AVV-advies met betrekking tot de Informatiepanelen voor het project Rekeningrijden

Transcriptie

1 AVV-advies met betrekking tot de Informatiepanelen voor het project Rekeningrijden Advies opgesteld door Adviesdienst Verkeer en Vervoer Jitka IJsselstijn en Ad Hoogvorst Eindversie augustus 2000

2 1. VOORWOORD In dit advies dat vooraf gaat aan de verkeerskundige specificaties voor de informatiepanelen voor het Rekeningrijden worden kort de belangrijkste aspecten en conclusies van de expertmeeting weergegeven die in september 1999 gehouden is. Daarna wordt op basis van de resultaten een advies uitgewerkt. Tenslotte wordt kort een schatting gegeven van de bijbehorende kosten. In de eerder genoemde expertmeeting is ook aandacht besteed aan de juridische eisen die voortkomen uit de wet op het Rekeningrijden. De definitieve vertaalslag van de wet op het Rekeningrijden naar juridische eisen voor verkeerskundige specificaties voor de informatiepanelen moet echter nog plaatsvinden. Dat betekent dat dit document in een later stadium alsnog een juridische toets moet ondergaan. Indien de juridische toets uitwijst dat er veranderingen moeten worden aangebracht in deze specificaties zal moeten worden bezien of deze aanpassingen verkeerskundig gezien acceptabel en haalbaar zijn. e In het oorspronkelijke projectplan zou de detaillering van de borden in de 2 fase van het project plaatsvinden. In de voorbeeldborden die door de ANWB op basis van dit advies ontworpen zijn is echter al aandacht besteed aan de leesbaarheid, de lettergrootte en de indeling van de informatie, zodat feitelijk een groot deel van de 2 e fase reeds in dit advies geïntegreerd is. Het logo op de voorbeeld borden dient puur als illustratie voor de plaats en de afmeting van het aanbevolen pictogram/logo. Wanneer het samenwerkingsverband tussen Rekeningrijden en betaald rijden wat vastere vorm krijgt zal ook moeten worden nagedacht hoe om te gaan met logo en/of pictogram. 2

3 2. INLEIDING Rekeningrijden komt voort uit dynamisch verkeersmanagement (DVM) en is een benuttingsmaatregel. Het gaat om een maatregel met als doel het aantal files te verminderen zonder extra uitbreidingen aan het wegennet. De maatregel Rekeningrijden beoogt het aantal voertuigen dat gedurende de spitsuren gebruik maakt van het (hoofd)wegennet in de Randstad te verminderen door de bestuurders tijdens de spits te laten betalen voor het gebruik van de weg. De Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV) heeft de opdracht gekregen de verkeerskundige specificaties voor de informatiepanelen op te stellen. Met de informatiepanelen worden de nieuw te ontwerpen borden bedoeld die in de nabijheid van een heffingspunt de weggebruiker tijdens de rit informatie verschaffen. Deze informatiepanelen zijn erop gericht generieke informatie te verschaffen over de aanwezigheid van het heffingspunt en eventueel over de gevolgen van het passeren ervan. Het gaat bij het opstellen van de specificaties zowel om de inhoud van de te tonen informatie als om de uitvoeringsvorm. Er is nog nergens vastgelegd welke informatie wel of niet naar de weggebruiker gecommuniceerd moet worden. In dit project moeten dus eerst de uitgangspunten voor de communicatie in kaart worden gebracht en vastgesteld. Hierbij valt met name te denken aan de volgende punten: Heffingsvensters, dit wil zeggen de periodes dat Rekeningrijden operationeel is Tarieven, die in principe naar tijd en plaats kunnen variëren en die bovendien verschillend zijn voor betaling ter plaatse d.m.v. een autobetaalbox (autobetaalbox-tarief) en voor betaling achteraf op basis van kenteken (kenteken-tarief, hoger dan autobetaalbox-tarief) Daarnaast zijn er randvoorwaarden voor de informatiepanelen die volgen uit de wet, uit keuzen die zijn gemaakt binnen het project Rekeningrijden of uit lokale omstandigheden. Ook deze moeten in kaart worden gebracht en vervolgens worden vastgesteld. Hierbij valt met name te denken aan: De weggebruiker tijdig informatie geven om een keuze te kunnen maken ten aanzien van het vervolgen van zijn weg. Flexibiliteit van de geboden informatie versus de uitwerking ervan op de prijs van de panelen Verschillende wegtypen met verschillende beheerders Verschillende soorten weggebruikers Herkenbaarheid door middel van toepassen vast logo en/of pictogram Eén van de stappen in het project dat door AVV wordt uitgevoerd was het houden van een expertmeeting. Doel van de expertmeeting was vast te stellen welke items belangrijk zijn voor de inhoud van de te tonen informatie en welke uitvoeringsvorm de voorkeur verdient. Op basis hiervan zal AVV heeft AVV het onderhavige advies gemaakt voor haar opdrachtgever. Deze zal vervolgens opdracht geven aan AVV om een concept verder uit te laten detailleren. De expertmeeting werd georganiseerd door Jitka IJsselstijn en Ad Hoogvorst van AVV. De procesbegeleiding werd verzorgd door Marcel Quanjel van ITS Nijmegen. Om te komen tot een breed gedragen advies zijn er voor de expertmeeting deelnemers vanuit verschillende disciplines uitgenodigd. De disciplines waren als volgt: bestuurlijk/juridisch gedragswetenschappelijk technisch wegbeheer rijkswegen (regionale directies RWS) wegbeheer onderliggend wegennet (provincies en gemeenten) In de expertmeeting zijn een aantal criteria geformuleerd voor de informatiepanelen en een aantal ontwerpvoorstellen gedaan. Daarnaast is vanuit de verschillende disciplines antwoord gegeven op de onderzoeksvragen uit een vooraf toegezonden toelichting. De onderzoeksvragen komen voort uit de uitgangspunten en randvoorwaarden. Tot slot van de bijeenkomsten is aan de hand van de flipovers en de discussies een overzicht gemaakt met daarin de punten van overeenstemming en de punten van discussie. 3

