FAUNISTISCHE GEGEVENS VANDE HIERDENSE BEEK

Transcriptie

1 FAUNISTISCHE GEGEVENS VANDE HIERDENSE BEEK L.W.G. Higler ^ ^ RIN-rapport 79/8 Rijksinstituut voor Natuurbeheer Leersum 979

2 Inhoud biz.. Inleiding.Literatuurwaarnemingen enpersoonlijke mededelingen. Eigenonderzoek indejaren zestig.overzicht vande gevondendiersoorten Literatuur 6

3 Voorwoord Gedurende de afgelopenvijftien jaar heeft de afdeling Hydrobiologie met wisselende intensiteit en frequentie onderzoek indehierdense Beekverricht. De resultaten van ditonderzoek worden ineen aantal rapporten weergegeven; dit rapport geeft eenoverzicht van macrofaunawaarnemingenuit de periode 907 tot 970. Hoewel hetvoornamelijk een opsomming betreft zonder interpretatie van degegevens (welke ineen eindrapport gegeven zal worden), bevat dit verslag voldoende basismateriaal voor eenvergelijking met latere waarnemingen, om alseen afzonderlijk rapport te verschijnen. De Directie

4 Inleiding Sinds 965verricht deafdeling Hydrobiologie van hetrin regelmatig onderzoek indehierdense Beek.Van 97 t/m 97zijn kwartaalbemonsteringen uitgevoerd op twaalf plaatsen,verdeeld over de beek, waarvan deeerste zes punten in97-7 onderzocht zijn (Higler 97)ende tweede zes (stroomafwaarts)in 97-7 (Higler&Repko 979). Het onderzoek in977-79,dateen hypothesetoetsend karakter heeft, vormt de afsluiting van het gehele onderzoek (Repko& Higler 979).De waarnemingen vande jaren zestig alsmede literatuurgegevens en persoonlijke mededelingen betreffende de jaren zijn indit rapportverwerkt, waarbij denadruk vooral ligtop de registratie van faunistische gegevens enveel minder op de interpretatie ervan. Dezevier rapporten aangevuld met een vijfde over chemische en fysische waarnemingen (Higler 979) vormen de basis voor een samenvattend rapportof artikel,dateveneens in979 zalverschijnen,en waarin de slot-analyse van de beekfauna gemaakt wordt. Literatuurwaarnemingen en persoonlijke mededelingen Nierstrass heeft in het beginvan deze eeuw zalmpjes uitgezet en tot 90 de maaginhoud van teruggevangen exemplaren ende fauna terplaatse bekeken. De volgende opmerkingen zijnuit deverslagen overgenomen.op /VII/07 werden inde Hierdense Beek 5000 jonge zalmpjes losgelaten en inoktober nog eens 5000.Op geregelde tijden werden de dieren teruggevangenwaarna de maaginhoud onderzocht werd.de volgende organismen werden waargenomen: vegetatie: Batrachium, Nasturtium, Callitriche e.a.; dieren: veel Gammarus, Asellus, Hirudinea, larvenvanephemeridae, Phryganeidae, Simulia, Chironomidaeenandere Diptera, Sialis, Perlidae en Coleoptera; vissen: voorn, baars, paling, snoek, bot,rivier- en zeedonderpad, modderkruiper, beekprik e.a. De verschillende diergroepen zijn nietverder gedetermineerd, omdat de soortbepaling nietvan belang geacht werd inverband methetvoedsel voor de zalm. Analyse vande maaginhoud leverde de volgende soorten op: nov. 907 Gammarus, Asellus,larvenvanDiptera en Cloeon; dec. 907 Gammarus, Asellus,larvenvan Perlidae, Diptera,Pleeoptera encloeon (Merk op dat zowelperlidae als Pleeopteragenoemd worden!); jan. 908 Gammarus, Asellus en Dipteralarven; feb. 908 Gammarus, larven vansialis en Diptera;

5 mei 908 Gammarus, larven vantrichoptera,diptera,perlidae, Cloeon; aug. 908 Gammarus, Coleoptera; sept. 908 Gammarus,Coleoptera,Dipteralarven; okt. 908 Gammarus, Asellus, Cloeon; april 909 tussenessenburg enhulshorst: Gammarus, Chironomus-, Ephemeraen Phryganeide larven; jan. 90 Gammarus, Ephemera vulgata (larve), Simuliumlarven. Het isdevraag of Cloeon niet Baetis moet zijn ene.vulgata niet Ephemera danica. Uitde literatuur werden devolgende gegevens gehaald: Bakker,P.A. (96): beekprikken (op /IX/6 bijhet Witte Zand) Everts, E. (9): Deronectes latus (Leuvenum) Orectochilusvillosus (Leuvenum) Latelmis volkmari (Leuvenum) Fischer,F.C.J. (9): Micropterna sequax (imagovangst Leuvenum) Hart de Ruyter, Th. jr. (9): VermeldtNoemacheilus barbatulus uitde Hierdense Beek en noemthet vrij algemeen voorkomen van beekprikken in 'beekjes bijhierden enhulshorst'. Hierbij is zekerook de Hierdense Beek betrokken. Higler,L.W.G. (967): Ineenoverzicht van literatuurwaarnemingenvan Gerris najas (beekschaatsenrijder) worden opgaven uit 96 (collectie Rijksmus.Leiden), 90 (waarn.p. Leentvaar)en96 (Engel) vermeld. Nijssen,H. (96): (Leuvenum en Staverden) Reclaire, A. (9): Sigara hellensi (Leuvenum 0/V/5 en 0/VI/0 en9/xi/0; april, oktober,december 90) Notonecta viridis (Leuvenum) (inde beek) en /IV/ Redeke,H.C. (98): Ephemera danica Calopteryx splendens

