Verwoestingen door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van burgers bij de oorlog.

Transcriptie

1 Samenvatting door K woorden 1 november ,2 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Paragraaf 1, De eerste wereldoorlog ( ) Het voeren van twee wereldoorlogen. vb. De eerste wereldoorlog was een oorlog met zowel loopgraven als met nieuwe technologische verbeteringen (tank, gifgas), waarbij de centralen tegen de geallieerden vochten. De oorlog eindigde met het verdrag van Versailles, wat juist uiteindelijk resulteerde in de tweede wereldoorlog. Verwoestingen door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van burgers bij de oorlog. vb. Omdat de mannen tijdens de Eerste Wereldoorlog niet konden werken werden vrouwen en kinderen in de fabrieken aan het werk gesteld. Iedereen was zo betrokken bij de oorlog. Soldaten begingen veel wreedheden en richtten met massavernietigingswapens nog grotere verwoestingen aangericht. Tijdens de zomer van 1914 begon de 1 e wereldoorlog. Door de industrialisatie en de technologische vernieuwingen vond er een wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet Unie plaats, waarbij de landen oorlog zagen als een gerechtvaardigd middel om nationale belangen vast te stellen. Tijdens de oorlog ontstonden er twee blokken: (1) Duitsland en Oostenrijk-Hongarije tegen (2) Frankrijk en Rusland. Dit kwam doordat tijdens de Frans-Duitse oorlog, Duitsland Elzas-Lotharingen had afgepakt waardoor Frankrijk revanche wilde. Duitsland vreesde omdat het tussen Fr en Ru lag en sloot een verbond met Oostenrijk-Hongarije. Rusland was toentertijd al een mogendheid met een sterke industrialisatie en Duitsland volgde dit voorbeeld. Groot Brittannië was al bang voor Duitsland op gebied van zee-prestaties en Duitsland zorgde er hierdoor voor dat deze angst niet af nam. Alsof dit allemaal nog niet onduidelijk genoeg was, speelde er nog meer. In OH werd de kroonprins Franz Ferdinant doodgeschoten door een lid van een terreurgroep uit Servië Oostenrijk (bondgenoot OH) wilde Servië een lesje leren, en Duitsland garandeerde OH steun. Servië kreeg daarentegen weer steun van Rusland dat weer hulp kreeg van Frankrijk. 4 weken na de moord mobiliseerden de landen hun legers, en kon één aarzeling al fataal zijn. Duitsland wou Frankrijk binnenvallen, en besloot dat de kortste manier door het neutrale België was. Dit was de doorslag voor GB en vanaf dit moment vochten de Geallieerden (GB, Fr, Ru) tegen de centralen (Du, OH). Alle Europese landen (en hierdoor ook hun kolonies) gingen mee doen en er was sprake van de 1 e wereldoorlog. De oorlog was anders dan andere oorlogen. Door 200km loopgravenstelsels werd onafgebroken keihard gevochten en het westfront bleef dan ook muurvast zitten. Het oostfront (met Ru0) bezweek door een hongersnood en de Tsaar trad af. Lenin kwam aan de macht en sloot in ruil voor grote lappen grondgebied vrede met de Duitsers. Hierdoor Pagina 1 van 7

2 trokken de Duitse troepen naar het westfront en behaalden ze flink wat terreinwinst. In Augustus begonnen de geallieerden met de tegenaanval, waarbij ze steun kregen van de VS en waarbij ze 100en tanks ter beschikking kregen (een nieuwe Britse uitvinding). De Duitsers zagen dat een nederlaag moest komen en probeerden vrede te sluiten. Ondertussen viel OH uiteen en kwamen mensen in Duitsland in opstand. De keizer wist het allemaal niet meer en vluchtte naar het neutrale Nederland. Een dag later, 11 november ging er een wapenstilstand in. De 1 e wereldoorlog was een oorlog zoals nooit tevoren. Nooit waren er zo veel mensenlevens verspilt in een oorlog. Zowel de centralen als de geallieerden bliezen forten op en deden alles om terrein te winnen. bij de Somme vielen meer dan doden zonder dat er terreinwinst werd geboekt. Nieuwe ontwikkelingen waren razen populair en gifgassen werden een nieuwe techniek om de tegenstander leeg te laten bloeden. Ook kwam er een onderzeeëroorlog op gang. Nadat enkele Amerikaanse schepen waren geraakt, verklaarde ook de VS Du de oorlog. Omdat de legers uit mannen bestonden moesten de achterblijvers de taken in de fabrieken overnemen. Dit zorgde ervoor