De professional aan het woord

Transcriptie

1 De professional aan het woord Een uitgave ter inspiratie en informatie over kwaliteit in ontwikkeling binnen de IRIS-scholen. Medewerkers aan het woord over verschillende vormen van opleiden en ontwikkelen, zoals teamontwikkeling, schoolontwikkeling, leren in het vak, collegiale consultatie, individueel leren en IRIS-breed netwerken. november 2014, nummer 3 Haemstede-Barger Mavo zet puntjes op de i Op 1 augustus 2014 is de Wet Passend Onderwijs officieel van kracht geworden. In IriScoop 42 is uitgebreid stilgestaan bij wat dit voor het onderwijs betekent en welke ontwikkelingen er binnen IRIS in gang zijn gezet. Inmiddels zijn we zo n vier maanden verder en gebeurt er veel op de scholen. Op de Haemstede-Barger Mavo bijvoorbeeld. Anita Bloemer, zorgcoördinator: Een lang traject is er aan vooraf gegaan om de hulpvraag en het ondersteuningsaanbod rond de ontwikkeling van een leerling zo integraal mogelijk te kunnen benaderen. Er is veel voorlichting en training gegeven en er is een multidisciplinair overleg opgestart om de samenwerking tussen de verschillende (externe) partijen te bevorderen. Ook de trajectvoorziening binnen de school is inmiddels een feit. Samen wordt op een systematische en planmatige wijze gezocht naar de beste oplossing voor de leerling. Dit alles positief gericht op mogelijkheden, kwaliteiten en kansen voor de leerling en niet denkend vanuit beperkingen. - workshop - Klassenmanagement Margit Bouma van Gedragpunt, een expertisecentrum voor gedrag en onderwijs In deze workshop kwamen de verschillende rollen van de docent uitvoerig aan de orde. Er ontstond een levendige discussie met als resultaat een lijst van goede voornemens over eigen houding en gedrag en regels in de klas. - workshop - Handelingsgericht werken Inge Verstraete van Edu-support Naast de theorie over handelingsgericht werken was er aandacht voor het kunnen voeren van een planmatig ouder-/ leerlinggesprek aan de hand van een stappenplan. Er werd geoefend met een gesprek waarbij leerling Kareltje iets achterhield. Door het stellen van de juiste vragen konden de deelnemers achterhalen wat dat was met als doel de ondersteuningsbehoefte van de leerling duidelijk te krijgen. Op de dag voor de herfstvakantie organiseerde de Haemstede-Barger Mavo voor al haar personeel een studiedag om de puntjes op de i te zetten. Alle medewerkers namen op die dag deel aan drie verschillende workshops. De studiedag leverde vooral veel praktische ervaring op en er zijn gezamenlijke waarden met elkaar gedeeld. Na afloop gingen de medewerkers met een tevreden en vooral positief gericht gevoel de herfstvakantie in. Anita Bloemer werkt als zorgcoördinator op de Haemstede- Barger Mavo. Samen met Daniëlle Ferwerda is zij ook trajectbegeleider. - workshop - Oefenen van (mentor)gesprekken met inzet van acteurs van De oefencoach Het oefenen van (mentor)gesprekken stond in deze workshop centraal. Eerst werd gezamenlijk gekeken naar een gesprek tussen leerling, ouder en mentor. Acteurs speelden de rol van ouder en mentor. Deelnemers konden het gesprek op ieder moment stopzetten, waarna werd gediscussieerd over de te nemen acties op dat moment. Vervolgens werden er oefengesprekken gevoerd in kleine groepjes. Gesprekstraining Iedere maand verzorgt het Samenwerkingsverband Zuid-Kennemerland gratis gesprekstrainingen. Behoefte aan extra training? Geef je op via

