5,5. Samenvatting door een scholier 4986 woorden 2 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Kenmerkende aspecten

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 4986 woorden 2 februari ,5 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kenmerkende aspecten De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie Door de verbeterde communicatiemiddelen in de industriële samenleving, die op gang was gekomen in de negentiende eeuw, kwamen in het begin van de twintigste eeuw massapropaganda en massaorganisaties tot ontwikkeling. In de totalitaire landen werd propaganda vooral gebruikt om ideologieën te indoctrineren. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme / nationaalsocialisme Na de Eerste Wereldoorlog werden de ideologieën van het communisme, fascisme en nationaalsocialisme in praktijk gebracht in de Sovjet-Unie, Italië en Duitsland. In deze totalitaire landen wilde de overheid een totale controle over de maatschappij, ze wilden dat men ging leven als een groep en niet meer als individu. Kenmerkend voor zo n staat was een brute onderdrukking en de leider van het land verheerlijken. De crisis van het wereldkapitalisme In de roaring twenties was er een tijd van optimisme, bloeiend kapitalisme en een groeiende de wereldeconomie, maar in 1929 ontstond in de VS een economische crisis. Op deze datum vond namelijk de Beurskracht plaats. Door de internationale economische banden die Amerika met veel Europese landen had, ontstond er in veel landen een crisis met werkloosheid en armoede. In een aantal landen reageerden regeringen op de crisis door te bezuinigen op hun uitgaven. Andere regeringen bestreden de crisis door in te grijpen in de economie, zoals het zorgen voor werkgelegenheid. Het voeren van twee wereldoorlogen Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog ( ) waren het nationalisme, militarisme en de wapenwedloop in de voorafgaande jaren. Duitsland en Oostenrijk (de centralen) bestreden Groot- Brittannië, Frankrijk, Rusland en de VS (de geallieerden). Bij de Vrede van Versailles werd Duitsland zwaar Pagina 1 van 13

2 gestraft. Het verloor grondgebied en al zijn kolonies en moest hoge herstelbetalingen leveren. De Tweede Wereldoorlog ( ) werd in Europa veroorzaakt door Hitler, die de bepalingen van de Vrede van Versailles ongedaan wilde maken. Na de Duitse opmars en veroveringen in heel Europa werden de Duitse troepen teruggedrongen door de geallieerde legers van Groot-Brittannië, de Sovjet-Unie en de VS. Na de Japanse opmars en veroveringen in Azië werden de Japanse legers teruggedrongen door atoombommen van de VS. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden De nazi s hingen een nieuw racistisch antisemitisme aan. Ze wilden de Jodenhaat uit eerdere eeuwen laten herleven. Na de machtsovername van Hitler in 1933 werden joden gepest en gediscrimineerd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloten de nazi s om alle joden in Europa te vermoorden, ook wel de genocide genoemd. Joden werden verzameld in wijken en kampen en werden afgevoerd naar concentratie- en vernietigingskampen. Tijdens de Holocaust werden zes miljoen joden vermoord. De Duitse bezetting van Nederland Tijdens de Duitse bezetting van Nederland ( ) werd het leven van de normale burgers steeds moeilijker. Van de Nederlanders kwam een klein deel kwam actief in verzet. De meeste Nederlanders pasten zich voortdurend aan de nieuwe omstandigheden aan, door angst voor de Duitsers. Terwijl de nazi's steeds harder optraden, werden de anti-duitse gevoelens sterker. Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering In frontgebieden richtten soldaten met moderne wapens ongekende verwoestingen aan. Door de oorlog stierven miljoenen onschuldige burgers. De Tweede Wereldoorlog was nog meer een totale oorlog dan de Eerste. In de Tweede Oorlog werd namelijk gebruik gemaakt van atoombommen. Veel zijn er door de Centralen gebruikt, maar ook Amerika heeft er twee gebruikt. Door deze bombardementen op Hiroshima en Nagasaki capituleerde Japan en wad de Tweede Wereldoorlog na vijf jaar afgelopen. Door deze oorlog stierven 27 miljoen burgers. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme In de voorafgaande eeuwen groeide in de kolonies in Azië verzet tegen het imperialisme, terwijl dit in Afrika nog nauwelijks voorkwam. Het nationalisme kwam op doordat jongeren Europees onderwijs kregen, Pagina 2 van 13

