VERGELIJKINGVAN DB MAKROFAUNA VAN TWEESLOOTVEGETATIES: FLAB (DRAAD WIER) ENNymphéa alba (WATERLELIE) maart - augustus Dwight A.
|
|
- Vincent de Graaf
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 VERGELIJKINGVAN DB MAKROFAUNA VAN TWEELOOTVEGETATIE: FLAB (DRAAD WIER) ENNymphéa alba (WATERLELIE) maart - augustus Dwight A.deVries Rijksuniversiteit Utrecht afdeling Landschapsecologie ennatuurbeheer begeleider: ir. B.Beltman doctoraalverslag nr. 0 Rijksinstituut voor Natuurbeheer Leersum afdeling Hydrobiologie projectleider dr. L.W.G.Higler Overneming vangegevens is alleen toegestaan naoverleg met de projectleider
2 INHOUD biz..inleiding. Monsterpunten. Materiaal enmethode.. Monstername en-verwerking.. Bewerking vandegegevens. Resultaten..oortenlijst..tatistische bewerking ö. Diskussie 0.. I e erie 0.. e erie 0..oorten.. Enige opmerkingen I..Konklusie.. uggesties voor onderzoek. amenvatting.dankwoord.literatuur..literatuur waarnaar indetekstverwezen is..determinatie werken. Bijlagen
3 - -.INLEIDING Ditdoktoraal verslag past inhetkader vanprojekt van deafdeling Hydrobiologie vanhetrijks Instituut voornatuurbeheer (RIN).Hetprojekt heeft als titel "Vergelijking vande macrofauna insloten meteenverschillende ^vegetatie-structuur" enheeft alsdoel eenbeschrijving tegevenvan sloot-types aan de hand van de makrofauna, abiotische faktorenen strukturele kenmerken vande vegetatie. Deverkregen informatie is van belangvoor dekeuzeen te verwachten effekten van beheersmaatregelen (bijvoorbeeld ten behoevevan natuurbehoud respektievelijk polderpeilverlaging). Ditprojektvormt samen metandere Projekten vandeafdeling (zuurstofhuishouding, mineralisatie in slootbodems, methodologisch onderzoek aan epifytische diatomeëen,verspreiding vanmakrofauna en monstermethodiek voor kwantitatievemakrofauna inventarisatie) het "lotenprojekt": eenmultidisciplinair onderzoek in veensloten,onder leiding vandr.l.w.g.higler (afd. Hydrobiologie, RIN). Er wordt samengewerktmet andere instanties,dieookonderzoek doenaan bepaalde sloot-aspekten. Voorlopig wordthetonderzoek voor de projektenverricht in sloten vande Demmerikse polder,die ten zuiden vanvinkeveen entenoosten vandemmerik ligt. Dwars door dezepolder is van noord naar zuid eendamaangelegd, tenoostenwaarvan in hetpolderpeil verlaagd zal worden. Het effektvandeze verlaging opdemakrofauna isook een onderwerpwaar de afdeling Hydrobiologie zich meebezighoudt. In mijn onderzoek is demakrofauna van twee sterk in struktuur verschillende vegetatie-types kwantitatief vergeleken:één vegetatie bestaande uit Nymphéa alba (waterlelie)enéénbestaande uit flab (draadwier). Demonsterpunten zijn zogekozendat vergelijking vandemakrofauna aanweerszijden vandedam mogelijk is.hiermeewordt de situatie vóór depolderpeilverlaging vastgelegd, zodat ineen later stadium veranderingen inde makrofauna tengevolge vandeverlaging geregistreerd kunnen worden.
4 - - NOORD ON OZ I I I" I \ I- WET Veldwetering _^C OOT J ZUID OA OF "TTTTT- IUII Figuur.chematisch overzicht van de ligging vandemonsterpunten. ( = monsterpunt;voor verklaring van dekodering van de sloten ziepar...) OOT WET N.alba N.alba + andere planten flab flab + andere planten Figuur. chematische weergavevan devegetatie vandevier sloot-types van de serie.
5 -.MONTERPUNTEN DeDemmerikse polder iseen typisch veengebied; een slagenlandschap,waarvan de lange smalle, door sloten gescheiden,percelen (grasland) allemaal dezelfdeoost-west richting hebben (zie bijlage ). Eenuitgebreide beschrijving vanhet gebied istevinden inhet doktoraalverslag vanjosefine Weesieen in het stageverslag vangerard ten Have.Beiden hebben in hetkadervanhetlotenprojekt onderzoek gedaan bijdeafdeling Hydrobiologie vanhet RIN, respektievelijk eind 0-begin envoorjaar en zomer. Er zijn twee seriesmonsters genomen:een (I e )serie inhet voorjaar toenernoggeenvegetatiewas eneen ( )serietoen detweevegetatie types, Nymphéa alba en flab, zichduidelijk ontwikkeld hadden.bijde serie waren vier slotenbetrokken, tweeaan weerszijden vandedam.opdedriemonsterdata (-, - en - ) is per sloot één monster genomen, zodatin eentijdsbestek van weken elke sloot x bemonsterd is. Bij de seriewaren eveneens vier sloten betrokken:een sloot met N.alba eneen slootmet flabaandeoostkant en idem aan de westkant vandedam.hier isopvijf data (-, -,-, - en - )per sloot éénmonster genomen, zodat in weken elke sloot xbemonsterd is. Aangezien de sloten telkens ten noorden of ten zuidenvaneen perceel lagenwaarvanaf gemonsterd werd, zijnbijde serie de sloten alsvolgtgekodeerd:on (oostkantvandedam, noordelijke sloot), OZ (oostkant;zuidelijke sloot),wn (westkant; noordelijke sloot)en WZ (westkant;zuidelijke sloot).de serieheeft alskodering:oa (oostkant; N.alba), OF (oostkant; flab), WA (westkant; N.alba) en WF (westkant; flab). Figuur geeftde schematische opzet vande seriesweer en bijlage bevateen topografischekaartmet de ligging vande monsterpunten. De breedte vandeonderzochte sloten varieerde tussen de en 0m. De oostelijke sloten vande I e en e serie zijn identiek, watniet zoisbij de westelijke sloten. Hiermoesten vanwege de moeilijke bereikbaarheid inde e serie twee andere sloten gekozen worden. De oosten west-sloten vande serie liggen ineikaars verlengde, gescheiden door eendam en + km afstand.
6 - Het bleek bij de serie niet mogelijk aan weerszijden van de dam exact dezelfde vegetatie-types te vinden. Er zijn in feite vier vegetatie-types onderscheiden: de OF-sloot met alleen flab vanaf de bodem tot zelfs boven het wateroppervlak; de WF-sloot met flab in de onderste helft van de sloot en daarnaast enkele Elodea canadensis en Ceratophyllum demevsum planten; de OA-sloot met alleen N. alba ; de WA-sloot met naast N.alba ook Ranunculus circinatus, Elodea canadensis en Ceratophyllum demersum (overigens niet in grote aantallen)(zie figuur ).. MATERIAAL EN METHODE.. Monstername en -verwerking Allemonsters zijngenomen met eenpvc-cylinder (0 0cm, hoogte 0cm) met aandebovenkant een ring van gaas (maaswijdte0. mm) met dezelfde afmetingen alsdecylinder (figuur ). Ombijde seriedoor de vegetatie heen tekomen isaande onderkant een scherpemetalen rand aangebracht. De cylinder werd 0 à 0cmuit dekant inde sloot geplaatst endaarna leeggevist meteen schepnet (maaswijdte 0. mm). De inde cylinder aanwezigevegetatie eneen deel van debodemwerden daarbijmeegeschept. gaas PVC-cylinder touw metalen ring Figuur. PVC-cylinder, voorzien van gaas en metalen ring.
7 - Hetverzameldemateriaal van eenmonsterdatum ( monsters)werd binnenvijfdagen uitgezocht engefixeerd (alkohol 0%). Determinatie vond plaats naafloopvanelke serie. Van de makrofauna vande e seriewerd het asvrijdrooggewichtbepaald: drooggewicht (0 C,gedurende tweedagen) - asgewicht (0 C, h) =asvrijdrooggewicht (Winberg, ). Demakrofauna is zoveelmogelijk totop de soort gedetermineerd enbetreft:tricladida (platwormen),oligochaeta (wormen), Hirudinea (bloedzuigers), Gastropoda (slakken),lamellibranchiata (mosselen),crustacea (kreeftachtigen),odonata (libellen), Ephemeroptera (haften),heteroptera (wantsen), Trichoptera (kokerjuffers), Coleoptera (kevers),diptera (muggenen vliegen) enmegaloptera (slijkvliegen)... Bewerking van de gegevens Aandehand vande soortenlijst )is voor elke serieberekend: het aantal soorten (vande monsterpunten) per slootenhet totaal aantal soortenvande serie; degeometrische gemiddelden vanhet aantal soorten en individuen per sloot enperserie. Van de serie is bovendienhetasvrijdrooggewicht van de makrofauna per sloot bepaald. Omvast te stellen of de faktoren oost-west,noord-zuid en flab- N.alba effekthebben ophet aantal soorten en individuen enop het asvrijdrooggewicht is per serie devariantie-analyse met twee faktoren toegepast (okalen Rohlf, ). Deze analyse vereist dat de gegevens uit een normaal verdeling komen? daarom zijndeoorspronkelijke getallen getransformeerd (log x), zodatwel aandeeiswerd voldaan. In desoortenlijst (bijlage en )zijn de monstersper sloot gegroepeerd.om teverifiëren of demonsters vaneen bepaalde sloot inderdaad specifiek zijnvoor die sloot enomtebepalen welke slotenmeer ofminder met elkaar overeenkomen is per serieelkmonster vergeleken met elk ander monster door een similar iteitsindex. ) afhankelijk vandematevan determinatie wordt onder "soort' verstaan:species, genus,familie enz.
