Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 12 MEI 2014 S F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. S F 1. SOPHIA INVEST nv, 2. SOPHIA MANAGEMENT nv, 3. SOPHIA FINANCE nv, 4. SOPHIA ENGINEERING nv, 5. SOPHIA AUDIT nv, Mr. Pierre Van Ommeslaghe, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen PARTENA vzw, Mr. Paul Alain Foriers, advocaat bij het Hof van Cassatie.

2 12 MEI 2014 S F/2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen de arresten van het arbeidshof te Brussel van 18 november 2011 en 23 april Advocaat-generaal Jean Marie Genicot heeft op 9 april 2014 een schriftelijke conclusie neergelegd. Afdelingsvoorzitter Christian Storck heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Jean Marie Genicot heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDEL De eiseressen voeren een middel aan dat luidt als volgt: Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 1200, 1206, 2244 tot 2249, inzonderheid 2249, van het Burgerlijk Wetboek; - de artikelen 2, 3, 15, 1, derde lid, en 16, 2, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen; - de artikelen 517 en 518, 3, van het Wetboek van vennootschappen. Aangevochten beslissingen Het bestreden arrest van 18 november 2011 verwerpt de door de eiseressen aangevoerde exceptie van verjaring en verklaart de vordering van verweerster voor de periode vanaf 1 januari 2000 bijgevolg ontvankelijk, op grond dat: 11. De eiseressen betogen dat de oorspronkelijke vordering gedeeltelijk verjaard is aangezien volgens hen de dagvaarding om te verschijnen, betekend op 6 februari 2008, de eerste stuitende akte is die tegen hen werd ingesteld; De verweerster voert aan dat de verjaring gestuit werd met de aan de vennootschap Groupinvest betekende dagvaarding en de schulderkenning van 18 februari 2008; Toepasselijke beginselen 12. Volgens artikel 16, 2, koninklijk besluit nr. 38 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen verjaart de vordering van de bijdragen en verhogingen na vijf jaar te rekenen vanaf de 1e januari die volgt op het jaar waarvoor zij verschuldigd zijn. De verjaring wordt gestuit 1 op de wijze bepaald in de artikelen 2244 en volgende, Burgerlijk Wetboek; 2 met een aangetekende brief waarbij het organisme dat belast is met de inning van de door de betrokkene verschuldigde bijdragen opvordert;

3 12 MEI 2014 S F/3 Opdat het in de voormelde wettelijke bepalingen bedoelde aangetekend schrijven of aangetekende brief als stuiting van de verjaring in aanmerking kan worden genomen, dient deze namens het organisme of instituut ondertekend te zijn door een hiertoe bevoegde persoon, ongeacht het feit dat blijkt dat het organisme of het instituut de afzender is (Cass., 22 september 2003, S N). 13. Uit artikel 15, 1, derde lid, koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen blijkt dat de rechtspersonen hoofdelijk gehouden zijn tot de betaling van de door hun vennoten of mandatarissen verschuldigde bijdragen; die bepaling legt aan de gevolgen van de ingestelde hoofdelijkheid geen verdere beperking op (zie Cass., 6 juni 1988, AC., , p. 1285); Volgens artikel 1206, Burgerlijk Wetboek, stuiten vervolgingen tegen een van de hoofdelijke schuldenaars de verjaring ten aanzien van allen; Zo wordt de verjaring voor rechtspersonen gestuit door iedere handeling die de verjaring stuit ten aanzien van de vennoot of mandataris (zie Cass., 14 januari 2002, S F) of andere persoon die tot dezelfde schuld hoofdelijk gehouden is; In tegenstelling tot wat de eiseressen aanvoeren, is de hoofdelijke aansprakelijkheid niet afhankelijk van het vooraf instellen van een procedure tegen de zelfstandige werknemer; 14. Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de afstand van de verjaring en de verjaringsstuitende werking van een eventuele schulderkenning: Volgens artikel 2220, Burgerlijk Wetboek kan men vooraf geen afstand doen van de verjaring: men kan wel afstand doen van een verkregen verjaring; Er kan slechts sprake zijn van afstand van de verkregen verjaring in de zin van artikel 2220 van het Burgerlijk Wetboek voor feiten die voor geen enkele andere uitleg vatbaar zijn; Zo mogen de partijen geen afstand doen van de reeds verlopen tijd van een verjaring die van openbare orde is (zie Cass., 3 februari 1950, A.C., 1950, 1, 358); Volgens artikel 2248, Burgerlijk Wetboek, stuit overigens de erkenning van het recht van hem tegen wie de verjaring loopt, door de schuldenaar of de bezitter gedaan, de verjaring. De schulderkenning moet zeker zijn (zie Cass., 18 november 1996, A.C., p. 439); Ze heeft slechts een stuitende werking ten aanzien van een schuld die nog niet verjaard is. Daar heeft het arbeidshof op gewezen in zijn arrest van 14 augustus 2009: De schulderkenning stuit de verjaring, omdat diegene die de schuld erkent elke wilsuiting van de schuldeiser overbodig maakt om de betaling van de schuld daadwerkelijk te verkrijgen. Maar ze heeft geen uitwerking op de verworven verjaring (vertaling).; Ten slotte, stuit de schulderkenning niet een verjaring die de openbare orde raakt tenzij een uitdrukkelijke bepaling daarin voorziet (Cass., 13 november 1995, A.C., nr. 493, S F);