2 De geflipte klas Op zoek naar een manier om meer tijd in de klas te creëren voor directe begeleiding stuitte Jeroen Jolles, docent op het Herbert Vissers College, al snel op flipping the classroom. Docenten maken voor deze omgedraaide les instructievideo s waarin de theorie wordt uitgelegd. Leerlingen bekijken deze instructie thuis zodat er in de klas tijd vrij komt om te oefenen. Als lid van de projectgroep ontwikkelen digitaal lesmateriaal had Jeroen tijd en gelegenheid om uitlegvideo s op te nemen over thema s en kernbegrippen. Ondertussen heeft hij al zo n 3 à 4 uur aan videomateriaal klaar voor de vakken M&O en Economie. Er zijn video s gemaakt voor verschillende doelgroepen en leeftijdsniveaus. trole aangekoppeld. Hieruit blijkt of leerlingen het hebben begrepen. Het laten maken van een samenvatting is ook een goed controlemiddel. De app Showbie is een handige tool, waarmee je in één oogopslag kan zien wie de opdracht niet heeft ingeleverd. Indien nodig is het dus mogelijk om adequaat te reageren op het huiswerk van de leerlingen. Tijd voor persoonlijke aandacht Jeroen: De leerlingen pakken de theorie gemakkelijk op, dat deden ze voorheen ook al, maar nu is de overbodige ballast van een methode eruit gefilterd. En eventueel aangevuld met de verdieping die ik noodzakelijk vind. Het wordt de leerlingen aangeboden in een vorm die voor hen prettig werkt en daardoor ook leuker is. Leerlingen zijn zeer visueel ingesteld, gewend aan mijn manier van werken, mijn stemgeluid. Het overbrengen gaat dan ook sneller. De uitwerking van een som hoef ik niet eerst stap voor stap op het bord uit te leggen. Alles is klaar. Het kost mij eenmalig vooraf heel veel tijd om de video s te maken, maar daarna hebben mijn leerlingen en ik er veel profijt van. Bovendien kunnen ze voorafgaand aan toetsen delen van de stof nog eens gemakkelijk herhalen. Meestal besteed ik in een geflipte les een paar minuutjes aan het onderwerp voor de volgende keer, geef ik aan welke video s hierbij horen en welk doel we willen behalen. De rest doen ze grotendeels zelf thuis. Door deze werkwijze heb ik in de les veel meer tijd om persoonlijke aandacht te geven aan leerlingen die problemen met de oefeningen hebben. Meerdere vliegen in een klap In mijn ipad-gymnasiumklas experimenteer ik met een andere vorm van flipping the classroom. Hoe meer initiatief je bij de leerling legt, hoe meer leerwinst er ontstaat. Ik laat leerlingen zelf instructievideo s maken in kleine groepjes via de app explaineverything. Een zeer gebruiksvriendelijk programma met ongekende mogelijkheden die ze met het grootste gemak toepassen, aldus Jeroen. De te behandelen thema s worden verdeeld onder de leerlingen die vervolgens zelf op onderzoek uit gaan en een bijbehorende video maken. De leerlingen vinden het erg leuk om te doen, verdiepen zich ongemerkt veel meer in de stof en maken ondertussen video s die medeleerlingen ook erg aanspreken. De video s zijn mooi, flitsend en gekoppeld aan zeer actuele gebeurtenissen, waardoor de onderwerpen veel meer aanspreken dan via een boek. Bovendien maken ze de filmpjes in veel minder tijd dan ik dat zelf kan doen. Zij gaan zó gemakkelijk om met alle mogelijkheden die er zijn. Kortom: meerdere vliegen in één klap. Ze onderzoeken, creëren, evalueren bronnen, werken met elkaar samen en gaan zo op een hele dynamische manier met de lesstof om. Jeroen Jolles is docent Economie en M&O havo/vwo op het Herbert Vissers College en tevens lid van de projectgroep ontwikkelen digitaal lesmateriaal. Controle Om er zeker van te zijn dat de leerlingen de theorie thuis ook echt doornemen zijn er vaak korte opdrachten ter con- Geïnteresseerd in de instructievideo s van Jeroen? Kijk op - Digitaal lesmateriaal bij Economie/M&O. Handig en te vinden op Handreiking kwaliteit digitaal leermateriaal Deze handreiking is gemaakt ter bevordering van de kwaliteit van digitaal lesmateriaal en kan docenten helpen bij het selecteren van goede en bij hun onderwijs passende leermaterialen. Lesmateriaal; keuzes voor uw school Deze brochure schetst een totaalbeeld waar je bij de aanschaf van lesmateriaal mee te maken kunt krijgen.

