Feniks geschiedenis havo hoofdstuk 9 Oriëntatie:

Transcriptie

1 Feniks geschiedenis havo hoofdstuk 9 Oriëntatie: Oorzaken WO I: - Imperialisme 19 e eeuw - Groeiende nationalisme - Wapenwedloop - De bondgenootschappen. Toen de Oostenrijkse troonopvolger Franz-Ferdinand met zijn vrouw Sophie in Sarajevo werd vermoord was dat de druppel. Dit met eerder genoemde conflicten was rede van WO I. WO I ook wel loopgravenoorlog genoemd, iedereen gokte op snelle overwinning, maar in werkelijkheid groef iedereen zich in en schoot niemand wat op. Oorlog duurde 4 jaar. Resultaat WO I: - Miljoenen soldaten dood of verminkt - Revolutie in Rusland - Burgeroorlog - Hongersnood en chaos Keizer Wilhelm II trad af en emigreerde naar Nederland. Nieuwe staten kwamen zoals Joegoslavië en Tsjecho-Slowakije, Polen en Hongarije werden onafhankelijk. Verdrag van Versailles (1919) werd getekend om nieuwe oorlog te voorkomen. Verdrag echter te streng en Volkenbond (1919) kon geen conflicten oplossen. Economische crisis van 1929 in VS trof ook Europa. Goede voedingsbodem voor het linkse communisme en het rechtse fascisme en nationaal-socialisme. Toen nazi-duitsland Polen binnenviel in 1939 brak WO II uit. Grote volkenmoord (genocide) op de Joden (Holocaust). 8 Kenmerken: 1. Het voeren van twee wereldoorlogen. 2. De crisis van het wereldkapitalisme. 3. Het in praktijk brengen van de ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme. 4. De rol van propaganda en vormen van massaorganisatie. 5. Grote verwoestingen door massavernietigingswapens en betrokkenheid van burgers bij oorlog. 6. Racisme en discriminatie leidden tot genocide, vooral op de joden. 7. De Duitse bezetting van Nederland. 8. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme. Begrippen: Antisemitisme Bezetting Communicatiemiddelen Communisme Crisis Discriminatie Fascisme Genocide Ideologie Massaorganisatie massavernietigingswapens Jodenhaat. Vijandigheid tegen joden sinds christelijke jaartelling. Een gebied innemen en overheersen. Manier waarop en waarmee berichten worden doorgegeven. Politieke stroming waarbij de gelijkwaardigheid en het gemeenschappelijk bezit bovenaan staan (Rusland). Keerpunt waarna alles verandert, ook economisch. Ongelijk behandelen. Extreem nationalistische stroming die totalitair is. Geplande volkerenmoord. Een leer. Een enorm grote vereniging. Wapens die in korte tijd voor een groot aantal slachtoffers zorgt.

2 Nationaal-socialisme Propaganda Racisme Totalitarisme Wereldoorlog Fascisme + antisemitisme (nazi-duitsland). Reclame maken voor een partij of idee. Ongelijk behandelen op basis van ras en/of huidskleur. Totale macht in een land en de bevolking niks meer te zeggen heeft. Oorlog tussen veel landen over de hele wereld. 9.1 WO I werd niet gezien als echte oorlog, iedereen had er zin in en ging met plezier oorlog voeren. WO II riep echter angstgevoelens op. WO I was dus loopgravenoorlog, en had doden opgeleverd. Frankrijk en Groot-Brittannië probeerden na WO I ieder conflict met Duitsland uit de weg te gaan. Hitler wilde, nadat hij in 1933 aan de macht kwam, eigenlijk gelijk oorlog. Duitsland stapte uit de Volkenbond en Hitler zei dat de Duitsers Lebensraum nodig hadden. De Duitse economie werd vrijwel gelijk ingesteld om alleen wapens etc. te produceren. Omdat dat niet helemaal mogelijk was met eigen economie wilde Duitsland land veroveren. Europese landen waren tegen maar wilde geen nieuwe oorlog, en lieten het toe. Zo kon Hitler ongehinderd het Rijnland binnentrekken. Hitler zei al dat hij ook Oekraïne wilde, was meest vruchtbare grond voor graanproductie. Groot-Brittannië voerde politiek van appeasement. Elke internationale confrontatie werd gemeden. Frankrijk had zelf genoeg problemen met de regering, en zo kon Hitler dus ongestraft Oostenrijk inlijven in Hitler werd nog tot de orde geroepen tijdens de conferentie van München, eind 1938, maar kreeg juist Sudetenland van Tsjechoslowakije als hij zou stoppen. Hij ging juist wel door en veroverde hij in 1939 heel Tsjechoslowakije. Duitsland en Rusland onderhandelde over een niet-aanvalsverdrag in 1939, en even later werd Polen veroverd in een Blitzkrieg. Een paar weken later viel Rusland Polen van de andere kant binnen. Van april 1940 tot eind juni 1940 veroverde Hitler Noorwegen, Denemarken, Nederland, België en Frankrijk. WO I en WO II lijken niet veel op elkaar, Nederland bleef in WO I neutraal en dus de loopgraven in WO I. In het oosten waren geen loopgraven. Daar werd op open slagvelden gevochten. Begin 1917 kwam de Russische revolutie werd de tsaar afgezet, en kwam er een burgeroorlog. Daaruit kwam de Vrede van Brest-Litovsk. Duitsland sloot vrede met Rusland. Nu kon Duitsland zich volledig richten op het westen. En als Amerika zich niet had bemoeid met de oorlog had Duitsland gewonnen. 9.2 De VS stelden zich isolationistisch op, ze wilden geen rol spelen in de internationale politiek. West- Europa was het economische centrum van de wereld, meeste industriegebieden etc. Doordat het goed in Europa ging, ging het ook automatisch goed met Duitsland, en nam ook de macht van Duitsland toe. Duitsland industrialiseerde pas laat, maar kon wel mee met de andere landen, ook omdat er veel erts- en kolengebieden in het land waren. De Britse en Duitse economie waren met elkaar verbonden door middel van handel. De Duitse wapeneconomie liep gelijk met de groei van de zware industrie, waardoor de wapenwedloop met en tussen de grote Europese landen toenam. De Britten stopte met handelen met Duitsland om zo de economie te verzwakken, Duitsland deed wat terug met een duikbootoorlog, die trof alle handel over de wereld. De boeren moesten toen maximaal produceren en heel Europa ging er economisch in mee. Industrie was steeds meer op de oorlog gericht. Mannen gingen in het leger en vrouwen namen het werk in de fabrieken over, dit was ook het begin van het feminisme. Groot-Brittannië en Frankrijk leenden heel veel geld bij Amerika voor oorlogsmaterialen, en stonden dus aan het einde van WO I diep in de schuld bij Amerika. Ook