6 - Vos, A.P.C,de (90): Ephemera danica Procloeonbifidum (= P. pseudorufulum) Centroptilum diaphanum (= C. luteolum) Baetiswallengreni (=B. rhodani) Calopteryx splendens Orthetrurr. brunneum Nemouravariegata (= N. cinerea) Halesus tesselatus (= H. radiatus/interpunctatus?) Halesus digitatus (= H. radiatus/interpunctatus?) Sericostoma pedemontanum Een aantalpersonen heeft de volgende waarnemingen doorgegeven: Broeder Arnoud Haarsma verzamelde op 8/IV/5 materiaal inde Staverdense Beek IIen III. De waargenomen organismen zijn Hydropsyche angustipennis larven Hydropsyche pellucidula larve Anabolia nervosa larve, koker Potamophylax?cingulatus larve Limnephilus extricatus larve Halesus radiatus interpunctatus larven ex. R.H. Hadderingh,april 97: massale optrekvan de winde met paaiuitslag;de winde isvrij algemeen in hetveluwemeer. Jesse, 970: Cottus gobio is sterk achteruitgegaan. G. layendecker,brief 966: Latelmis volckmari (= Limnius volckmari) waterval Vuurkuilweg Helmis maugei (=Elmis aenea) Gyrinus substriatus Coelostoma orbiculare Colymbetes fuscus Deronectes duodecimpustulatus Agabus paludosus Agabus sturmii E. Mols: Latelmisvolckmari algemeen tussen nieuwe rijksweg enspoorbaan in965 en 966; geen Helmismaugei indezejaren. In september » Latelmis volckmari en507o Helmis maugei. G. Overbeek, 959: Calopteryx virgo, larvenen imagines ten westen vande spoorlijn;platycnemes pennipes, imagines op dezelfde vindplaats.

7 C.Peeters,circa 958: stroomopwaarts enstroomafwaarts bij Hulshorst: beekprik, vrij zeldzaam; Noemacheilus talrijk;cottus gobio, tussen Hulshorst en het IJsselmeer vrij algemeen;gammarus tothet IJsselmeer toevrij talrijk;calopteryx,bijhetrodekoper talrijk. RIVON, 965: melding vandode beekforellen.daarnawerd nog sporadisch melding gemaakt van forel; voor zover bekend in967voorhet laatst toenbijhet schonen inaugustus/september exemplaren werden gezien.. Eigenonderzoek inde jaren zestig Inde jaren werden geregeld monsters genomen inde Hierdense Beek eneenaantal zijbeken. De plaats vande monsterpunten isaangegeven infig.. Voor zover dezebernonsteringspunten overeenkomen met de twaalf plaatsenvan het onderzoek van 97-7 worden deromeinse cijfers gehanteerd, deandere punten indebeek worden met arabische cijfers genummerd van stroomopwaarts tothet laatste punt in het Leuvenumse bos, waarna de zijbeken behandeld worden, te beginnen met de meest stroomopwaarts gelegene. Waarnemingen op de vaste punten It/m XII I. 0/XI/67 Redelijk stromend, tamelijkhelder water,bruingele schuimklodders,geen reuk.bodem zand,organisch materiaal;veel blad. Glyceria fluitans. /VII/68 Glyceria fluitans, Potamogeton natans. 8/V/70 Stroomopwaarts van debrug indestroomgeul. v =,5 cm/sec op 5cmboven bodem en,8op 0cmboven bodem. Na debrug 5,6 cm/sec op 5cm boven bodem die uit fijn zand met detritus bestaat. Callitriche. 0/XI/67 /VII/68 OLIGOCHAETA TURBELLARIA BRYOZOA MOLLUSCA HETEROPTERA Lumbriculus variegatus Dendrocoelum lacteum géénasellus Plumatellasp Pisidium sp. Chironomidae Orthocladiinae Simulium sp. Sigara striata Sigara falleni Hesperocorixa sahlbergi Notonecta glauca Velia caprai Nemoura cinerea vele tient.?? Î? ó\?,? ó* nymfen adult; nymfen

8 5- MEGALOPTERA Sialis lutaria tientallen Plectrocnemia conspersa COLEOPTERA Agabus didymus Ilybius?fenestratus larve Anacaena sp. II, 9/V/65 Blubberige bodem, vrij diep,langzame stroming, veel vegetatie (Myriophylum, Ranunculus, Potamogeton natans) //67 Troebel, veelvegetatie (Myriophyllum, Glyceria géén Elodea) 0/XI/67 Myriophyllum. Callitriche Redelijk stromend; 0, 9,9; t 7 ; Cl., breedte /VI/70 Zie Fig.;t 7. Veel rondkruipende Anabolia nervosa, en 9/X/70 Halesus, zowelop hetzandals opslik. VeelMyriophyllum, vrij veelcallitriche. Tussen Myriophyllum Limnephilus lunatus (lx) en erondereen leeg huis van Stenophylaxpermistus? Zie fig.. Myriophyllumwijd uitgegroeid, alleen ontbrekend boven het grint (stroomdraad) 9/V/65 //670/XI/67 /VI/709/X/70 > TURBELLARIA MOLLUSCA HETEROPTERA MEGALOPTERA,!»' fcsr EPHEMEROPTERA. Baetis vernus? ODONATA COLEOPTERA NEUROPTERA AMPHIBIA PISCES Polycelis sp. Pisidium sp. Apsectrotanypus trifascipennis Conchapelopia sp. Callicorixa praeusta Hesperocorixa sahlbergi Notonecta glauca Nemoura cinerea Nemoura avicularis Sialis lutaria Plectrocnemia conspersa Sericostoma (huis) k-up. Silo nigricornis Anabolia nervosa Limnephilus rhombicus Limnephilus centralis Halesus radiatus interpunctatus Pyrrhosoma nymphula Coenagrion puella Platambusmaculatus Helodidae-larven Gyrinus sp. Osmylus fulvicephalus larven Anguilla anguilla Nemacheilus barbatula veel veel -Hlzeer veel ld la zeer veel JUV. veel veel adcî ad (dood) 0/0 cm. veel ad

