dit willen wij doen gids doorheen je loopbaan

Transcriptie

1 Knap werk

2 gids doorheen je loopbaan Als Jobcentrum West-Vlaanderen maken wij deel uit van het Dienstencentrum GID(t)S dat gelooft in de mogelijkheden van personen met een beperking en dat voor hen maximale kansen creëert op een gelukkig en zinvol leven. Wij vertalen dit in een veelzijdig aanbod waarbinnen onze opdracht zich vooral situeert op het vlak van coaching bij het zoeken naar en het behouden van tewerkstelling in het Normaal Economisch Circuit (NEC). Wij willen binnen de provincie West-Vlaanderen werkzoekenden en werkenden met een arbeidshandicap en personen met verminderde kansen op de arbeidsmarkt maatschappelijk en sociaal integreren via trajecten van opleiding, loopbaanbegeleiding en bemiddeling. dit willen wij doen vanuit een basishouding van permanent luisteren vanuit christelijke inspiratie naar de vragen en noden van de doelgroep; vanuit een openheid voor allen die tot de doelgroep behoren, ongeacht hun individuele overtuiging; vanuit een fundamenteel respect voor de waarde en de eigenheid van iedere persoon in zijn totaliteit. Aldus houdt onze visie op arbeid in dat ieder mens de kans moet krijgen om evenredig met zijn mogelijkheden een significante bijdrage te leveren aan de opbouw van de maatschappij. vanuit een empowerende visie waarbij elke persoon zoveel mogelijk wordt aangemoedigd en gecoacht om zijn traject in eigen handen te nemen; vanuit een organisatie waarin iedere medewerker de ruimte krijgt om vanuit zijn specifieke deskundigheid, in een open overleg, mee te bouwen aan een kwaliteitsvol antwoord op de vraag van iedere cliënt; en dit door: het aanbieden van opleiding aangepast aan de vraag van de cliënt en de arbeidsmarkt; het begeleiden naar werk en het verzekeren van opvolging na tewerkstelling; het coachen van werkenden en zelfstandigen bij hun loopbaan; het sensibiliseren van werkgevers, werkzoekenden, werkenden en de samenleving; het ontwikkelen van nieuwe tewerkstellingsmogelijkheden; het signaleren van noden en het geven van suggesties aan de overheid; het intensief samenwerken met andere diensten en tewerkstellingsinitiatieven binnen en buiten het Dienstencentrum GID(t)S.

3 INHOUD Voorwoord 5 Wat is Op-Stap? 6 Hoe is Op-Stap opgebouwd? 10 De methodiek van Op-Stap 13 Kwaliteitsbewaking 16 Prof. Van Audenhove over de aanpak van Op-Stap 18 Dokter Vannecke over het place-and-train -principe 21 Het Op-Stap team aan het woord 25 Isabelle, gelukkige verkoopster bij Baby Patrick, sterke onderhoudsman in een psychiatrische instelling 30 Andy, goedlachse verkoper bij Mediamarkt 34 Eric, trotse magazijnier in Kringwinkel De Kust 38 Op-Stap in Jobcentrum in cijfers 43 Op-Stap 3