3 waardoor ze westerse ideeën leerden kennen. In Brits-Indië gaf de Britse regering de Indiërs rechten, maar de nationalisten onder leiding van Gandhi wilden onafhankelijkheid. Met hun non-coöperatie dwongen ze de Britten tot verdere onderhandelingen. Dit voorbeeld werd in Nederlands-Indië gevolgd door de nationalisten onder leiding van Soekarno. Hij richtte de PNI op, om zo onafhankelijk te kunnen worden. Dit lukte hem na de Tweede Wereldoorlog, waardoor hij de eerste president van Indonesië werd. Paragraaf 1 van eeuwwisseling naar wereldoorlog ( ) Onderzoeksvraag: hoe zagen de internationale verhouden eruit voor de Eerste Wereldoorlog? Een nieuwe grootmacht: Duitsland In streden Duitsland en Groot-Brittannië om de macht en waren de Verenigde Staten het modernste land. De band met de VS was alleen iets minder goed dan nu, de oorzaak hiervoor was de Amerikaanse buitenlandse politiek: het isolationisme. De Amerikaanse president mengde zich niet in de politieke aangelegenheden van het buitenland. West-Europa was nog steeds het economische en politieke centrum van de wereld. De Duitse industrie groeide enorm sinds de vorming van het keizerrijk in Het land was echter pas later gaan industrialiseren dan Frankrijk en Groot-Brittannië, maar dit had ook z n voordelen. Zo konden zij nieuwere producten uitvinden en nieuwere technieken toepassen. Vergeleken met de Britse industrie was die van Duitsland veel moderner. Rond 1900 moest er echt rekening gehouden worden met Duitsland, vooral door de ambities om koloniën te gaan bezitten. In 1889 begon er een wapenwedloop met Groot-Brittannië. De vlootwet van 1898 gaf het startsein aan een reeks van nieuwe vlootwetten (1900, 1906, 1908, 1912). Bondgenootschappen en wraak Door de wapenwedloop met Duitsland ging Groot-Brittannië op zoek naar een bondgenoot, ze kozen hierbij Frankrijk, omdat de Fransen zich ook zorgen maakten over de Duitse ambities. Ze gingen een vriendschapsverdrag aan: de Entente Cordiale (1904). Frankrijk wilde graag de provincie Elzas- Lotharingen terug veroveren, wat ooit afgepakt was in de Frans-Duitse Oorlog ( ). In 1892 sloot Frankrijk een bondgenootschap met Rusland, waardoor Duitsland zat ingeklemd tussen twee vijandige naties. Toen Groot-Brittannië ook nog eens een verdrag aanging met Rusland, groeide er een bondgenootschap: de Triple Entente (1907). Angst voor de nieuwe grootmacht Duitsland was daarvoor de basis. Rusland was een zwakke bondgenoot en beschikte over onvoldoende militair materieel. Het was een uitgestrekt land, een agrarische samenleving, het was absoluut nog geen industriële grootmacht. Men leefde nog erg primitief en politieke stromingen waren er ook nog niet ontstaan. Het land had weliswaar Pagina 3 van 13

4 een parlement, maar deze Doema bezat geen macht. De binnenlandse politiek van Rusland kenmerkte zich door nationalistische onlusten en opstanden van de autocratie van de tsaar. Internationaal gezien ging het ook niet erg goed met Rusland, door het verlies van een oorlog tegen Japan ( ). In Azië was Japan aan het begin van de twintigste eeuw een opkomende grootmacht. Het land was aan het industrialiseren, maar bezat weinig grondstoffen. Ze moesten deze gaan importeren, maar het land vertoonde imperialistische neigingen. Helaas waren bijna alle koloniën in handen van Europese landen, behalve China. In de koloniën roerden nationalisten zich heel voorzichtig. Duitsland werd rond 1910 steeds machtiger. Nu begonnen ook Rusland en Servië zich zorgen te maken. Dit werd vooral het geval toen Duitsland pogingen deed om invloed te krijgen in Turkije, een land dat olie bezat wat Duitsland nodig had voor hun petrochemische industrie. Toen Oostenrijk-Hongarije, de bondgenoot van Duitsland, in 1908 gebieden op de Balkan ging veroveren, werd de angst van de Geallieerden alleen maar groter. Paragraaf 2 de eerste Wereldoorlog ( ) Onderzoeksvraag: hoe verliep de eerste wereldoorlog? Plannen voor de oorlog - Centralen: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Turkije, (Italië) - Geallieerden: Groot-Brittannië, Frankrijk, Verenigde Staten, Rusland, (Italië) Uitgestrekt land met een stokoud staatshoofd Industrialisatie pas laat op gang gekomen Duitsland bereidde zich voor op een tweefronten oorlog, met het Von-Schlieffenplan. Volgens dit plan zou Duitsland voordat het Russische leger was gemobiliseerd, eerst in een korte tijd Frankrijk uitschakelen om daarna tegen Rusland te kunnen vechten. Frankrijk had al jaren lang forten langs de kust liggen en had enkele wraakgevoelens voor Duitsland ontwikkeld, door hun eerdere oorlog. De rest van de landen was nog niet zo met een oorlog bezig. De directe aanleiding Door de moordaanslag op de kroonprins uit Oostenrijk-Hongarije op 28 juni 1914, was er een conflict ontstaan met Servië, doordat een Servische scholier deze aanslag gepleegd zou hebben. Achter Servië stond bondgenoot Rusland. Toen was er een conflict ontstaan tussen de twee landen en verklaarde Oostenrijk-Hongarije op 28 juli de oorlog aan Servië. Pagina 4 van 13

5 Oorlog Precies een maand na de aanslag kwam de oorlog pas echt op gang, de landen uit Europa trokken ten strijde. Mensen juichten de vertrekkende soldaten toe, omdat iedereen dacht dat de oorlog maar kort zou duren. Op 4 augustus vielen de Duitse legers België binnen, om zo volgens het Von-Schlieffenplan door te voeren naar Frankrijk. Begin september was dit al zo ver en werd er 7 dagen gevochten bij de Slag bij Marne I, de opmars kwam tot stilstand in een loopgravenoorlog. Ook in het oosten ging de Duitse opmars snel. Omdat het oostfront veel breder was dan het westfront, kwam de frontlijn wat later, namelijk in november 1914 vast te liggen. Toen de opmars daar ook tot stilstand kwam, groeven de soldaten van beide partijen zich niet in loopgraven in, maar achter stellingen. (bewegingsoorlog) Oostenrijk-Hongarije streed aan het oostfront en op de Balkan en Turkije vocht met de Britten. In ruil voor land (Zuid-Tirol) wisselde Italië in 1915 van bondgenootschap en sloot zich de rest van de oorlog bij de geallieerden aan. In het begin van de oorlog was er op zee nauwelijks iets te merken. Pas in 1917 kondigde Duitsland de onbeperkte duikbotenoorlog aan. Talloze schepen werden tot zinken gebracht, zelfs van neutrale landen. Voor de Amerikanen was dit de aanleiding om in april te gaan meevechten aan de kant van de geallieerden. Door de deelname van de VS, waren alle continenten nu betrokken en kon men ook daadwerkelijk spreken van een wereldoorlog. Het oostfront loste in het niets op toen Rusland in maart 1918 vrede sloot met Duitsland in de Vrede van Brest-Litovsk. Hierdoor kwamen er dus meer soldaten meevechten aan het westfront, hiermee dachten de Duitsers een overwinning te kunnen forceren (de Slag bij Marne II). Na veel terreinwinst, liep de Duitse aanval echter vast. Bovendien waren de geallieerden ook sterker geworden, door de Amerikaanse troepen die nu meevochten. In de herfst van 1918 kwam het einde van de oorlog in zicht. In alle drie de landen, die samen de centralen vormden, braken revoluties uit. Op 11 november werd, na het gedwongen aftreden van de Duitse keizer, de wapenstilstand gesloten. Paragraaf 3 de Russische Revolutie en de Sovjet-Unie onder Stalin Onderzoeksvraag: Hoe is het communisme in Rusland ingevoerd en wat waren de gevolgen ervan in de periode tussen 1917 en 1939? Revolutie in Rusland In 1914 leefden de meeste mensen nog op en van het platteland. Rusland was vrijwel niet meegegaan met de industrialisatie uit het vorige tijdvak. Ze waren slecht bewapend en hadden geen sterk leger, hierdoor kregen ze de ene na de andere nederlaag te verduren. In februari 1917 werd de Februarirevolutie uitgeroepen, uiteindelijk het begin van de Russische Revolutie. Er ontstond oproer en tsaar Nicolaas II werd afgezet. De geallieerden erkenden met de voorlopige regering, zolang ze de oorlog zouden voortzetten. Duitsland was blij met deze chaos, ze konden hierdoor namelijk Lenin terug in Rusland brengen. Hij kwam Pagina 5 van 13