9 III. Benedenbeek bij kasteel Staverden, onder en na de brug. /III/67 breedte 00 cm, diepte 0-0 cm, kleur water bruin; overhangende oevers; licht slingerend door het bos. Bodem, zand, grint en stenen. 0 :. mg/, BOD: ',7 BODll! 6,6 Cl : mg/l. honderden Simulium per steen. 9/VIII/68 Onder de brug een 9 Plectrocnemia conspersa met eieren, Stenophylax perrnlstus is in het laboratorium ultgekweekt. 969 Zie rapport Van Hernen (979) 8/V/70 Stroomsnelheid op 5 cm boven de bodem, cm/sec en op 0 m stroomafwaarts van de brug 5 cm/sec, waar de bodem uit fijn zand en grint bestaat. /III 6/IX 967 en 7/VII 9/VIII 968 (t/xi /VII 7/VII 969 6/VIII RHODOPHYTA TURBELLARIA HIRUDINEA HETEROPTERA TRICH0PTERA EPHEMEROPTERA COLE0PTERA PIECES Batrachospermutn sp. Polycelis sp. Erpobdella octoculata Cloasiphonla complanata Canmarus pu lex Stlctochlronomus sp. Micropsectra praecox Chironomidae sp. Simulium orrtatum Simulium equinum Simulium iatipes Dlcranota bimaculata Tlpula sp. Velia capral Nemoura cinerea Hydropsyche angustlpennis Silo nigricornis Lype phaeopa Lype reducta? Plectrocnemia conspersa Anabolla nervosa Llmnephilus rhombleus Potamophylax rotundipennis Hlcropterna sequax Halesus radiatus interpunctatus Baetis?vernus Platambus maculatus Agabus sp. Helophorus sp. Helodidae-larven Cottus gobio Noemacheilus barbatulus tient. IS 7.p. coc. Ik. COC. hnd. lo*.,lp. Ik. 5 5 hnd. <lp> 0k. (lp),tient.k. 8c? 9 7 ^~acti 9 IJ hnd.. tient.p. 50 -Hk. k. rik. I hnd. lo coc. lcoc. p.tient.k k. k. «vf,9. 7k,5p. ld 6 b 8. pop k. 9 coc. cocons k. «kokers l. = larven p. poppen tient. tientallen

10 IV. Bovenbeekbijkasteel Staverden,onder en na debrug. furbellaria HIRUDINEA MOLLUSCA HETEROPTERA NEUROPTERA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA PISCES BACTERIA Dendrocoelum lacteum Polycelis tenuis Erpobdella octoculata Erpobdella nigricollis Glossiphonia complanata Gammaruspulex Planorbis vortex Physa fontinalis Sphaeriumcorneum Pisidiumsp. Micropsectra praecox Chironomus plumosus Prodiamesa olivacea cf Conchapelopia Paratendipes sp. Chironomidae sp. Culex sp. Pericoma sp. Psychoda sp. Dicranota bimaculata Velia caprai Nemoura cinerea Osmylus flavipennis Baetissp. Hydropsyche angustipennis Silo nigricornis Tinodes waeneri Anabolia nervosa Potamophylax rotundipennis Micropterna sequax Halesus rad./interp. Limnephilusrhombicus Athripsodes aterrimus? Gyrinus substriatus Orectochilus villosus Hydroporus?discretus Platambus maculatus Agabus bipustulatus Agabus paludosus Hydrobius fuscipes Limniusvolckmari Cottus gobio Noemacheilus barbatulus Anguilla anguilla Perca fluviatilis Sphaerotilisnatans 6/IX/67/VII/68/VII 7/VII 6/VIII l,k Ik ad,. 5,. 0 ad. ló\p,k. 9 ó\? ó",nym. 0 l,lp,k, k ló\l? 5 l?,n. 6 9,5p,k k Ik k

11 -8- V.Bij dezwolse brug. /IX/67 Zandbodem; plaatselijk tot50cm diep,breedte 50cm. Ranunculus aquatilis,callitriche 965 Dode beekforel en snoek 8/V/70 stroomsnelheid op 5cm boven debodem 0,6 cm/sec. Fijnzand en (weinig) grintbankjes. Ranunculus aquatilis;callitriche OLIGOCHAETA HIRUDINEA MOLLUSCA HETEROPTERA MEGALOPTERA NEUROPTERA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA Tubifexsp. Lumbriculus variegatus Helobdella stagnalis Acroloxus lacustris Pisidium sp. Prodiamesa olivacea Apsectrotanypus trifascipennis Micropsectra praecox Simuliumornaturn Dicranota bimaculata Hesperocorixa sahlbergi Velia caprai Nemoura avicularis Sialis lutaria Osmylusfulvicephalus Hydropsyche angustipennis Baetis?vernus Stictotarsus duodecim pustulatus Deronectes latus Platambus maculatus Hydroporus palustris Agabus sturmii tientallen,,(ó\?) la ló\? 5 0 la adulten VI. Waterval bijhetrode Koper.Op //67 rioolstank, op 8/XI/67 stank : /VII/6 //67 Ranunculus sp. 8/XI/67 OLIGOCHAETA HIRUDINEA MOLLUSCA EPHEMEROPTERA PISCES Bacteriën Tubifex? sp. Erpobdella nigricollis Chironomusplumosus Prodiamesa olivacea Brillia modesta Rheocricotopus sp. Simulium sp. Dicranota bimaculata Nemoura cinerea Ancylus fluviatilis Bathyomphalus contortus Hydropsyche angustipennis Silo nigricornis Limnephilus sp. Ephemera danica Noemacheilus barbatulus Sphaerotilus? k. -H (<? ) juv. k. k.

12 -9- VII. Geen waarnemingen voor 970. VIII. Kruising spoorbaan (zie ook waarnemingenmols pag. ). HIRUDINEA MOLLUSCA NEUROPTERA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA Glossiphonia complanata Theromyzon tessulatum Erpobdella octoculata Gaismarus pulex Ancylus fluviatilis Pisidium sp. Chironomidae Osmylus fulvicephalus Hydropsyche angustipennis Hydropsyche pellucidula Micropterna sequax Halesus rad./interp. Potamophylaxrotundip. Limnephilus sp. Baetis?vernus Elmis aenea Limnius volckmari 0/IX/67 /VII/68 9/VIII/68 5 lp,k. 6,. adult IX. Waterval Vuurkuilweg. Op/VII/68 werd tussendefontinalis antipyretica opdegemetselde stenen van het watervalletje een Tipulalarve, Hydropsyche enenkele lege huisjes verzameld. /VI/70. Bodemna de stuw: zand, veel grint, veel keien. Breedte meter Stroomsnelheden vlgs. tekening. STuuA A B 5 cmbovenbodem:,7cm/s 8 cm,,,, 7,,, 5 cm,,,,,7 0cm,,,, 5 > > HYDRIDAE MOLLUSCA NEUROPTERA EPHEMEROPTERA PISCES Hydrasp. Simulium sp. Tipula sp. Ancylus fluviatilis Nemoura? cinerea Osmylus fulvicephalus Hydropsyche angustipennis Halesus juv. Ephemera danica Baetis?vernus Cottus gobio (dood) //67 /VII/68 /VI/70 ad. p,k.. ad. la Zieverder ookbrief Layendecker, 966 (pag. )