3 Duits in de digitale toekomst De vakgroep Duits van het Kaj Munk College gebruikt de onderwijsmiddagen om na te denken over de inzet van digitaal lesmateriaal. Hoe kijken zij aan tegen de ontwikkeling van de digitale toekomst van hun vak? Het formuleren van een gezamenlijke visie rondom digitaal lesmateriaal vormt een belangrijk uitgangspunt. Gert Biesta De ideeën van Gert Biesta, hoogleraar pedagogiek en onderwijskunde, verbonden aan de School of Education van de Universiteit van Sterling in Schotland blijken goed aan te sluiten bij de ideeën van de vakgroep. Biesta stelt: De zin en de richting van het onderwijs worden bepaald door drie domeinen: kwalificatie, ofwel het je eigen maken van kennis en vaardigheden (specifiek of breed) socialisatie, ofwel je voorbereiden op een leven als lid van een gemeenschap en kennismaken met tradities en praktijken (bijv. sociaal-politiek, cultureel, professioneel) subjectivering, ofwel vorming van de persoon (bijv. autonomie, verantwoordelijkheid) Het leergedrag van de leerling ontstaat op het snijvlak van kwalificatie, socialisatie en subjectivering. Binnen het huidige onderwijs voeren kwalificatie en socialisatie de boventoon, terwijl de vorming van de leerling een grotere rol zou moeten spelen. Inzet digitale hulpmiddelen Om de drie genoemde domeinen meer in evenwicht te brengen zoekt de vakgroep naar een meer gedifferentieerde en individuele benadering van de leerling. De inzet van digitale hulpmiddelen is hierbij onmisbaar. De vakgroep ziet binnen het vak Duits voordelen voor zowel de leerling als de docent. De digitale ontwikkelingen zullen de komende jaren wel mede afhankelijk zijn van het aanbod van het lesmateriaal door de uitgevers. Toetsen en extra lesmateriaal worden al in digitale vorm aangeboden. Het Cito biedt zelfs examens al digitaal aan. Laat jezelf inspireren! Ga naar - digitaal lesmateriaal en kijk welk IRIS-lesmateriaal er per vak beschikbaar is. Zelf materiaal ontwikkeld? Deel dit dan ook met je collega s. Mail de link naar Rita Groeskamp, r.groeskamp@iris-cvo.nl. Digitaliseren van lesmateriaal De leermiddelenmarkt is volop in ontwikkeling. Internet wordt steeds breder en creatiever ingezet en traditionele lesboeken worden vaker vervangen door of aangevuld met digitaal lesmateriaal. De projectgroep ontwikkelen digitaal lesmateriaal is binnen IRIS een antwoord op deze ontwikkeling van het digitaliseren van het lesmateriaal. Het doel van deze groep is tweeledig: docenten worden gestimuleerd om creatief met hun lesstof om te gaan en leerlingen worden in positieve zin geprikkeld door de lesstof op andere manieren aan te bieden. Veel meer zien, horen en beleven. De projectgroep bestaat uit zestien docenten die zich inzetten voor hun eigen vakgebied. Barend de Graaf van het ECL is voorzitter. Zij zijn de ambassadeurs, die steeds meer collega s de mogelijkheden voor hun eigen vakgebied willen laten zien. De ontwikkelaars spelen veelal ook een rol bij de verdere digitale ontwikkelingen op hun school door hun ervaringen met programma s, apps en speciale websites. Mooie voorbeelden hebben we al kunnen zien op de Onderwijsdag Leren en lesgeven in de 21e eeuw op 8 april 2014 bij het Herbert Vissers College. Veel van het door hen en andere enthousiaste collega s ontwikkelde digitale materiaal is ook te vinden op de website van opleiden & ontwikkelen.

4 is, is een besluit voor louter digitaal lesmateriaal gerechtvaardigd. Op dit moment wordt er nog gewerkt met een combinatie van boeken en een beperkt deel digitaal lesmateriaal. De verwachting is wel dat binnen nu en 5-10 jaar al het lesmateriaal digitaal zal worden aangeboden. Proactieve houding De vakgroep binnen het Kaj Munk heeft een proactieve houding ten aanzien van de digitale ontwikkelingen, maar wil zich wel goed voorbereiden. Tijdens de O&Omomenten zullen de didactisch-pedagogische gevolgen van het werken met digitaal lesmateriaal verder onderzocht worden, al dan niet met behulp van derden. Ook de consequenties zullen goed doordacht moeten worden. Pas als hier goed zicht op Voordelen voor de leerling - meer afwisseling in de les - diverse werkvormen bieden meer keuzemogelijkheden - individueel werken c.q. oefenen sluit beter aan bij eigen talent, niveau en tempo en kan motiverend werken - de lesstof sluit meer aan bij leefwereld - geeft de mogelijkheid tot gedifferentieerd en actueel aanbod van de leerstof - betere mogelijkheid om te reflecteren op eigen kennis en vaardigheden - kan bijdragen tot meer zelfdiscipline Voordelen voor de docent - betere controle op (huis)werk, kwaliteit en tempo - inbouwen van meer competitieve elementen mogelijk - tijdsbesparing, met name bij het inzetten van toetsen - meer inzicht in de ontwikkeling van de leerling Het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal bestaat meestal uit een arrangement van bestaande methoden en digitaal materiaal uit anderen bronnen, met als doel kwalitatief mindere delen van de bestaande methode te vervangen en/of verdieping aan te bieden. Dit kan bijvoorbeeld via het Wikiwijsleermiddelenplein, een online onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Zo stel je voor iedere onderwijssituatie een optimale leermiddelenmix samen. Via