4 3. BELANGRIJKSTE RESULTATEN EXPERTMEETING Van de expertmeeting, die plaatsvond op 14 september 1999 is een verslag gemaakt dat is toegestuurd aan alle deelnemers. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten samengevat (eindversie d.d. 1 oktober 1999).De deelnemers van de expertmeeting hadden vooraf een toelichting op het project ontvangen waarin een aantal vragen geformuleerd stonden. De antwoorden op deze vragen zijn bepalend voor de inhoud van de boodschap en de plaatsing van de informatiepanelen. Uit de beantwoording van de vragen kan het volgende geconcludeerd worden: 1. Het is nodig de weggebruiker te informeren middels informatiepanelen. 2. De informatiepanelen moeten zodanig geplaatst worden dat de weggebruiker de mogelijkheid heeft te besluiten zijn route niet verder te vervolgen. 3. Het al dan niet opnemen van Rekeningrijden in de bewegwijzering is een punt van discussie. Argumenten om het niet te doen is dat de weggebruiker niet om Rekeningrijden heen kan als hij A wil bereiken. Rekeningrijden en routekeuze zijn twee aparte dingen. 4. Of de heffingsvensters al dan niet op de informatiepanelen vermeld moeten worden is een punt van discussie. 5. Ook het geven van informatie over het Rekeningrijden via de informatiepanelen buiten de heffingsvensters is een punt van discussie. 6. De weggebruiker moet ter plekke geïnformeerd worden of Rekeningrijden aan of uit is. Dit kan echter ook middels dynamische tarieven. 7. De weggebruiker moet geïnformeerd worden over het vigerende tarief van dat moment. 8. Er is discussie over het vermelden van zowel het kenteken-tarief als het autobetaalbox-tarief. Sommigen zijn van mening dat wanneer iemand een autobetaalbox aanschaft de persoon ook weet wat hij moet betalen. 9. De gehele groep is van mening dat er een logo voor het Rekeningrijden moet komen. Uit de ochtendsessie van de expertmeeting is het ontwerp-voorstel voortgekomen, dat is weergegeven in figuur 1. Dit ontwerp-voorstel is opgebouwd uit drie voorstellen die vele overeenkomsten vertoonden. Op basis van dit ontwerp-voorstel is door de deelnemers verder nagedacht over criteria voor de informatiepanelen. Ter plaatse van het heffingspunt wordt dynamisch aangegeven wat de status (aan/uit) is RR 3,00 ma t/m vr h rijrichting RR rijrichting RR Figuur 1: Ontwerp-voorstel uit de ochtendsessie van de expertmeeting 4