13 0- X. 9/V/65. //67, /IV/70. 8/V/70. Zuiderzeestraatweg. Snel stromend, weinig Ranunculus;veel steentjes en keienop debodem. Zeerveel Trichoptera. 0 :,9mg/l BOD, BODlicht, Cl 7 mg/l Zeerveel troep,o.a. zakkenkunstmest (foto) Stroomsnelheid op 5cm, cm/sec,,,,,, vlakvoorhet valletje,,,, 7,,, puntnà,,,, /VII/6 9/V 9/X //67 /VI 8/V HIRUDINEA MOLLUSCA MEGALOPTERA NEUROPTERA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA ODONATA PISCES Erpobdella octoculata -H- Ancylus fluviatilis Rheocricotopus sp. Paracladopelma sp. Simulium sp. Nemoura cinerea Sialis lutaria Osmylus fulvicephalus Hydropsychesp. Silo nigricornis Anabolia nervosa Halesus rad./interp. 5 Eöt^mopJayJLax -&i»gula tu s Ephemera danica -H Baetis?vernus Limnius volckmari Erythromma najas Cottus gobio Noemacheilusbarbatula Pungitius pungitius - 5 $ -H- 0 0 ad. XI. NEUROPTERA EPHEMEROPTERA PISCES Asellus sp. Simuliumsp. Osmylus fulvicephalus Hydropsyche angustipennis Anabolia nervosa Ephemera danica Baetis?vernus Cottus gobio Noemacheilus barbatula Perca fluviatilis Leuciscus rutilus Anguilla anguilla /VII/68 ad 8/V/70 larven indeoever

14 .- XII. /VII/6 HIRUDINEA MOLLUSCA HETEROPTERA MEGALOPTERA EPHEMEROPTERACloeon sp. COLEOPTERA ARACHNOIDEA PISCES Waarnemingen Erpobdella octoculata Glossiphonia heteroclita Asellus?aquaticus N^phargus sp. Ostracoden Bithynia tentaculata Valvata piscinalis Potamopyrgus jenkensi Planorbis vortex Bathyomphalus contortus Lymnaea truncatula Radix ovata Pisidium sp. Chironomidae Sigara falleni Sigara striata Sialis lutaria Helophorus sp. Argyroneta aquatica Hydracarina Salmo fario Gasterosteus Voornbroed op andere punten indebeek ( d,, t/m 9)?, $, nymf Kruising methet weggetje "Beek" /VT/70 Stroomsnelheid onder deduiker 68 cm/sec. Hierwerd depop vanh.angustipennis aangetroffen. 0 mna deduiker v= 7,cm/sec op 5cmbovenbodem (zand enenkele stenen;breedte m) 0/XI/67 /VII/68 HETEROPTERA NEUROPTERA Simuliumsp. Velia caprai Nemoura sp. Osmylus fulvicephalus Hydropsyche angustipennis Sericostoma? Silo nigricornis Halesus rad./interp. vele tientallen nymf adult poppen lege koker l > > > > pop (/VI uit)

15 - Bij deuitmonding vanhet takje BleekeMeer //67. Veel Glyceria fluitans en Potamogeton Helder water,blubberig zand engrint, vrij snel stromend. Slootvormig doorweiland; nahet takjegroeit er langs de rechteroever bos, breedte 50-00, diepte 0-0, 0 0,5 mg/l t 7, Cl 6 mg/l OLIGOCHAETA Eiseniella tetraedra Macropelopia nebulosa Prodiamesa olivacea Simuliumornatum Nemoura cinerea Plectrocnemia conspersa Micropterna sequax veel veel (op zeerveel veel bl. ad eren ) lcocon. Achter de boswachterswoning vanhet Gelders Landschap inde benedenbeek 50 m stroomafwaarts van punt II. Zandbodem; bossen Myriophyllum englyceria fluitans.bemonstering op 6/IX/67. HETEROPTERA EPHEMEROPTERA PISCES veel Velia caprai Silonigricornis veel Potamophylax rotundipennis Micropterna sequax Baetis?vernus 6 Noemacheilus barbatulus veel Pungitius pungitius. Zelfde hoogte indebovenbeek. 6/IX/67. Zachte zandbodem,weinig stenen, geringe stroming: Myriophyllum, Callitriche. TURBELLARIA HIRUDINEA MEGALOPTERA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA PISCES Dendrocoelumlacteum Erpobdella octoculata Chironomidae Nemoura cinerea Sialis lutaria Hydropsyche angustipennis Silo nigricornis Phryganea grandis Micropterna sequax Halesus radiatus/interp. Potamophylax sp. Baetis?vernus Potamonectus elegans Cottus gobio Noemacheilus barbatula Anguilla anguilla 0 veel vrij veel (veel ei-capsules) Veel lege kokertjes veel pop, netjes lege kokertjes, legekoker, legekoker ló",? popppen, pop 5

16 -- 5. Vlakvoor het beekjeuit Speulde in de H.B. komt. /IV/67 zeerveel Simuliumornatum larve HETEROPTERA Velia caprai Nemoura cinerea Limnephilus rhombicus Halesus radiatus interpunctatus Kruising Gelre weg, nadathet beekjeuit Speulde in debeek is gekomen. OLIGOCHAETA HETEROPTERA MEGALOPTERA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA BACTERIA Tubifexsp. Lumbriculus varieg. Chironomus plumosus Chironomidae Simulium ornatum Dicranota bimaculata Tipula sp. Velia caprai Hesperocorixa sahlbergi Nemoura cinerea Sialis lutaria Baetis?vernus Anabolia nervosa Limnephilus lunatus Ironoquiahuis? Gyrinus substriatus Orectochilus villosus Haliplus sp. Anacaena limbata Ilybius sp.larve Sphaerotilus natans / /IV 0/IX7/Vil 6/VIII ? 5?? l?,ln.? 0 7 l,n. ló\l? In. 8 Opm.op //67. Breedte 50 à 00 cm,diepte 0-60? Bodem zand; troebel water, vrij snel stromend. 0 : 0,8 mg/l Cl : 0 mg/l In het westelijke takje (zuidl. van het bruggetje)eenpol Glyceria fluitans. Hier geen Sphaerotilus en Tubifex. 7. Bijdeuitmonding van de schoolsloot. /IX/67 OLIGOCHAETA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA BACTERIA Trichodrilus? Chironomus plumosus Prodiamesa olivacea Simulium ornatum Dicranota bimaculata Tipula sp. Baetis?vernus Micropterna sequax Platambusmaculatus Sphaerotilus natans tient. vele tient. Chironomidae, (waaronder) tient. larve