8 - (s)te bepalen: s =,. _, (x. ;y. )min/(x+y) ) (gemodificeerd naar(rfrensen; Geerlings, vander Leeen chouten, ) Doordat monsters van één sloot enmonsters van twee slotenmet elkaar vergeleken worden ontstaan twee soorten groepen similariteits indices:respektievelijk groepen van interne indices ( groepen,er zijn sloten) engroepen van externe indices ( groepen, sloten leveren vergelijkingen). Pergroepis het gemiddelde endevariantie vande getransformeerde (logx) indices berekend.devergelijking vande internemetde externe indices geeft informatie overde specificiteit vandemonsters van eenbepaalde sloot ende vergelijking vande externe indices onderling geeft informatie over demate vanovereenkomst vande sloten..reultaten..oortenlijst Bijlage geeftde soorten diegevonden zijn indebeide series. Inbijlage en zijndesoorten gerangschikt volgens hunvoorkomen in de sloten.hierbij ontstaan blokken vansoorten, zoals eenblok waarbij de soorten evenredig inallevier sloten voorkomen eneenblokmet soorten diebijvoorbeeld in deoa-slootvrijwel ontbreken invergelijking methunvoorkom men indedrie andere sloten. Door opdezewijze desoortenterangschikken iste zien welke groepen vandieren aldan nietkarakteristiek zijnvoor éénofmeerderesloten. Tabel geeftvanelkegrote taxonomische eenheid (Tricladida, Oligochaeta enz.) deaantallen soorten en individuenper serie enper sloot weer. Van de serie isderelatieve bijdrage (percentage individuen)van deze eenheden per sloot ineen figuur (figuur ) weergegeven. Indediskussie (blz.0 e.v.) wordtvandebijdragevande soorten engroepen van soorten een analysegegeven. ) sistweemaal dé somvan dekleinste aantallen individuen x (van monster A)of y (van monster B)pergemeenschappelijke soorten,gedeeld doorhet totaal aantal individuen X (monster A) en Y (monster B).
9 - - Tabel. Aantallensoorten (kursief)enindividuenvan elkegrotetaxonomischeeenheidperslootvanbeide series. OZ serie ON WZ WN OF eerie OA WF WA Tricladida Oligochaeta Hirudinea Gastropoda Lamellibranchiata Araneida Crustacea Odonata Ephemeroptera Heteroptera Trichoptera Coleoptera Diptera Megaloptera. i. 0 a ff 0 0?, 0 p.' 0 b 0 / T O H G LA C O' E H' T' Kä Y////////A II I VA n OHGL T'C' ^ / / ///;/;// V. T O H G LA O' E H' HM. br^l OH G L H' T' M Figuur.Procentuelebijdragevandegrotetaxonomischeeenhedenperslootvan de serie. T =Tricladida; O =Oligochaeta; H =Hirudinea ; G = Gastropoda; L =Lamellibranchiata; A = Araneida; C = Crustacea;0'= Odonata; E = Ephemeroptera;H'=Heteroptera;T'= Trichoptera;C'=Coleoptera; D = Diptera; M = Megaloptera. Hetaandeelvandecarnivorenisgearceerd.
10 -.. tatistische bewerking De resultaten van devariantie-analyse (tabel )laten zien datbijde serie de faktorenoost-west (f rttt )en noord-zuid uw (f NZ )geen significant effekt hebbenophet aantal soorten (s) en individuen (i). De geometrische gemiddelden vande soorten (n ) en individuen (n ) (tabel ) zijn statistisch gelijk. Bijde seriedaarentegen hebben beide faktoren,oost-west en flab- N.alba (f FA ) effekt op zowelhet aantal soorten als hetaantal individuen alshetasvrijdrooggewicht (a). Aande hand vantabel iste ziendathetaantal soorten en individuenenhetasvrijdrooggewicht hoger zijn in west dan inoost enhoger bij flab danbij N.alba. Hetverschil tussenoosten westvoor s, ien a (mettussenhaakjes het % betrouwbaarheids interval) isrespektievelijk soorten (-), individuen (-00)en mg (-). Voor flab en N.alba zijn deverschillen respektievelijk soorten (-), individuen (-)en mg (-). Tabel.Aantallensoortenpersloot (n) en hetgeometrisch gemiddeldevan hetaantalsoorten (n)enindividuen (n.) persloot s - e vanbeideseriesenvanhetasvrijdrooggewicht (a) vande serie.totaalaantalsoortenenhetgeometrischgemiddeldevan het aantalsoortenenindividuenper serie. serie OZ ON WZ WN totaal n s 0 H s "i 00 serie OF OA WF WA totaal n s 00 "s 0 0 i 0 0 ä(mg) Tabel. Variantie-analyse. (f faktoroost-west; f NZ =faktor OW noord-zuid;f_, =faktorflab-jv.auw I interaktie; s = soorten; FA i =individuen; a =asvrijdrooggewicht; M =meanofsquares; F - F-ratio) s i a serie OW f NZ I error M F M F..0. M f ö Bene OW f FA I error F (.0; "(.0; I e e serie) serie)
11 - Tabel. Gemiddelde met daaronder de variantie van de interne (kursief) en de externe simllariteits indices van beide series (na transformatie met log (0x)).,e serie OZ ON WZ WN e serie OF OA WF WA OZ ON WZ OF OA WF WN WA Intabel zijnhetgemiddelde en devariantie van de groepen similariteits indices gegeven. De I e serie laatnauwelijks verschillen zientussende interne (monstersvan'één sloot)en externe (monstersvan twee sloten) indices. Bijde serie nemen dezeverschillen gemiddeld met ruim een faktor toe, waarbij de interne indices watgroterworden endeexterne wat kleiner. De extern-extern vergelijking geeftbijde serieweinigverschillen te zien (range: ); bij de serie zijnde verschillen daarentegen duidelijker (range: 0.0-P.). Aan dehand vandeexterne indices isinfiguur de overeenkomst vande slotenruimtelijk weergegeven. De oorspronkelijk indices zijngegeven inbijlage. Figuur. Relatieve overeenkomst van de makrofauna van de sloten van de e serie, berekend aan de hand van de externe similariteits indices.
12 0. DIKUIE.. erie Hoewel devariantie-analyse (tabel ) geen rekening houdtmet deabundantievande soorten ontstaat met de resultaten van devergelijking vande similariteits indices (tabel ), waarbij wel aantallen individuen indeberekening betrokkenworden, toch eenvolledig beeld.bijde serie zijndeaantallen soorten enindividuen per sloot statistisch hetzelfde ende similariteit van de monsters binnen een sloot ishetzelfde alsdievande monsters van twee sloten. Dit betekent datdemonsters vande slotenonderling verwisselbaar zijn:ze zijn niet specifiek... e erie Bijdeze serie ishetbeeld totaal anders. Het aantal soorten en individuen enhet asvrijdrooggewichtnemen toe indewestelijke sloten tenopzichte vande oost-sloten en inde flab-slotenten opzichte vande N.alba-sloten. Peroppervlakte isslootoahet armst en slootwfhet rijkst. Daarbij geefthetasvrijdrooggewicht slechts een voorzichtige indikatie. Anodonta oygnea (zwanemossel) isbijvoorbeeld nietmeegewogen, omdatdeze bij de monsternamenanotatie direkt inde sloot isteruggegooid. Ook vissen zijndirekt teruggegooid. Bovendien washetmateriaal vóórdebepaling al gefixeerd. Het verschil tussen de interne (binnen een sloot) endeexterne similariteits indices (tussen twee sloten) ishoger (x)dan bijde I e serieenerblijkt eenverschil te zijn in overeenkomsttussen de sloten (figuur ): deof-sloot (alleenflab) staat wat apartvandedrie andere sloten enhetmeest van zijntegenhanger deoa-sloot (alleen N.alba ). Bijde I e serie isgeenverschil tussen oosten west; bijde serie daarentegen wel, maar in west isdevegetatie ook andersdan in oost. Onderzocht moet worden ofde slootvegetatiesvanoost en west in het algemeen vanelkaar verschillen omte kunnen stellendatoost anders isdan west. In ieder geval lijkt met eenbeperkte monsternamevan drie monsters per slootde situatie in het voorjaar geen verschillen te geven.
13 - -.. oorten De sloten aande westkant van dedamhebben bijde serie meer soorten en individuen (zie variantie-analyse) dande oostsloten.dat is vooral goed te zienbijdehirudinea, Crustacea, Ephemeroptera entrichoptera (tabel ). Verschillen tussende flaben N.alba -slotenmanifesteren zich met namebijde Araneida, Coleoptera en Heteroptera,die in hogere aantallen soorten en individuen voorkomen inde flab-sloten (tabel ). De serielaat minderduidelijke verschillen zien tussende slotenen gezien de resultaten van de statistische bewerkingwordt in het komende de aandacht voornamelijk gericht opde serie. Om eenglobale indruk tekrijgenvandeopbouwvandelevensgemeenschapvande sloten isinfiguur depercentuele bijdrage vande grote taxonomischeeenheden vande serieper sloot aangegeven.daarbij ishet aandeel vandecarnivoren gearceerd. Depercentages betreffen de aantallen individuen ennietde biomassa, zodathetbelang vandediverse diergroepen voorde levensgemeenschap moeilijker beoordeeld kan worden, hetgaat "dan ook omeen globale indruk. ) Debijdrage vandediptera blijkt indeof-slootkleiner tezijn dan in de OA-sloot,bovendien is het percentage carnivoren groter, OF OA WF WA Proaladius sp. 0 Bezzia sp. 0 Monopelopia tenuiaalaar 0 Ablabesmyia phatta 0 Ablabesmyia longistyla Paraahironomus sp. 0 Chaoborus sp. 0 0 Pseatrotanypus sp Tanypus kraatzi % Uit debovenstaande lijst, waarin deaantallen carnivore Dipteraper sloot zijngegeven,blijkt dat Proaladius in deoa-sloot debelangrijkste carnivoor is.indeof-sloot zijn Monopelopia en Ablabesmyia phatta hetbelangrijkst.de laatstekomt nauwelijks )Gegevens over deoecologie vande meest voorkomende soorten zijnontleend aanhigler ()enrepko eninkeldam ().