5 Bovenstaand ontwerp is gebaseerd op een vooraanduiding voor het laatste knooppunt c.q. de laatste afrit en een informatiepaneel ter plaatse van het heffingspunt. Het informatiepaneel wordt geplaatst daar waar men een keuze moet maken tussen: 1. de weg (ver)volgen waarbij het heffingspunt gepasseerd wordt 2. een andere route c.q. andere vervoerswijze kiezen Ter plaatse van het heffingspunt wordt men geïnformeerd over het heffingsvenster, het aan/uit zijn van het heffingspunt en het vigerende tarief. De expertmeeting heeft geleidt tot een aantal punten van overeenstemming tussen de deelnemers en een aantal punten van discussie. Er is overeenstemming over het aantal borden per heffingspunt en de plaats ervan, te weten een vooraanduiding en een informatiebord t.p.v. het heffingspunt. Tevens is men unaniem van mening dat er een logo voor het begrip Rekeningrijden ontworpen moet worden. De discussie heeft vooral betrekking op de uitvoering van de vooraankondiging. Hierbij zijn de volgende punten aan de orde: Het al dan niet opnemen van Rekeningrijden in de bewegwijzering Het statisch dan wel dynamisch uitvoeren van de vooraanduiding Aanvullende informatie op de vooraanduiding, waarbij dynamische informatie gebruikt kan worden voor het aanduiden van de status van het heffingspunt of tarieven. Algemene informatie kan op de vooraanduiding statisch worden uitgevoerd. Het uitvoeren van de vooraanduiding met een pijl naar rechts. Enerzijds wordt deze pijl als misleidende informatie beschouwd wanneer er geen extra aanduiding aan toegevoegd wordt, anderzijds wordt gesteld dat de pijl zonder extra aanduiding wel degelijk een functie heeft. Op dit informatiepaneel wordt het tarief dynamisch getoond. Hierbij geldt dat wanneer er een tarief getoond wordt dat het tarief direct ook de status aan/uit uitdraagt. Eventueel zou buiten de heffingsvensters een tarief 0 getoond kunnen worden. (mede om het verschil tussen - geen heffing - of - defect - aan te geven) 5

6 4. ADVIES Mede op grond van de resultaten van de expertmeeting komen wij tot het volgende advies. I. Ter plaatse van het heffingspunt (in de onmiddellijke nabijheid) komt naast de weg een informatiepaneel, waarop behalve het logo voor rekeningrijden, het kenteken-tarief voor rekeningrijden is aangegeven. II. Voor de laatste aansluiting, of het laatste knooppunt/kruispunt voorafgaand aan het heffingspunt komt naast de weg een vooraanduiding waarop rekeningrijden wordt aangekondigd. Eén en ander is samengevat in fig. 2. De status (aan/uit) van het heffingspunt wordt dynamisch aangegeven doormiddel van het tarief. Wanneer het tarief 0 is, is rekeningrijden uit. Afb. 4, 5 en 6 Afb. 7 rijrichting afb. 1 en 2 rijrichting Fig. 2: De configuratie bestaat uit een vooraanduiding naast de rijbaan en een aanduiding ter plaatse van het heffingspunt. De nummers uit deze figuur corresponderen met de nummers van de uitgewerkte borden in bijlage 1. Bij knooppunten waarin splitsingen voorkomen wordt een andere configuratie toegepast. I. Ter plaatse van het heffingspunt (in de onmiddellijke nabijheid) komt naast de weg een informatiepaneel, waarop behalve het logo voor rekeningrijden, het kenteken-tarief voor rekeningrijden is aangegeven. II. Voor de laatste aansluiting, of het laatste knooppunt/kruispunt voorafgaand aan het heffingspunt komt naast de weg een vooraanduiding waarop rekeningrijden wordt aangekondigd. Bij splitsingen wordt er boven het gedeelte van de rijbaan dat naar het heffingspunt leidt een paneel met rijstrookaanduidingen aangebracht. Eén en ander is samengevat in fig. 3. Afb. 4, 5 en 6 Afb. 3 6