6 met een plan, wat de regering niet accepteerde. Hierdoor pleegden de bolsjewieken een staatsgreep: de Oktoberrevolutie. Invoering communisme onder Lenin In 1918 werden er verkiezingen gehouden, die voor de bolsjewieken onvoordelig uitpakten. De bolsjewieken gingen hard ten strijden en arresteerden hun politieke tegenstanders en stelden de pers onder censuur. Om greep te krijgen op de Russische bevolking, werd het geheime politieapparaat van de tsaar gevormd tot een nietsontziende geheime dienst, de Tsjeka. Vanaf 1918 werd de Rusissche bevolking hierdoor geterroriseerd, dit werd de Rode Terreur genoemd. In maart 1918 werd er vrede gesloten met Duitsland, in de vrede van Brest-Litovsk. Bij deze vrede deed Rusland afstand van de landen Estland, Letland, Litouwen, Polen en Oekraine. Hiermee was de oorlog nog niet voorbij. In een burgeroorlog om de macht vochten de Witten (medestanders van de tsaar), met de Geallieerden tegen de Roden (bolsjewieken). Pas na de overwinning van de roden werd in 1921 de Sovjet- Unie uitgeroepen. Volgens de marxistische theorie (het ideaal beeld van het communisme) zou de gewone bevolking een paradijselijk leven bezitten op basis van gelijkheid voor elk individu. De communisten zouden tijdelijk de macht overnemen, totdat de bevolking in staat was om, volgens het communisme te gaan leven. In de praktijk ging dit niet zo, na 1921 heerste er flinke armoede en er ontstond een economisch faillissement. Met de landbouw ging het niet veel beter. Lenin introduceerde hierdoor de Nieuwe Economische Politiek (NEP). De industrie, banken en ook de handel met het buitenland bleven in handen van de staat, maar de boeren mochten hun landbouwoverschotten, na het betalen van belasting, weer verkopen op de markt. Door het gedeeltelijk terugkeren naar het kapitalisme, hoopte Lenin dat er een nieuwe samenleving zou ontstaan. Hij slaagde: de voedselsituatie verbeterde en de arbeiders gingen ook aan de slag. Via het onderwijs werden communistische ideologieën ingeprent. Russische kerken werden vernietigd en religie werd verboden, omdat hiervoor het communisme in de plaats moest komen. Collectivisatie en terreur onder Stalin Na de dood van Lenin, kwam secretaris-generaal Stalin aan de macht. Hij verhevigde de terreur met één vast afgebakend doel voor de ogen: de Sovjet-Unie zou de industriële achterstand op het Westen binnen tien jaar hebben ingehaald. Door het afschaffen van de NEP en de collectivisatie van de landbouw creëerde hij een arbeidsoverschot dat nodig was voor de opbouw van de industrie. Er werden kolchozen (collectieve landbouwboerderijen) en sovchozen (staatsboerderijen) opgericht. Protesterende boeren en koelakken (rijke boeren) werden vermoord of verdwenen in de Goelag-archipel, de straf- en werkkampen in onherbergzame streken. Het arbeidsoverschot trok naar de steden, waardoor de stadsbevolking in recordtempo groeide. Er ontstonden nieuwe moderne producten en ook de infrastructuur werd verbeterd. Er waren strenge maatregelen voor mensen die hun werk niet goed deden, ook waren de leefomstandigheden van de bevolking zeer slecht. Ondanks alle ellende verklaarde Stalin dat de collectivisatie en de Vijfjarenplannen de successen van het Pagina 6 van 13

7 communisme waren. Net als Lenin werd Stalin ook verheerlijkt, weinig mensen durfden kritiek te uiten op de gang van zaken. De periode werd zelfs aangeduid als de Grote Terreur (periode waarin veel tegenstanders van Stalin werden verbannen of vermoord). Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een totalitaire staat waarin iedereen controleerde of niet werd afgeweken van de officiële richtlijnen van de overheid. In het totalitarisme is loyaliteit aan de ideologie en is iedere vorm van kritiek op de leiders gevaarlijk. De Sovjet- Unie industrialiseerde door de dwang in een ongelooflijk tempo, maar werd geen heilstaat. Daarvoor lag de realiteit te ver van de communistische voorspellingen. Paragraaf 4 vrede na afloop van de wereldoorlog? Onderzoeksvraag: wat waren de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog: welke afspraken zijn er met de verliezers gemaakt en hoe is geprobeerd om nieuwe internationale conflicten te voorkomen? Oorlogsslachtoffers en Spaanse griep De oorlog heeft voor vele doden gezorgd, maar daarnaast ook voor slachtoffers en ziektes: zoals de Spaanse griep. Het maakte zulke grote