Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 29 april 2002 S F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. S F.- RIJKSDIENST VOOR PENSIOENEN, Mr. Philippe Gérard, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen A. L. M., Mr. Cécile Draps, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. Bestreden beslissing Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest, op 20 december 2000 gewezen door het Arbeidshof te Luik. II. Rechtspleging voor het Hof Raadsheer Christine Matray heeft verslag uitgebracht. Eerste advocaat-generaal Jean-François Leclercq heeft geconcludeerd. III. Middelen Eiser voert twee middelen aan. Ze zijn gesteld als volgt :

2 29 april 2002 S F/2 1. Eerste middel Geschonden wetsbepalingen - de artikelen 1319, 1320 en 1322 van het Burgerlijk Wetboek. Aangevochten beslissingen en redenen Het bestreden arrest verwerpt het door eiser uit artikel 570, tweede lid, 2, van het Gerechtelijk Wetboek afgeleide middel volgens hetwelk het recht van verdediging van de verstoten echtgenote is geschonden en waarin eiser aanvoerde dat de echtgenote in de Marokkaanse procedure niet wordt gehoord en dat zij de verstoting alleen maar kan aanvaarden, beslist dat het recht van verdediging is geëerbiedigd, verklaart derhalve het hoger beroep van eiser niet gegrond en bevestigt het beroepen vonnis op grond dat uit de herroepbare akte van de eerste echtscheiding blijkt dat mevrouw A. B. O. B. A. werd gehoord. Die akte preciseert tevens dat er een poging tot verzoening van de echtgenoten is geweest maar dat die poging is mislukt. Die poging tot verzoening impliceert noodzakelijkerwijs dat de echtgenote werd opgeroepen om haar standpunt kenbaar te maken. Aldus is het bewijs geleverd dat de echtgenote tijdens de procedure tot verstoting is opgeroepen. Grieven Noch uit de vertaling van de eerste herroepbare akte van echtscheiding die op 12 augustus 1996 is opgemaakt, noch uit enig ander stuk van de rechtspleging blijkt dat de eerste echtgenote van verweerder werd opgeroepen en/of werd gehoord tijdens de eenzijdige procedure tot verstoting die in Marokko gevoerd is. Uit de vermeldingen van de vertaling van de eerste herroepbare akte van echtscheiding, die op 12 augustus 1996 is opgemaakt, blijkt integendeel dat alleen verweerder verschenen is voor de twee Marokkaanse notarissen. Daaruit volgt dat het arbeidshof, nu het tot staving van zijn beslissing vaststelt dat uit de vertaling van de eerste herroepbare akte van echtscheiding die op 12 augustus 1996 is opgemaakt blijkt dat mevrouw A. B. O. B. A. werd gehoord ; ( ) dat de echtgenote werd opgeroepen om haar standpunt kenbaar te maken en dat aldus het bewijs is geleverd dat de echtgenote tijdens de procedure tot verstoting was opgeroepen, uit die akte