7 fig. 3: De configuratie bestaat uit een vooraanduiding boven de rijbaan en een aanduiding ter plaatse van het heffingspunt. De nummers uit de figuur corresponderen met de nummers van de uitgewerkte borden in bijlage 1 Het verdient sterk aanbeveling een logo en of pictogram te laten ontwerpen voor rekeningrijden. Zodoende kan de ruimte benodigd voor aanduiding op de panelen langs de weg aanzienlijk worden beperkt. Voor dit logo wordt geadviseerd een in dit vakgebied gespecialiseerd bureau in te schakelen. Een dergelijk logo/pictogram moet overigens in alle communicatie over rekeningrijden worden meegenomen. 4.1 Het informatiepaneel ter plekke van het heffingspunt a) Aangezien het tarief varieert tussen fl 0 en fl x dient het deel van het paneel waarop het bedrag is aangegeven dynamisch te worden uitgevoerd (zie bijlage 1, figuur 5). In de perioden, dat er geen heffing plaatsvindt wordt fl 0 aangegeven. Op deze manier is het mogelijk duidelijkheid te verschaffen of het paneel fungeert, of technisch gezien buiten werking is. Het kan ook voorkomen dat het Rekeningrijden systeem in uitzonderlijke gevallen niet functioneert op een tijdstip dat binnen de vastgestelde heffingsvensters valt. Wanneer dan een tarief fl 0 getoond wordt zal de weggebruiker eerder begrijpen dat er sprake is van een uitzonderingssituatie dan wanneer er geen tarief getoond wordt. Hier zal regeltechnisch nogmaals goed naar gekeken moeten worden. Bovengenoemde uitvoeringsvorm verdient in ieder geval de voorkeur boven statisch paneel of een paneel dat geheel in verdwijnuitvoering is uitgevoerd. De varianten zoals in de figuren 4 en 6 uit bijlage 1 komen dus niet in aanmerking. b) Zowel uit oogpunt van duidelijkheid voor de weggebruiker als van kostenbesparing kan worden volstaan met vermelden van één tarief, te weten het kentekentarief; de eventuele korting voor weggebruikers die elektronisch betalen mag (door de gerichte publiciteit) worden geacht bij de betrokkenen bekend te zijn. c) De goedkoopste variant is een statische uitvoering van het paneel ter plaatse van het heffingspunt. Wanneer tarief of heffingsvenster gewijzigd wordt kunnen deze eenvoudig met stikkers worden aangepast. Gezien vanuit verkeerskundig oogpunt wordt deze variant echter niet aanbevolen. Daarnaast moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid van een getrapte heffing (lagere tarieven aan het begin en het einde van de heffingsperiode). Deze kunnen bij een statische uitvoering van het bord niet worden getoond. 4.2 De vooraanduiding a) Waar het om gaat is, dat de weggebruiker voorafgaand aan een verplichting op de hoogte van dat feit wordt gebracht, opdat hij tijdig weet waar hij aan toe is. b) Het informatiebord heeft een relatie tot de reguliere bewegwijzering. Het bord is voorzien van een logo, een afstandsaanduiding en het heffingsvenster. Het bord wordt op een afstand van 300 m voor het begin van de uitvoegstrook geplaatst aan de rechterzijde van de rijbaan. c) Geadviseerd wordt om de informatiepanelen niet daadwerkelijk (fysiek) te integreren met de bestaande bewegwijzeringspanelen. De bestaande bewegwijzeringspanelen lenen zich niet zonder meer voor het toevoegen van de Rekeningrijden-informatie daar de beschikbare oppervlakte reeds zo efficiënt mogelijk benut wordt. In veel gevallen zal bij integratie de maximale hoeveelheid informatie die op de panelen kan worden aangebracht worden overschreden. d) Het informatiebord, met name als het afzonderlijk is geplaatst, kan in verdwijnuitvoering worden aangebracht. Uit oogpunt van kostenbesparing wordt aanbevolen het bord statisch worden uit te voeren conform figuur 1 uit bijlage 1. Vanuit het project regeltactieken is echter uitdrukkelijk verzocht om (een deel van) het bord dynamisch uit te voeren. In het project regeltactieken zijn namelijk een aantal uitzonderingssituaties geformuleerd, waarbij het Rekeningrijden tijdens het normale heffingsvenster het heffingspunt die dag buiten werking gesteld blijft. In die situaties kan het gewenste effect alleen bereikt worden indien reeds bij de vooraankondiging vermeld wordt dat het Rekeningrijden uit is. Het bord wordt dan uitgevoerd met kantelwalsen volgens figuur 2 uit bijlage 1. In deze situatie verdient het de voorkeur het bord rechtstreeks vanuit het heffingspunt aan te sturen. De variant waarbij sprake is van een volledige wisseluitvoering heeft tevens als voordeel dat tijdens vakantieperiodes aangegeven kan worden dat het Rekeningrijden buiten werking is, daar er drie boodschappen getoond kunnen worden. De borden in volledige wisseluitvoering kunnen na een eenvoudige aanpassing elders ingezet worden in geval de Rekeningrijdenproef na twee jaar beëindigd wordt. 7