aantallen mensen ziek, dat het openbare leven tot stilstand kwam. Vredesverdragen met verliezers Met Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Turkije werden aparte verdragen gesloten, dit bood de mogelijkheid om verschillende straffen te verrekenen. - Oostenrijk-Hongarije: werd een stuk kleiner door het Verdrag van Saint-Germain. - Turkije: in de Vrede van Sèvres werd een einde gemaakt aan een aantal Turkse ambities, zoals het uitbreiden in het Midden-Oosten. - Duitsland: in het Verdrag van Versailles kreeg de regering van Duitsland harde straffen. Zo moesten ze Elzas-Lotharingen teruggeven aan Frankrijk, Moresnet aan België en Posen aan West-Pruisen. Het Rijnland zou onder de hoeden van Frankrijk komen. Ook moesten zij de mandaatgebieden afstaan. Het leger werd gereduceerd tot de grootte van een politiemacht van man. De vloot omvatte slechts nog zes oorlogsschepen. Volkenbond In 1919 werd de Volkenbond opgericht, een idealistisch en positief gevolg van de oorlog. Deze organisatie had tot doel het bevorderen van vrede en veiligheid in de wereld en zelfbeschikkingsrecht voor alle volkeren. Niet alle landen hadden vertegenwoordigers in de bond, de Sovjet-Unie en Duitsland werden Pagina 7 van 13

8 uitgesloten. De VS bleef ook achterwegen, door het herpakken van het isolationisme. Opkomst fascisme Door de ontevredenheid in de wereld, kwam er na de oorlog een nieuwe politieke stroming opzetten: het fascisme. De denkbeelden waren: simpel en rechtlijnig, orde en rust door gezag. Niet denken, praten en overleggen, maar gewoon doen. Na de oorlog was er onrust in Duitsland en kwamen er afwisselend andere mensen aan de macht. Maar in november 1929 werd in navolging van de fascistische staatsgreep van Mussolini, een aanslag op de regering gepleegd. Eén van deze leiders was Hitler. Terwijl Mussolini opdracht kreeg om een kabinet te vormen, kwamen de Duitsers met hun variant: het nationaalsocialisme niet erg ver. Bovendien werden de meeste leiders gearresteerd en gevangen genomen. Opwaartse trend Na de oorlog hield men er geen rekening mee dat een slechte economie bedreigend kon zijn voor de vrede. De VS schoot Duitsland te hulp met het Dawes-plan, waardoor een economisch herstel mogelijk werd. De VS was alleen bang dat Frankrijk en Groot-Britannie hierdoor hun oorlogsleningen niet konden terug betalen. Vanaf 1924 ging het beter met de relaties binnen Europa en ging Duitsland zelfs akkoord met het Verdrag van Versailles, in het Verdrag van Locarno (1925) en mocht het zelfs toetreden tot de Volkenbond. Daarmee leek de oorlog definitief voorbij. Eindelijk kwam in Duitsland de economie weer tot bloei en werd het leven weer vrolijker. Paragraaf 5 de Verenigde Staten: welvaart en crisis Onderzoeksvraag: hoe ontstond de crisis van 1929 in de VS en hoe probeerde president Roosevelt de Amerikaanse economie weer op gang te helpen? Consumptiemaatschappij Door de oorlog hadden veel landen enorme schulden, maar doordat de VS pas later was gaan meevechten, waren deze schulden daar een stuk kleiner. Hierdoor werd de VS gezien als een belangrijk land op economisch gebied. In de VS ging het erg goed, ze leefden in de roaring twenties. Amerikanen konden veel nieuwe producten produceren en consumeren. Het leven werd hierdoor een stuk sneller en aangenamer. Consumeren werd voor veel Amerikanen een levensstijl. Geen tijd om te winkelen? Dan bestelde je de producten. Krap bij kas? Dan kocht je de productie op afbetaling. De VS was verandert in een consumptiemaatschappij. Op het platteland was echter weinig welvaart en leefde men in armoede. De vraag naar graan was namelijk enorm gedaald, terwijl de productie alleen maar steeg. Hierdoor werden veel verliezen geleden. Het gevolg hiervan was dat veel boeren failliet gingen. Drooglegging Pagina 8 van 13

