestreden vonnis, wijst het de oorspronkelijke rechtsvordering van eiser af en veroordeelt het hem in de door verweerster gemaakte kosten, op de van het beroepen vonnis overgenomen gronden, namelijk dat (artikel 1451 van het Gerechtelijk Wetboek) weliswaar nog te begrijpen valt in het zeer zeldzame geval dat het derdenbeslag slaat op aan de schuldenaar toebehorende lichamelijke roerende goederen die zich bij een derde bevinden ( ), maar geen zin heeft in het geval dat het derdenbeslag slaat op de schuldvordering die de schuldenaar op de derde-beslagene heeft ; dat de derde-beslagene in dat geval de sommen nooit uit handen geeft ; dat de derde-beslagene de sommen niet uit handen kan geven, aangezien ze nooit afzonderlijk bestaan ; dat het aan de derde-beslagene opgelegde verbod in werkelijkheid betrekking heeft op de betaling van de schuldenaar ; dat hij zich anders blootstelt aan het gevaar dat hij een tweede maal moet betalen aan de beslagleggende schuldeiser, aangezien de eerste betaling niet aan de beslagleggende schuldeiser kan worden tegengeworpen ; dat zulks evenwel veronderstelt dat de derdebeslagene op een gegeven ogenblik verplicht is het geld aan de schuldeiser te betalen (zie het vonnis van de correctionele rechtbank ) ; dat het bewarend

3 26 april 2002 C F/3 derdenbeslag van 22 februari 1993 te dezen nooit in uitvoerend beslag is omgezet ( ) ; dat ten overvloede dient te worden opgemerkt dat het derdenbeslag niet is vernieuwd binnen drie jaar te rekenen vanaf het arrest van het hof van beroep van 8 december 1993, zodat het vóór elke omzetting vervallen is en dat de verwijzing naar artikel 1456 van het Gerechtelijk Wetboek niet terzake dienend is, aangezien de bij die tekst opgelegde sanctie om dezelfde redenen de omzetting van het bewarend beslag in uitvoerend beslag veronderstelt ; dat zich immers in het tegenovergestelde geval de absurde situatie zou voordoen dat de eis van de schuldeiser door de feitenrechter zou worden afgewezen en [dat] hij van de derde-beslagene betaling zou krijgen voor een niet-bestaande schuldvordering en op de eigen gronden dat ( ) de artikelen 1451, 1452 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek alleen kunnen worden aangevoerd door een schuldeiser die in het bezit is van een rechtsgeldige titel, dat is, te dezen, door een schuldeiser die aantoont dat het door hem gelegde bewarend beslag regelmatig is omgezet in uitvoerend beslag ; [dat] dit trouwens de enige werkelijke strekking is van de beslissing van de eerste rechter wiens gedachtegang ( ) des te minder aanleiding kan aangeven tot betwisting, nu hij berust op een strikte analyse van de wettelijke criteria die van toepassing zijn op het geschil en nu (eiser), die zijn betoog hoofdzakelijk toespitst op allerhande rechtspunten die geen verband houden met de ene vraag die werd gesteld, de onjuistheid of de onvolledigheid ervan niet aantoont in zijn conclusie en dat niemand zich, zoals (eiser) doet, kan beroepen op artikel 1451 van het Gerechtelijk Wetboek door het uit zijn context te rukken en de toepassing ervan te eisen zonder rekening te houden met de beginselen die zijn neergelegd in andere wetsbepalingen, zoals bijvoorbeeld in artikel 1458 van voornoemd wetboek, volgens hetwelk het bewarend beslag onder derden slechts geldt gedurende drie jaren met ingang van de dagtekening van de beschikking en, indien er geen beschikking is gegeven, te rekenen vanaf het exploot, waarbij nog komt dat bij het verstrijken van die termijn, het beslag van rechtswege ophoudt gevolg te hebben, tenzij het hernieuwd wordt.