3 Duitsland had grote schulden. Dat kwam door het Verdrag van Versailles. Duitsland moest herstelbetaling doen aan Frankrijk, België en Groot-Brittannië. Het totale bedrag was 132 miljard goudmark in natura. Omdat Duitsland dat niet kon betalen, nam Frankrijk het Ruhrgebied maar over. Toen kwam het Dawesplan. Amerika leende Duitsland geld, zodat die weer Frankrijk en Groot- Brittannië konden aflossen. En die konden zo weer de schulden bij Amerika teruggeven. Het duurde alleen niet heel lang omdat in 1929 de Beurskrach was, Wall Street in de VS stortte in. En er was een economische crisis van 10 jaar. 9.3 Isme (stroming) communisme fascisme Nationaal-socialisme Afgeleid van Latijn: communis = gemeenschappelijk Italiaans: fascio = bundel of: Latijn: fasces = takkenbos (symbool voor macht en geweld) Latijn: nascor = geboren worden + oud-frans: societé = samenleving Het communisme hoorde bij Rusland. (Lenin en Stalin) Het Fascisme hoorde bij Italië. (Mussolini) Het nationaal-socialisme hoorde bij nazi-duitsland. (Hitler) Interbellum is de periode tussen de 2 wereldoorlogen in. Als je bij alle drie de stromingen het niet eens was met de leider werd je of naar een werkkamp gestuurd of vermoord. Omschrijving ideologie (doel) Bereiken van maatschappelijke gelijkheid door een wereldrevolutie Extreem nationalistische staat: het belang van het individu ondergeschikt aan de staat de staat geleid door een autoritaire leider Extreem nationalistische staat: het belang van het individu ondergeschikt is de staat de staat geleid door een autoritaire leider bepaalde bevolkingsgroepen op basis van uiterlijke kenmerken buitengesloten en vervolgd (racisme), met name de joden (antisemitisme)