4 Mario Verzele John Vandelanotte

5 VOORWOORD Beste lezer, Jaren geleden merkten wij in onze onderzoeken op dat de groep mensen met een psychische aandoening relatief groot was bij werkzoekenden met een arbeidshandicap en bij mensen die ver van de arbeidsmarkt afstonden. Wij concludeerden daaruit dat er vraag was naar hulpverlening om mensen met een psychische arbeidshandicap terug in het normale arbeidscircuit te krijgen en besloten een hulpprogramma op te starten. Jaar na jaar bleven we de problematiek onderzoeken, vooral om na te gaan of ons aanbod wel voldoende was om onze cliënten terug in de arbeidsmarkt te leren integreren. Jobcentrum doorliep een aantal belangrijke verbeteringsprocessen waardoor de kwaliteit van het aanbod nu nog beter afgestemd is op de vraag van onze cliënten. Zo werd er in 1993 gestart met een onafhankelijke trajectbegeleiding onder de naam Werkwijzer. Ondertussen zijn GTB en VDAB structurele partners geworden van het als experiment begonnen initiatief. Er werd hierbij resoluut gekozen voor een individuele benadering en een 1-op-1-relatie tussen de werkzoekende en de coach. Sinds 1997 worden onze cliënten zo snel mogelijk ingezet op de werkvloer, waar ze blijvend begeleiding krijgen. Deze keuze werd geïnspireerd door de erkende methodiek van supported employment. Er werd dus afgestapt van het train-and-place -principe, en overgegaan naar een place-andtrain -methode. We zagen eveneens in dat werkgevers en bedrijven in feite ook onze klanten zijn en zorgden voor een aangepaste ondersteuning bij de introductie, de aanwerving en de verdere begeleiding van werkzoekenden met een arbeidshandicap. De loopbaanbegeleiding is een aanzet om duurzame tewerkstelling te garanderen. Daarnaast wordt de cliënt vanaf het begin bijgebracht om zijn of haar traject zo veel mogelijk zelf te leren sturen. Hiervoor wordt empowerment als benaderingsvorm gebruikt. Uit deze stapsgewijze evolutie is de Op-Stap module gegroeid. Deze module is specifiek gericht naar werkzoekenden met een arbeidsbeperking die een eerste opstap naar een job in het Normaal Economisch Circuit zoeken. Op-Stap is een activeringsmodule die mensen versterkt en prikkelt. oriënteringsmodule die hen een beter beeld geeft over de actuele arbeidsmarkt. persoonsgerichte module die veel aandacht besteedt aan de noodzakelijke sociale vaardigheden. ervaringsmodule, waarin hun droomjob getoetst wordt aan het echte arbeidsleven in een bedrijf. confrontatiemodule, omdat hun verwachtingen ten aanzien van de soms harde realiteit op de arbeidsmarkt getest worden. samenwerkingsmodule waar arbeid en zorg mekaar treffen, waar bewegen naar werk centraal staat. Binnen deze publicatie kom je meer te weten over de Op-Stap methodiek. Daarnaast leer je de begeleiders van het programma kennen en enkele mensen die dankzij het Op-Stap programma hun weg opnieuw gevonden hebben op de arbeidsmarkt en genieten van hun nieuwe job. Veel leesplezier! John Vandelanotte Mario Verzele Directie Jobcentrum West-Vlaanderen Op-Stap 5

6 wat is op-stap? Op-Stap is een activeringsprogramma dat vanuit een groepsgebeuren start en gericht is op het zetten van stappen naar werk. De module richt zich naar psychisch kwetsbare personen en/of personen met een psychiatrisch ziektebeeld en met de daaraan verbonden of uit voortvloeiende psychosociale moeilijkheden. Op-Stap is een persoonsgerichte vorming die kansen opent voor persoonlijke groei en nieuwe tewerkstellingsmogelijkheden. 1 Gespecialiseerde Opleidings-, Begeleidingsen bemiddelingsdienst Ontstaan Op-Stap is ontstaan vanuit Jobcentrum West-Vlaanderen. Jobcentrum West-Vlaanderen is een GOB 1. In de provincie West-Vlaanderen begeleidt Jobcentrum werkzoekenden en werkenden met een (arbeids-) handicap of personen met verminderde kansen op de arbeidsmarkt. Dit gebeurt via trajecten van opleiding, begeleiding en bemiddeling, in functie van een langdurige tewerkstelling in het Normaal Economisch Circuit. Door steeds op zoek te gaan naar verbeteringen ontstond de module Op-Stap. De module is specifiek gemaakt om tegemoet te komen aan de specifieke begeleidings- en ondersteuningsvraag van personen met een psychische kwetsbaarheid. De naam Op-Stap In deze module gaan we zowel symbolisch als letterlijk met een groep mensen op stap. Op-Stap kan je zien als een opstapje, een extra trede van een trap, een verhoogje dat ervoor zorgt dat je een beter perspectief en een klare kijk krijgt op je toekomstige loopbaan. Maar ook letterlijk stappen zetten komt aan bod. Zo bezoeken we diverse bedrijven, verplaatsen we ons voor vormingsmomenten en gaan we langs bij de bedrijven waar de deelnemers hun training op de werkvloer willen doen. Doelgroep De doelgroep van Op-Stap zijn personen met een psychische kwetsbaarheid en/of personen met psychiatrische ziektebeelden die via de gebruikelijke kanalen de 6 Op-Stap