17 - 8. Bij het Rüde Koper. /VI/70. Bodem fijn zand (drijfzand) MEGALOPTERA NEUROPTERA ODONATA Sialis lutaria Osmylus fulvicephalus Calopteryx virgo Pyrrhosoma nymphula -f ia ia Pi,-} 0,, /?,** s;i é>,l 7'9 ÏÏJLLM t 5",V IL /,r ii Z5cw tovcm bodei %0 "ï - IÛ 9. Tussen VIII en IX. Op 9/VIII/68 (? Lype phaeopa () gevangen. Verder libellenwaarnemingen uit 959 (Overbeek, pag. ) Oudere waarnemingen in zij beekjes (monsterpunten 0 t/m 9) 0. Zijbeekje van Bleekerhoeve //67 Slootvormig door weiland en hakhoutperceeltje. Helder,vrij snel stromend water. Breedte cm, Diepte 0-5 cm. Bodem zand,grint en bladeren. 0 :,6, Cl :,t:7 OLIGOCHAETA Lumbriculus variegatus Nemourasp. Limnephilidae. Zijbeekje Bleekemeer.Op //67 washetwater troebel met op enkele plaatsen schuim (geelwit). Bodem blubberig met blad. Door bos. Diepte 5cm. //67 0/XI/67 OLIGOCHAETA MOLLUSCA Lumbriculus variegatus Pisidiumsp Chironomidae Dicranota bimaculata Nemoura cinerea Micropterna sequax -H-f- -H-

18 -5-. Beekjeuit Uddelerveenvoor de zandvang //67. Breedte 50-00,diepte 5-0 cm.helder water met hier endaar schuimklodders. Bodem fijn zand engrint;stroming vrij snel. t:8 k 0 :0,9 Cl 60 mg/l 0/XI / 967. OLIGOCHAETA MOLLUSCA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA PISCES Lumbriculusvariegatus Radixovata Lymnaea glabra Pisidiumsp. Prodiamesa olivacea Macropelopia nebulosa Simuliumsp. Nemoura cinerea Nemoura avicularis Plectrocnemia conspersa?sericostomatide Halesus radiatus interpunctatus Micropterna sequax?ironoquia dubia huisje Leptophlebia vespertina Hydroporus planus Hydroporus tristis Agabus paludosus Pungitius pungitius ló\l$?. Parallelbeekjebij dekruising met de Koningsweg (bijpunt II) Op //67 werdenpungitius pungitiuswaargenomen. OLIGOCHAETA MEGALOPTERA Lumbriculus variegatus Chironomidae Ptychoptera sp. Sialis lutaria Nemoura cinerea Het iseensmal slootvormig beekje,datplaatselijk sterkovergroeidis.

19 -6-. Beekje uit Speulde voor de NAVOBI /IX/67 OLIGOCHAETA Tubifex tubifex Eiseniella tetraedra Eristalis sp. Tipula sp. Chironomus plumosus Limnephilide-huisje Breedte 50, diepte 5 cm. Kleur; doorzichtig bruin. Zandbodem t, 0,9 mg/l. Wat Callitriche en Glyceria fluitans. 5. Beekje uit Speulde na de NAVOBI. Het monster van /VII/69 direkt na de fabriek (*), de ander monsters nadat het beekje juist onder de weg door is gekomen. OLIGOCHAETA TURBELLARIA HIRUDINEA MOLLUSCA HETEROPTERA EPHEMEROPTERA COLEOPTERA BACTERIA Tubifex sp. Chaetogaster diastrophus Eiseniella tetraedra Lumbriculus variegatus Dugesia lugubris/polychroa Trocheta bikowsky Ostracoda Radix ovata Chironomus plumosus Psectrotanypus varius Micropsectra praecox Macropelopia nebulosa Anatopynia plumipes Prodiamesa olivacea Procladius sp. Culex sp. la en popp. Eristalis sp. Ptychoptera sp. Velia caprai Hesperocorixa sahlbergi Limnephilidae huis Baetis?vernus Hydroporus palustris,, memnonius Ilybius fuliginosus Agabus bipustulatus Agabus sturmii Anacaena limbata Helophorus spp. Sphaerotilis natans //67 h-h- 7 /VII 7/VII ó*, lnymf 6/VIII nymf ló*

20 -7-6. Schoolsloot.Op /IX/67 bemonsterd op tweeplaatsen: Itenoosten vande weg, II na deboerderij voor deuitstroming indehierdense Beek. I. Overschaduwd, 0,,5 mg/l, t,5 II. Zandbodem,vrij veel detritus (afgevallen blad enzwarte modder) vrijhelder water, breedte 00, diepte 0cm. II OLIGOCHAETA MOLLUSCA HETEROPTERA COLEOPTERA Lumbriculusvariegatus Pisidium sp. Chironomus plumosus Prodiamesa olivacea Apsectrotanypus trifascipennis Velia caprai Plectrocnemia conspersa Micropterna sequax Limnephilidae huis Hydroporus planus Hydroporus palustris Agabus sturmii Agabus paludosus 7 ad,n. 7. Koude beek 8/XI/67 Zandbodem,blad MOLLUSCA Pisidium sp. Tipula sp. Micropterna sequax 8. Beekuitdeontginning Staverden, ten westen van de weg Staverden-Stroehoeve. 8/XI/67. Breedte 00, diepte 5cm. Geur.Vrij geringe stroomsterkte. Zandbodem met wat modder. Callitriche, Ranunculus, Glyceria fluitans,lemna minor. TURBELLARIA HIRUDINEA HETEROPTERA MEGALOPTERA ODONATA PISCES Planaria torva Glossiphonia complanata Macropelopia nebulosa Notonecta glauca Sialis lutaria Aeshnasp. Pungitius pungitius -H-f

21 8-9. BeekuitVeenvak (Poolse weg). 0/IX/67.Bodem lemig zand,bedektmetwat detritus.water iets troebel. OLIGOCHAETA MOLLUSCA HETEROPTERA COLEOPTERA ARACHNOIDEA Lumbriculus variegatus Radix ovata Pisidiumsp. Chironomus plumosus Micropsectra praecox Cricotopus sp. Velia caprai Nemoura cinerea Micropterna sequax Hydroporus planus Platambus maculatus Agabus bipustulatus Agabus paludosus Agabus sp. larve Hydrachnellae c?