de website van VO-content kan iedere docent arrangeren. Op dit moment zijn er 63 Stercollecties. Per 1 augustus 2015 komen daar 22 nieuwe bij. Elke Stercollectie wordt doorontwikkeld tot en met het eindexamenjaar. Deze Stercollecties staan op de website van VO-content en in Wikiwijs. Het doel van de Stercollecties is om maatwerk beter mogelijk te maken, met de gedachte dat één standaard, één methode daarvoor niet volstaat. Een Stercollectie biedt de docent een betrouwbare complete basis van kerndoelen en eindtermen. Het materiaal bestaat uit bouwstenen die hij naar eigen inzicht en op zijn eigen manier kan inzetten, combineren en aanvullen. In Wikiwijs Maken kan de docent (re)arrangeren met een Stercollectie. VO-magazine De leraar als drijvende kracht achter onderwijsvernieuwing: Pionieren in de klas. Dit artikel uit het VO-magazine van oktober 2014 geeft een inkijk in veelbelovende verbetertrajecten. Het project De docent als architect van het HVC komt uitvoerig aan bod en vertelt over het ontwikkelen van een eigen programma, los van een methode. Nieuwsgierig naar het artikel? Ga naar vo-raad.nl/publicaties.

5 KiO Leiderschapsdag IRIS: Integraal Leiderschap vanuit persoonlijk perspectief Wat betekent vertrouwen en verbinding voor jou? Op 23 oktober kwamen alle schoolleiders van IRIS bij elkaar in De Stal op de Kaag. Een bekende plek: vorig schooljaar werd hier een hernieuwde start gemaakt met het ontmoeten en leren van elkaar. Toen stond de visie op leiderschap centraal, dit jaar worden de kernwaarden uit de visie nader uitgediept. Een groep teamleiders uit verschillende scholen heeft de dag voorbereid en een programma georganiseerd rondom twee van de kernwaarden: vertrouwen en verbinding. Rijnlands organiseren De dag werd gestart met een lezing door Jan Tolhuijs, onderwijsspecialist bij DeLimes, organisatie voor Rijnlands organiseren. Hoe stuur je organisaties zo aan dat de professional het zelf gaat doen? Leren kun je mogelijk maken, faciliteren, maar je kunt het niet managen. De vraag is dus: hoe beweeg je mensen tot leren? Als je de regie bij de lerende zelf legt wordt de kans groot dat dit gaat lukken. Dat betekent loslaten van controle, je richten op het proces en vanuit de inhoud vragen stellen. Kernbegrippen binnen het Rijnlands organiseren zijn dan ook: verbinden, vertrouwen, vakmanschap en inspiratie. Na deze lezing gingen de deelnemers zelf aan de slag in vijf verschillende workshops. Aan het einde van de dag wisselden alle schoolleiders met collega s van de eigen school uit wat deze dag hen heeft opgeleverd. Ook de workshophouders werden gevraagd naar hun ervaringen: Jullie groep schoolleiders vormt een rijke omgeving. Mensen met spirit en een open mind. Volgende KiO Leiderschapsdag: 26 maart Workshops - Rijnlands organiseren en leidinggeven, Jan Tolhuijs, DeLimes In deze workshop werd dieper ingegaan op het thema Rijnlands organiseren en leidinggeven. De vragen Wat is de essentie van leiderschap? en Wat betekent dit voor de organisatie en voor jou als leidinggevende? stonden centraal. Synergie Empowerment: over de rol van intuïtie in leiderschap, Hans Kunneman, musicus Hans leerde dat je je intuïtie kunt benutten om te toetsen of je in verbinding bent met anderen, zodat je invloed kunt uit-oefenen op de energie in de groep en bij jezelf. Pedagogisch leiderschap, Gerard de Jong, Nivoz Vanuit verschillende invalshoeken (historisch, filosofisch, biografisch, pedagogisch en kunstzinnig) werd gekeken naar hoe je als leider de ander echte aandacht geeft in het moment. Leren van elkaars praktijk, Marret Kramer, Innova Consultancy Verschillende intervisiemethoden zijn aan bod gekomen, onder andere het leren van videobeelden. Een veilige omgeving is daarbij belangrijk. Naast het delen van successen en energie gevende ervaringen durf je dan ook het gedoe en de weerbarstige kanten van het schoolleiderschap aan elkaar voor te leggen. De zelfsturende docent en de faciliterende teamleider, Yvonne Veenendaal, BGL & partners Aan de hand van oefeningen kregen deelnemers inzicht in wat hen zelf in beweging zet en wat dit betekent voor hoe zij anderen faciliteren om in beweging te komen. Fijn werk om te doen Francis Groeneveld is naast docent en zorgfunctionaris een van de twee vertrouwenspersonen op Thamen. Samen met Tjeerd Hansen is zij het aanspreekpunt voor docenten en leerlingen als het gaat om vertrouwelijke zaken. Met de andere IRIS-scholen is er structureel contact om kennis en ervaringen met elkaar te delen. Gemiddeld genomen kom ik in mijn rol als vertrouwenspersoon per jaar een keer of vier, vijf in actie. Fijn werk om te doen, want op deze manier kunnen toch veel zaken soepel tot een oplossing gebracht worden. Vanuit IRIS streven we ernaar om een tot twee maal per jaar met alle vertrouwenspersonen van de verschillende scholen bij elkaar te komen, samen met een externe vertrouwenspersoon die door IRIS is aangetrokken, Lineke Jonkers. Tijdens zo n bijeenkomst kunnen we ervaringen uitwisselen, een casus of thema bespreken of advies inwinnen bij de externe deskundige. Interessant om elkaar dan als groep weer eens te treffen en nuttig voor de verdere ontwikkeling van mijn eigen deskundigheid in deze rol.