dat de vrouwenemancipatie op gang kwam. De economie werd volkomen op de oorlog ingericht en er werden (vooral in Nl) enorme hoeveelheden wapens geproduceerd, waardoor consumptiemiddelen moesten wijken. Hierdoor was tijdens de oorlog het leven erg zwaar. Ook werden havens geblokkeerd waardoor ook via deze manier geen voedsel te troepen kon bereiken en stierven van de honger en vaak werd mede hierdoor uit angst gehandeld. Zo werd in Leuven een dorp uitgemoord en gedeporteerd vanwege een ongelukkig schot van een inwoner. Overlevenden van de oorlog hebben tot op de dag van vandaag psychologische klachten. Doordat Duitsland de oorlog zou hebben gestart moest t het verdrag van Versailles tekenen. Dit verdrag hield in dat: - Duitsland moest toegeven dat het als enige schuld had aan de oorlog; - Duitsland enorme herstelbetalingen moest doen; - Duitsland maar een heel klein onbewapend leger mocht hebben; - Duitsers niet in het Rijnland mochten komen; - Frankrijk Elzas-Lotharingen terug kreeg; - Duitsland al zijn kolonies moest afstaan; - Er om de vrede te bewaren een bond, de Volkenbond werd opgericht (voorloper EU) waarvan Duitsland geen lid mocht worden. Paragraaf 2, De economische wereldcrisis De crisis van het wereldkapitalisme. vb. De jaren 1920 waren een tijd van optimisme, bloeiend kapitalisme en een groeiende de wereldeconomie, maar in 1929 ontstond in de VS een economische crisis. Door de internationale economische banden liep deze in veel landen uit op een langdurige en diepe depressie met massale werkloosheid en armoede. In een aantal landen reageerden regeringen op de crisis door te bezuinigen op hun uitgaven. Andere regeringen bestreden de crisis door in te grijpen in de economie, zoals het met geld scheppen van werkgelegenheid. Pagina 2 van 7

3 In 1929 begon er een wereldcrisis. Er vond massale armoede en werkloosheid plaats. Maar hoe kwam dit? Hoewel na de oorlog er een crisis plaatsvond, was er vanaf 1924 sprake van een enorme welvaartsstijging. Vooral in de VS gingen mensen massaal geld uitgeven en door de invoering van bijv. een elektriciteit netwerk werden er nieuwe producten zoals broodroosters en koelkasten aangeboden op de markt. Mensen spendeerden nu ook geld aan gezelligheid, zoals naar de film gaan. Deze tijd wordt ook wel de roaoring twenties genoemd. Europa volgde de VS redelijk snel, maar had niet te maken met zó een snelle voortuitgang. Het leek zo goed te gaan. Aandelen werden veel meer waard en alles zag er zonnig uit op Wall Street. Toch staat 24 oktober 1929 bekend als de zwarte donderdag. Omdat de aandelen minder waard werden gingen mensen massaal hun aandelen verkopen wat tot een vicieuze cirkel leidde. Mensen hadden de aandelen gekocht met geleend geld van de staat, en konden dus niet terugbetalen. Aandelen zakte tussen1929 en 1932 tot wel 95%! Mensen in het hele land en in de hele wereld hadden en er last van en leefden in bittere armoede. De mensen werden massaal ontslagen, maar degenen die niet werden ontslagen hadden geluk: dalende prijzen! Omdat de landen hun eigen hachje wilden beschermen subsidieerden ze eigen producten en weerden ze zie van de koloniën. Dit zorgde ervoor dat de hele wereld last had van de crisis. Ook leningen van landen konden niet meer worden betaald, zo moest Du de VS herstelbetalingen terugbetalen die ze als lening hadden gekregen, maar de VS wou deze direct terug. Dit zorgde er weer voor dat Fr en GB hun leningen aan Du moesten betalen, wat niet kon. Er werd geld bijgedrukt wat weer leidde tot inflatie. Enz. Enz. Europa dacht dat wanneer de prijzen zouden dalen, de mensen steeds meer zouden gaan vragen. Hierdoor moesten kleine bedrijven failliet gaan en lonen worden verlaagd. De economie zou zichzelf herstellen. Zo grepen ze niet in bij de crisis. Toen ze zagen dat het niet hielp lieten ze de waarde van hun munt zakken, wat goed zou zijn voor de internationale handel. Ook dit hielp niet. Pas toen Roosevelt president werd en The New Deal invoerde leek het einde in zicht. De VS gaf financiële steun en redde de resterende banken. De economie trok aan en de rest van de wereld volgde dit voorbeeld. Het ging Europa echter niet