22 9-. Overzichtvandegevondensoorten ( ) HYDRIDAE. Hydrasp. MonsterpuntIX,opstenen nahet watervalletje (//67) OLIGOCHAETA.Lumbriculusvariegatus. OpdepuntenI, 6en Vindebeek, verderin bijna allezijbeekjes (967-69).ZIJBEKENENBOVENLOOP. Eiseniellatetraedra.Punten (beek),en5. ZIJBEKENENBOVENLOOP?. Tubifextubifex.Op6,V, VIenen 5. Gebrekkigedeterminatieen bemonstering. Wellichtschuilenernoganderesoorten onder. 5.Chaetogasterdiastrophus. Eenmaalinzijbeekje (5) op/vii/69 TURBELLARIA 6.Dendrocoelumlacteum.Opde puntenij eniv. (967en969).Op veel. 7.Dugesialugubris/polychroa.Eenmaalop5 (//67). 8.Planariatorva.Eenmaalinzijsloot (8). 8/XI/67. 9.Polycelistenuis.OpII, IIIenvooralIV ( ) BOVENLOOP? BRYOZOA 0.Plumatellasp.Eenmaalop I (0/XI/67) LAMELLIBRANCHIATA.Pisidium sp. Opde meestepuntenindebeekenzijbeekjes. Meestal weinig exemplaren. OVERAL.Sphaeriumcorneum.AlleenoppuntIV (driemaalgevonden)967en969 GASTROPODA.Bithyniatentaculata.Valvatapiscinalis s.....,, VTT..._,. r? Uitsluitendgevondenop XII m 96 5.Potamopyrgus jenkinsi 6.Lymnaeatruncatula J 7.Lymnaeaglabra.Intweeexemplaren (0/XI/67) 8. Radixovata.BehalveopXII (96) alleeninzijbeekjes (, 5en 9) 9.Physafontinalis.EenmaalopIV (6/IX/67) 0.Acroloxuslacustris.Eenmaalop V (/IX/67).Ancylusfluviatilis.Op VI, VIIIenIX (967).OPSTENENBIJHOGESTROMING.Bathyomphaluscontortus.Op VIen XII..Planorbisvortex.Verschillende kerenopiv ('67 en '69) enop XII (96).

23 0- HIRUDINEA. Glossiphonia heteroclita. Eenmaal op XII (96) 5. Glossiphonia complanata.op II,IV,VIII en 8.Steeds enkele exemplaren. 6. Helobdella stagnalis. Eenmaalop V (967) 7. Theromyzon tessulatum.eenmaal op VIII (968) 8. Trocheta bikowsky. Eenmaal in5 (967) 9. Erpobdella octoculata. Alleen indehoofdbeek op depunten, III,IV (regelmatig en veel).,viii en XII. 0. Erpobdella nigricollis.op IV en VI (967)..Altijd aanwezig indeopgaven als Gammarus. In958 ingrote aantallen vanleuvenumse bos tot IJsselmeer (Gammarus); in96 gedetermineerd als G.pulex. Inde zestiger jarenop allepunten indebeek vanaf Ien inde meeste zijbeken.aantallen sterk wisselend perpunt... Opgegeven als Asellus in en 96 (punt XII). In monster 95 (Staverden) A. aquaticus. Inde zestiger jarenop de meeste punten indebeek, waar de stroming niet te hoog is, veelop,iv env, en indemeeste zijbeken (veel in,5 en 6). I.Nyphargus sp.eenmaal op het laatste traject (XI-XII)indeoever (96) *. Simulium ornatum.op de punten III, 5,6, 7en V regelmatig gedurende de jaren De meest algemene soort. 5. Simulium equinum. Eenmaal op III (967). 6. Simulium latipes.eveneeens eenmaal op III (969) Simulium sp. Vermeld uit Verder waarnemingen op de punten I (968), (967), VI (96en 967), IX (68), X (67), XI (68) en (67). Vermoedelijk betrefthetvooral S.ornatum. 7. Culex sp. Tweemaal op 5 (967 en969)eneenmaal op IV (969). 8.Dicranota bimaculata.op depunten III (69), IV (69), 6 (67en 69), 7 (67) V (67), VI (67)en(67). MIDDENLOOP enéén zijbeek. 9. Eristalis sp. Alleen in het zijbeekje /5 (67en 69).STERKEVERONTREINIGING. 0. Tipula sp.op IV (69), 6 (67), 7 (67), IX (68), (67)en7(67). Voornamelijk indeomgeving van Staverden?. Pericoma. sp. Eenmaal op IV (969)

24 -.Ptychopterasp. Op (67) en5 (69). ZIJBEEKJES..Psychodasp. AlleenopIV (969)..Anatopyniaplumipes.Eenmaalop5 (969). 5.Apsectrotanypustrifascipennis.OpII (965)en V (67)en6(67). 6.Conchapelopiasp. OpII (67) eniv (69). 7.Macropelopianebulosa.Op (67), (67), 5 (69) en8 (67). 8.Procladiussp.Eenmaalop5 (969). 9.Psectrotanypusvarius.Eenmaalop5 (69). 50.Prodiamesaolivacea.Op (67), IV (67en 69), 7 (67), V (67), VI (67), (67), 5 (69) en6 (67). Nietverderstroomafwaarts danpunt VI gevonden. 5.Brillia modesta.eenmaalop VI (67). 5.Cricotopussp. Eenmaalinzij beekje9 (67). 5.Rheocricotopussp.OpVIen X (967). 5.Chironomusplumosus.IndebeekopIV (69), 6 (69), 7 (67) en VI (67). Indezijbeekjes (67), 5 (69), 6 (67)en9(67). 55.Paracladopelmasp.Eenmaalop X (67). 56.Paratendipessp. EenmaalopIV (69). 57.Stictochironomussp. EenmaalopIII (67). 58.Micropsectrapraecox.OpdepuntenIII (67),IV(69), V (67),5(69), 9 (67), AlleenindeomgevingvanStaverden. VeelChironomidaelarvenzijnin dezeperiodealleengenoteerdals Chironomidae en meestalniet meegenomen.bovenstaandoverzichtjeisderhalveerg onvolledig. HETEROPTERA 59.Gerris najas.in96, 90en96 waargenomen.nuverdwenen? 60.Veliacaprai. Opde meestepuntenvanaf It/m Venin zijbeekjes. 6.Notonecta viridis.eén waarneminguit 9. 6.Notonectaglauca.Opdepunten I (67,68),II(67en70)en8(67). 6.Callicorixapraeusta.EenmaalopII (967). 6.Hesperocorixasahlbergi.Op I (67), II (67), 6 (67), V (67) en5 (69). 65.Sigarastriata.Op I (67,68) en XII (6). 66.Sigarafalleni.Op I (67) en XII (6). 67.Sigara hellensi.in 95, 90en9 waargenomen.nuverdwenen? MEGALOPTERA 68.Sialislutaria.Opde meestepuntenin debeek metzwakkerestroming (It/m XII).Veelop Ien.Op 8en Xalleenimagoos (junien mei). Ookin907en908 waargenomen.