14 - of niet voor in de N.alba -sloten, daarentegen is deze soort de belangrijkste carnivoor van de WF-sloot. Monopelopia ontbreekt vrijwel in de OA, WF en WA-sloot. Bezzia voor in de WF-sloot. tenuioaloar komt het meest Het grote percentage carnivoren in de OF-sloot wordt ook veroorzaakt door de lage aantallen detrivoren en herbivoren. Terwijl de vier voornaamste vertegenwoordigers hiervan in de OA, WF en WAsloot respektievelijk voorkomen met, en individuen, zijn er 0 individuen te vinden in de OF-sloot: Chironomus gr. thurrmi (), Polypedilum nubeaulosum (), en zeer opvallend Microtendipes gr. ahloris (0) en Chironomus plumosus (0). Het ontbreken van Miorotendipes gr. ahloris zou volgens Repko (mond. med.) het gevolg zijn van slechte zuurstof kondities op de bodem van de sloot, waar deze soort pleegt te leven. Dit zou veroorzaakt worden door de grote hoeveelheden f lab. Chironomus plumosus komt in de serie ook niet voor in deze sloot (OZ) en Weesie () vindt in het najaar en in de winter eveneens geen Chironomus plumosus in haar zuidsloot (=OZ-sloot). Het beeld van de oost-sloten is in mindere mate terug te vinden bij de west-sloten, namelijk een kleinere bijdrage van de Diptera met een hoger percentage carnivoren in de flab-sloot. Figuur laat duidelijk het verschil zien tussen flab en N.alba wat betreft de Coleoptera. Met name de OF-sloot is rijk aan deze groep van organismen. Baliplus en Enoohrus zijn draadwiereters (Wesenberg-Lund, ) en komen dan ook het meest voor in de flab-sloten. Het eerst genoemde genus is meer aanwezig in de WF-sloot (0 individuen) de tweede meer in de OF-sloot ( individuen). Van de Trichoptera bestaat bij de OA-sloot + % uit carnivoren (Cyrnus t Holooentropus en Molanna ), vooral Cyrnus flavidus speelt hier een grote rol. In de west-sloten blijkt Holooentropus pioioornis de belangrijkste carnivoor te zijn met Cyrnus flavidus op de tweede plaats. Overigens leveren de Trichoptera in de west-sloten een grotere bijdrage aan de levensgemeenschap. Agraylea multipunatata is een typische draadwierbewoner en komt uitsluitend in de
15 - beide flab-sloten voor. Oxuethira, eveneens eendraadwierbewoner, isalleen gevonden in de WF-sloot. Depercentages Ephemeropteraverschillen niet zoveel, hetgeen nietgezegd kanworden van decrustacea. Dezehebben inde westsloten eenveel grotere bijdrage. Vooral Aseillus aquatiaus komt daar ingroteaantallenvoor. Zowel deodonata alsde Heteroptera, tweebelangrijke groepen vanpredatoren,ontbreken geheel in de OA-sloot.Een andere predator, Argyvoneta aquatiaa, komtnietvoor in debeide N.albasloten.Deze soortheeftdegrootste bijdrage inde OF-sloot. DeGastropoda hebben inde flab-sloten degrootstebijdrage, hetgeen ook geldtvoordeoligochaeta entricladida. Lamellibranchiata komen relatief gezienhetmeeste voor in de WA-sloot. DeHirudinea zijn in de west-sloten beter vertegenwoordigd, vooralde WF-sloot heefthoge aantallen soorten en individuen (zie tabel ). Als laatsteblijkt datde Megaloptera in deof-sloot slechts eenkleine bijdrage leveren invergelijking met de anderesloten...enige opmerkingen Hetnuverkregen beeld vande levensgemeenschappen vande serie moet tegen een achtergrond van faktorengeplaatst worden. Faktoren, diehetvoorkomen vande soorten enaantallen individuen bepalen endaarmee deopbouw vande levensgemeenschap. Behalve heteerder genoemde nadeel vanhet vergelijken vande sloten aandehand vanaantallen individuen ennietdoormiddel vandebiomassa,geldt hetverkregen beeld voor het beperkte tijdsbestek ( weken)waarin met eenbepaalde monstermethode (cylinder) eenbeperkt aantalmonsters genomen zijn ( per sloot). Bovendien ontbreken een aantal diergroepen, zoalsvissen, vogels, amfibieën, watermijten, ostracoden,planktonische crustaceëen, rotatoren en mikro-organismen.hetbeeld vande levensgemeenschap isdaarom zeker niet kompleet. Indeonderzochte sloten is slechts eendeel vanhet potentieel aan makrofaunagevonden.enerzijds is dithet gevolg vanhet gebrek aannoodzakelijke levensvoorwaarden voor de ontbrekende soort. Bijvoorbeeld Agraylea multipunotata, dienietvoorkankomen
16 - inde N. alba-sloten omdatdaar geendraadwier groeit. Anderzijds spelentoeval en monstername (tijd enmethodiek) een rol. De faktor tijd is van belang inverband metpopulatie-dynamische fluktuaties, diebovendien indevier sloten niet synchroon hoeven telopen. Deaantallen vaneen wel aanwezige soortwordenbepaald doorde mate waarin de "realized niche" vande "fundamental niche" afstaat ). Dit isafhankelijk vanpredatie enkompetitie. Bijvoorbeeld, het zoukunnen zijndat juist indeoa-slootoptimale konditiesheersen voor Argyroneta aquatioa (waterspin). Dezekomt daar nietvoor vanwege predatie door vis. Flabkanhiertegen bescherming bieden, maar daar staat tegenover dat dekondities sub-optimaal zijn, zodatde soort zichniet maximaal zou kunnenontwikkelen. Met andere woorden,als een soort ergensmeer voorkomtdan wildat nogniet zeggen dathetmilieu daar zogunstig is,het kan zijndatdeaantallen in de andere (misschien wel gunstiger) milieus laag zijndoor sterke predatie en/ofkompetitie.-..konklusie Methet voorgaande ingedachten kanvan demakrofaunahet volgendevoorgesteld worden: Gedurende het voorjaar, wanneer ernoggeenvegetatie aanwezig is ( serie), zijnde slotenquamakrofauna identiek. Zodrade vegetatie opkomt ( serie) treedt eenduidelijkedifferentiatie vande makrofauna op,diewaarschijnlijk het gevolg isvan verschillende vegetatie-types. De vegetatie kan invloed opde makrofauna uitoefenen via een aantal faktoren, zoalsde matewaarin het schuilplaatsen biedt tegenpredatie,hetvoedsel aanbod van devegetatie zelf, het zuurstof-regiem enhetkreëren van gunstige omstandigheden (substraat voor aanhechting, excretie van organische stoffen, inhibitie van fytoplankton)voor epifytische organismen,die eenvoedselbron vormen voormakrofauna -(Moss,0). Het isduidelijk dat N.alba anderemogelijkhedenbiedt dan flab. Als een sloot dichtgegroeid is met flab dan zullen vis- ) fundamental niche =totaal van omgevingsfaktoren, waarbij een soort zich maximaal ontwikkelt, zonderpredatie en kompetitie van andere soorten (precompetitiveniche) realized niche =totaal vanomgevingsfaktoren, waarbij een soort zich maximaal ontwikkelt,metpredatie en kompetitie van andere soorten (postcompetitiveniche) (Pianka, )
17 - senveelminder toegang hebben totde makrofaunadanbij N. alba. Dekokerjuffer Agraylea multipunotata gebruikt draadjes flab omteetenenalsbouwmateriaalvoorhaarhuisje; Haplipussoorten zijn typischedraadwiereters. De samenstelling vande makrofauna wordt inbelangrijke matebepaald door de aanwezige vegetatie (Moss, 0). Niet alleenbijgrote verschillen invegetatie (N.alba - f lab), maar ook kleine (alleen N.alba - N.alba-+ andereplanten enalleen f lab - f labenandere planten; figuur )is de makrofauna anders. Bijdewestelijke flab-sloot zijn niet alleen andereplanten aanwezig,de sloot isook slechts totdehelft gevuld met flab. De verschillen tussen de vegetatietypes komen totuiting inhet specifiek voorkomen van bepaalde soorten,inverschillen in aantallen individuen ensoortenen biomassa en inverschuivingen indebijdrage vande diverse diergroepen aande struktuur vandelevensgemeenschappen (carnivoor-detritivoor-herbivooren kombinaties). Met het afsterven van devegetatie in het najaarenslootschoning,verdwijnt tevens een belangrijke differentiërende faktor uitde sloten.er treedteen egalisatie op,die zou leiden tot een situatie als inde serie. Erworden inde serieverschillen gevonden tussenoosten west, datwil zeggen, de monsters vande tweewestelijke sloten zijnrijker aanmakrofauna wat betreft soorten, individuen enbiomassa.het isechter nietmogelijk de resultaten te extrapoleren ente stellendat inhet algemeen de sloten aande westkant vandedam rijker zijn aan makrofauna, temeer ditin devoorjaarssituatie niet gevonden is. De gegevens zijn hierdoor onvoldoende omdemakrofauna vóórde polderpeilverlaging inoost en westtekarakteriseren... uggesties voor onderzoek Grote,maarookkleineverschillen in vegetatie lijken vaninvloed te zijnopdemakrofauna-samenstelling. Inverband hiermeegeven de resultaten vanditonderzoek aanleiding tot onderzoeknaar faktoren dieverantwoordelijk zijnvoor eenbepaalde vegetatie,naarde oecologie vandegevonden soorten floraen fauna ennaar teonderscheiden aggregaties vanvegetaties en makrofauna.
18 . AMENVATTING Inditonderzoek zijn intwee seriesmonsterdata telkens vier slotenquamakrofauna metelkaar vergeleken.enerzijds werd de makrofauna tenwesten entenoosten van derecentelijk dwarsdoor de Demmerikse polder aangelegde damvergeleken, anderzijds de makrofauna vantweevegetatie types: f laben Nymphéa alba. Dezedam isaangelegd om in detoekomst hetpolderpeil van hetoostelijke gedeelte vandepolder tekunnenverlagen. Bijde serie (noggeenvegetatie aanwezig)werden geen verschillengevondenwat betreft hetaantal soorten en individuen enook nietaandehand vanberekeningen meteen similariteitsindex. Bijde seriebleekde flab vegetatie rijker te zijnaan soorten, individuen enasvrijdrooggewicht dande N.alba vegetatie.de makrofauna vandewestelijke sloten (een sloothalf gevuld met flaben een sloot met N.alba en wat andereplanten)was rijker dan dievan deoostelijke sloten (respektievelijk geheel gevuld met flaben uitsluitend N.alba ). De similariteits indicesvan de serie laten ziendat demakrofauna samenstelling van eenbepaalde slootspecifieker is invergelijking metdievande serie. De vegetaties verschillen eveneens inhunverdeling vande trofischeniveau's overdediverse diergroepen.opvallend washet ontbreken van Miarotendipes gr. ohloris indeoostelijke flab-sloot. In hetvoorjaar hebben de sloten eenvergelijkbare makrofauna samenstelling. Methetopkomen vandevegetatie treden groteverschillenop indemakrofauna samenstelling, die insterkemate afhankelijk zijnvandievegetatie. Hetverschil tussen oostenwestmoet verder onderzochtworden..dankwoord Ik wildevolgende personen bedanken voor hunbegeleiding en hulp: BertHigler,Boudewijn Beltman,Friso Repko,Cajo ten Braaken Jeannette pan.