7 weg naar een job in het Normaal Economisch Circuit niet vinden. Voorwaarde is dat er aanwijzingen zijn dat er voldoende herstel is of een zekere stabiliteit verworven is in het kader van de haalbaarheid naar een tewerkstelling. Drempels en valkuilen in stappen naar werk liggen voornamelijk in het domein van sociale vaardigheden, arbeidsattitude, communicatie en (zelf) vertrouwen. Naast psychische moeilijkheden ervaren deze personen vaak ook problemen op psychosociaal vlak die het traject naar tewerkstelling bemoeilijken of in de weg staan. Als we het hebben over psychosociale problemen hebben we het o.a. over huisvesting, gezinsadministratie en -budgettering, het opbouwen van en omgaan met sociale netwerken, het uitbouwen van een vrijetijdsbesteding en het vinden van de juiste weg naar hulpverlening in de geestelijke gezondheidszorg. Bij onze doelgroep zijn deze randvoorwaarden om stappen naar een blijvende tewerkstelling te zetten, niet of slechts gedeeltelijk ingevuld. We merkten in het verleden dat voor een aantal mensen de drempel naar een psychiater, psycholoog of dokter om een diagnose te laten stellen zeer hoog is. Dergelijke diagnose is daarom geen vereiste om aan Op-Stap deel te nemen. Er worden geen voorwaarden opgelegd op gebied van leeftijd, scholing of geslacht. De belangrijkste voorwaarden zijn dat er voldoende herstel en stabiliteit aanwezig is om, mits de tussenstap van de module Op-Stap, stappen te zetten naar de arbeidsmarkt en dat de deelnemers gemotiveerd zijn om een stap naar werk te zetten. De verhalen op pagina 8 en 9, zijn waargebeurde verhalen van mensen die bij Op-Stap aanklopten om de weg naar de arbeidsmarkt niet alleen te moeten afleggen. Aantal deelnemers Groepen worden samengesteld uit maximum 13 deelnemers. De samenstelling van de groep gebeurt op basis van een infomoment en overleg tussen de doorverwijzer (VDAB en GTB) en de kandidaatdeelnemer. Hierbij kijken we of de deelnemer klaar is om (terug) stappen te zetten naar de arbeidsmarkt. Tijdens dit verkennend gesprek worden de persoonlijke doelstellingen duidelijk geformuleerd. Als we merken dat Op-Stap niet het passende aanbod is of als de module volzet is, dan wordt er samen met de doorverwijzer gekeken naar een ander passend aanbod. Duurtijd De module duurt tussen de 12 à 15 weken, afhankelijk van de regio en de periode. De module bouwt op naar aantal uren per week, dit met een maximum van 19 uren per week. Hierdoor kunnen personen met het ziektestatuut ook deelnemen aan Op-Stap. Regio Op-Stap wordt georganiseerd in verschillende regio s in West- Vlaanderen. De module werd in het verleden reeds ondersteund door het Europees Sociaal Fonds (6 modules), VDAB Brugge (6 modules) en VDAB Competentiecentra (2 modules). De module kan ook georganiseerd worden op vraag van OCMW s, diensten Geestelijke Gezondheidszorg, enz. Op-Stap 7

8 Julie, 26 jaar Julie volgt een A2-opleiding tot opvoedster. Ze beëindigt haar opleiding met succes en behaalt haar diploma. Ze kent tijdens en na haar opleiding verschillende opnames in het ziekenhuis waarbij de diagnose borderline valt. In deze periode zoekt Julie haar vlucht in zelfverminking. De littekens op haar armen zijn nog steeds zichtbaar. Bij de start van Op-Stap is er al 4 jaar een stabiele periode in de diagnose borderline. Julie volgt geen therapie meer en is gestopt met medicatie. Julie heeft een ontsteking op haar ruggenwervels. Deze wordt onder controle gehouden met ontstekingsremmers. Ze kan geen zware gewichten heffen en heeft nood aan werk met afwisselende houdingen. Zich regelmatig kunnen strekken is aangewezen. Ze laat daarnaast ook enkele onderzoeken doen vanuit een vermoeden van chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS). Julie woont samen met haar vriend en heeft geen contact meer met haar ouders. Julie wil terug stappen naar werk zetten en wil op zoek gaan naar een passend jobdoelwit. Koen, 48 jaar Koen behaalt een A1-diploma binnenhuisarchitect. Hij werkt verschillende jaren als binnenhuisarchitect in een keukenfirma. Daarna werkt hij ook enkele jaren als zelfstandige. Hij heeft moeite om grenzen te stellen in zijn job. Zijn job slorpt hem op. Zijn huwelijk loopt niet zo vlot en er volgt een moeilijk scheidingsproces. Koen belandt in een depressie en wordt 1 jaar opgenomen in een psychiatrische instelling. Koen heeft geen contact meer met zijn 24-jarige dochter. Bij de start van Op-Stap woont hij samen met zijn nieuwe vriendin, maar de relatie loopt niet van een leien dakje. Koen heeft last van minderwaardigheidsgevoelens, angsten en heeft weinig zelfvertrouwen. Hij wil graag groeien in zelfvertrouwen en een job vinden waar hij voldoening uit kan halen. Hij wil bewaken dat hij niet opgeslorpt wordt door zijn werk en voldoende tijd voor ontspanning en vrije tijd overhoudt. Lieven, 22 jaar Lieven volgt een opleiding aan de hotelschool, maar beëindigt vroegtijdig zijn studies. Hij behaalt een getuigschrift van de tweede graad. Via de VDAB behaalt hij een attest van heftruckchauffeur. Lieven doet verschillende interimopdrachten als arbeider en heftruckbestuurder binnen de voedingssector. Lieven woont thuis bij zijn ouders. Hij kende al twee opnames wegens psychoses. Bij de start van Op-Stap volgt Lieven dagtherapie in een psychiatrisch centrum. Lieven is stil en vindt moeilijk aansluiting bij een nieuwe groep. Hij is vaak heel zenuwachtig bij gesprekken. Lieven wil via de tussenstap van Op-Stap terug stappen zetten naar de arbeidsmarkt. In Op-Stap wil hij zijn sociale vaardigheden aansterken. Bij de zoektocht naar werk moet er rekening gehouden worden met verminderde stressbestendigheid en een verlaagd tempo. 8 Op-Stap