6 Netwerk O&O Het netwerk O&O coördineert, stimuleert, ondersteunt en faciliteert op het gebied van Opleiden en Ontwikkelen binnen de school en vormt een brug naar IRIS-brede samenwerking ter versterking. Heb je vragen, opmerkingen of suggesties? Neem dan contact op met één van de netwerkcoördinatoren: Marcel van den Busken (THA) Jan Simon (HVC) Ronald Lam (HBM) Robert Claassen (KMC) Luc Bessems (ECL) Rita Groeskamp (IRIS) Meer informatie: Kom naar Yammer! hetlerenvanmorgen Yammer wordt binnen IRIS als digitaal platform ingezet om kennis en ervaringen te delen, mee te denken, maar vooral ook om te discussiëren met collega s. Subsidiemogelijkheden Lerarenbeurs Bevoegde leraren kunnen een beurs aanvragen voor een bachelor- of masteropleiding (inclusief pre-master of schakeltraject) Meer informatie: Tegemoetkoming leraren, ook voor zij-instromers Studenten, zij-instromers of contractanten kunnen een tegemoetkoming leraren krijgen. Dit kan als zij een lerarenopleiding aan hbo of universiteit volgen en studiefinanciering niet meer mogelijk is (ook niet als lening bij DUO). De tegemoetkoming is een gift. Meer informatie: Deadline: 31 augustus Promotiebeurs Bevoegde leraren kunnen een beurs aanvragen voor een promotieonderzoek. Zie voor meer informatie www. nwo.nl/leraren. Deadline: februari en september NWO organiseert op 23 januari 2015 een voorlichtingsdag over de promotiebeurs. Ook zijn er trainingsdagen voor leraren die bezig zijn met de voorbereiding van een aanvraag voor de beurs. Agenda januari - maart januari Voorbereid voor het nieuwe biologieprogramma havo/vwo 19 januari PPSI Vierdaagse training voor vertrouwenspersonen 20 januari Voorbereid voor nieuwe scheikundeprogramma havo/vwo 20 januari Alle leerlingen actief in de taalles 22 januari Leidinggeven aan de ontwikkeling in een talensectie 27 januari Voorbereid voor nieuwe natuurkundeprogramma havo/vwo 29 januari Conferentie vwo 29 januari Docenten talen: met 30 leerlingen tegelijk aan het spreken 3 februari Vormgeven/leidinggeven rekensectie 4 februari Kennismodule Onderpresteren 5 februari Congres Trots op havo 5 februari Vmbo: Investeren in fictie 10 februari 3e Onderwijsmiddag IRIS februari Kennismodule Samenwerken bij hoogbegaafde kinderen 23 maart Motiverend taalonderwijs: de leerling aan zet 26 maart VO-congres 31 maart IRIS Onderwijsdag Colofon Dit is een uitgave van IRIS Opleiden & Ontwikkelen Vragen en/of suggesties: Rita Groeskamp r.groeskamp@iris-cvo.nl - Tekst: R. Claassen, R. Groeskamp, R. Jansen, I. Snep en J. IJsseldijk Eindredactie: I. Snep Vormgeving: Bommel tekst & creatie Oplage: 900 exemplaren Druk: drukkerij Groen Met dank aan alle medewerkers van IRIS die aan dit nummer hebben meegewerkt.