Hoofdvraag: Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten, ?

Transcriptie

1 HC Duitsland Hoofdvraag: Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten, ? tot 1871 Het duitse rijk bestaat uit kleine losse staatjes. Duitsland bestond eigenlijk nog niet. Nationalisme ontstond. Rijkskanselier Bismarck (minister van Pruisen) wil één grote Duitse staat Frans-Duitse oorlog. Bismarck provoceert Frankrijk dmv een telegram. Duitsland verslaat Frankrijk snel door samenwerking van meerdere Duitse staten. Redenen snelle winst: - Betere organisatie - spoorlijnen richting franse grens - sterker leger Franse keizer geeft zich over, maar de bevolking van Parijs vecht nog door. Parijs wordt omsingeld en uitgehongerd. De Duitsers besluiten genoegen te nemen met Elzas Lotharingen. De koning van Pruisen wordt tot keizer Wilhelm I gekroond in Versailles. Bismarck heeft het voor elkaar: Duitsland wordt een keizerrijk en grootmacht. vanaf 1871 Duitsland is een grootmacht Politiek: Grote staat middenin Europa met veel inwoners. Militair: Groot en modern leger. Ook veel spoorlijnen voor mobilisering. Economie: Snelle industrialisatie (begon al voor 1871, ging nu verder) Dit zorgde voor een verstoring van het Europese machtsevenwicht. Duitsland werd omgeven door sterke asmogendheden. Daarom werd een alliantiepolitiek gevoerd door Duitsland. Voor 1871: Buitenlandse politiek: Oorlog voeren voor eenwording duitse rijk Vanaf 1871: Buitenlandse politiek: Handhaving van het bestaande machtsevenwicht, zodat Duitsland niet aangevallen wordt. - Tevreden met nieuwe grenzen - Beginnen met het sluiten van allianties - Versterking van de positie van Duitsland - Handhaving vrede k.a. Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten, ? 1884 Conferentie van Berlijn Afspraken over verdeling van Afrika om machtsevenwicht te handhaven. Bismarck nam het initiatief hiervoor. Afspraken maken in plaats van vechten. Doelen:

2 - Geen oorlog tussen europese grootmachten - Kolonies voor Duitsland - Spanning te creëren tussen Groot-Brittannië en Frankrijk om de mogendheden te splitsen (minder risico massale oorlog tegen Duitsland). De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: Nationalisme Wilhelm I wordt opgevolgd door Wilhelm II. Tijdens Wilhelm I: Bismarck kon zijn gang gaan met alliantiepolitiek. Wilhelm I bemoeit zich vrijwel niet met de politiek. Tijdens Wilhelm II: - Wilhelm II gaat zich wél bemoeien met politiek. - Hij is tegen de alliantiepolitiek - Duitsland verdient een belangrijke plaats op het wereldtoneel De ambities van Wilhelm II gaan samen met: - Sterke groei van de Duitse economie - groeiend militarisme Frankrijk en GB (en andere omliggende landen) vonden dit niet een prettige ontwikkeling, vooral toen de Weltpolitik werd ingevoerd. Weltpolitik Vertaling: Wereldpolitiek. Buitenlandse politiek gericht op uitbreiding van het Duitse koloniale rijk. Modern imperialisme. Landen met koloniën hadden meer aanzien. Daarom wilde Duitsland meer koloniën om het aanzien te vergroten. Vooral GB was niet blij met deze ambities van Duitsland Invoering van de Vlootwet. Begin van systematische opbouw van de Duitse oorlogsvloot. De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie. De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: nationalisme Het voeren van twee wereldoorlogen Ondanks de groei van de vloot blijkt GB te sterk in Afrika. vanaf 1900 Weltpolitik meer gericht op Europa ipv Afrika. Toenemende spanningen tussen de Europese mogendheden. - Groeiend nationalisme wordt sterker bij veel europese burgers - Groeiend militarisme - Wapenwedloop. Ontstond dankzij de vlootwet, waarmee Duitsland GB uitdaagde wie de grootste vloot had. Wanneer Duitsland de