4 9.4 Hitler gebruikte propaganda, hij liet alleen nog maar de goede dingen van Duitsland zien, en alles werd vastgelegd. De mensen werden gehypnotiseerd door Hitler. Dat kwam ook voor een gedeelte door intimidatie, dwang, onderdrukking en terreur die in Duitsland werd ontwikkeld. Alle speeches van Hitler waren te koop en te horen op de radio, er werden gratis artikelen hierover verspreid. Journalisten die niet tot Hitler behoorde kregen van a tot z te horen wat er wel en niet in hun artikelen mocht komen te staan. Ook de Duitse jeugd op school kreeg te maken met leerboeken vol nationaal-socialistische ideeën en werden verplicht om deel te nemen aan het Jungvolk, de Bund Deutscher Mädel en de Hitlerjugend. 9.5 In deze tijd zijn veel soorten wapens ontwikkeld. Zoals in WO I de vlammenwerper, duikboot en de tank. Maar het meest bekende in die tijd was wel het gifgas, ook wel mosterdgas genoemd. Soldaten werden hier ziek van maar er vielen nog geen doden. In WO I werden ook voor het eerst vliegtuigen ingezet, en in WO II konden ze niet meer zonder. Er werden massaal steden gebombardeerd, van beide kanten. Alle doden in Duitsland werden door minister van Propaganda, Goebbels gebruikt om de frontsoldaten te motiveren om door te gaan. Na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki was de kracht van de wapens enorm gegroeid, de atoombom maakte niet alleen een einde aan WO II, maar zorgde ook nog voor langdurige gevolgen in die plaatsen. 9.6 De nationaalsocialistische ideeën kwamen vanuit de 19 e eeuw, waar het racisme een belangrijke rol speelden. Omdat de joden niet zuiver waren van bloed, werden zij de zondebok. Er was voor hun geen plaats in het Derde Rijk. Hitler wilde als het kon alleen nog maar het Arische ras in zijn land, het Germaanse volk Herrenvolk. Dit volk moest als Übermeschen heersen. Mensen met joods bloed waren Untermenschen. De inwoners mochten ook alleen nog maar trouwen met het zuivere ras. Hitler begon een nieuw tijdperk met het Antisemitisme, Jodenhaat. Joden moesten een Jodenster dragen zodat iedereen kon zien dat ze slecht waren. Na de bezetting van Polen waren joden vogelvrij, iedereen mocht op ze schieten, ze mishandelen en vervolgen. Hitler had ook speciale eenheden, de Einsatztroepen om de joden te vermoorden. Joden werden ook gebruikt als proefpersonen, en als ze dood gingen jammer dan, ze pakte zo weer een nieuwe. Er werden chemische middelen getest op joden, die later in de concentratiekampen werden gebruikt als massavernietigingswapen. De SS kreeg in 1942 de leiding over de genocide. Vanuit getto s, Jodenwijken, moesten er 11 miljoen joden door worden gestuurd naar doorgangskampen en per train daarna naar vernietigingskampen. In het boek van Hitler, Mein Kampf, sprak hij al over het vernietigen van alle joden. Vernietiging van de joden kreeg later de naam Holocaust 9.7 Nederland werd overrompelt door de Duitse invasie, binnen een paar dagen gaf Nederland zich over, na de bombardementen om Rotterdam. Koningin Wilhelmina vluchtte naar Londen om vanuit daar toespraken te houden voor Radio Oranje. In het begin viel de Duitse bezetting best mee, maar vanaf 1941 kwamen er steeds meer regels, en werden de joden steeds meer vervolgd. De joden werden ontslagen uit de overheid, kregen te maken met razzia s, mochten op bepaalde plaatsen niet komen en moesten verplicht een gele ster dragen. Voor de overige Nederlanders was het ook een zware tijd.

5 Het leven kwam steeds meer in dienst te staan van de Duitse oorlogseconomie. Er ontstond een levendige zwarte handel, ze mochten wel meer dan de joden maar ook hun hadden verplichtingen. Mannen van 18 tot en met 45 jaar moesten verplicht werken. In de Arbeidsinzet. Het vermijden en verzetten tegen de Duitse regels werd steeds harder aangepakt. Het waren echter nog wel gewoon de Nederlandse bestuursinstellingen en de Nederlandse politie die ook tegen de joden moesten optreden. Als ze dat weigerde werden ze vervangen door NSB ers. De meeste mensen paste zich gewoon aan, accommoderen, terwijl er ook mensen collaboreerden dan werken ze tegen. Nederland werd in 2 stappen bevrijd, in september 1944 alles onder de rivier, het zuiden. En in mei 1945 de het noorden. Die maanden waren het zwaarst vanwege de Hongerwinter. 9.8 Tijdens de Russisch-Japanse oorlog in waar uiteindelijk Japan won, putte de jonge nationalisten in Azië vertrouwen. Nu wisten ze het, het westen was te verslaan. In WO I zijn veel mensen uit koloniën gehaald om te vechten met de Britten en de Fransen. Voor het eerst zagen ze dat de blanken ook wat deden, nu waren ze niet meer minderwaardig aan de blanken. Ook dit was een extra motivatie voor onafhankelijkheid. Doordat Japan had gewonnen van Rusland groeide de macht van Japan in Azië, het was industrieel het sterkste en had het machtigste leger van Azië. Ook Japan wilde uitbreiden en vielen in 1931 China binnen. Na het uitbreken van WO II was het de beurt weer aan Japan, ze vielen Nederlands-Indië binnen omdat daar veel delfstoffen zaten. Ze waren nu bevrijd van Nederland, maar moesten zich nu richten op de Japanse oorlogseconomie. Er waren nationalisten uit Indonesië die onafhankelijkheid wilden, en na dat Japan capituleerde gebeurde dat ook.