19 - -.LITERATUUR..Literatuur waarnaar inde tekstverwezen is -Geerlings,R., A.vanderLeeenT.chouten. Een onderzoek naardekwantitatieve enkwalitatieve ontwikkeling van macrofauna coenosen indrieverschillende vegetatie types indegrotemaarsseveense plas. RIN/VU rapport. - Have,G. ten. Verslag vande stagebij het Rijksinstituutvoor Natuurbeheer. - Higler,L.W.G. Macrofauna-cenoseson tratiotes plants in Dutch broads. Verhandeling., RIN, Leersum. - Moss,B. 0Ecology of freshwaters.blackwell cientific Publications, Oxford. pp. - Pianka,E.R. Evolutionary Ecology.Harper androw,new York. pp. -Repko,F.F. enj.a. inkeldam. Hydrobiologisch onderzoek intweetichelgaten vanhetcrm-reservaat De Mijntjes (Ter Wolde). RIN-rapport /. - okal,r.r. enf.j. Rohlf. Biometry.FreemanandCompany, anfrancisco. pp. - Weesie,J. invoorbereiding. -Wesenberg-Lund, C. Biologie dertfswasserinsekten. pringerverlag, Berlin, pp. -Winberg,G.G. Methods forestimation ofproductionof aquatic animals. Academic Press, London. pp... Determinatie werken - Brinkhurst, R.O. A guide forthe identificationof British aquatic Oligocaeta.Freshwater BiologicalAssociation, cientific Publication,. -Dresscher,G.N., H.Engel en A.Middelhoek. 0 Denederlandsebloedzuigers (Hirudinea).Wetenschappelijke Mededelingen K.N.N.V.,. - Drost,B.en M. chreijer. Waterkevertabel. Jeugdbondsuitgeverij. - Dutmer,G. enf. Duijn. Libellentabel Jeugdbondsuitgeverij. - Eijk,R. van der. Bloedzuigertabel.Jeugdbondsuitgeverij, Biologisch tationwij ster,. - Elliot,J.M. A key tobritish freshwater Megaloptera and Neuroptera.Freshwater Biological Association, cientific Publication,. - Hartog,C. den. De nederlandse platwormen. WetenschappelijkeMededelingen K.N.N.V.,.
20 -Il - Higler,L.W.G. Inleiding tot dekennis vandeongewervelde zoetwaterdieren enhunmilieu. WetenschappelijkeMededelingenK.N.N.V.,. - Higler,L.W.G. Kokerjuffertabel invoorbereiding. - Hiley,P.D. The identificationofbritish limnephilid larvae (Trichoptera). ystematic Entomology,, -. - Hynes, H.B.N., T.T. Macan en W.D. Williams. 0 Akey to thebritish speciesof Crustacea: Malacostraca occuring in freshwater.freshwater Biological Association, cientific Publication,. - Janssen, A.W. ene.f.de Vogel. Zoetwatermolluskenvan nederland.drukkerij NieuwLeven,DenHaag, 0 pp. - Macan,T.T. A key to thenimphsof BritishEphemeroptera.Freshwater BiologicalAssociation, cientific Publication, 0. -Moller Pillot,H.K.M. -De larven der nederlandse Chironomidae (Diptera).Centraal Bureua Nederland vande European Invertebrate urvey, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden. -Moller Pillot, H.K.M. 0Proeftabel voordegenera der Orthocladiinae. - Nieser,N. Denederlandse water-enoppervlaktewantsen. Wetenschappelijke Mededeling K.N.N.V.,. - Zoölogisch Museum der Universiteit vanamsterdam. Gammarustabel.
21 - -. BIJLAGEN Bijlage : Topografischekaart vanhet onderzoeksgebied 0 Bijlage : oorten, diegevonden zijn inde beide series Bijlage :oortenlijstvande serie Bijlage :oortenlijstvande serie Bijlage :imilariteits indicesvanbeide series Gebruikte afkortingen: OZ - oostkant vandedam, zuidelijke sloot ON =,,,,, noordelijke sloot WZ = westkant van' dedam, zuidelijke sloot WN =,,,,, noordelijke sloot OF = oostkant vandedam, OA,,,,, WF = westkant vande dam, WA = sloot met flab sloot met N.alba sloot met flab sloot met N.alba ( serie) ( serie)
22
23 - - BIJLAGE oorten,diegevonden zijn in debeide series Tricladida (platwormen) Dendrocoelum laateum - Dugesia sp. - Polycelis tenuis - Polycelis ap. - Oligochaeta (wormen) Oligoohaeta - Lumbriculua variegatue - tylaria lacustris - Hirudinea (bloedzuigers) Erpcbdella oatoculata Erpobdella testacea f. nigricollis - Erpobdella testacea - Glossiphonia oomplanata - Glossiphonia heteroalita f. hyalina f. papulosa - ƒ. striata Helobdella stagmlis Uemialepsis marginata - Pisaiaola geometva Theromyzon tessulatum Gastropoda (slakken) Aavoloxus lacustris - Anisus vortex - Anisus vorticulua - Armiger arista f. ariatata f. spinulosa - Bithynia leachi Bithynia tentaaulata Gyraulue albus Hippeutus aomplanatus - Lyrnnea palustris - Lyrrmea stagmlis - Vhysa fontinalis - Vlanorbis planorbis - Radix ovata - Radix peregra - Valvata oristata Valvata pisainalis Viviparus aonteatus - Lamellibranchiata (mosselen) Anodonta oygnea Pisidium sp. phaerium corneum - phaerium lacustre - phaerium sp. - Unio tumidus - Araneida (waterspinnen) Argyroneta aquatica ' Crustatcea (kreeftachtigen) Asellus aquatious Asellus meridianus Gammarus pulex Gammarus tigrinus - Heteroptera (wantsen) Cymatia bonsdorfii - Cymatia ooleoptrata Ilyoaoris cimiooides - ' igara fal'leni - igara striata Trichopterà (kokerjuffers) Agraylea multipunotata Agrypnia pagetana - Anabolia nervosa - Athripsodes aterrimus Ceraalea fulva - Cyrnus crenatioornis Cyrmi flavidus Cyrnus sp. - Holooentropus dubius - Holocentropus picioornis Leptoaeridae - Limnephilus lanatus J - Limnephilus marmoratus - Limnephilus rhombioue - Limnephilus sp. - 'Molanna angustata - Mystaaides longicornie - My s taaides sp. Oecetmt fuxva - Oeoetie oahraoea - Orthotriohia sp. - Oxy*thira flavioornia Pfa^gcmea bipunctata - Phryganea sp. - Triamodee bicolor Triaholeiochiton fagesii - Coleoptera (kevers) Ceroyon sp. - Coelostoma orbiaulare - Cyphonidae - Dryope luridue - Dryops / Heliahus - Enoahrus melaaephalus - Enoahrus testaaeus - Enoahrus sp. - Gyrinus sp. - Haliplue immaoulatus - Haliplus sp. Helodes minuta - Belophorus aquatious - Relophorus sp, - Uygrotua versicolor - Hygrotus sp. - Hyphydrus ova tua - Noterus crabßicornis - Lepidoptera (vlinders) Pyralidae - Cataclista lemnata - Megaloptera (slijkvliegen) ialit lutaria Diptera (muggen en vliegen) Ablabesmyia longistyla Ablabeemyia monilis - Ablabesmyia phatta Acricotopus luaej} - Anatopynia pluimpes - cf. Bezsia ep. Camptoohironomus tentana Chaóborua ap. ChironomuB gr. plumoaua Chironomus gr. thummi Chironomus sp. - Cladotanytarsus sp. - Clinotanypus nervosus - Corynoneura sp. - Cricotopus gr. sylvestris - Cryptocladopelma lateralis - CryptoahironomuB sp. Dicrotendipes gr. lobiger Endochironomu. albipennis Endochironomua dispar EndochironomuB tendens Endochironomus sp. - Ephydra sp. - Eulalia sp - Glyptotendipea gr. pollens - Glyptotendipea sp. - of. Mao*opelopia ap. - MicTottnfàpez gr. chlorte Honopelopia tenuicalcar HanoaladiuB ap. - Palporryia sp. - Paracfrironomuê gr. arcuatus Paratanytareus sp. - Phaenopeectra ep. Polypedilum bicrenatum Polypedilum nubeculoaum Procladiue ap, Paectrocladiua barbimanua - Paectrocladiua gr. aordidellus/ limbatellu PaectrotanypuB variua - Tanypus kraatzi Tanytarsu ap. Tribalos intextus Odonata (libellen) Coenagrionidae - Erythromma najas - Ishnura elegana - Zygoptera sp. - Ephemeroptera (haften) Caenis horaria Caenis robus ta Cloëon dipterum Cloüon evmile =wordtgevondenbijde^ serie = wordtgevondenbijde serie e
24 soorten Caenie horaria ~ * Miorotendipee gr. chloris t b ^ Proaladius sp. ;!> Tanytarsus sp. ' '> Chironomue gr. thumrri t- Caenie robusta ai,v Ablabesmyia monilis idlie lutaria Cyrnus crenaticornis Asellue aquatiaue af. Bezzia sp. Ablabesmyia longietyla Mytaoide sp. Glyptotendipes gr. pallens Erpóbdella ootooulata Clinotanypus nervosus Cyrnus flavidus Triaenodes biaolor Garrmarue putex Valvata pisainalis Endochironomus tendens Pisidium sp. Cloëon simile Diarotendipes gr. lobiger Polypedilum nubeoulosum Chaoborus sp. Ablabesmyia phatta Chironomue gr. plumosus Tanypus kraatzi Holooentropue pioioornis Bithynia tentaoulata Cloëon dipterum Camptochironomus tentons Endochironomus albipennie Atkripsodes aterrimus LimnephiluB marmoratus Anabolia nervosa Dryope / Heliohus Haliplue sp. + + Cladotanytareus sp. - Asellus meridianu l; LimnephiluB lünatus \ Bithynia leaohi j, Gyraulus albus i Endochironomus dispar ++ igara striata Palpomyia sp. Oeoetis ochracea Monopelopia tenuioalcar Anodonta cygnea Cymatia aoleoptrata Cryptochironomus sp. Psectrocladius barbimanus Cobitis taenia Argyroneta aquatica Pyralidae O Phaenopsectra sp. X Oxyethira flavicornis t Tribelos intextus? Erythromma najas i LimnephiluB sp. 'I Parachironomus arcuatus t Orthotrichia sp. -+- Viviparus contectus Polypedilum bicrenatum Agraylea rnultipunotata Amigêr aria ta f. arista ta Gloseiphonia heteroalita f. striata f. hyalina Valvata aristata Piscicola geometra Lyrnnea palustris Limnephilus rhombicus Helobdella stagnalis Zygoptera sp. + Theromyzon teasulatum Psectroaladius gr. eerdidellus/ limbatellub Radix peregra igara falleni Hemiclepsis marginata I ~* > ' ê Li k i i * l i w.- >. oortenlij moneterdata OOT WW \ 0 r l j i \! :! ' ; 0 \ '; - - t van per k sloot OOT NOORD 0 ' 0 e 0 de 0 * WET ZUID 0 ' serie (v.l. n.r. ) : -, - en - 0 WET «OORD 0 0 BIJLAGE