3 vloot uitbreidde deed GB dit ook, zodat ze tijdens een eventuele oorlog niet achter zouden lopen op hun tegenstander. - Bondgenootschappen Belangrijkste bondgenootschappen: 1. Centralen (ook wel Triple Alliantie genoemd) 2. Geallieerden (ook wel Triple Entente genoemd) Centralen: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië Geallieerden: Frankrijk, Rusland en GB. in 1914 zullen deze bondgenootschappen elkaar de oorlog verklaren. Juni 1914 September 1914 Servische moordaanslag op Oostenrijkse kroonprins Frans-Ferdinand brengt bondgenootschappen in beweging. In Oostenrijk-Hongarije (OH) wonen grote groepen serviërs die streven naar een groot Servië. Vandaar die moordaanslag. De Oostenrijkse regering vermoed dat de regering van Servië hier opdracht toe gegeven heeft. Oostenrijk verklaard Servië de oorlog. Oostenrijk had een bondgenootschap met Duitsland en Italië en wist dat deze landen hen zouden steunen tijdens de oorlog. Servië had een bondgenootschap met Rusland (Rusland beschermde slavische volkeren. Hierdoor verklaarden [Oostenrijk, Duitsland en Italië] samen [Servië, Rusland en daardoor Frankrijk en GB] de oorlog. Oorlog tussen alle europese mogendheden. Dit is aan het begin van Augustus De mobilisatie van de legers leidt tot groot enthousiasme onder de burgerbevolking. Waarom? - nationalisme - militarisme In Duitsland werd deze mobilisatie gedaan via het Von Schlieffenplan. Dit plan moest een tweefrontenoorlog voorkomen. Von Schlieffenplan Verwachting: Frankrijk mobiliseert sneller dan Rusland. We kunnen Frankrijk eerst verslaan en daarna is Rusland pas gemobiliseerd. Dan kunnen we dus 2x één front hebben. Plan: De Franse-Duitse grens was goed bewaakt met forten. Het plan was dus om door België heen Frankrijk in te trekken. Daarna zouden ze naar Parijs trekken. Dit alles moest binnen 40 dagen. Daarna zouden de Duitsers met de trein naar de oostgrens gaan. Von Schlieffenplan werkt niet. Waarom? - De Belgische tegenstand was heel sterk. Ze vochten hard terug en hadden zelf ook sterke forten. - De Russische mobilisatie gaat veel sneller dan verwacht. Een deel van het Duitse leger moet al eerder naar het oostfront. Hierdoor ontstaat alsnog een tweefrontenoorlog. Slag bij de Marne betekende het einde van het Von Schlieffenplan. Dit is een rivier in het noorden van Frankrijk en hier werd de Duitse opmars

4 gestopt door de geallieerden (Frankrijk en GB). Hierdoor verandert de bewegingsoorlog in een loopgravenoorlog. Slag bij de Marne Het voeren van twee wereldoorlogen Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens De eerste wereldoorlog heeft ingrijpende gevolgen voor zowel soldaten als het thuisfront. Soldaten: - bijna slachtoffers - enthousiasme verloren Thuisfront - Dorpen en steden in de frontlinie (weinig slachtoffers) - oorlogseconomie - Propaganda en censuur De Eerste Wereldoorlog was dus een totale oorlog oktober 1918 november november 11 november Oorlog verloopt niet goed voor Duitsland. Redenen: - Geallieerde zee-blokkade zorgt voor voedselschaarste. (tussen NL en Denemarken waarmee de Noordzee richting duitsland werd afgesloten dmv schepen) - Door deelname van de VS winnen de geallieerden terrein. Er komt eindelijk beweging in het loopgravenfront. Gevolg: Wilhelm II stelt een nieuwe regering aan die vredesonderhandelingen moet starten. Ondanks de vredesonderhandelingen moet de Duitse vloot ten aanval trekken tegen de Britse vloot. Duitse matrozen weigeren dit en daarmee is dit het begin van een opstand. Er komt een nieuwe socialistische regering. De geallieerden geven een voorwaarde voor vrede: Wilhelm II moet aftreden. Dit gebeurd ook en Duitsland wordt een Republiek. (Republiek van Weimar) Socialistische regering tekent een wapenstilstand met de Geallieerden Er is na de wapenstilstand veel onrust in Duitsland. - Socialistische regering wil de parlementaire democratie behouden. - Communisten (KPD) wilden net als in Rusland een communistische staat zonder parlement en politieke partijen. Januari 1919 Spartakusopstand Communisten proberen de macht te grijpen in Berlijn, maar dit mislukt