9 Sonja, 44 jaar Sonja gaat tot haar 14 jaar naar school en heeft een getuigschrift van het lager onderwijs. Ze volgt via de VDAB een opleiding professionele schoonmaaktechnieken en behaalt haar attest. Sonja is gescheiden en heeft een zoon van 10 jaar. Ze is heel onzeker en kan moeilijk omgaan met kritiek. Als mensen opmerkingen geven, dan neemt ze deze te persoonlijk op. Fysisch heeft ze last van suikerziekte, maar dat is onder controle. Sonja heeft vooral ervaring als poetsvrouw. Bij de start van Op- Stap werkt ze als poetsvrouw bij PWA, maar ze wil verder groeien naar een vaste job. Daarnaast wil ze meer zelfvertrouwen krijgen, beter leren omgaan met kritiek, groeien in het omgaan met anderen en fysiek actiever worden. Algemene doelstellingen Vanuit een veilige sfeer met anderen op stap gaan en daaruit leren. Groeien naar meer zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld. Evolueren naar bewuste en realistische keuzes binnen het huidige arbeidscircuit. Stap per stap meer verantwoordelijkheid opnemen in het leven en op de werkvloer. Een stap verder zetten in de richting van werk. Meer aandacht krijgen voor voorkomen en groeien in arbeidsattitudes (op tijd komen, afspraken nakomen,...). Evolueren in specifieke, individuele behoeftes en aandachtspunten in het kader van zoeken naar werk. Op-Stap 9

10 Hoe is Op-Stap opgebouwd? 4 grote stappen in de module: 1 Communicatie en samenwerking 2 Oriëntatie naar werk 3 Voorbereiding training en training op de werkvloer 4 Evaluatie en nazorg 10 Op-Stap Communicatie en samenwerking In de eerste fase belichten we thema s zoals communicatie, assertiviteit, omgaan met kritiek, feedback geven en conflicthantering. Deze thema s worden op een actieve manier aangebracht. We vertrekken vanuit de ervaringen van de deelnemers, linken dit aan theoretische kaders en maken de brug naar werksituaties. Daarna worden de vaardigheden getraind in de veilige groepssfeer. Daarnaast is er ruimte voorzien voor competentieontwikkeling en zelfreflectie. De deelnemers krijgen de kans om hun competenties en vaardigheden te (her)ontdekken. Dit doen we door ervaringen met elkaar te delen in de groep, reflecties op oefeningen te maken, feedback aan elkaar te geven, enz. Oriëntatie naar werk In het begin van deze fase worden er tussentijdse evaluaties georganiseerd, waarin gepeild wordt naar de tevredenheid van de deelnemer en waarin samen met de doorverwijzer gekeken wordt hoe ver we reeds staan. Tijdens de oriëntatie naar werk wordt de kennis van de arbeidsmarkt vergroot. In de beroepenoriëntatie belichten we de verschillende sectoren en beroepen. Deelnemers worden gestimuleerd om zelf opzoekwerk