25 soorten Caenis robusta "^ Cyrnun flavidus -* * intis lutaria vfc "> Oligoahaeta u: GammaruB pul ex - Ablabesmyia longistyla» Anieun vortex ' ViniiHum op. % Cyrnun arenatiaornia Helobdella stagnatie Tanytarsus sp. Erpobdella octocufßta Radix ovata Tanypus kraatzi "-^ Mystaaides sp. Gammarus tigrinus ""^ Valvata pisainalie Phryganea bipunotata ' Aaellus aquaticua î Triaenodes biaolor Armiger arista f. spinulosa - Cyphonidae sp. Polyaelis sp. Physa fontinalis Cymatia aoleoptrata Ilyoaoris oimiooides Pisioola geometra Bithynia leaehi Polyaelis tenuis Camptoohironomus tentans H Planorbis planorbis ' Dugesia sp. : Ablabesmyia phatta Haliplus sp. Haliplus immaaulatus Agraylea mulhpunctata Argyroneta aquatica ' Lumbrioulus Variegatus Anisus vortiaulua Helophorus aquations phaerium aorneum Aariaotopus luaene Holoaentropus dubius Anodonta aygnea Valvata arista ta Hygrotus versiaolor Paratanytarsus sp. Mystaaides longicornis - - oortenlij stvan de serie BIJLAGE monsterdata per sloot (V.l.ln.r.): -, -, -, - en - OOT - u Ï 0 I 0 flab g,?? 0 0 I OOT - N 0 J 0 N. f 0 alba fs l s ;! «ET - 0 Prooladius sp. ' s ~+- Miarotendipes gr. chloris in Clo'èon dipterum l Glyptotendipes sp. - Cyrnus sp. Endochironomus dispar Endoahironomus tendens?- Paraahironomus gr. arauatus f? - flab I 0 I i 0 I 0 WET N. ;; I alba I 0 Chaoborus sp. - Corynoneura sp. Polypedilum nubeaulosum Theromyzon tessulatum Cryptoahironomus sp. Lymnaa stagnalis phaerium ap. Anatopynia pluimpes Molanna angustata VA z. : Caenis horaria Asellus meridianus Holoaentropus piaiaornis Tribelos intextus Endoahironomus albipennis Diarotendipe:; lobiger Athripsodes aterrimus Aaroloxus laaustris Hippeutis eomplanata of. Macropelopia sp. Leptooeridae
26 Monopelopia tenuioalaar Enoahrus sp. Helophorus sp. Hygvotus sp, Enoahrus melanocephalus Helodes minuta Dryops luridus Ishnura elegans Heloahares obsaurus Hyphydrus ovatus Enoahrus testaaeus Coelostoma orbiaulare Noterus arassioornis Eulalia sp. Ceroyon sp. * Chivonomus gr. thummi f^a- Chironomue gr. plumosus Vr~ Cryptooladopelma lateralis \i Pseatrotanypue varius i Criootopus gr. sylvestris i Gyrinus sp, -+- tylaria laoustris ' Bithynia tentaaulata M Gyraulus albus ' af. Bezzia sp. Erpobdella testaaea f. nigri- 00XX igara striata Coenagrionidae Erpobdella testaaea I Dendroaoelum laateum Glossiphonia heterooxita f. striata Ephydra sp. Oxyethira af. flavioornis Phruganea sp. Pseotroaladius gr. sordidellus/ limbatellus Cymatia bonsdorfii Glossiphonia aomplanata Unio tumidus GXosiphonia heterooxita f. papixxosa CXo'êon simile Endoakironomus sp. TriahoXeioahiton fagesii CeraaXea fuxva Chironomus sp. + phaeriwn lacustre Glossiphonia heteroolita f. hyalina Oeaetus furva Cataalista lemnata Agrypnia pagetana Polypedilum af. biarenatum Armiger arista f. aristata NanoaXadius biaoxor Phaenopseotra e - - vervolg BIJLAGE 0 j i 0 I 0 s l
DEMAKROFAUNAVANOEVERS VANDEUTRECHT-NOORDHOLLANDSEVECHT. debetekenisvan deecologischestruktuurvan deoeverzone
DEMAKROFAUNAVANOEVERS VANDEUTRECHT-NOORDHOLLANDSEVECHT debetekenisvan deecologischestruktuurvan deoeverzone Onderzoek in opdracht van: RijkswaterstaatDirektie Utrecht Dienst Water & Milieu ProvincieUtrecht
Nadere informatieEffecten van baggeren: Waterkwaliteit, vegetatie en (watermacro)fauna
Effecten van baggeren: Waterkwaliteit, vegetatie en (watermacro)fauna Verberk WCEP, Kuper JT, Lamers LPM, Christianen MJA & Esselink H (2007) Restoring fen water bodies by removing accumulated organic
Nadere informatieInstituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museun) Universiteit van Amsterdam. No. 40. invloed van de gifstort in. de Volgermeerpolder
Verslagen en technische gegevens Instituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museun) Universiteit van Amsterdam No. 40 De invloed van de gifstort in de Volgermeerpolder op de Makrofauna in nabij gelegen
Nadere informatieZandput Elster Buitenwaarden. Inventarisatie 2013 en bijdrage tot een inrichtingsvisie
Zandput Elster Buitenwaarden. Inventarisatie 2013 en bijdrage tot een inrichtingsvisie Grauwe ganzen vluchten de plas op (augustus 2013) Zandput Elster Buitenwaarden. Inventarisatie 2013 en bijdrage tot
Nadere informatieDEEFFECTENVANEENBIETEPULPLOZINGINDEHIERDENSEBEEK
DEEFFECTENVANEENBIETEPULPLOZINGINDEHIERDENSEBEEK F.F.Repko &L.W.G.Higler RIN-rapport79/2 RijksinstituutvoorNatuurbeheer Leersum 979 Voorwoord DeHierdenseBeekiseen vandelaatste laaglandbekenin Nederlandmeteen
Nadere informatieEcofide. Natuurlijk vertrouwen
Ecofide Natuurlijk vertrouwen Macrofauna langs agroranden Is deze KRW-maatregel effectief? Datum: 3 april 2012 Opdrachtgever: Contactpersoon opdrachtgever: Waterschap Hollandse Delta dhr. F. Kuipers Projectnummer:
Nadere informatieVergulde Hand Vondstzone 1
Chironomidae of Dansmuggen Halocladius stagnorum, een kopfragment van een Chironomidae-larve van brak water Alexander Klink Chironomidae of Dansmuggen Alexander Klink Rapport Hydrobiologisch Hydrobiologisch
Nadere informatieDe Grensmaas en haar problemen zoals blijkt uit hydrobiologisch onderzoek aan makro-evertebraten Alexander Klink en Bram bij de Vaate
1 De Grensmaas en haar problemen zoals blijkt uit hydrobiologisch onderzoek aan makro-evertebraten Alexander Klink en Bram bij de Vaate Hydrobiologisch Adviesburo Klink bv Wageningen Rapporten en Mededelingen
Nadere informatieWatermacrofauna-monitoring ten behoeve van herstel en behoud van het Weerterbos
Watermacrofauna-monitoring ten behoeve van herstel en behoud van het Weerterbos Een evaluatie van herstelmaatregelen in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur Hein van Kleef Hans Esselink Expertisecentrum
Nadere informatieUniversiteit van Amsterdam
Verslagen en technische gegevens Instituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museum) Universiteit van Amsterdam No. De betekenis van het schonen voor de bemonstering van de makrofauna van enkele sloten
Nadere informatieHet resultaat van de broeihopen overtrof ook dit jaar weer het jaar daarvoor. In totaal vonden we ruim 2500 lege eierschalen.
Jaarverslag 2010 ringslangenwerkgroep Ook dit jaar zijn we weer begonnen met het omzetten van de broeihopen in Nieuw Wulven. De data waren dit jaar op 20 en 27 maart. Op 20 maart was het weer slecht en
Nadere informatieAnalyse macrofaunamonsters Everdingen en Steenwaard, najaar 2008
Analyse macrofaunamonsters Everdingen en Steenwaard, najaar 2008 Rapport 2009-024 A.J.L. van Nieuwenhuijzen G. Wolters Analyse macrofaunamonsters Everdingen en Steenwaard, najaar 2008 In opdracht van
Nadere informatieWaterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna
Inhoud Waterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna Inleiding Proef 1. Algemene bepalingen. Proef 2. Bepaling waterkwaliteit met behulp van kleine waterdieren (makrofauna). Verzameltabel voor alle resultaten.