4 12 MEI 2014 S F/4 Toepassing op dit geval 15. In onderhavig geval wordt de verjaring ten aanzien van de verschillende hoofdelijke medeschuldenaars gestuit door de dagvaarding die op 8 juni 2005 aan de vennootschap Groupinvest betekend werd; Het voorwerp van die dagvaarding, om de vennootschap Groupinvest te veroordelen tot het betalen van de door de heer H. verschuldigde bijdragen tot het eerste kwartaal 2003, was dus identiek aan dat van de vorderingen van deze procedure; 16. De eiseressen betogen vergeefs dat de dagvaarding van 8 juni 2005 geen stuitende uitwerking kon hebben aangezien de heer H. toen geen bestuurder meer was van de vennootschap Groupinvest en er geen opdracht meer uitoefende; De stuiting van de verjaring staat los van de vraag of de vordering tegen de vennootschap die de hoedanigheid van hoofdelijke schuldenaar betwist, volledig of deels gegrond is; Het is trouwens niet bewezen dat de bestuursopdracht beëindigd was; De heer H. werd inderdaad op 22 januari 1991 benoemd tot bestuurder van de vennootschap Groupinvest, voor een duur van zes jaar en er was toen duidelijk gesteld dat de opdracht een einde zou nemen na de algemene vergadering van 1997; Volgens de vaste rechtspraak is het echter zo dat, lorsque, après la date fixée par les statuts pour la fin du mandat des administrateurs, aucune assemblée générale n est tenue pour pourvoir à leur remplacement, ils restent en fonctions et demeurent responsables jusqu à leur remplacement (Gent, 9 mei 2005, J.D.S.C., 2007, boek 1, p. 38; zie ook J. Malherbe, Y. De Cordt, Ph. Lambrechts, Ph. Malherbe, Droit des sociétés. Droit communautaire et droit belge, Bruylant, 2009, 578); Niettegenstaande het aandringen van het arbeidshof, werd er weliswaar geen enkel stuk ingediend dat kan bewijzen dat, na afloop van de opdracht van de heer H., een algemene vergadering gehouden werd waarin in zijn vervanging werd voorzien. De brief die de curator van het faillissement van de vennootschap Groupinvest op 29 september 2005 naar de heer H. gestuurd heeft, geeft veeleer aan dat in geen vervanging werd voorzien: men kan immers ervan uitgaan dat, als nieuwe bestuurders benoemd waren en hun benoeming gepubliceerd was, de curator zich niet tot de heer H. zou hebben gericht voor de afhandeling van het faillissement; Zo ook is het veelbetekenend dat de heer H. in zijn antwoord aan de curator niet heeft aangegeven door wie en op welke datum de algemene vergadering hem zou hebben vervangen. De verwijzing in die brief naar de heer J. L. is niet pertinent aangezien, volgens het uittreksel in het Belgisch Staatsblad, de heer L. op 22 januari 1991 één van de drie benoemde bestuurders was, zoals de heer H.: hij kon deze laatste dus niet vervangen; Samengevat moet men ervan uitgaan dat de heer H., tijdens de litigieuze periode, nog steeds bestuurder van de vennootschap Groupinvest was;