3 29 april 2002 S F/3 vermeldingen en/of verklaringen afleidt die voornoemde akte niet bevat en die er niet in staan. Aldus kent het bestreden arrest aan die akte een draagwijdte toe die onverenigbaar is met de vaststellingen, verklaringen en vermeldingen ervan en miskent het derhalve de bewijskracht ervan. 2. Tweede middel Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 3, eerste en derde lid, en 6 van het Burgerlijk Wetboek ; - artikel 570, tweede lid, 1, van het Gerechtelijk Wetboek ; - Belgische internationale openbare orde ; - algemeen rechtsbeginsel betreffende de gelijkberechtiging van man en vrouw, dat is neergelegd in artikel 14 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, ondertekend op 4 november 1950 te Rome, goedgekeurd bij de wet van 13 mei 1955 en bij artikel 5 van het aanvullend Protocol nr. 7 van 22 november 1984 bij die Overeenkomst tot bescherming van de rechten van de mens. Aangevochten beslissingen en redenen Het bestreden arrest verwerpt het door eiser uit artikel 570, tweede lid, 1, van het Gerechtelijk Wetboek afgeleide middel volgens hetwelk de Belgische openbare orde is geschonden door de eenzijdige procedure tot verstoting in het Marokkaanse recht, verklaart derhalve het hoger beroep van eiser niet gegrond en bevestigt het beroepen vonnis op grond dat de verstoting weliswaar een procedure blijft die alleen openstaat voor de man en dat er een discriminatie blijft bestaan ten nadele van de Marokkaanse vrouw. We wijzen er evenwel op dat de rechten van de Marokkaanse echtgenoten niet dezelfde zijn gedurende het huwelijk. Strikt logisch bekeken zou daaruit moeten worden besloten dat het Marokkaanse huwelijk in strijd is met de Belgische openbare orde en niet kan worden erkend. Een dergelijke gedachtegang zou voorbijgaan aan het bestaan van verschillende culturen die elk hun eigen wetten en meer bepaald een personeel statuut hebben dat aangepast is aan de levensstijl van die verschillende culturen. Om die reden dient de rechter in concreto en niet in abstracto na te gaan of de beslissing tot verstoting niet in

4 29 april 2002 S F/4 strijd is met de Belgische openbare orde. Derhalve rijst de vraag of de echtgenote de verstoting heeft aanvaard en of de verstoting niet in Marokko gebeurd is met overtreding van de Belgische wet. Te dezen staat het overigens vast dat de eerste echtgenote de verstoting heeft aanvaard, aangezien trouwens uit stukken blijkt dat zij ermee heeft ingestemd dat haar man een tweede vrouw nam. Na de verstoting heeft zij zich immers door een raadsman laten vertegenwoordigen in verschillende procedures tot regeling van de verplichtingen van de partijen na de verstoting, wat de toestemming van de vrouw inhoudt. Het kan niet staande worden gehouden dat bij de procedure tot verstoting de Belgische wet is overtreden. De echtgenoten zijn immers gehuwd in Marokko en mevrouw A. B. O. B. A. woont al langer dan 20 jaar in Marokko. Daaruit volgt dat de Marokkaanse rechtscolleges bevoegd waren om over de beëindiging van het huwelijk van de echtgenoten uitspraak te doen. Grieven 2.1 Eerste onderdeel Krachtens artikel 570, tweede lid, 1, van het Gerechtelijk Wetboek kan de eenzijdige verstoting van de eerste echtgenote van verweerder in België enkel uitwerking hebben op voorwaarde dat zij niet in strijd is met de beginselen van openbare orde of met de regels van het Belgische publiekrecht. Het beginsel van de gelijkberechtiging van man en vrouw en, meer in het bijzonder, het beginsel van de gelijkheid van de rechten en verantwoordelijkheden van de echtgenoten bij de ontbinding van het huwelijk maakt deel uit van de Belgische internationale openbare orde. Die beginselen zijn zo absoluut en zo essentieel dat er geen afbreuk aan kan worden gedaan door de buitenlandse wet of het buitenlandse vonnis dat ermee in strijd is, hoe nauw de banden van de toestand met België ook mogen zijn. Bovendien kan noch op grond van de berusting of de aanvaarding van een der partijen, noch op grond van het niet-bestaan van een schending van de wet of van de bevoegdheid van de feitenrechter de buitenlandse beslissing of de buitenlandse instelling die met die grondbeginselen in strijd zijn worden erkend. Zoals het bestreden arrest vaststelt staat de eenzijdige verstoting als wijze van beëindiging van de huwelijksband volgens het Marokkaanse recht alleen open voor de man en is ze dus te dezen in strijd met het beginsel van de