9 Maar er waren ook veel Amerikanen die zich zorgen maakten over het verlies van traditionele normen en waarden, zoals matigheid en zelfbeperking. In 1920 werd alle productie en consumptie van alcoholhoudende dranken verboden. De drooglegging werd geen succes. Velen gingen thuis sterkedrank stoken of bezochten illegale dranklokalen. In 1933 werd de drooglegging dan ook afgeschaft. Crisis en depressie Maar dit kon natuurlijk niet de hele tijd goed blijven gaan. Op 24 oktober 1929 ontwaakten de Amerikanen hard uit hun droom, op die dag vond namelijk de Beurskrach plaats. Dit hield in dat er ineens zoveel aandelen op de markt kwamen, dat alles in één keer niets meer waard was. Dit zorgde voor een kettingreactie binnen de VS: * veel mensen raakten in paniek en gingen hun aandelen verkopen. Velen konden hun leningen niet terugbetalen aan de banken en kwamen met schulden te zitten. * de koopkracht daalde, waardoor bedrijven failliet gingen * er ontstond werkeloosheid * de arbeidsmarkt begon stil te liggen * de regering ging steeds meer bezuinigen en zette de leningen aan Europa stop Maar niet alleen in de VS ging het slecht met de economie, er ontstond namelijk een internationale crisis. Het Dawesplan kon door het stop zetten van de leningen niet langer succesvol worden uitgevoerd. Hierdoor raakte de buitenlandse handel in verval. Maar toen werd er ingegrepen door Franklin Roosevelt, met de New Deal, om zo de VS uit de Grote Depressie te halen. Dit sociaaleconomische plan moest ervoor gaan zorgen dat de economie weer op gang zou komen door ingrepen van de overheid. De koopkracht moest hersteld worden en de werkeloosheid verholpen. In plaats van terughoudend zijn, moest de overheid gaan investeren. Roosevelt was zo populair door zijn plannen en had zo veel vertrouwen gewonnen, dat hij drie keer achter elkaar herkozen werd. Het herstel van de economie kwam echter vanaf 1938 daadwerkelijk op gang door leningen af te sluiten met de Britten en Fransen, om zo wapens te kunnen kopen, vanwege dreiging voor een nieuwe oorlog met Duitsland. Paragraaf 6 Fascisme en nationaalsocialisme Onderzoeksvraag: Waartoe leidde de economische crisis in Europa en in Duitsland en hoe reageerden andere Europese landen op het Duitse nationaalsocialisme? Nationaalsocialisme in Duitsland De klap van de crisis uit Amerika was voor het eerst voelbaar in Duitsland, wat leningen kreeg van Pagina 9 van 13

10 Amerika, door middel van het Dawesplan. De regering kon de problemen binnen het land niet oplossen en het leek alsof radicalere politieke stromingen daar wel voor konden zorgen. Na twee jaar hadden de nationaalsocialisten alle macht in handen en was de democratie omvergeworpen. Andere partijen werden vanaf nu verboden. Het onderwijs, de rechtspraak, de massamedia en de culturele instellingen werden gelijkgeschakeld op basis van de racistische ideologie van het nationaalsocialisme. Er ontstonden massaorganisaties waarin alleen nog maar de massa mee telde en niet meer het individu. Duitsers die zich hier tegen verzetten, werden opgepakt. De invloed van het parlement werd nihil. Om de schijn van de democratie te handhaven, werden in 1937 nog één keer verkiezingen gehouden, maar eigenlijk stond van te voren al vast de NSDAP zou winnen. Antisemitisme Door alle ontevredenheid na de oorlog en over het Verdrag van Versailles, gingen de Duitsers een zondebok aanwijzen, de Joden. Via propaganda werd de bevolking geïndoctrineerd met het antisemitisme (Jodenhaat). Er kwamen wetten waarin de Joden werden buitensloten van de samenleving, die werden in een nieuw nationaalsocialistisch jasje gestoken, ook wel de Neurenbergwetten genoemd. Duitsers met een Joodse achtergrond werden ineens buitengesloten van de normaalste zaken in het dagelijkse leven. Racisme De wetten waren gebaseerd op de rassentheorieën uit de negentiende eeuw, verschillen hadden te maken met de afkomst en het soort bloed dat je bezat. Door middel van discriminatie werd er nu dus onderscheid gemaakt tussen de Joden (Untermenschen) en de Duitsers (Übermenschen). Het bloed moest zuiver zijn, wat in hield dat je 100% Duits moest zijn, anders had je geen recht meer op een plek binnen het land. Internationale betrekkingen In het buitenland keek men met verwondering naar de antidemocratische en antisemitische politiek in Duitsland. Net als in Duitsland hadden ook andere landen te kampen met de economische crisis en politiek radicalisme. De Britten waren bang en voerden een politiek van appeasement, Duitsland te vriend houden door elke confrontatie te vermijden. Frankrijk had te kampen met stakingen, die