11 te verrichten en (werk)ervaringen te delen. We bezoeken externe bedrijven en organisaties waardoor informatie over de werkvloer verkregen wordt. Gedurende deze oriëntatie wordt ook het jobdoelwit uitgeklaard. Er wordt voldoende aandacht besteed aan het vergroten van de sollicitatievaardigheden. Tijdens de sollicitatietraining en PC-training komen volgende items aan bod: Maken van een actuele CV en sollicitatiebrief; Mogelijkheden van PC en internet, in het kader van zoeken naar werk, uitzoeken en hanteren; Sollicitatiegesprekken oefenen. Tijdens Op-Stap bekijken we ook individuele knelpunten zoals: Hoe kunnen bepaalde werkpunten en valkuilen geformuleerd worden aan de werkgever (bvb. nood aan duidelijke structuur en positieve feedback, nood aan inwerktijd, enz.)? Hoe verwoordt de deelnemer zijn persoonlijke beperkingen tijdens het solliciteren? Hoe verklaar je periodes van (langdurige) inactiviteit in je CV? Stap voor stap gaan we op zoek naar de job die het best bij de deelnemer past. We gaan hierbij persoonsgericht te werk. Elke deelnemer krijgt de kans om vanuit een groepsgebeuren en via individuele coaching zijn eigen koers uit te stippelen. Voorbereiding training en training op de werkvloer In deze fase van de module volgen de deelnemers een individuele training op de werkvloer. De deelnemer kiest zelf, in overleg met begeleider en groep, het jobprofiel en de werkvloer waar hij zijn training doet. Hier wordt uitgeklaard of we vacaturegericht of niet-vacaturegericht stappen zetten. We zoeken naar een werkgever die voor de deelnemer het passende jobdoelwit in huis heeft. In deze zoektocht wordt de autonomie van de deelnemer in de mate van het mogelijke gestimuleerd. Samen met de deelnemer worden de contacten met de werkgever gelegd. Indien er een akkoord is voor een training gaan de begeleider en de deelnemer samen langs bij de werkgever. Tijdens dit kennismakingsgesprek maken we afspraken voor de training op de werkvloer. Voorafgaand wordt in samenspraak met de deelnemer bepaald welke informatie over de psychische problematiek wordt gegeven. In het gesprek worden de doelstellingen van de training verduidelijkt. Tevens wordt een begeleider op de werkvloer aangesteld. Tijdens de training op de werkvloer komt de Op-Stap begeleider minimum 2 maal langs voor een evaluatie. Hij blijft ook tijdens de training op de werkvloer het traject nauwgezet opvolgen. Indien wenselijk kan er gedurende de training op de werkvloer ook een coach op de werkplek ingeschakeld worden. Deze coach op de werkplek gaat effectief meewerken om na te gaan waar bijgestuurd kan worden. Voor sommige Op-Stap deelnemers is de aanwezigheid van deze coach bij de opstart van de training op de werkvloer, voor het overschrijden van de drempel van het bedrijf, zeer wenselijk! Op-Stap 11

12 Binnen Jobcentrum hebben we ook een ergonomische dienst, die kan bijspringen met ergonomisch advies. Tijdens de training op de werkvloer worden terugkommomenten georganiseerd. Hierin krijgen de deelnemers de kans te reflecteren over de training en ervaringen te delen met elkaar. Dit biedt steun, stimulans en inzicht in hun eigen traject en functioneren. Eindevaluatie, trajectbegeleiding en nazorg Tijdens de eindevaluatie wordt er samen met de deelnemer en zijn VDAB- of GTB-begeleid(st)er, een volgend traject bepaald. Dit kan verschillende richtingen uitgaan: Rechtstreeks doorgaan naar een job in het bedrijf van de training of een ander bedrijf; Verdere individuele begeleiding door VDAB of GTB naar werk; Verdere individuele begeleiding in Jobcentrum met bijkomende opleiding op de werkvloer; Het starten van een opleiding bij de VDAB, Syntra, volwassenonderwijs, enz.; Indien NEC niet haalbaar: doorstroming naar vrijwilligerswerk, arbeidszorg, sociale werkplaats of beschutte werkplaats. Wanneer de deelnemer in kwestie gedurende of na de Op-Stap module in een job stapt, dan kan deze deelnemer ook rekenen op nazorg. Deze kan bestaan uit individuele opvolgingsgesprekken en/ of uit tussenkomsten en gesprekken op de werkvloer. Elke deelnemer krijgt de kans om vanuit een groepsgebeuren en via individuele coaching zijn eigen koers uit te stippelen.