Nadere informatieDNA barcoding, enige ervaringen met Chironomidae
DNA barcoding, enige ervaringen met Chironomidae Exuviae van Chironomus balatonicus Alexander Klink Hydrobiologisch Adviesburo Klink rapporten en mededelingen nr. 24. November 203 (HAK Project 39) In opdracht
Nadere informatieEcoscan Bomhofseplas Nul-meting macrofyten, macrofauna & vis
Ecoscan Bomhofseplas Nul-meting macrofyten, macrofauna & vis Concept Sweco Nederland B.V. Amsterdam, 30 juni Verantwoording Titel : Ecoscan Bomhofseplas Subtitel : Nul-meting macrofyten, macrofauna & vis
Nadere informatieSeptember 1973t/nKaart1974. door. H.M.M.Koppers
Veranderingen ineenslootbiocoenose tengevolge vande lozingvanmest en gier. September 1973t/nKaart1974 door H.M.M.Koppers Driemaandsvak Natuurbeheer DriemaandenpraktijkWaterzuivering Landbouwhogeschool
Nadere informatie(Een onderzoek in de Volgermeerpolder) BRINKKEMPER. Instituut voor Taxonomische Zoologie (Zoologisch Museum) Universiteit van Amsterdam.
Verslagen en technische gegevens Instituut voor Taxonomische Zoologie (Zoologisch Museum) Universiteit van Amsterdam No 1+5 KUNSTMATIGE SUBSTRATEN ALS STANDAARD-MONSTERMETHODE VOOR MAKROFAUNA IN SLOTEN
Nadere informatieKlimaatpark IJssel Eerste oriëntering op de huidige waarde van de Velperwaardbeek en belangrijke factoren bij het ontwerp van het Klimaatpark
Klimaatpark IJssel Eerste oriëntering op de huidige waarde van de Velperwaardbeek en belangrijke factoren bij het ontwerp van het Klimaatpark Uitmonding van de Velperwaardbeek in de IJssel Klimaatpark
Nadere informatieBepaling van de biotische index van zoetwater
1 Inleiding Bepaling van de biotische index van zoetwater Op basis van het voorkomen van ongewervelden of aan de hand van de aanwezige planktonorganismen kan stilstaand of stromend water in vier kwaliteitsklassen
Nadere informatiede betekenis van natuurvriendelijke oevers voor de macrofauna
de betekenis van natuurvriendelijke oevers voor de macrofauna Martin Soesbergen & Wouter Rozier Er is door Rijkswaterstaat in de afgelopen decennia meer dan 450 km natuurvriendelijke oever aangelegd langs
Nadere informatieANALYSE VAN DE MACROFAUNA VAN DE HIERDENSE BEEK. L.W.G. Higler F.F. Repko. RIN-rapport 88/53. Rijksinstituut voor Natuurbeheer Leersum
ANALYSE VAN DE MACROFAUNA VAN DE HIERDENSE BEEK L.W.G. Higler F.F. Repko RIN-rapport 88/5 Rijksinstituut voor Natuurbeheer Leersum 988 Voorwoord Ditrapportishetvijfde ineenserievanverslagenoverdehierdensebeek.
Nadere informatieAquatische insecten in een met ijs bedekte plas
183 Aquatische insecten in een met ijs bedekte plas TREFWOORDEN Autoecologie, habitatvoorkeur, macrofauna, vegetatie, zoet water Ralf C.M. Verdonschot Martin W. van den Hoorn Piet F.M. Verdonschot Entomologische
Nadere informatieMacrozoöbenthosonderzoek natuurvriendelijke oevers Maas 2009
Macrozoöbenthosonderzoek natuurvriendelijke oevers Maas 2009 Rapport 2010-025 R. Wiggers H. Boonstra O.W.M. Duijts G. Wolters Macrozoöbenthosonderzoek natuurvriendelijke oevers Maas 2009 Rapport 2010-025
Nadere informatieBepaling van de biotische index van zoetwater
1 Inleiding Bepaling van de biotische index van zoetwater Op basis van het voorkomen van ongewervelden of aan de hand van de aanwezige planktonorganismen kan stilstaand of stromend water in vier kwaliteitsklassen
Nadere informatieEen hydrobiologische inventarisatie van sloten in het Oude Land van Strijen en de St. Anthoniepolder
lege schelpen van volwassen dieren bevonden zich in het monster. Van R. peregra waren alleen jonge dieren aanwezig, hun schelphoogten lagen tussen en 4 mm. De schelp- breedte bij Pisidium cf. personatum
Nadere informatieJULI 1955 JAARGANG 58. AFL. 7
JULI 1955 JAARGANG 58. AFL. 7 vm NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR VELDBIOLOGIE OPGERICHT DOOR E. HEIMANS. J. JASPERS Jr EN JAC P. THIJSSE DE DRENTSE BEEKDALEN (slot) P. LEENTVAAR en H. J. W. SCHIMMEL (Afdeling
Nadere informatieTrendanalyse macrofauna Oude Vaart en Reest
Trendanalyse macrofauna Oude Vaart en Reest Rapport 2010-088 J.H. Wanink H. Boonstra koeman en bijkerk bv ecologisch onderzoek en advies Trendanalyse macrofauna Oude Vaart en Reest Rapport 2010-088 J.H.
Nadere informatiedie dit programma zelf willen begeleiden TWEEDE EN DERDE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS
Handleiding voor leerkrachten en gidsen die dit programma zelf willen begeleiden WATER : BIOTISCHE INDEX TWEEDE EN DERDE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS Natuureducatiecentrum De Vroente Putsesteenweg 129 2920
Nadere informatieKRW QuickScan macrofauna overige wateren
KRW QuickScan macrofauna overige wateren Hanneke Keizer 1), Ronald Gylstra 2), Ralf Verdonschot 1), Piet Verdonschot 1), 1) Alterra, Wageningen UR 2) Waterschap Rivierenland Momenteel vindt landelijk een
Nadere informatierijkswaterstaat nza Biologische monitoring: monstername lokatie keuze macrofaunabemonstering
ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat nza rijksinstituut voor integraal zoetwaterbeheer en afvalwaterbehandeling tel. 03200-70411, fax. 03200-49218 doorkiesnummer 70672 Biologische monitoring:
Nadere informatieBIOLOGIE Bovenbouw P.O. Fris viswater
BIOLOGIE Bovenbouw P.O. Fris viswater x www.dlwbiologie.wordpress.com Oriëntatiefase Het voorkomen van organismen in het oppervlaktewater heeft een directe relatie met de kwaliteit van water. Elk ecosysteem
Nadere informatieklimaatstad water leeft 1 Bio
water leeft 1 Bio Biologisch wateronderzoek 2 werkbundel voor 2 de en 3 de graad secundair onderwijs Biologisch wateronderzoek 3 WATER LEEFT Biologisch wateronderzoek Om een uitspraak te doen over de kwaliteit
Nadere informatieDood hout in beken en rivieren; kennis en ervaringen uit de praktijk
Dood hout in beken en rivieren; kennis en ervaringen uit de praktijk Boven- en middenlopen zijn van nature heterotrofe systemen, ze leven van invallend organisch materiaal Piet Verdonschot 1,2, Jan de
Nadere informatieTemporaire wateren, een vergeten milieu? (onbekend en onbemind?)
Macrofauna nieuwsmail 19, eind januari 2002 De goede voornemens slaan toe zo te zien, alweer genoeg kopij voor een nieuwe nieuwsmail Allereerst een oproep met betrekking tot de vorige nieuwsmail waar als
Nadere informatieINVENTARISATIE DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE VAN 3 LOCATIES IN EN BIJ DE HEEMTUIN IN DE GOUDSE HOUT IN 2016
INVENTARISATIE DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE VAN 3 LOCATIES IN EN BIJ DE HEEMTUIN IN DE GOUDSE HOUT IN 2016 De werkgroep Zoetwaterbiologie heeft in de periode april t/m september 2016 eens per maand
Nadere informatieMacrofaunanieuwsmail 144, 26 september 2018
Macrofaunanieuwsmail 144, 26 september 2018 verwacht begin oktober De herfst is begonnen. heb je nieuws, weetjes of vragen, blijf SCHRIJVEN en stuur je bericht naar: macrofauna@rws.nl Alle verschenen nummers
Nadere informatieOEVERCONSTRUCTIE-MATERIALEN ALS HABITAT VOOR DE AQUATISCHE MACROFAUNA
OEVERCONSTRUCTIE-MATERIALEN ALS HABITAT VOOR DE AQUATISCHE MACROFAUNA Een onderzoek naar de aquatische macrofauna inrelatie totvijf verschillende oeverconstructies in het Prinses Margriet kanaal. Arjen
Nadere informatieEvaluatie basismeetnet hydrobiologie Hollands Noorderkwartier: trendanalyse (sloten)
Evaluatie basismeetnet hydrobiologie Hollands Noorderkwartier: trendanalyse 1982-2007 (sloten) Herman van Dam Adviseur Water en Natuur Martin Meirink & Gert van Ee, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
Nadere informatieValidatie van de monstermethode voor macrofauna en kiezelwieren
Validatie van de monstermethode voor macrofauna en kiezelwieren Intern onderzoek naar de juistheid, bandbreedte en reproduceerbaarheid van monstername Externe versie Grontmij Aquasense Grontmij AquaSense
Nadere informatieMacrofauna-onderzoek Rossumermeden
Macrofauna-onderzoek Rossumermeden Meetjaar 2009 Rapport 2009-118 R. Wiggers G.H. Bonhof T. Koeman Macrofauna-onderzoek Rossumermeden Meetjaar 2009 Rapport 2009-118 R. Wiggers G.H. Bonhof T. Koeman bezoekadres
Nadere informatieHoofdtabel voor de voornaamste groepen van de macrofauna in het zoete water
1 van 9 19-4-2011 21:19 Hoofdtabel voor de voornaamste groepen van de macrofauna in het zoete water Macrofauna is een begrip uit de hydrobiologie. Het is een aanduiding van de ongewervelde dieren die gemiddeld
Nadere informatieEcologische beoordeling van de wateren in de Rijnwaarden. Inventarisatie van de macrofauna
Ecologische beoordeling van de wateren in de Rijnwaarden Inventarisatie van de macrofauna Ecologische beoordeling van de wateren in de Rijnwaarden Inventarisatie van de macrofauna in opdracht van RIZA
Nadere informatiemacrofaunanieuwsmail 27, augustus/september 2002
macrofaunanieuwsmail 27, augustus/september 2002 In verband met het overlijden van Henk van de Hammen heb ik Gert van Ee, naaste collega van Henk gevraagd een in memoriam te schrijven voor de nieuwsmail.