25 -- NEUROPTERA 69. Osmylus fulvicephalus. Larven alleenop XI gevonden (8/v/70). Verder imagines op, II, IV, V, 8, VIII,IX, Xen XI. Deimagines zijn waargenomen in mei (x), juni (x), aug. (lx), nov (lx). In907 wordenperlidenen Plecoptera opgegeven, zonder soortsbepaling. 70. Nemoura cinerea.in 90 als N. variegata.verder op bijna allepunten in debeekenin veel zij beekjes. Niet altijd gedetermineerd. 7.Nemoura avicularis.gevondenop de punten II, Ven (allenin 967). EPHEMEROPTERA,,,,,, ^ u /_ 7. Centroptilum luteolum. In 90 gemeld. 't-trttté- {a»r~<- ** O 9.U^ : 7. Procloeonpseudorufulum.Idem. UurJ^fr.tf.V t*it. toïf-y- e~z.*~*.. 7. Ephemera vulgata.in 90 opgegeven.ua-a^ri-ii jnl j jkf, H m i «" /VUl 75. Ephemera danica.opgave \ m 90 en 98. Verderop de puntenvi (6), IX (70), X (65) en XI (70). MIDDEN- EN BENEDENLOOP. 76. Baetis vernus.opgave van 90 als B. wallengreni =B. rhodani.vermoedelijk zijn zeerveelb. rhodani-opgaven onjuist en moetenb. vernus zijn. Dit geldtook voorde Hierdense beek. Overal in de beek tussenii en XI en in Leptophlebia ïêspehna. Eenmaal in zijbeekje (//67). 78. Plectrocnemia conspersa.op I (67), (veelin 67), II (65 en 67), III (68, ook imago), (67) en 6 (67). BOVENLOOPEN ZIJBEEKJES 79.üLypereducta.Op punt III geregeld gevonden. Hetis moeilijkl. phaeopa te onderscheiden van L. reducta, waarschijnlijk komen beide soorten voor.bovenloop? 80. Tinodes waeneri. Slechtseen exemplaaropiv (969). 8. Hydropsyche angustipennis.op de meeste punten in de beek m.u.v. I en XII. Niet in de zijbeken. Grote aantallenop III. 8. Hydropsyche pellucidula.in 95 (Staverden) en 967 op VIII. 8. Phryganea grandis.eenmaalop (67). 8.Athripsodes aterrimus. OpIV in Silo nigricornis.op de sneller stromende plekken met stenen,zoals (67), II (67), (67), (67), III (67/69 veel), IV (68,69), VI (67) en X (65). duùdlu^ (\jtmoi*fi. \Q^tydtM r t^trfj0'j, iï o )

26 --? 86. Ironoquia dubia.op 6en (beide 967) werd een leeghuisje gevonden,dat vermoedelijk totdeze soort behoort. 87. Limnephilus centralis. Eenmaal op II (67). 88. Limnephilus extricatus.in hetmonster van 95 (Staverden) 89. Limnephilus lunatus. Eenmaal op 6 (969). 90. Limnephilus rhombicus.op II (67), III (67), IV (67)en 5 (67). 9. Anabolia nervosa. In95 (Staverden?),op II (70,veel), IV (68,69), 6 (67), X (65) en XI (68). 9. Potamophylax?cingulatus.95en ßp-J {tt7). '' c r : - / 9. Potamophylax rotundipennis.op (67), III (67,68), IV (67,69)en VIII (67). 9. Halesus radiatus interpunctatus.opveel plaatsen indebeek tussen en X, en inzij beekje. Ook in95. De opgaven vanh. tesselatus en H. digitatus uit 90 zijnzeer twijfelachtig; zij behoren vermoedeen lijk tot H. radiatus interpunctatus. ">5sT t"nnphyrvr \^rm\ srm Fmnffl-rrl n[i FH (5 a ). ^^ \J 96.Micropterna sequax.op,,. III, IV, 7en VIIl/inde beek in967.inde zijbeekjes,, 6,7en9 (alle 967). BOVENLOOP en ZIJBEEKJES. Ookuit 9gemeld. 97. Sericostoma pedemontanum. 90. Legehuisjes op (67), II (65, 67, 70) en (67). ODONATA 98. Orthetrum brunneum. In90gemeld. 99. Aeshna sp.in8een larve (967). 00. Calopteryx splendens.in 98gemeld. 0. Calopteryx virgo.in 958en959 waargenomen bij 8en VIII, zowel larven als imagines.in970 nog eenó* bij 8, (waarook in958 veel exemplaren waren). 0. Platycnemes pennipes.in959 imagines bij VIII waargenomen. 0. Erythromma najas. Eenmaal een imago op X (970). 0. Pyrrhosoma nymphula. Imagoosbij II (970). 05. Coenagrion puella.,,,,,, COLEOPTERA 06. Haliplus sp.eenmaal op 6 (67). 07. Stictotarsus duodecimpustulatus.omgeving IX (966), V (967). 08. Potamonectes depressus.op en V (967). 09. Deronectes latus. Leuvenum (9). \^ Wuft*"**- (; k^)