slecht waren voor de economie. In de Sovjet-Unie was er geen sprake van crisis, de economie functioneerde er immers zelfstandig. Het nationaalsocialisme werd wel als bedreigend gezien. Maar in 1934 werd de Sovjet-Unie lid van de Volkenbond, maar een bondgenootschap sloot het niet. Expansie van Duitsland De nationaalsocialisten moesten zorgen voor het einde van de werkeloosheid, deze belofte werd nagekomen door overheidsinvesteringen te doen in werkgelegenheidsplannen die in werkelijkheid in dienst stonden van de herbewapening. Dit was tegen de afspraken uit het Verdrag van Versailles, maar niemand greep in. De staatsschulden van Duitsland liepen daarmee nog hoger op, hierdoor kwam in 1937 de betaling van grondstoffen uit het buitenland in gevaar, ze haalden namelijk grondstoffen uit Oost- Pagina 10 van 13

11 Europa. Deze expansie was in 1936 begonnen door het innemen van het Rijnland. In 1938 herenigde Oostenrijk zich met Duitsland (de Anschluss). Hierna stond de hereniging met het Sudetenland op de planning, in de Conferentie van München dreigde Hitler met een oorlog, als hij zijn plan niet uit mocht voeren. Daladier (Franrkijk), Chamberlain (Groot-Brittannie) en Mussoline (Rusland) gaven toe, om de internationale rust te bewaren. In het voorjaar van 1939 veroverde Hitler echter tegen alle afspraken in, niet alleen het Sudetenland, maar heel Tsjechië. Groot-Brittannië en Frankrijk riepen de expansie nu een halt toe, omdat duidelijk was dat Hitler op een oorlog uit was. De Geallieerden wilden een bondgenootschap met Stalin uit Rusland sluiten, maar hij was nog niet klaar voor een confrontatie met Duitsland. Echter sloot hij wel met Duitsland een niet-aanvalsverdrag, het Molotov-Ribbentroppact (23 augustus 1939). Het pact bevatte een geheime clausule over de verdeling van Polen en tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Paragraaf 7 Nederland , een verzuilde samenleving Onderzoeksvraag: hoe zag de Nederlandse samenleving er tussen de twee wereldoorlog uit en wat waren de invloed en de gevolgen van internationale gebeurtenissen zoals de economische crisis of de opkomst van het fascisme en nationaalsocialisme? Verzuilde samenleving De Nederlanders leefden tussen de twee oorlogen in, in een verzuilde samenleving, een isolement van de groep waarin ze geboren waren. - De katholieke - De protestants-christelijke - De socialistische (en communistische) - De overige (neutralen of liberalen) Contacten tussen de verschillende zuilen bestonden er nauwelijks, met uitzondering van de politiek. Iedere partij had zijn eigenlijk politiek, onderwijs, vakbond etc.. Nederlandse economie in crisis Na de oorlog ging het ook slecht met de Nederlandse economie. Als handelsland, ontbrak het Nederland aan buitenlandse kopers. Met het herstel van de wereldeconomie vanaf 1925, ging het wel beter. Tot in 1929 de Beurskrach plaatsvond, dit betekende een tweede wereldcrisis. In Nederland werd het pas in 1931 zichtbaar, toen de handel wegviel. Buitenlandse regeringen lieten de waarde van het geld dalen, maar de Nederlandse gulden bleef gekoppeld aan de waarde van het goud, de gouden standaard, omdat de regering van minister-president Colijn devaluatie onfatsoenlijk vond. De keerzijde van het beschermen van de munteenheid, was dat Nederland een duur land werd om mee te handelen. Toen het buitenland Pagina 11 van 13

12 importverboden instelde, steeg de werkeloosheid fataal. Er werden bezuinigingen ingesteld om de economische crisis te bestrijden. Ook werden er werkverschaffingsprojecten ingesteld. Uiteindelijk werd de gouden standaard pas na 1936 losgelaten. Hierdoor ging het bergopwaarts met de Nederlandse economie. NSB Tijdens de crisis werd ook in Nederland een fascistische partij opgericht, de NSB, geïnspireerd op de ideeën van Hitler en Mussolini. De partij werd niet erg populair, dit kwam door de verzuiling in Nederland. Elke zuil had namelijk al zijn eigen politieke partij. In de jaren dertig werd de NSB een kopie van de NSDAP en in 1936 werd de partij verboden. Nederlands-Indië Ook in de Nederlandse kolonie was er sprake van crisis en ook hier werden bezuinigingen doorgevoerd. De mensen binnen de kolonies hadden aangenaam kunnen