Nadere informatieWATER LEEFT Biologisch wateronderzoek
Biologisch wateronderzoek 1 WATER LEEFT Biologisch wateronderzoek Om een uitspraak te doen over de kwaliteit van het water kan je naast een chemisch wateronderzoek ook een biologische methode toepassen.
Nadere informatieVeranderingen van de benthische macrofauna in het Hartelkanaal als gevolg van de opening in de Beerdam 1997-1999
Veranderingen van de benthische macrofauna in het Hartelkanaal als gevolg van de opening in de Beerdam 1997-1999 Alexander Klink Veranderingen van de benthische macrofauna in het Hartelkanaal als gevolg
Nadere informatieVergelijkende studie en besluitvorming
Vergelijkende studie en besluitvorming - Verschillende biotopen: vijver / ven / beek - Stroomsnelheid: snelstromend / stilstaand water - Seizoenen: voorjaar / najaar Extra: basis leggen voor vergelijkende
Nadere informatieVerzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur?
Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur? Ralf Verdonschot 26 juni 2014 ralf.verdonschot@wur.nl Inhoud 1. Wat maakt de levensgemeenschap van brakke wateren waardevol? 2.
Nadere informatieEffecten van droogte op beken
Effecten van droogte op beken Ralf Verdonschot Wageningen Environmental Research, Wageningen UR ralf.verdonschot@wur.nl Introductie Veel permanent watervoerende natuurlijke beken hebben momenteel een verminderde
Nadere informatieDE WAARDE VAN DE KAGERPLASSEN, VASTGESTELD AAN DE HAND VAN DE MACROFAUNA, IN HET BIJZONDER DIE VAN DE OEVERS
DE WAARDE VAN DE KAGERPLASSEN, VASTGESTELD AAN DE HAND VAN DE MACROFAUNA, IN HET BIJZONDER DIE VAN DE OEVERS door A. L. V A N B E R G E H E N E G O U W E N Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden
Nadere informatieOptimalisatie macrofauna maatlat R8
Optimalisatie macrofauna maatlat R8 Heranalyse met mspaf als somparameter en herziene lijst indicatorwaarden Datum: 22 november 2011 Opdrachtgever: Contactpersoon opdrachtgever: Deltares L. Osté Projectnummer:
Nadere informatieAlexander Klink. Rapport Hydrobiologisch Adviesburo Klink nr. 101 november 2003 In opdracht van RIZA
Aquatische macrofauna Tiendgorzen (Haringvliet), Ruigeplaatbosch en Klein Profijt (Oude Maas) en Dombosch (Bergsche Maas) in najaar 2002 en voorjaar 2003 Alexander Klink Aquatische macrofauna Tiendgorzen
Nadere informatieMacrofaunanieuwsmail 43, maart 2004
Macrofaunanieuwsmail 43, maart 2004 Beste Lezers, Weer een macrofaunanieuwsmail vol, een aantal oproepen met de vraag om richting de auteur te reageren en een cc-tje aan mij te doen zodat ik het wellicht
Nadere informatieFAUNISTISCHE GEGEVENS VANDE HIERDENSE BEEK
FAUNISTISCHE GEGEVENS VANDE HIERDENSE BEEK 907-970 L.W.G. Higler ^ ^ RIN-rapport 79/8 Rijksinstituut voor Natuurbeheer Leersum 979 Inhoud biz.. Inleiding.Literatuurwaarnemingen enpersoonlijke mededelingen.
Nadere informatieIn de troebele sloot kunnen daarentegen geen boten varen en deze zal dus, volgens ons, veel minder vervuild zijn.
Verslag door een scholier 1793 woorden 30 mei 2017 7,4 7 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Helderheid en waterdieren Namen: Rosa van den Hoeven, Laila Vogel en Aryanne Abma Klas: G3A
Nadere informatieEcologische monitoring; standaardisatie?
Ecologische monitoring; standaardisatie? Auteur: H.E. Keizer-Vlek Methode zou moeten afhangen van het doel Maar data worden vaak voor meerdere doeleinden gebruikt: vaststellen ecologische toestand detecteren
Nadere informatieEcotoxicologische effecten op macrofauna van ijzer(ii)sulfaatdosering in de Afgedamde Maas. G.C.W. van Beek R. Munts H.W.
Ecotoxicologische effecten op macrofauna van ijzer(ii)sulfaatdosering in de Afgedamde Maas G.C.W. van Beek R. Munts H.W. Waardenburg Ecotoxicologische effecten op macrofauna van ijzer(ii)sulfaatdosering
Nadere informatieIWWR (Institute for Water and Wetland Research)
IWWR (Institute for Water and Wetland Research) Faculty of Science, Radboud University Succesfactoren voor herstel van onderwatergemeenschappen: hoe wijzen soorten ons de weg naar een goede ecologische
Nadere informatieDEVERSPREIDINGVANZOETWATER-ENLANDSLAKKEN (GASTROPODA) IN HETDELTAGEBIED VOORDEAFSLUITINGEN
DEVERSPREIDINGVANZOETWATER-ENLANDSLAKKEN (GASTROPODA) IN HETDELTAGEBIED VOORDEAFSLUITINGEN en DEVERSPREIDINGVAN SLAKKEN (GASTROPODA)IN HETZOUTEENBRAKKEWATER VANHETDELTAGEBIED VOOR DEAFSLUITINGEN door H.
Nadere informatieOnderzoeksmonitoring effecten van baggeren in laagveenwateren op watermacrofauna
Onderzoeksmonitoring effecten van baggeren in laagveenwateren op watermacrofauna Eindrapportage Wilco C.E.P. Verberk Hans Esselink In opdracht van: Directie Kennis, Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer
Nadere informatieTijdvak < Herstel van het ooibos Watervervuiling organisch, olie, metalen Natuurvriendelijke oevers
Tijdvak < 1700 1800 1850 1900 1930 1975 1995 2000 2015 2027 Herstel van het ooibos Watervervuiling organisch, olie, metalen Natuurvriendelijke oevers Bomen in de rivieren Eutrofiëring en bestrijdingsmiddelen
Nadere informatievan Maas en Rijn? De biologische Kwaliteitsbeoordel ing EXUVIAE Alexander Klink Hydrobiologisch Advlesburo Kllnk bv Wageningen
EXUVIAE De biologische Kwaliteitsbeoordel ing van Maas en Rijn? Alexander Klink Hydrobiologisch Advlesburo Kllnk bv Wageningen Rapporten en Mededelingen f 7 (S september lgss) 1 lnhoudsopgave 1. lnleldlng
Nadere informatiePresentatie van Alexander Klink op 15 december 2015 in Lelystad. In opdracht van Rijkswaterstaat
Presentatie van Alexander Klink op 15 december 2015 in Lelystad In opdracht van Rijkswaterstaat Inhoud: Beelden van bomen in Nederlandse rivieren KRW en knelpunten Kolonisatie van de bomen Conclusies en
Nadere informatieWaterleven. Doel: Aan de hand van het determineren van de beestjes die in de sloot voorkomen conclusies trekken over de waterkwaliteit.
Waterleven Doel: Aan de hand van het determineren van de beestjes die in de sloot voorkomen conclusies trekken over de waterkwaliteit. Tijd: In het veld : 60 minuten Uitwerking : 30 minuten Benodigdheden:
Nadere informatieNieuwsmail 32: januari februari 2003
Nieuwsmail 32: januari februari 2003 Door omstandigheden enigszins vertraagd maar wel extra lang, de nieuwsmail van januari/februari 2003. In memoriam Josje de Roos-Pauw, medewerker hydrobiologie PWN Josje
Nadere informatieMacrofaunanieuwsmail 21 begin april 2002
Macrofaunanieuwsmail 21 begin april 2002 Een beetje verlaat omdat ik graag de notulen van het opnieuw tot leven geblazen macrofaunaoverleg laag Nederland erbij wilde voegen. Een goed bezochte, informatieve
Nadere informatieDe Digitale Kokerjuffer
De Digitale Kokerjuffer Jaargang 9, Nummer 15: januari 2013 Digitale nieuwsbrief van de EIS werkgroep Trichoptera Amsterdam / Gent, januari 2013 Deze nieuwsbrief is bedoeld om geïnteresseerden in kokerjuffers
Nadere informatieH. van der Hammen. Instituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museum) Universiteit van Amsterdam. No. 24
Verslagen en technische gegevens Instituut voor Taxonomische Zoölogie (Zoölogisch Museum) Universiteit van Amsterdam No. Inventariserend en vergelijkend onderzoek van de Makrofauna van Waterland H. van
Nadere informatieMacrofaunanieuwsmail 65, 30 juni 2006
Macrofaunanieuwsmail 65, 30 juni 2006 Beste lezers, Hier dan de zomer editie van de macrofaunanieuwsmail. Het koste even wat tijd om kopij te sprokkelen. Hoop dat er voor elk wat bij is. Zie je iets opmerkelijks,
Nadere informatieMacrofaunanieuwsmail 114, 14 april 2014
Macrofaunanieuwsmail 114, 14 april 2014 Beste lezers, Voorjaar, met een nieuwe watermijt, meerdere oproepen en nieuwtjes Als je wat ziet, hoort of leest, Stuur je berichten naar macrofauna@rws.nl. Alle
Nadere informatieMonitoring van abiotiek, vegetatie, dansmuggen en kokerjuffers in gerestaureerde zwakgebufferde oppervlaktewateren Kolonisatie van diersoorten
Monitoring van abiotiek, vegetatie, dansmuggen en kokerjuffers in gerestaureerde zwakgebufferde oppervlaktewateren Kolonisatie van diersoorten Hein van Kleef Hans Esselink Expertisecentrum LNV, september
Nadere informatieONDERZOEK NAAR DID VATERKT-JALITSIT OP ENKELE PLAATSEN IN KET STROOMGEBIED VAN DE HIERDENSE BEEK. door F. van Hernen ALH 64, R.I.V.O.N.