5 29 april 2002 S F/5 gelijkberechtiging van man en vrouw, in zoverre een discriminatie blijft bestaan ten nadele van de Marokkaanse vrouw. Daaruit volgt dat die instelling in strijd is met de beginselen en regels als bedoeld in artikel 570, tweede lid, 1, van het Gerechtelijk Wetboek en derhalve geen uitwerking kon krijgen in België. In dat verband doet het niet terzake dat de eerste echtgenote van verweerder te dezen de verstoting heeft aanvaard of nog dat de rechtscolleges bevoegd waren om uitspraak te doen over de beëindiging van het huwelijk van de echtgenoten. Daaruit volgt dat het bestreden arrest, nu het aanneemt dat de verstoting van de eerste echtgenote van verweerder in strijd is met de gelijkheid van man en vrouw, ofschoon het beslist dat eiser de gevolgen van die verstoting moet aanvaarden, de regel miskent dat de buitenlandse beslissing in België slechts uitwerking heeft als ze niets inhoudt dat in strijd is met de beginselen van openbare orde of met de regels van het Belgische publiekrecht (schending van artikel 570, tweede lid, 1, van het Gerechtelijk Wetboek). Door aldus uitspraak te doen miskent het daarenboven het in het middel aangegeven algemeen beginsel van de gelijkberechtiging van man en vrouw alsook de Belgische internationale openbare orde. 2.2 Tweede onderdeel De buitenlandse wet mag in België niet worden toegepast wanneer die wet in strijd is met de beginselen van de Belgische internationale openbare orde. De Marokkaanse wet is met die beginselen onverenigbaar, in zoverre zij aan de echtgenoot de mogelijkheid toekent om op discretionaire wijze een einde te maken aan het huwelijk buiten weten van de vrouw, zonder dat zij zich daartegen kan verzetten of van dezelfde mogelijkheid gebruik kan maken. Daaruit volgt dat het arrest, nu het erop wijst dat de eerste echtgenote van verweerder zich tegen de verstoting niet kon verzetten, dat de verstoting in Marokko alleen openstaat voor de man, niet voor de vrouw, maar nu het niettemin beslist dat eiser verweerder als uit de echt gescheiden moet beschouwen, de regel volgens welke de buitenlandse wet niet in België kan worden toegepast, als zij in strijd is met de Belgische internationale openbare orde (schending van de artikelen 3, inzonderheid derde lid, en 6 van het Burgerlijk Wetboek) schendt alsook de Belgische internationale openbare orde en het in het middel aangegeven algemeen rechtsbeginsel van de gelijkberechtiging van man en vrouw.

6 29 april 2002 S F/6 IV. Beslissing van het Hof Over het eerste middel : Overwegende dat de eerste herroepbare akte van echtscheiding die op 12 augustus 1996 is opgemaakt vaststelt dat die echtscheiding [ ] heeft plaatsgevonden na [ ] de mislukking van de poging tot verzoening van de [echtgenoten] en dat beide echtgenoten de draagwijdte kennen van de onderhavige stukken, waarvan tegen hen akte is genomen, terwijl zij volledig wettelijk bekwaam waren en hun identiteit naar behoren was vastgesteld ; Overwegende dat het arrest vermeldt dat uit die akte blijkt dat de gewezen echtgenote van verweerder werd gehoord ; [dat] die akte tevens preciseert dat er een poging tot verzoening van de echtgenoten is geweest maar dat die poging mislukt is ; [dat] die poging tot verzoening noodzakelijkerwijs impliceert dat de echtgenote werd opgeroepen om haar standpunt kenbaar te maken ; [dat] aldus het bewijs is geleverd dat de echtgenote is opgeroepen tijdens de procedure tot verstoting ; Dat het arrest door die overwegingen aan voormelde akte een uitlegging geeft die niet onverenigbaar is met de bewoordingen ervan ; Dat het middel feitelijke grondslag mist ; Over het tweede middel : Wat het eerste onderdeel betreft : Overwegende dat het arrest vaststelt dat [verweerder] op 9 augustus 1996, na de toestemming van de rechter-notaris te hebben gekregen, voor twee notarissen vorderde dat akte zou worden genomen van het feit dat hij uit de echt scheidde van zijn eerste vrouw, dat de akte de titel draagt herroepbare akte van eerste echtscheiding en dat de echtscheiding, volgens de consul van het Marokkaanse koninkrijk, [ ] definitief en onherroepelijk is vanaf 10 november 1996 ; Dat uit het arrest blijkt dat het arbeidshof heeft beslist dat het, teneinde te oordelen of die verstoting uitwerking kan hebben in België, gelet op artikel 570 van het Gerechtelijk Wetboek, onder meer diende na te gaan [ ] of de