zo goed en snel als in de VS. De enige landen die echt baat leken te hebben waren Nazi Duitsland (door de snelle bewapening) en de Sovjet Uni (geen kapitalisme meer). Paragraaf 3, De totalitaire systemen De totalitaire ideologieën communisme, fascisme en nationaalsocialisme. vb. Na de Eerste Wereldoorlog werden de ideologieën van het communisme, fascisme en nationaalsocialisme in praktijk gebracht in de Sovjet-Unie, Italië en Duitsland. In deze totalitaire staten wilde de overheid een totale controle van de maatschappij, inclusief het denken en doen van alle mensen. Kenmerkend voor het systeem waren brute onderdrukking en verheerlijking van de leider. De oorlog bracht in Europa een antidemocratisch monster voort: het totalitarisme, met de bovenstaande ideologieën. In Rusland kwam zo Lenin aan de macht en onderwierp met bloederige oorlogen Georgië en Oekraïne aan zich. Hij noemde zijn land de Sovjet-Unie (in naam van de vrije staten), maar het was eigenlijk een strak geleide eenpartijstaat. Ook in Italië begon het. De oorlogsveteranen waren niet tevreden en Mussolini speelde hier mooi op in. Hij kreeg met zijn fascistische beweging enorme aanhang en met de mars op Rome dreigde hij met geweld als hij niet aan de macht zou komen. Eenmaal aan de macht verbood hij alle partijen en vestigde hij (el duce) een dictatuur. Hitler volgde dit voorbeeld in Du. Hij probeerde met zijn partij, de NSDAP, een mars op Berlijn maar faalde hierin en werd Pagina 3 van 7

4 opgepakt. Toen hij vrij kwam had zijn partij bijna geen aanhang meer (gay twenties). Toch kreeg hi weer veel aanhang en president Hindenberg benoemde hem als regeringsleider. Ook Hitler verwierf erg snel de alleenheerschappij, en later na nam hij Hindenberg zijn positie over. Nazisme (nationalisme en fascisme gecombineerd) werd in Du geheel aanbeden. Hitler dacht net als Mussolini dat zijn land een rijk en machtig verleden had gehad. Hij liet zich benoemen tot Führer en richtte de SS op, waarvan alleen zuivere Arisch mannen lid konden worden. Hij had daadwerkelijk het idee dat hij minderwaardige rassen moest uitroeien (Joden, Zigeuners, Slaven) en probeerde met zijn Derde Rijk een klasseloze maatschappij te creëren waar iedereen in vrede en welvaart zou leven. Lenin (later Stalin), Hitler en Mussolini werden tot in het absurde geërd. Alles in de staat, van economie tot vrijetijdsbesteding moest in het teken van de staat staan. Orders werden blind uitgevoerd en individuele vrijheid betekende niets in hun ogen. Het totalitarisme betekende echter wat anders, wan hier had alles toch wel nog een beetje vrijheid In het Derde rijk werd de staat d.m.v. censuur beschermd. Oude elites hielden hier hun positie, maar in de SU was dit compleet anders. De kerk, de oude elite, alles werd vervolgd en geregeerd door de communistische partij. In de SU had iedereen wat te vrezen, terwijl in het derde rijk, eigenlijk alleen de minderheidsgroepen wat te vrezen hadden. Stalin vervolgde iedereen op de grond van belachelijke beschuldigingen, en de mensen kregen geen zaak etc. Stalin bedacht zelfs een vijfjarenplan. Hierbij zou de landbouw moeten worden gecollectiviseerd en door de belachelijke plannen stierven miljoenen mensen van de honger. Men kan nu eenmaal niet 5 jaar in de toekomst kijken! Paragraaf 4, Propaganda en communicatie Propaganda- en communicatiemiddelen en massaorganisatie. vb. Door de verbeterde communicatiemiddelen in de industriële samenleving kwamen in het begin van de 20e eeuw massapropaganda en massaorganisaties tot ontwikkeling. In de totalitaire staten was de propaganda alomtegenwoordig en moest iedereen lid worden van massaorganisaties. In de 19 e eeuw werd propaganda en massaorganisatie groter dan ook tevoren. Er werden zelfs verenigingen, scholen, vakbonden en politieke partijen voor rassen en kleuren opgericht. Ook in GB was er sprake van propaganda. Met het propaganda bureau werden andere landen afgeschilderd als Hunnen en Barbaren. Tijdens het interbellum bereikte het echter een compleet nieuw stadium. Er was algemeen kiesrecht, goedkope kranten en invloed van media. Er kwam geluidsfilm en mensen gingen massaal naar de bioscoop: makkelijke propagandamogelijkheden. Ook via de radio (nieuw) kon makkelijk propaganda worden verspreid naar zo goed als iedere huiskamer. In de SU, Italië en Du werd alles gesimplificeerd en was alles goed-kwaad, wij-zij etc. Tegenstanders werden compleet zwartgemaakt. Stalin werd zelfs als zon der mensheid geprezen, terwijl hij miljoenen mensen vermoordde. In Du moesten jongeren bij de Hilterjugend en moest iedereen naar film over hoe goed alles wel niet was. Zomers werden doorgebracht in vakantiekampen, padvinderij en militaire training. Paragraaf 5, Verzet tegen het imperialisme Pagina 4 van 7