4 26 april 2002 C F/4 Grieven Het beslag onder derden is het beslag op onlichamelijke roerende goederen, sommen of roerende zaken die toebehoren aan de beslagen schuldenaar en die zich onder een derde bevinden. Het beslag kan slaan op schuldvorderingen of op alle andere onlichamelijke roerende goederen die deel uitmaken van het vermogen van de beslagene, met uitsluiting van de lichamelijke roerende goederen die enkel vatbaar zijn voor beslag op roerende goederen. Artikel 1242 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat de betaling, door de schuldenaar aan zijn schuldeiser gedaan in weerwil van een beslag, niet geldig is ten aanzien van de beslaglegger, ongeacht het voorwerp van het beslag. Krachtens artikel 1451 van het Gerechtelijk Wetboek mag de derdebeslagene vanaf de ontvangst van de akte houdende het bewarende derdenbeslag de sommen of zaken die het voorwerp zijn van het beslag, niet meer uit handen geven, op straffe van gewoon schuldenaar te worden verklaard voor de oorzaken van het beslag. Krachtens artikel 1452 van dat wetboek is de derde onder wie onder meer op een schuldvordering bewarend derdenbeslag is gelegd, gehouden binnen vijftien dagen verklaring te doen van de sommen of zaken die het voorwerp zijn van het beslag en dient hij daarin nauwkeurig alle dienstige gegevens voor de vaststelling van de rechten van partijen te vermelden. Die verklaring dient volgens artikel 1453 bij ter post aangetekende brief te worden verzonden of tegen ontvangbewijs afgegeven respectievelijk aan de beslaglegger en aan de beslagen schuldenaar. Indien die rechtsvorm niet vervuld is, ofwel omdat de verklaring onjuist is, ofwel omdat ze buiten de wettelijke termijn is toegezonden aan de schuldeiser die het bewarend beslag onder derden heeft gelegd, kan de schuldeiser op grond van artikel 1456 van het Gerechtelijk Wetboek de beslagrechter vragen dat de derde geheel of ten dele schuldenaar verklaard wordt voor de oorzaken en de kosten van het beslag..

5 26 april 2002 C F/5 1.3 Derde onderdeel Het exploot van het beslag onder derden heeft onmiddellijk tot gevolg dat de sommen en zaken die de derde aan de beslagene verschuldigd is, worden geblokkeerd, daar die derde niet kan betalen aan de beslagene. Die blokkering is bovendien totaal. Krachtens artikel 1451 van het Gerechtelijk Wetboek mag de bij dat artikel bepaalde sanctie worden opgelegd zodra de derde-beslagene de akte houdende derdenbeslag heeft ontvangen, dat wil zeggen zodra hij er kennis van heeft gekregen, of kennis ervan heeft moeten krijgen, op het ogenblik dat hij de sommen of zaken uit handen gegeven heeft. Ook op grond van artikel 1456 van dat wetboek kan de derde-beslagene gewoon schuldenaar worden verklaard van de oorzaken van het bewarend beslag onder derden, indien hij zijn verklaring niet heeft gedaan binnen vijftien dagen na de betekening van dat beslag. Het in artikel 1451 bedoelde verbod, de bij de artikelen 1452 en 1453 opgelegde verplichting en de daaraan verbonden sancties zijn niet onderworpen aan de voorwaarde dat het bewarend derdenbeslag is omgezet in uitvoerend beslag en evenmin aan de voorwaarde dat het bewarend derdenbeslag is vernieuwd bij het verstrijken van de bij artikel 1458 bepaalde termijn. Nu het bestreden arrest, zowel op eigen gronden als op die van de eerste rechter die het verklaart over te nemen, na te hebben vastgesteld dat verweerster de sommen en zaken waarop beslag is gelegd uit handen heeft gegeven aan de beslagen schuldenaar, beslist dat genoemde verweerster niet gewoon schuldenaar kan worden verklaard voor de oorzaken van het door eiser gelegde bewarend beslag onder derden, aangezien dat bewarend derdenbeslag na de betaling aan de beslagen schuldenaar niet is vernieuwd of in een uitvoerend beslag is omgezet, voegt het aan de artikelen 1451 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek een toepassingsvoorwaarde toe die ze niet bevatten en is het niet naar recht verantwoord (schending van de artikelen 1451, 1452, 1453, 1455, 1456, 1458, 1491, 1540, 1542 en 1543 van het Gerechtelijk Wetboek).