27 -- 0.Hydroporustristis.Inzijbeekje (967)..Hydroporuspalustris.In V (67) enzijbeekje5 (69)..Hydroporusplanus.Indezijbeekjesen9 (967)..Hydroporus?discretus.OpIV(967)..Hydroporus memnonius.inzij beekje5 (969). 5.Platambusmaculatus.OpdepuntenII (67),III(69),IV(67,69), 7 (67) en V (65)indebeekeninzij beekje9 (67). BOVENLOOP? 6.Agabuspaludosus.IX (966),IV(67),(67) en9 (67). 7.Agabus sturmij,'. IX (966), V (67) en5 (69). 8.Agabusbipustulatus.OpIV (70), 5 (69)en9(67). 9.Agabusdidymus.Eenmaalop I (967). 0.Ilybiusfuliginosus.5 (69). Larvenzijngevondenop I (67)en 6 (65), waarvandesoortnietmetzekerheid tebepalen was..colymbetesfuscus.in966eenmaal (punt IX)..Orectochilusvillosus.Gemelduit9. VerderopIV (69)en 6 (69)..Gyrinussubstriatus.OpIX (966),IV(69)en 6 (67). Opdiverseplaatsen zünnietgedetermineerdegyrinidaegezien..limnius volckmari.gemelduit9, 965(VIII)966 (VIII,IX),967(VIIIen X) 968 (VIII) en969 (IV). VolgensE. Molszoudesoort na966oppuntviiiafnemenenzoudevolgendesoort in967 verschijnen (ziepag. ). 5.Elmisaenea.OppuntIX (966) en VIII (967en 68). 6.Helodesminutes.OpII (70)enIII(69). 7.AnacaenaLfebaTa.Op I (A. sp., 967), 6 (69)en5(69). 8.Hydrobius fuscipes.opiv (69). 9.Coelostomaorbiculare.IX (966). 0.Helophorussp.III (69), XII (6) en5 (69). ARACHNOIDEA.Argyronetaaquatica.Eenmaalop XII (96). PISCES/CYCLOSTOMATA.Lampetraplaneri. Lit. opgavenuit907, 9, 958 (vrijzelden) en 96 (x)..platychthysflesus Verdwenen naverzoetingijsselmeer..cottusscorpius.,,,,,,, > >> 5.Salmosalar.In907uitgezet (ziepag.). Sindslang verdwenen. 6.Salmotrutta.In965sterftedoorgierlozing.In967nog ex. gezien.

28 5-7. Anguillla anguilla. 907; op punt II (dode ex. in 970), (67), IV (67) en XI (70). 8. Esox lucius Perca fluviatilis. 907;IV (69) en XI (70). 0. Leuciscus idus.op XI (970). In97 massale optrek..?rutilus rutilus.907 en later regelmatig als "voorn".. Pungitius pi.kigitius. Op (67), X (67), (67)en8(67).. Gasterosteus aculeatus.in96op XII. rfjg/l. Noemacheilus barbatulus.907?(modderkruiper),958(vrij talrijk), op II, (veel),, III,IV, VI (alle 967), X (65), XI (70). 5. Cottus gobio. 907, 958 (vrij algemeen in benedenloop vanaf VIII), 970 (sterk achteruitgegaan); op (67), III (67,69), IV (967), XI (dood ex.in 970), X (65,67), XI (68).

29 -6-5. Literatuur Bakker,P.A., 96. Excursie-rapport bryologischewerkgroep van de K.N.N.V. 0 p. Everts, E., 9. Coleoptera Neerlandica, III. Nijhoff, 's-gravenhage. 667 p. Fischer,F.C.J., 9.Verzeichnis der indenniederlanden und den Nachbargebietenvorkommenden Trichoptera.Tijdschrift voor Entomologie _7_7: Hart de Ruyter, Th. Jr. 9. Over Veluwsche visch ennatuurschoon.de Levende Natuur 8 (): 5-8. Hernen,F. van,969. Onderzoek naar de waterkwaliteit op enkele plaatsen in het stroomgebied van dehierdense Beek; ingenieursscriptie. Rijksinstituut voor Veldbiologisch Onderzoek ten behoeve van hetnatuurbehoud. Zeist. p. Higler, L.W.G., 967.Somenotes on the distribution of the waterbug, Gerris najas (Degeer, 77), in thenetherlands (Hemiptera-Heteroptera), Beaufortia : Higler, L.W.G., 97. Eenvoorlopige analyse van makrofaunamonsters inde Hierdense Bc ;k; doctoraalscriptie.rijksinstituut voornatuurbeheer. Leersum. 9 p. Higler,L.W.G., 979. Hydrologische, fysische enchemische gegevens vande Hierdense Beek; RIN-rapport. Rijksinstituut voor Natuurbeheer Leersum. (In voorbereiding). Higler,L.W.G. &F.F. Repko,979.Een analyse vanbenedenstroomse macrofaunamonsters indehierdense Beek; RIN-rapport. Rijksinstituut voor Natuurbeheer Leersum. (In voorbereiding). Nijssen, H., 96. Verspreiding en milieuvoorwaarden van fossarum Koch, 85 in Nederland; doctoraalscriptie.rijksinstituut voor Veldbiologisch Onderzoek ten behoeve van het Natuurbehoud. Bilthoven. 0 p. Reclaire, A., 9. Naamlijst der in Nederland en hetomliggend gebied waargenomen wantsen (hemiptera-heteroptera) met aantekeningen omtrent devoedsel-of verblijfplant ende levenswijze. Tijdschrift voor Entomologie 7_5: Redeke, H.C., 98. Hydrobiologie van Nederland, De Boer,Amsterdam. Repko,F.F. & L.W.G. Higler,979.Ecologische karakterisering van beektrajecten vandehierdense Beek; RIN-rapport.Rijksinstituut voor Natuurbeheer. Leersum. (In voorbereiding). Vos, A.P.C, de, 90. Über die Verbreitung der aquatielen Insektenlarven in denniederlanden. Intern. Rev. ges. Hydrobiol. _(5/6):

30

31 0cm 00 Fig.. Dwarsdoorsnede en bovenaanzicht punt II. Stroomsnelhedenin cm/sec. Tweemeter stroomopwaarts van de brugop /VI/ Ü ) 50 cm i i i i i fëafëj Myriophyllum pf^j Myriophyllum Callitriche W>>n grassen \MM zand en Fig.. Stroomsnelheden vlak voor de brug op 9/X/70.