8 e) Bij splitsingen van rijbanen (met name in knooppunten) wordt geadviseerd om voor de splitsing een paneel boven de rijbaan aan te brengen met rijstrookinformatie (vallende pijlen boven de betreffende rijstroken) in plaats van informatie met betrekking tot de afstand. Om eerder genoemde redenen is het niet verstandig deze informatie te integreren met de aanwezige bewegwijzering. De voorkeur gaat er naar uit om de informatie met betrekking tot het Rekeningrijden op een extra toe te voegen portaal boven de rijbaan aan te brengen. In figuur 3 van bijlage 1 is voor dit informatiepaneel een uitvoeringsvorm met vermelding van het heffingsvenster opgenomen. Ook dit bord kan statisch worden uitgevoerd. Of dit paneel daadwerkelijk geplaatst moeten worden is afhankelijk van de uiteindelijke plaatsing van de heffingspunten. f) De uitzonderingssituaties zoals beschreven in het project regeltactieken worden aangeduid met te tekst Vandaag geen rekeningrijden en het betreffende wegnummer (zie bijlage 1, figuur 8). Het tonen van het wegnummer wordt aanbevolen, omdat op andere trajecten wellicht nog geheven wordt. Teksten als Rekeningrijden buiten gebruik of Rekeningrijden is uit geven onvoldoende inzicht in de situatie. g) Tijdens de vakantieperiodes kan gebruik gemaakt worden van een derde tekst. De tekst zou dan moeten luiden Vakantieperiode, geen rekeningrijden. Een voorbeeld hiervan is te zien in bijlage 1, figuur 9. h) Wanneer ook de vooraankondigingen die zich bevinden op het onderliggend wegennet bevinden (bijlage 1, figuur 7) dynamisch worden uitgevoerd brengt dat nogal wat extra kosten met zich mee. Het wordt aangeraden om wanneer de locaties van de heffingspunten bekend zijn na te gaan hoe groot de effecten zijn indien deze niet dynamisch worden uitgevoerd. Eén en ander zal samenhangen met het aantal weggebruikers die gebruik maken van de betreffende oprit. Wel moet rekening gehouden worden met het feit dat het verstrekken van onjuiste of tegenstrijdige informatie het draagvlak voor de maatregel aan kan tasten. 4.3 Samenvatting advies Samengevat gaat dezerzijds de voorkeur uit naar de volgende uitvoering: A Ter plaatse van het heffingspunt een informatiepaneel aangevende het kenteken-tarief (dynamisch en zonder autobetaalbox-tarief) B Voorafgaand aan de laatste aansluiting, c.q. knooppunt of kruispunt voor het heffingspunt een vooraankondiging, aanvullend op de bewegwijzering. De noodzaak om dit bord in verdwijn- of wisseluitvoering aan te brengen is vanuit dit project bezien beperkt, maar wordt in het project regeltactieken wel noodzakelijk geacht. Bij ingewikkelde knooppunten wordt geadviseerd een paneel boven de weg toe te voegen met rijstrookinformatie. C Indien de vooraanduiding dynamisch wordt uitgevoerd wordt aanbevolen een boodschap te tonen in de normale situatie overeenkomstig met de boodschap die op het statisch paneel getoond zou worden, en boodschap voor de uitzonderingssituaties zoals beschreven in het project regeltactieken en een boodschap die getoond kan worden gedurende de vakantieperiodes. 8