5 12 MEI 2014 S F/5 17. In dat geval heeft de aan de vennootschap Groupinvest betekende dagvaarding van 8 juni 2005 de verjaring gestuit ten aanzien van de andere hoofdelijke medeschuldenaars; Daaruit volgt dat de bijdragen die gevorderd zijn voor de periode met ingang van 1 januari 2000 niet verjaard zijn; De bijdragen die gevorderd worden voor de twee kwartalen van 1999 zijn echter verjaard vermits er geen enkele andere stuitende handeling is geweest vóór 31 december 2004; De verweerster betoogt vergeefs dat ze in haar brief van 18 februari 2008 afstand zou hebben gedaan van de verjaring, ook ten aanzien van de nog voor 1999 verschuldigde bijdragen. Afstand kan slechts worden afgeleid uit feiten die voor geen enkele andere interpretatie vatbaar zijn; Maar de bedragen in kwestie en de desbetreffende periodes blijken niet uit de brief van 18 februari 2008 die dus niet geldt als afstand van de verjaring voor de bijdragen waarvan de inning niet gestuit was door de dagvaarding die aan de vennootschap Groupinvest betekend werd; Er is dus geen afstand geweest van de verjaring op grond van artikel 2220, Burgerlijk Wetboek; 18. Het vonnis moet worden gewijzigd voor zover het de voor 2000 en 2001 gevorderde bijdragen verjaard verklaart. Het zal daarentegen worden bevestigd voor zover het de verjaring van de bijdragen van 1999 betreft. Grieven Krachtens artikel 16, 2, koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967, bedoeld in het middel, verjaart de vordering van de in dit besluit bedoelde bijdragen na vijf jaar te rekenen vanaf de 1e januari die volgt op het jaar waarvoor zij verschuldigd zijn. Volgens diezelfde bepaling wordt de verjaring gestuit op de wijze bepaald in de artikelen 2244 en volgende van het Burgerlijk Wetboek. De stuitende werking van de verjaring kan blijken uit een gedinginleidende dagvaarding en de verjaring is gestuit ten aanzien van alle personen die hoofdelijk tot dezelfde schuld gehouden zijn. Uit de redenen van het arrest blijkt dat het arbeidshof geoordeeld heeft dat de op 8 juni 2005 aan de vennootschap Groupinvest betekende dagvaarding tot inning van de bijdragen die tot het 1 e kwartaal 2003 verschuldigd waren, een stuitende werking had. Het arrest vermeldt dat de vennootschappen vergeefs betogen dat de dagvaarding van 8 juni 2005 geen stuitende werking kon hebben aangezien de heer H. toen geen bestuurder van de vennootschap Groupinvest meer was en er geen opdracht meer uitoefende zodat Groupinvest niet hoofdelijk meer gehouden was aan de verschuldigde bijdragen.

6 12 MEI 2014 S F/6 Om de stuitende werking van de tegen de vennootschap Groupinvest ingestelde dagvaarding te verantwoorden en de vordering van de verweerster tegen de hoofdelijk gehouden eiseressen gegrond te verklaren, steunt het arrest op het feit dat niet is aangetoond dat de opdracht van bestuurder beëindigd was. Het arrest beslist immers met de door het middel aangevochten redenen dat de heer H. tijdens de litigieuze periode nog steeds bestuurder was van de vennootschap Groupinvest op grond dat, hoewel zijn opdracht op de algemene vergadering van 1997 beëindigd was door het aflopen ervan, het bewijs niet werd geleverd dat in zijn vervanging was voorzien. Daaruit volgt, volgens het arrest, dat de vennootschap Groupinvest hoofdelijk medeschuldenaar was van de door de heer H. verschuldigde bijdragen en dat de dagvaarding tegen die vennootschap bijgevolg de verjaring gestuit had ten aanzien van alle hoofdelijke medeschuldenaars, onder wie de eiseressen. Het arrest wijst erop dat de heer H. op 22 januari 1991 benoemd werd tot bestuurder van de vennootschap Groupinvest voor een duur van zes jaar, met de precisering dat de opdracht een einde zou nemen na de algemene vergadering van Het arrest vermeldt vervolgens dat die uittredende bestuurder, op het einde van zijn mandaat in principe aansprakelijk blijft voor het bestuur van de vennootschap tot hij vervangen is en het leidt eruit af dat de heer H. bijgevolg de hoedanigheid heeft behouden van zelfstandig werknemer als bestuurder van die vennootschap. De grieven tegen die redenen zijn van tweeërlei aard. Eerste onderdeel Het beginsel van voortzetting van de functie van de bestuurder die zijn functies heeft neergelegd tot aan zijn vervanging, waaraan het arrest refereert ter staving van zijn beslissing, kan slechts verantwoord zijn als zijn opdracht beëindigd wordt door ontslag of afzetting. Nadat het erop gewezen heeft dat het mandaat van bestuurder in 1997 afgelopen was omdat de termijn verstreken was, kon het arrest niet naar recht beslissen dat de heer H. zijn activiteit als zelfstandige had voortgezet na het aflopen van zijn opdracht, op grond dat er sociale bijdragen verschuldigd zijn op dat mandaat. Zodoende schendt het arrest de artikelen 517 en 518, 3, Wetboek van vennootschappen aangezien het uit het bestaan van een zelfstandige activiteit van de heer H. het bestaan afleidt van een opdracht van bestuurder binnen de vennootschap Groupinvest, terwijl die opdracht volgens de elementen waarop hij wijst beëindigd werd door het verstrijken van de termijn van zes jaar, wat volgens artikel 518, 3, van dat wetboek de maximale duur is.