leven, maar in de jaren twintig en dertig kwamen er steeds meer protesten. Er kwamen steeds meer opstanden binnen de kolonie. In 1927 werd de PNI opgericht, met Soekarno als leider, deze partij streef naar een zelfstandige staat zonder Nederlands gezag. Na de tweede wereldoorlog kwam deze staat er dan ook, Indonesië, met Soekarno als eerste president. Neutraliteit Omwille van zijn handelsbelangen kende Nederland een lange traditie van neutraliteit. Hoewel de Nederlandse regering oog had voor de gevaren van het nationaalsocialisme werd in 1933 het asielbeleid strenger naarmate het aantal Joodse vluchtelingen toenam. De regering durfde niet tegen Duitsland in te gaan, daarvoor was het land een te belangrijke handelspartner en bezat het te veel macht. Paragraaf 8 de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust Onderzoeksvraag: hoe verliep de Tweede Wereldoorlog en hoe vond de Holocaust plaats? De Tweede Wereldoorlog De oorlog begon op 1 september 1939 met het binnenvallen van Polen. Een paar weken later viel de Sovjet- Unie vanuit het oosten Polen binnen. In april 1940 werden Noorwegen en Denemarken veroverd en op 10 mei Nederland en België, eind juni gaf Frankrijk zich over. In het voorjaar van 1941 werd de Balkan veroverd en op 22 juni startte Operatie Barbarossa, het veroveren van de Sovjet-Unie, ondanks het nietaanvalsverdrag. Dit had opnieuw een Blitzkrieg moeten worden, maar de aanviel sloeg al snel neer toen het winter werd. Op 7 december raakten de Verenigde Staten in de oorlog betrokken, toen Japanse vliegtuigen de Amerikaanse vlootbasis Pearl Harbor aanvielen. Japan veroverde daarna in een snel tempo enkele Britse, Pagina 12 van 13

13 Franse en Nederlandse koloniën. De oorlog breidde zich steeds verder uit over meer continenten. In oktober 1942 werden Duitse troepen verslagen door een Britse generaal (slag om El Alamein). In 1943 keerden de Duitse kansen in de oorlog. De Russen versloegen in februari de Duitsers bij de Slag om Stalingrad, waarna de Geallieerden richting Duitsland gingen. Holocaust Vanaf het begin van de oorlog voerde Duitsland in alle bezette landen een antisemitisch beleid. In diverse landen werden Joden opgesloten in getto s en in andere landen werden ze neergeschoten. In 1938 vond de Kristallnacht plaats. In deze nacht werden Joodse winkels, synagogen, huizen, etc.. geplunderd en vernietigd onder leiding van de SA. De Duitsers zochten naar een nieuw middel om snel en efficiënt te moorden, dit middel werd gifgas. Hitler vroeg om een Endlösung en die kwam er. Tijdens de Wansee-conferentie van 20 januari 1942 kwam het idee van de genocide tot stand, een volkerenmoord. De Joden zouden gedeporteerd worden naar concentratiekampen en vanuit daar naar vernietigingskampen. Nederland tijdens de oorlog Toen op 10 mei de Duitsers binnenvielen, was dat voor iedereen een schok. De Nederlanders hadden namelijk verwacht dat ze in deze oorlog ook nog wel neutraal zouden blijven. In het begin leek de bezetting mee te vallen, de Duitsers gedroegen zich namelijk netjes. Tot het moment dat het antisemitisme ook in Nederland werd doorgevoerd. Er kwamen talloze maatregelen voor de Joden. Volgens de racistische opvattingen van de nazi s waren Nederlanders een Germaans broedervolk, dat ingelijfd kon worden in het Derde Rijk. De Nederlanders waren het hier echter niet mee eens en het verzet nam juist alleen maar toe. Einde Tweede Wereldoorlog Op 6 juni 1944 (D-Day) kwam er een tweede front in Europa. Geallieerde legers landden op de stranden van Normandië en rukten op naar Duitsland. In september 1944 werd het zuiden van Nederland bevrijd tot aan de grote rivieren. Het noorden leed in de Hongerwinter. Maar in het voorjaar van 1945 trokken de Geallieerde legers Duitsland binnen, precies toen de Russen daar ook waren gearriveerd. Op 2 mei veroverde de Russen de hoofstad Berlijn, waar Hitler op 30 april al zelfmoord had gepleegd. Op 7 mei tekende Duitsland de overgave, waarmee de oorlog in het westen voorbij was. In Zuidoost-Azië vochten de geallieerden legers nog tegen Japan. Toen de Amerikanen atoombommen op de steden Hiroshima en Nagasaki wierpen ( 6 en 9 augustus 1945), was de oorlog echt voorbij. Pagina 13 van 13