5 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën zoals communisme en fascisme/ nationaalsocialisme Ondanks de mislukking van deze machtsgreep is de onrust niet voorbij. Overal in Berlijn zijn opstanden. De Duitse regering besluit dat Berlijn niet veilig is, dus besluiten ze te verhuizen naar het stadje Weimar. Vanaf dit moment noemen wij Duitsland de Republiek van Weimar. Grote politieke problemen: - weinig vertrouwen in parlementaire democratie - veel regeringswisselingen. (tientallen) - veel antidemocratische partijen. Antidemocratische partijen 1. Communisten (KPD) 2. Oude conservatieve elite wil terug naar de tijden van het keizerrijk: - Minder macht voor politieke partijen - Meer macht voor de elite 3. Extreemrechtse nationalistische groepen waren teleurgesteld door de wapenstilstand. De regering had Duitsland verraden door zich over te geven. Binnen deze groepen wordt de dolkstootlegende geboren. Dit houdt in dat de nieuwe aangetreden socialistische regering Duitsland in de rug heeft gestoken door de wapenstilstand te tekenen Vrede van Versailles na de Eerste Wereldoorlog. Belangrijkste bepalingen: - Duitsland werd schuldig bevonden voor het uitbreken van WO1 (misschien niet helemaal terecht) - Duitsland moet enorme herstelbetalingen betalen. 132 miljard gouden marken die pas een paar jaar geleden zijn afbetaald. - Duitsland moet grondgebied en koloniën afstaan. De paarse gebieden moeten ze inleveren, bijvoorbeeld Elzas Lotharingen. - Duitsland mag slechts een klein leger hebben. De Frans-Duitse grens moest gedemilitariseerd worden.

6 De duitsers voelden zich vernederd door deze bepalingen. Gevolg: Massademonstraties. Het begin van de Weimar Republiek is dus zeer onrustig Duitsland had een achterstand in herstelbetalingen. De schuldeisers stonden er op dat er wel betaald werd en toen dat niet gebeurde Frankrijk en België bezetten het Ruhrgebied. Het Ruhrgebied was het meest belangrijke industriële gebied van Duitsland. Gevolg: - De Duitse arbeiders gaan staken omdat ze niet voor de Fransen/Belgen wilden werken. - De regering stond achter de arbeiders dus besloten de lonen door te betalen - De Duitse regering had geen geld om die lonen te betalen dus ze besloten geld bij te drukken. Hyperinflatie Voor dezelfde waarde van 1 gouden mark op 1 januari 1918 moest je 23 juli 1923 al gouden marken betalen. 4 maanden later moest je voor diezelfde waarde gouden marken betalen. Het geld was dus keer minder waard dan voorheen. Ging nie zo best dus Om Duitsland te helpen kwam Amerika met het Dawesplan. - Herstelbetalingen koppelen aan de draagkracht van de Duitse economie (economie goed veel betalen. Economie slecht weinig betalen). - Amerika gaf leningen aan Duitsland. Ongeveer 2,5 miljard werd geleend. Gevolg:

7 Economische driehoek tussen Amerika, Duitsland en de Schuldeisende landen (met name GB en Frankrijk). Dit zag er als volgt uit: De crisis van het wereldkapitalisme wordt hier later een gevolg van Economisch herstel zorgt voor een periode van stabiliteit in Duitsland. - weinig regeringswisselingen, politieke stabiliteit - groei van de economie - culturele bloei. Berlijn wordt samen met New York een centrum van cultuur Beurskrach (beurscrash) op Wallstreet leidt de economische wereldcrisis in. Gevolgen: - Internationale handel valt stil - VS willen geleend geld van Dawesplan terug Hierdoor wordt Duitsland extra hard getroffen door de economische wereldcrisis. Redenen: - Duitsland haalt een enorm deel van haar economie uit internationale handel - Duitsland moet Amerika terugbetalen. Een ander gevolg van de economische crisis was dat er opnieuw veel regeringswisselingen kwamen. Einde stabiliteit De Sociaal - Democratische regeringen van de Republiek van Weimar vindt hiervoor geen oplossing. het broze vertrouwen in parlementaire democratie verdwijnt. Gevolg: Anti-democratische partijen zoals de NSDAP (nationaal socialisme) en de KPD (communisten) krijgen steeds meer aanhangers Redenen: - Het vermogen van Hitler om grote groepen mensen toe te spreken. - Radio