ONDERZOEK NAAR DID VATERKT-JALITSIT OP ENKELE PLAATSEN IN KET STROOMGEBIED VAN DE HIERDENSE BEEK. door F. van Hernen ALH 64, R.I.V.O.N. H 124 Verricht ten behoeve van het Ft.I.V.O.N. in Zeist als ingenieursonderzoek
Nadere informatieOrdening data en ecologische kengetallen Project 377 HAK Stand van zaken 30 januari 2012 In opdracht van Rijkswaterstaat Oost Nederland
Ordening data en ecologische kengetallen Project 377 HA Stand van zaken 30 januari 2012 In opdracht van Rijkswaterstaat Oost Nederland Dataset Boven-Rijn, Waal, IJssel, Neder-Rijn, Lek, Maas en winterbed
Nadere informatieDe kolonisatie door flora en fauna op het proefvlak met C-star-blokken en ecovarianten
De kolonisatie door flora en fauna op het proefvlak met C-star-blokken en ecovarianten bij Ellewoutsdijk Tussenrapportage: de ontwikkeling in 2008 Definitief M.J. de Kluijver en T.J. Vanagt Grontmij AquaSense
Nadere informatieTypische diersoorten van de Habitatrichtlijn,
Indicator 5 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De laatste 10 jaar is de toestand
Nadere informatieOnderzoeksmonitoring effecten van baggeren in laagveenwateren op watermacrofauna. Eindrapportage
Onderzoeksmonitoring effecten van baggeren in laagveenwateren op watermacrofauna Eindrapportage Directie Kennis, december 2007 2007 Directie Kennis, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Nadere informatieM a c rota u na -atlas van Noord-Holland
I Basisinformatie N OOrd-l PROVINCIE I "and M a c rota u na -atlas van Noord-Holland Dienst Ruimte en Groen Verspreidingskaarten en responsies op milieufactoren van ongewervelde waterdieren Januari 1993
Nadere informatieHabitat preferentie en verstoring in een zandige laaglandbeek: een experimentele benadering. Dorine Dekkers & Piet Verdonschot (Alterra, Wageningen)
Contract no. GOCE-CT-23-5554 Habitat preferentie en verstoring in een zandige laaglandbeek: een experimentele benadering Dorine Dekkers & Piet Verdonschot (Alterra, Wageningen) soorten klimaatsverandering
Nadere informatieMeetrapport Groote Molenbeek 2010
Meetrapport Groote Molenbeek 2010 De Groote Molenbeek, benedenstrooms van Meerlo Opgesteld door: T. Basten & E. Binnendijk & J.A.J van Mil, Waterschap Peel en Maasvallei Versie: woensdag 8 augustus 2012
Nadere informatieMeetrapport Peelkanalen 2012_2013, t.b.v. KRWmonitoring
Meetrapport Peelkanalen 2012_2013, t.b.v. KRWmonitoring Kanaal van Deurne ter hoogte van de eikenlaan Opgesteld door: E. Binnendijk & J.A.J van Mil (biologie), T. Basten & G. Zwart (chemie en waterkwantiteit),
Nadere informatieMacrofauna in Nederlandse moerassituaties
Macrofauna in Nederlandse moerassituaties Datum: oktober 0 Opdrachtgever: Contactpersoon opdrachtgever: Royal Haskoning DHV drs. R.F.M. Buskens Projectnummer: 46 Auteur: Status: Dr. J.F. Postma ing. C.M.
Nadere informatieWat zijn de successen, drempels en nare verrassingen voor aquatische ongewervelden bij herstelbeheer van vennen?
Wat zijn de successen, drempels en nare verrassingen voor aquatische ongewervelden bij herstelbeheer van vennen? Hein van Kleef (h.vankleef@science.ru.nl) Wilco Verberk Afdeling Dierecologie en ecofysiologie
Nadere informatieOude Maasafzetting bij Keent. Een paleoecologische analyse
Oude Maasafzetting bij Keent. Een paleoecologische analyse Bataafse stroommossel in kleidepot bij Keent Oude Maasafzetting bij Keent. Een paleoecologische analyse Alexander Klink Hydrobiologisch Adviesburo
Nadere informatieMacrofaunanieuwsmail 86, 31 augustus 2009
Macrofaunanieuwsmail 86, 31 augustus 2009 Beste lezers, De zomer heeft hopelijk iedereen goed gedaan. Ik heb alweer aardig wat kopij mogen ontvangen om een nieuwsmail te vullen. Veel leesplezier. Blijf
Nadere informatiewaterkwaliteitsonderzoek veranderen?
Gaat edna het huidige waterkwaliteitsonderzoek veranderen? Barbara Gravendeel @ ILOW symposium Monitoring en Innovatie in Hydrobiologie en Ecologie 15 februari 2017 Utrecht Lectoraat Biodiversiteit doel:
Nadere informatieMacrofauna op bakenbomen in de Bedijkte- en Benedenmaas 2016
Macrofauna op bakenbomen in de Bedijkte- en Benedenmaas 2016 De stand na 9-10 jaar Bakenboom in de Maas bij Grave (augustus 2016) Macrofauna op bakenbomen in de Bedijkte- en Benedenmaas 2016 Een tussenstand
Nadere informatieMacrofaunanieuwsmail 115, 20 juni 2014
Macrofaunanieuwsmail 115, 20 juni 2014 Beste lezers, De zomer gaat beginnen, morgen is de langste dag. Geniet van de mooie dagen, en als je wat ziet, hoort of leest, Stuur je berichten naar macrofauna@rws.nl.
Nadere informatieAnalyse van de effecten van herstelmaatregelen op watermacrofauna in zwakgebufferde oppervlaktewateren
Analyse van de effecten van herstelmaatregelen op watermacrofauna in zwakgebufferde oppervlaktewateren Een vergelijkend onderzoek in vier vennen waar herstelmaatregelen zijn uitgevoerd Hein van Kleef Hans
Nadere informatieDe makrofauna vanenigewateren op Walcheren. L.V/.G. Higler 1967
De makrofauna vanenigewateren op Walcheren L.V/.G. Higler 1967 Inleiding: Tijdens enige instructie-kampenvanhetrivonop Walcheren in julii964? oktober Î964en juli 19^5zijnin 11 waterenhogerewaterdieren
Nadere informatieWortelknollen van Schedefonteinkruid in het Lauwersmeer,
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Wortelknollen van Schedefonteinkruid in het Lauwersmeer, 1999-2003 december 2003 RIZA werkdocument 2003.199 Marloes Kolen Ministerie van Verkeer en
Nadere informatieProducentenorganisatie Kokkelvisserij p/a Ir. J. D. Holstein Coxstraat DC Kapelle. Project nummer:
Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Postbus 77 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke Tel.: 0255 564646 Tel.: 0113 672300 Fax.: 0255 564644 Fax.: 0113 573477 Internet:postkamer@rivo.dlo.nl
Nadere informatieUt, Beschrijving van een nulsituatie voor de ^ A-*-~~J macro-evertebraten in de Grensmaas
Ut, ^ f V'\ Beschrijving van een nulsituatie voor de ^ A-*-~~J macro-evertebraten in de Grensmaas V Description of a zero situation for the macroinvertebrates in the River Grensmaas Description d'une situation
Nadere informatieBijlage 3 Bodemonderzoek
Bijlage 3 Bodemonderzoek Bijlage 4 Flora en Fauna Beknopte levering uit de NDFF Disclaimer De Nationale Databank Flora
Nadere informatieAerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en aminozuren) met behulp van zuurstof, waardoor energie vrijkomt om ATP te maken.
Begrippenlijst door Lauke 1056 woorden 23 oktober 2017 5,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Begrippen biologie hoofdstuk 2 Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en
Nadere informatieJoost Meijer, Amsterdam, 2015
Deelrapport Kohnstamm Instituut over doorstroom vmbo-mbo t.b.v. NRO-project 405-14-580-002 Joost Meijer, Amsterdam, 2015 Inleiding De doorstroom van vmbo naar mbo in de groene sector is lager dan de doorstroom
Nadere informatieEvaluatie Eco-Inventarisaties Waterschap De Dommel
Evaluatie Eco-Inventarisaties Waterschap De Dommel Alexander Klink Evaluatie Eco-Inventarisaties Waterschap De Dommel. Alexander Klink Hydrobiologisch Adviesburo Klink Rapporten en Mededelingen nr. 74
Nadere informatieverspreiding en ecologie van de dansmug GLYPTOTENDIPES
verspreiding en ecologie van de dansmug GLYPTOTENDIPES OSPELI in nederland (diptera: chironomidae) David Tempelman De dansmug Glyptotendipes ospeli is genoemd naar de eerste vindplaats Ospel in de Peelstreek.
Nadere informatieA.G. KLINK. Riemsdijkstraat L7 670L BC Wageningen (GooÍmeer, Huizen en Veluwemeer, Harderwijk)
AKRO-EVERTEtsRATEN N EN LANGS ZANDPUTTEN N DE RANDMEREN (GooÍmeer, Huizen en Veluwemeer, Harderwijk) A.G. KLNK Rapport hydrobiologisch Adviesburo ir. A.G. Klink Riemsdijkstraat L7 670L BC Wageningen 08370-188
Nadere informatieINVENTARISATIE VAN DE HEEMTUIN IN DE GOUDSE HOUT DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE
INVENTARISATIE VAN DE HEEMTUIN IN DE GOUDSE HOUT DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE In de periode april t/m september 2015 is door de werkgroep Zoetwaterbiologie het dierlijk waterleven in de Heemtuin
Nadere informatieMeetrapport Waterlichaam Loobeek_Afleidingskanaal 2010
Meetrapport Waterlichaam Loobeek_Afleidingskanaal 2010 Molenbeek nabij de monding in de Maas Opgesteld door: A.W.J.M. Basten & E. Binnendijk & J.A.J van Mil, Waterschap Peel en Maasvallei Versie: 17 maart
Nadere informatieMakro-evertebraten in het Lateraalkanaal en berging van verontreinigde baggerspecie
Makro-evertebraten in het Lateraalkanaal en berging van verontreinigde baggerspecie Alexander Klink Studie in opdracht van Rijkswaterstaat Direktie Limburg 2 Dankwoord Ik ben dank verschuldigd aan de projektbegeleider
Nadere informatie