6 26 april 2002 C F/6 2. Tweede middel Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 1451, 1452, 1453 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek ; - artikel 149 van de Grondwet. Aangevochten beslissingen en redenen Het bestreden arrest waarbij de beroepen beslissing wordt bevestigd, verklaart het hoger beroep van eiser niet gegrond, verwerpt het en veroordeelt hem in de door verweerster gemaakte appèlkosten, op grond dat hoewel, zoals (eiser) onderstreept, de tekst van artikel 1451 van het Gerechtelijk Wetboek bijzonder duidelijk is ( ) en dat de sanctie voor de derde-beslagene niet onderworpen is aan de voorwaarde dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan kwade trouw of aan bedrog ( ), dan nog dient te worden opgemerkt dat genoemd artikel de beslagrechter niet de dwingende verplichting oplegt om de derde-beslagene die sommen of zaken, waarop het beslag betrekking heeft, uit handen geeft, gewoon schuldenaar te verklaren, aangezien het, zoals (verweerster) opmerkt, aan de rechter alle vrijheid laat om de gegrondheid van de eis te beoordelen met inachtneming van de gegevens van de zaak. Voormelde bepaling preciseert immers dat het de derde-beslagene verboden is sommen of zaken uit handen te geven, echter niet op straffe van gewoon schuldenaar te worden verklaard van de oorzaken van het beslag maar wel op straffe van gewoon schuldenaar te kunnen worden verklaard van die oorzaken. Dezelfde commentaar geldt voor artikel 1456 van het Gerechtelijk Wetboek betreffende de sanctie die de derde-beslagene oploopt wanneer hij zijn verklaring niet doet binnen de wettelijke termijn of een onjuiste verklaring doet, daar volgens die bepaling de derde-beslagene kan en niet moet geheel of ten dele schuldenaar worden verklaard van de oorzaken en de kosten van het beslag. In elk geval verwijst (eiser) zelf naar de mogelijkheid voor de beslagrechter om de derde-beslagene gewoon schuldenaar te verklaren van de oorzaken van het beslag ( ), wat duidelijk aantoont dat die rechter volgens hem geenszins de wettelijke verplichting heeft om een van de bij de artikelen 1451 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalde straffen op te leggen aan de derde-beslagene.

7 26 april 2002 C F/7 Grieven Hoewel de beslagrechter op onaantastbare wijze oordeelt of er gronden zijn om de bij de artikelen 1451 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalde sancties op te leggen en hij bijgevolg niet gehouden is daarvan toepassing te maken, toch is hij, om de op die bepalingen gegronde eis van de beslaglegger te kunnen verwerpen, verplicht in concreto na te gaan en nader aan te geven welke omstandigheden volgens hem gronden opleveren om de derde-beslagene, die het in artikel 1451 van het Gerechtelijk Wetboek vervatte verbod heeft overtreden of/en niet binnen de wettelijke termijn en in de wettelijke vorm de hem bij de artikelen 1452 en 1453 van dat wetboek opgelegde verplichting is nagekomen, toch geen gewoon schuldenaar te verklaren van de oorzaken van het beslag. Indien het bestreden arrest heeft willen beslissen dat de rechtsvordering van eiser in elk geval niet gegrond is omdat de beslagrechter niet gehouden is de derde, die in weerwil van het bewarend beslag onder derden het geld waarop beslag is gelegd uit handen heeft gegeven en zijn verklaring niet heeft gedaan binnen de wettelijke termijn, gewoon schuldenaar te verklaren van de oorzaken van het beslag, is het niet naar recht verantwoord (schending van de artikelen 1451, 1452, 1453 van het Gerechtelijk Wetboek) ; het stelt in elk geval het Hof in de onmogelijkheid toezicht te houden op de wettigheid van de beslissing en na te gaan of de hierboven wettelijke regel is nagekomen, zodat het niet regelmatig met redenen is omkleed (schending van artikel 149 van de Grondwet). IV. Beslissing van het Hof Over het eerste middel : ( ) Wat het derde onderdeel betreft : Overwegende dat uit de artikelen 1451 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek niet kan worden afgeleid dat de daarin bepaalde sancties niet kunnen worden opgelegd als de beslagleggende schuldeiser, op het ogenblik waarop de