5 Verzet tegen het West-Europese imperialisme vb. In het interbellum groeide in de kolonies in Azië verzet tegen het imperialisme, terwijl dit in Afrika nog nauwelijks voorkwam. Het nationalisme kwam op doordat inheemse jongeren Europees onderwijs kregen, waardoor ze westerse ideeën leerden kennen, en werd versterkt door de Eerste Wereldoorlog waarin Fransen en Britten soldaten uit kolonies nodig hadden. In Brits-Indië gaf de Britse regering de Indiërs rechten, maar de nationalisten onder leiding van Gandhi wilden onafhankelijkheid. Met hun non-coo peratie dwongen ze de Britten tot verdere onderhandelingen. Dit voorbeeld werd in NI gevolgd door de nationalisten onder leiding van Soekarno. Door zijn eis om onafhankelijkheid werd hij opgepakt en verbannen. Toen Nederland 300 jaar had geregeerd over Indië kwamen er opstand. Ze waren redelijk onverwachts want de meeste inwoners waren aardig en vriendelijk. Er ontstond na he vertrek van De Jonge, een gouverneur-generaal, een nationalistische beweging die streed voor vrijheid. Dit gebeurde ook in de andere kolonies van andere landen. Omdat jongeren in de kolonies Europees les kregen en sommigen zelf in Europa gingen studeren groeide het nationalisme. Ze wisten namelijk dat dit nooit in hun kolonies zou gebeuren. Door VS president Wilson en Gandhi en dit alles wekte de hoop op onafhankelijkheid. Met Gandhi als voorbeeld kwam er een politieke partij in Nederlands Indië (NI) aan de macht. Ze probeerden met propaganda te laten zien dat de Indonesiërs één volk waren, ongeacht wat dan ook. Ze zouden lang genoeg hebben geleden onder racisme en blank superioriteitsgevoel. Nederland sloeg de opstand hard neer en verbande burgers zelfs naar afgelegen oerwoud-kampen. Toen Japan later NI binnenviel om te veroveren, werden ze soms zelfs als bevrijders gezien! Paragraaf 6, De Tweede Wereldoorlog (zelfde als 1) Hitler noemde het verdrag van Versailles het Dictaat van Versailles en wilde revanche. De 2 e Wereldoorlog is hier het gevolg van. Hij lapte het verdrag meteen aan zijn laars. Hij liet de Wehrmacht het Rijnland binnenvallen, Oostenrijk met de Anschluss bij Du voegen en bewapende Du immens. Hij geloofde niet dat Duitsland had verloren in WO1 maar dat het was verraden: er waren geen vijandige troepen op Duits grondgebied geweest (de dolkstootlegende). Andere mogendheden deden niets. GB wou niet ingrijpen omdat het te zwak zou zijn en niet wou samenwerken met Stalin. Hitler wou het Sudetenland hebben maar Fr en GB stonden dit niet toe. Op het laatste moment kwam Mussolini tussen beiden en er werd op de vredesconferentie in München afgesproken dat Hitler niets zou doen als hij het Sudetenland kreeg. Later na viel hij toch Polen binnen en WO2 was begonnen. Duitsland had een ware Blitzkrieg. Ze vielen landen binnen weken nog dagen binnen en Fr was binnen 5 weken overgenomen. Hitler was op het continent oppermachtig maar GB kreeg hij maar niet te pakken. Hij maakte de fout om Ru in de winter binnen te vallen en zijn opmars viel stil door de enorme kou. Toen Japan (bondgenoot Du) Pearl Harbor bombardeerde verklaarde hij ook de VS de oorlog. Kampen werden gevormd: (1) de geallieerden [VS, GB, SU] en de (2) asmogendheden [ DU, JA, IT). Toen Du de slag om Stalingrad verloor bleek de Duitse onafwendbaar. Hitler wou echter dat zijn land tot het bittere eind door vocht. Op 6 juni 1944 (D-day) vielen de geallieerden het Derde Rijk binnen. De oorlog eindigde pas op 2 mei 1945, toen Hitler zichzelf doodschoot. Japan vocht echter door, pas op 15 Pagina 5 van 7