8 - Massaal en doeltreffend gebruik van propaganda - Machtsvertoon van de SA (partijleger van NSDAP), een soort knokploeg. Beloften Hitler: - Herstel van de economische crisis (dus werk creëren) - Verwerping van het verdrag van Versailles. (=verbreken van de Dawesketting) - Een stabiele regering d.m.v. sterk leiderschap Hierdoor zal Duitsland weer de plaats op het wereldtoneel krijgen waar het volgens Hitler recht op had. Nationaalsocialisme Politieke stroming die een combinatie is van het fascisme en het antisemitisme. Belangrijke kenmerken van het fascisme: - ultra-nationalisme - ongelijkheid tussen mensen - één sterke leider - anticommunisme - handelen op gevoel ipv op verstand - geweld is een goede oplossing Aanvullende kenmerken van het nationaalsocialisme: - Lebensraum voor het Duitse volk (levensruimte voor het Duitse volk. - rassenleer met het Arische ras bovenaan 1933 De machtsgreep van Hitler Door de economische crisis en de beloften van Hitler werd de NSDAP steeds groter. NSDAP haalt in % van de zetels. Hitler wordt, met steun van de conservatieve elite, benoemd tot kanselier en schrijft nieuwe verkiezingen uit. Met deze verkiezingen wil hij de absolute meerderheid behalen. Concurrent: De communistische KPD. Rijksdagbrand KPD krijgt de schuld, maar dit is nooit bewezen. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/ nationaalsocialisme Gevolg: Burgerrechten worden afgeschaft door noodverordening. Dit betekent 2 dingen:

9 - Politieke tegenstanders mogen worden vastgezet - Beperking van de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting Dit was volgens Hitler om onrust te voorkomen. Het imago van de KPD wordt geschaad. Na de nieuwe verkiezingen heeft de NSDAP nog net geen absolute meerderheid, (44%). Parlement stemt in met de machtigingswet: - Regering kan zelf wetten maken, zonder de rijksdag. De regering mag zelf wetten maken zonder dat het Duitse volk hier invloed op heeft. - Wetten mogen afwijken van de grondwet. Einde van de democratie en van de Republiek van Weimar. Dit was het begin van Duitsland als totalitaire staat. Een staat die absolute macht heeft over de bevolking dmv propaganda en onderdrukking. vanaf 1933 Nazificatie /gelijkschakeling Organiseren van de samenleving volgens de ideologie van het nationaalsocialisme. Middelen: - Terreur en onderdrukking van andersdenkenden - censuur van kunst en media - grootschalig gebruik van propaganda Rijkscultuurkamer werd ingevoerd. Alleen journalisten, schrijvers, kunstenaars, artiest enz. mochten alleen werken als ze lid waren van de Rijkscultuurkamer. Je mocht alleen deelnemen wanneer je de ideologie van het nationaal socialisme aanhing. Iedereen die zogenaamde entartete kunst maakte mocht niet binnenkomen. Bijvoorbeeld: - Jazz - expressionisme en kubisme De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/ nationaalsocialisme Joseph Goebbels - minister van Volksvoorlichting en Propaganda - directeur van de Rijkscultuurkamer Hij was verantwoordelijk voor propaganda. Hij wist heel goed gebruik te maken van de nieuwe technologieën: - radio - film - televisie De terreur van de nationaalsocialisten