7 12 MEI 2014 S F/7 Het arrest schendt bovendien en bijgevolg: - de artikelen 2 en 3, koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 doordat het de heer H. onterecht onderworpen verklaart aan het stelsel van de zelfstandige werknemers terwijl het vaststelt dat de opdracht van bestuurder die de onderwerping aan dat stelsel rechtvaardigt, een einde had genomen na afloop van de termijn van zes jaar bepaald bij artikel 518, 3, Wetboek van vennootschappen; - de artikelen 15, 1, derde lid, en 16, 2, van het Koninklijk Besluit nr. 38 van 27 juli 1967 doordat het weigert de verjaring te erkennen van het beroep van de verweerster tot betaling van de door de heer H. verschuldigde sociale bijdragen en doordat het dat tegen de eiseressen ingestelde beroep gegrond verklaart; - de artikelen 1200, 1206 en 2249, Burgerlijk Wetboek doordat het een hoofdelijke veroordeling ten laste van de eiseressen uitspreekt nadat het de stuitende werking van de verjaring ten aanzien van hen allemaal erkend heeft op grond van het bestaan van een zelfstandige activiteit door de uitoefening van een opdracht van bestuurder binnen Groupinvest terwijl die opdracht beëindigd werd na afloop van de termijn met toepassing van artikel 518, 3, Wetboek van Vennootschappen. Tweede onderdeel Het beginsel waaraan het arrest refereert is enkel bestemd om de werking van de vennootschap in kwestie in het maatschappelijk belang te verzekeren en om derden de mogelijkheid te bieden eventueel rechtsmiddelen in te stellen tegen bestuurders van vennootschappen maar is volledig vreemd aan het sociaal statuut van de bestuurder wiens functie beëindigd is (schending van de artikelen 2, 3, 15, 1, derde lid, en 16, 2, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Eerste onderdeel Ofschoon de duur van de opdracht van de bestuurders van naamloze vennootschappen krachtens artikel 518, 3, van het Wetboek van Vennootschappen, zes jaren niet te boven mag gaan en zij te allen tijde door de algemene vergadering kunnen worden ontslagen, blijkt uit de regels van de opdracht dat de functie van een bestuurder na het verstrijken van de duur zijn mandaat wordt voortgezet, om

8 12 MEI 2014 S F/8 het behoud van het bestuur van de vennootschap te verzekeren tot hij vervangen is. Het onderdeel dat volledig uitgaat van het tegendeel, faalt naar recht. Tweede onderdeel Krachtens artikel 3, 1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen worden personen benoemd tot mandataris in een aan de Belgische vennootschapsbelasting of belasting der niet-inwoners onderworpen vennootschap of vereniging vermoed in België een zelfstandige beroepsbezigheid uit te oefenen. Daaruit volgt dat de aldus aangewezen persoon onderworpen blijft aan dat vermoeden zolang hij de functie uitoefent waartoe hij is aangewezen. Het bestreden arrest van 18 november 2011, dat oordeelt dat de bestuurder de uitoefening van de functie waartoe hij was aangewezen heeft voortgezet na het verstrijken van de termijn ervan, beslist naar recht dat hij de hoedanigheid heeft behouden van een bestuurder die onderworpen is aan het sociaal statuut van zelfstandige werknemer tijdens de litigieuze periode. Het onderdeel kan niet worden aangenomen. Er werd geen afzonderlijke grief aangevoerd tegen het bestreden arrest van 23 april Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseressen in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Christian Storck, afdelingsvoorzitter Albert Fettweis, de raads heren Koen Mestdagh, Mireille Delange en Antoine Lievens, en in openbare terechtzitting van 12 mei 2014 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Christian

9 12 MEI 2014 S F/9 Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal Jean Marie Genicot, met bijstand van griffier Lutgarde Body. Vertaling opgemaakt onder toezicht van afdelingsvoorzitter Eric Dirix en overgeschreven met assistentie van griffier Vanessa Van de Sijpe. De griffier, De afdelingsvoorzitter,