7 29 april 2002 S F/7 beslissing niets inhoudt dat in strijd is met de beginselen van openbare orde of met de regels van het Belgische publiekrecht ; Overwegende dat de door een buitenlandse rechtbank regelmatig gewezen vonnissen betreffende de staat van de personen, in de regel, uitwerking hebben in België, zonder dat daartoe een uitvoerbaarverklaring is vereist ; Dat zij evenwel in België enkel geacht worden regelmatig gewezen te zijn als zij voldoen aan de in artikel 570 van het Gerechtelijk Wetboek vermelde voorwaarden ; Overwegende dat, krachtens het tweede lid, 1, van dat artikel, de beslissing niets mag inhouden dat in strijd is met de beginselen van openbare orde of met de regels van het Belgische publiek recht ; Dat onder openbare orde in de zin van die bepaling de Belgische internationale openbare orde moet worden verstaan ; Overwegende dat een wet van nationale openbare orde slechts de Belgische internationale openbare orde raakt, als de wetgever in de bepalingen van die wet een beginsel heeft willen vastleggen dat hij als van wezenlijk belang beschouwt voor de zedelijke, politieke of economische orde van België ; Overwegende dat het onderdeel betoogt dat de Belgische internationale openbare orde zou worden miskend als uitwerking zou worden verleend aan een buitenlandse beslissing waarbij de huwelijksband wordt beëindigd krachtens een wet die, door het recht om die beëindiging uit te lokken alleen toe te kennen aan de echtgenoot, het beginsel van de gelijkberechtiging van man en vrouw miskent ; Overwegende dat het arrest weliswaar toegeeft dat in de Marokkaanse wet in overeenstemming waarmee de huwelijksband is beëindigd, een discriminatie blijft bestaan ten aanzien van de Marokkaanse vrouw, maar beslist dat de rechter in concreto en niet in abstracto dient na te gaan of de beslissing waarbij de echtgenote wordt verstoten niet in strijd is met de Belgische openbare orde, dat te dezen vaststaat [ ] dat de eerste echtgenote [van verweerder] de verstoting heeft aanvaard en dat niet kan worden staande gehouden dat bij de procedure tot verstoting de Belgische wet is

8 29 april 2002 S F/8 overtreden, aangezien de echtgenoten gehuwd zijn in Marokko waar de eerste echtgenote van verweerder al langer dan twintig jaar [ ] woont ; Dat het arrest door die overwegingen de beslissing dat verweerder, krachtens de litigieuze verstoting, in België moet worden geacht van zijn eerste vrouw gescheiden te zijn, naar recht verantwoordt ; Dat het onderdeel niet kan worden aangenomen ; Wat het tweede onderdeel betreft : Overwegende dat het arrest niet beslist de Marokkaanse wet betreffende de verstoting in België toe te passen, maar daaraan de uitwerking verleent van een in Marokko krachtens die wet gedane verstoting ; Dat het onderdeel feitelijke grondslag mist ; OM DIE REDENEN, HET HOF Verwerpt de voorziening ; Veroordeelt eiser in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door eerste voorzitter Pierre Marchal, de raadsheren Christian Storck, Paul Mathieu Christine Matray en Sylviane Velu, en in openbare terechtzitting van negenentwintig april tweeduizend en twee uitgesproken door eerste voorzitter Pierre Marchal, in aanwezigheid van eerste advocaat-generaal Jean-François Leclercq, met bijstand van adjunct-griffier Christine Danhiez. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Eric Dirix en overgeschreven met assistentie van griffier-hoofd van dienst Karin Merckx. De griffier-hoofd van dienst, De raadsheer,