8 26 april 2002 C F/8 rechter over de toepassing ervan uitspraak doet, geen enkele uitvoeringsmaatregel heeft genomen tegen de derde-beslagene of als de geldigheidsduur van het bewarend derdenbeslag verstreken is ; Overwegende dat het arrest de vordering van eiser die ertoe strekt verweerster gewoon schuldenaar te doen verklaren van de oorzaken van het onder haar gelegde derdenbeslag, niet gegrond verklaart op grond dat de artikelen 1451, 1452 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek alleen kunnen worden aangevoerd door een schuldeiser die in het bezit is van een rechtsgeldige titel, dat is te dezen, door een schuldeiser die aantoont dat het door hem gelegde bewarend beslag regelmatig is omgezet in uitvoerend beslag en dat niemand zich, zoals [eiser] doet, kan beroepen op artikel 1451 van het Gerechtelijk Wetboek door het uit zijn context te rukken en de toepassing ervan te eisen zonder rekening te houden met de beginselen, die zijn neergelegd in andere wetsbepalingen, zoals bijvoorbeeld in artikel 1458 van dat wetboek, volgens hetwelk het bewarend beslag onder derden slechts geldt gedurende drie jaren met ingang van de dagtekening van de beschikking en, indien er geen beschikking is gegeven, te rekenen van het exploot, waarbij nog komt dat bij het verstrijken van die termijn het beslag van rechtswege ophoudt gevolg te hebben tenzij het vernieuwd wordt ; Dat het arrest aldus de bovenvermelde wetsbepalingen schendt ; Dat het onderdeel gegrond is ; Over het tweede middel : Overwegende dat de beslagrechter op grond van de artikelen 1451 en 1456 van het Gerechtelijk Wetboek de mogelijkheid heeft de daarin bepaalde sancties niet op te leggen, maar alleen wanneer de omstandigheden van de zaak het rechtvaardigen ; Overwegende dat het arrest zich beperkt tot de vermelding dat die bepalingen de beslagrechter niet de dwingende verplichting opleggen om de derde-beslagene schuldenaar te verklaren van de oorzaken van het beslag ; Overwegende dat het arrest door die ene overweging zijn beslissing niet naar recht verantwoordt ; Dat het middel gegrond is ;

9 26 april 2002 C F/9 OM DIE REDENEN, HET HOF Vernietigt het bestreden arrest ; Beveelt dat van het arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het vernietigde arrest ; Houdt de kosten aan en laat de uitspraak daaromtrent aan de feitenrechter over ; Verwijst de zaak naar het Hof van Beroep te Bergen. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door eerste voorzitter Pierre Marchal, de raadsheren Philippe Echement, Paul Mathieu, Didier Batselé en Sylviane Velu, en in openbare terechtzitting van zesentwintig april tweeduizend en twee uitgesproken door eerste voorzitter Pierre Marchal, in aanwezigheid van advocaat-generaal André Henkes, met bijstand van griffier Marie-Jeanne Massart. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Eric Dirix en overgeschreven met assistentie van griffier-hoofd van dienst Karin Merckx. De griffier-hoofd van dienst, De raadsheer,