10 De eerste slachtoffers van de onderdrukking waren - politieke tegenstanders (communisten bijvoorbeeld) - Mensen die niet passen in de Duitse Volksgemeinschaft 1933 Volksgemeinschaft Ideale en harmonieuze samenleving die raszuiver is en zonder klassentegenstellingen. Voorbeelden van mensen die hier niet binnen vielen: - Joden en andere niet-ariërs - gehandicapten - Homo s en lesbiennes - geestelijken Deze mensen kwamen vaak terecht in plekken zoals Dachau Modelkamp voor de latere concentratiekampen Werkkamp, geen vernietigingskamp. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/ nationaalsocialisme Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden Onderdrukking van Joden - Boycot van winkels - ontslag ambtenaren 1935 Neurenberger wetten worden ingevoerd. - bepalen wie een echte Duitser is. - Beschermen van Duits bloed tegen mengen met vreemd bloed. Alleen zo kun je een sterk ras bouwen Gevolgen voor joden: - verliezen van burgerrechten - verbod gemengde huwelijken en sex 1938 vanaf 1933 toegang tot openbare voorzieningen verboden Buitenlandse politiek Hitler : Creëren van Lebensraum Verwerping van het verdrag van Versailles - Duitsland verlaat de Volkenbond - Invoering van de dienstplicht - Herbewapening van het leger - Duitse soldaten worden weer aan de Franse grens gelegerd tot 1939 vanaf 1939 Aansluiting van Duitstalige gebieden (Oostenrijk, Tsjechië) Overheersing van het Arische ras in Europa

11 Reactie van GB: Appeasementpolitiek - Oorlog voorkomen - Toegeven aan eisen van Hitler 1938 Conferentie van München Hitler wil aansluiting van Sudetenland bij Duitsland. Aanwezig: Duitsland, Italië, Frankrijk en GB Afwezig: Rusland (Stalin). Uitkomst: Hitler mag Sudetenland bij Duitsland voegen, mits hij niet de rest van Tsjecho Slowakije inneemt. Tevreden? Duitsland, Italië, Frankrijk en GB: Ja, want geen oorlog Hitler: Ja want die heeft er weer wat land bij. Het voeren van twee wereldoorlogen Stalin mocht niet deelnemen aan de beslissing over Sudetenland omdat hij communistisch was. Daarom besloot Stalin om met Hitler een afspraak te maken: Molotov-Von Ribbentroppact - Duitsland en de Sovjet Unie vallen elkaar niet aan - (geheim) verdeling van Polen tussen Duitsland en Sovjet Unie 1939 Duitse inval van Polen vanuit het oosten, russische inval vanuit het westen. Einde appeasement Begin tweede wereldoorlog Duitsland voert een Blitzkrieg. De door Duitsland veroverde gebieden worden volledig onderworpen aan het nationaalsocialisme. Behandeling van de bevolking door nazi s: West-Europa: Germaanse broedervolken, worden goed behandelt. Oost-Europa: Slavische ondermensen, worden slecht behandeld Operatie Barbarossa Duitse aanval op de Sovjet Unie, waarmee Hitler het Molotov-Von Ribbentroppact brak. Dit kon omdat west-europa onder controle was.

12 Radicaal anticommunisme van de nazi s komt nu samen met hu racistisch wereldbeeld. In de Sovjet Unie wonen namelijk veel joden. Begin van genocide op joden Juni 1944 Mei 1945 Wannsee-conferentie Geheime bijeenkomst van hoge nationaalsocialisten. Hier werd een lijst opgesteld waarin stond hoeveel joden er in elke land van Europa woonden. Doel: Definitieve oplossing van het joodse vraagstuk (oftewel, hoe halen we ze weg) Verwijdering van Joden uit de Duitse Volksgemeinschaft Evacuatie van joden naar het oosten onder toezicht van de SS genocide op joden in vernietigingskampen die voor dode joden zorgt. De Duitse opmars in Europa verloopt snel. De enige vijanden zijn uiteindelijk: Westfront: GB en de US Oostfront: Sovjet Unie (na schending Molotov-Von Ribbentroppact) Slag bij Stalingrad Duitsers leiden een zware nederlaag tegen de Russen. Duitse opmars aan het oostfront is gestopt, en wordt vervolgens teruggedrongen. D-day vormt het begin van de definitieve geallieerde doorbraak aan het westfront. Tweede Wereldoorlog loopt uit op een totale nederlaag voor Duitsland. Duitse overgave Hierna ligt de toekomst van Duitsland in de handen van de geallieerden, wat een opzet geeft aan de Koude Oorlog.