9 5. KOSTEN (INDICATIEF) Voor de vooraanduiding op zowel HWN als OWN wordt uit kostenoverweging geadviseerd een statisch bord te plaatsen. De vooraankondiging komt op grote afstand te staan van het heffingspunt. Om het bord te kunnen aansturen vanuit het heffingspunt moet dan over grote afstand kabel gelegd worden en dat brengt extra kosten met zich mee. Bovendien zijn de onderhoudskosten hoger. Bij splitsingen wordt een vooraanduiding met rijstrookinformatie boven de rijstroken geplaatst ter verduidelijking voor de weggebruiker. Ten behoeve van dit paneel moet echter een portaal over de weg worden geplaatst, wat een aanzienlijke kostenpost met zich meebrengt. Indien voor het paneel een verdwijnuitvoering met kantelwalsen wordt gekozen moet het paneel vanuit het heffingspunt kunnen worden aangestuurd. Voor het paneel ter plaatse van het heffingspunt wordt uit oogpunt van communicatie geadviseerd het gedeelte met het kentekentarief dynamisch uit te voeren. Uit kostenoverweging zou eventueel voor een statisch bord kunnen worden gekozen. Bij de kosten van de panelen (behalve die bij splitsingen) is uitgegaan van een hoge plaatsing aan de rechterzijde. De kostenraming in de bovenste tabel is, voor de geheel of gedeeltelijk dynamische borden, inclusief besturingskast en exclusief aansturing en bekabeling. Kosten per paneel (fl) Statisch bord Statisch bord met dynamisch tarief Verdwijnuitvoering d.m.v. kantelwalsen Aanlegkosten Vooraankondiging 3800*3300 mm 3800*3300 mm ,- Paneel heffingspunt 3800*3600 mm 3800*3000 mm 3733*3000 mm , , ,- Vooraankondiging OWN 1875*2000 mm 1875*2000 mm 4.000, ,- Paneel bij splitsingen 4907*2400 mm 4907*2400 mm ,- Paneel bij splitsingen 4900*3000 mm 4900*3000 mm ,- Onderhoudskosten (fl per jaar) De onderhoudskosten zijn moeilijk te achterhalen. Vaak worden dergelijke kosten ondergeschoven bij andere onderhoudsposten. Afhankelijk van het soort bord kan er sprake zijn van kosten voor het reinigen van de panelen, onderhoud van portaal op paal waaraan het bord bevestigd is en het onderhoud van de dynamische systemen. Aanbevolen wordt om bij de volgende fase waarbij de verdere uitwerking van de panelen voor betaald rijden en Rekeningrijden aan de orde komt met behulp van dienstkringen een zo goe mogelijke schatting te maken van de onderhoudskosten. Extra kosten (fl) Statisch bord met dynamisch tarief Verdwijnuitvoering d.m.v. kantelwalsen Aanleg kabel per km 3.500,- incl ,- incl. graafwerk graafwerk Aansturing paneel * 8.500,- 2 * Hiervoor is geen losse prijs bekend. Een dynamisch LED-paneel kost 20 kfl per m. Een paneel met glasvezel kost de helft. 6. HERGEBBRUIK INFORMATIEPANELEN INDIEN PROEF WORDT BEËINDIGD Het Rekeningrijden is in principe een proef van twee jaar. Indien met Rekeningrijden onvoldoende resultaat geboekt wordt zal de proef na die periode worden beëindigd. Het plaatsen van alle uitrusting voor het Rekeningrijden vergt alles bij elkaar een forse investering. De informatiepanelen maken slechts een klein deel uit van deze investeringen, maar ook hier is het interessant te kijken op welke wijze de verschillende typen borden kunnen worden hergebruikt. 9

10 Voor vaste panelen geldt dat de coating van het paneel duurder is dan het paneel zelf. Hergebruik van het paneel is in dit geval niet is dat kostenbesparend werkt. De vaste panelen zijn echter veel lager in prijs dan de dynamische panelen. De paal waarop het paneel bevestigd is kan uiteraard elders gebruikt worden. De vaste panelen waarvan een gedeelte, bijvoorbeeld voor het tarief, dynamisch is kunnen in sommige gevallen worden hergebruikt. In deze borden zit een programmeerbaar gedeelte waar een aantal tekens op geplaatst kunnen worden. Het bord kan hergebruikt worden door het statische gedeelte van een nieuwe coating te voorzien of door het programmeerbare gedeelte in een ander paneel te plaatsen. Het is echter de vraag of het programmeerbare gedeelte met ruimte voor een beperkt aantal tekens op zinnige wijze in andere panelen kan worden ingezet. De dynamische panelen met kantelwalsen kunnen doorgaans vrij makkelijk elders in gebruik worden genomen, door op de kantelwalsen van nieuwe coating te voorzien. Daar het paneel hier in verhouding een stuk duurder is dan de coating is het in dit geval zeker kostenbesparend de panelen opnieuw te gebruiken. Deze panelen met lamellen worden bijvoorbeeld regelmatig toegepast bij spitsstroken. De panelen kunnen drie verschillende boodschappen tonen. 10