6 augustus werden hier de wapens neergelegd. De oorlog leek te erg om waar te zijn. 54 miljoen mensen vermoord, waarvan een merendeel onschuldige burgers. Pas toen er een atoombom (nieuw) op Nagasaki werd gegooid, capituleerde Japan. In het oostfront werd veel bruter gevochten dan het westfront. De Duisters zagen de mensen als minderwaardig en schoten ze zonder reden dood of lieten ze achter prikkeldraad wegrotten. Het grootste deel kwam om in de werkkampen. In de SU speelde een soortgelijk iets: krijgsgevangenen (en dat waren er nog al wat) waren verraders en zij en hun hele familie moesten worden uitgeroeid/gearresteerd. Ook Japan kon er wat van. Paragraaf 7, De Holocaust Racisme, discriminatie en genocide, in het bijzonder op de joden. vb. De nazi s hingen een nieuw racistisch antisemitisme aan. Ze wakkerden het eeuwen oude antisemitisme in Duitsland aan. Na de machtsovername van Hitler in 1933 werden joden systematisch getreiterd en gediscrimineerd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloten de nazi's om alle joden in Europa te vermoorden. Joden werden verzameld in wijken en kampen en werden afgevoerd naar vernietigingskampen in Polen. Tijdens de Holocaust werden zes miljoen joden vermoord. Ook Zigeuners werden vervolgd en massaal vermoord. De joden zijn altijd al als minderwaardig gezien. Ze hadden lange tijd in getto s moeten wonen en pas in de 18 e eeuw kregen ze fatsoenlijke burgerrechten. Ze werden gezien als woekeraars en geldwolven. Ze raakten oververtegenwoordigd in de kunst en wetenschap. Alle negatieve beelden kwamen samen in het antisemitisme van de Nazi s. Ze kregen dan ook veel steun. Dit was goed te zien tijdens de Kristallnacht: in heel Duitsland werden synagogen en joodse winkels geplunderd en in brand gestoken. Het leek volkomen toevallig, maar was compleet uitgedacht door de Nazi s. De joden die het hadden overleefd kregen een boete, voor de schade die het had aangericht. Het had de weg naar de Endlösung vrijgemaakt. Joden werden in getto s gestopt waar ze stierven van de honger en slechte omstandigheden. Alle joden moesten volgens de Nazi s vernietigd worden en dit moest zo efficiënt mogelijk. Concentratie- en werkkampen werden opgericht door het hele rijk. Paragraaf 8, De bezetting De Duitse bezetting van Nederland vb. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland ( ) werd het leven onder de nazidictatuur steeds moeilijker. Van de Nederlanders collaboreerde een klein deel met de bezetters; een klein deel kwam actief in verzet. De meeste Nederlanders pasten zich voortdurend aan de nieuwe omstandigheden aan. Terwijl de nazi's steeds harder optraden, werden de anti-duitse gevoelens sterker. Van de joodse Nederlanders werden er meer dan door de nazi's vermoord. Op 10 mei 1940 werd NL door DU binnengavellen. Koningin Wilhelmina ging tegen haar wil in naar Londen en de rechtsstaat werd buiten werking gesteld. De bezetting was begonnen. Toch gedroegen de Duisters zich netjes. Huidige leiders mochten blijven, maar moesten trouw zweren aan de Duitse staat. In 1941 werd echter de Uni Pagina 6 van 7

7 verboden, waarvan Nederlanders lid waren, omdat ze geen soldaten voor het oostfront wilden werven. Er kwamen langzaam steeds meer consequenties en de anti-duitse gevoelens namen toe. Toen het zuiden van NL al was bevrijd werd het dieptepunt bereikt: de Hongerwinter. Wanneer de Nederlanders iets deden dat niet mocht, zoals anti-duitse gedachtes uitten, in het geheim pamfletten uitgeven, joden laten onderduiken etc., sloegen de Duitsers sterk terug. De Hongerwinter is er hier een van. De transporten van voedsel werden door de Duitsers gewoon stilgelegd. NSB ers namen de plaatsen in van Joodse burgemeesters etc. (collaboratie), en er kwam kopgeld voor elke ingeleverde/aangegeven jood. Hiervoor waren zelfs speciale politieafdelingen opgericht. Joden moeste sterren dragen, kregen een J in hun paspoort en werden gedeporteerd. Anderen moesten een Ariërverklaring tekenen. Sommige joden gaven zichzelf aan, anderen doken onder en anderen werden tijdens de Razzia opgepakt. Meestal was vergassing het laatste wat de joden mee maakten. Pagina 7 van 7