13 De methodiek van Op-Stap De theorie die aan de basis ligt van Op-Stap is de leercyclus van Kolb, beter bekend als het ervaringsleren. In die theorie zijn er vier leerstijlen: 1. Concreet ervaren Er wordt in Op-Stap vertrokken vanuit de eigen ervaringen en de eigen beleving van de deelnemers. Deelnemers ervaren ook nieuwe elementen via de (samenwerkings-) opdrachten. 2. Observeren en reflecteren In Op-stap is er zowel plaats voor eigen individuele reflectie als reflectie samen met de groep. 3. Abstraheren en conceptualiseren Dit is het aanbieden van een toegepaste theorie, zoals bvb. de communicatietheorie toepassen op tewerkstelling. 4. Experimenteren en toepassen Het geleerde toepassen en integreren via o.a. rollenspelen en training op de werkvloer. Op-Stap 13

14 De groep van lotgenoten biedt een veilige omgeving waarin mensen zich kwetsbaar durven opstellen en van waaruit ze kunnen groeien in zelfvertrouwen. Groepsdynamica Het groepsdynamisch gebeuren staat doorheen de hele cursus centraal. De groep van lotgenoten biedt een veilige omgeving waarin mensen zich kwetsbaar durven opstellen en van waaruit ze kunnen groeien in zelfvertrouwen en in (arbeids)attitudes. Doorheen de hele module worden de deelnemers gestimuleerd tot interactieve deelname. Ze kunnen hun vroegere (werk)ervaringen inbrengen. De begeleider heeft aandacht voor het groepsdynamisch proces en bewaakt de veiligheid in de groep. Allerlei thema s worden in groep besproken en ook sociale vaardigheden worden hier getraind. Deelnemers worden gestimuleerd feedback te geven én te ontvangen. Sociale bewegingen in de groep (vooroordelen, conflicten, ) worden opgepikt en vertaald naar de arbeidsmarkt. De deelnemers doen ervaringen op, leren van elkaar en groeien naar meer weerbaarheid, een realistisch zelfbeeld en een groter zelfvertrouwen. Bij iedere stap krijgen ze de nodige stimulans, ondersteuning en hulp van de begeleiding. Doorheen het groepsgebeuren heeft de begeleider oog voor het individueel groeiproces en het individuele traject naar werk. Deelnemers worden ook individueel opgevolgd. Aanbod op maat Het vooropgestelde programma van Op-Stap vormt de rode draad in de module, maar de specifieke inhoud wordt bepaald door wat in de groep leeft, door de ervaringen van de deelnemers, enz. Deelnemers krijgen in een themaweek ook de ruimte om eigen thema s in verband met werk aan te brengen. Actieve betrokkenheid is hierbij een uitgangspunt. Zo wordt Op- Stap een cursus op maat. Tijdens de training op de werkvloer is de individuele maatstaf een norm: verschil in uurregeling, aantal uren dat er gewerkt wordt, begeleidingsintensiteit, 14 Op-Stap

15 De deskundigheid van de begeleider die de eigenheid en het tempo van elke deelnemer respecteert en het potentieel van elke deelnemer aanspreekt en activeert, typeert de ondersteuning binnen de oriënterende cursus Op-Stap. Empowerment De module is stap voor stap opgebouwd (zie ook opbouwende uren). We starten met een beperkte groep, in een veilige omgeving met constante begeleiding. Geleidelijkaan wordt de overstap gemaakt naar meer autonomie en zelfstandigheid. Tijdens het hele traject kunnen de deelnemers rekenen op begeleiding op maat. Deelnemers worden bij elke stap betrokken en worden uitgedaagd zoveel mogelijk stappen zelf te zetten. In de verschillende fases en stappen doorheen het traject (zowel in het groepsgebeuren als individueel) trachten we de deelnemer te empoweren en ervoor te zorgen dat hij of zij een eigen traject naar tewerkstelling in handen kan nemen. De deelnemer wordt uitgedaagd om: een actieve inbreng te doen in vormingen; actief mee te denken aan bedrijfsbezoeken en thema s; zelf betrokken te zijn in de organisatie van Op-Stap (bvb. bedrijfsbezoek, verplaatsing regelen, enz.); zelf op zoek te gaan naar vacatures en werkplaatsen; sollicitatiegesprekken zelf op te nemen. Hierbij houden we rekening met de mogelijkheden van de individuele deelnemers. Voor elke deelnemer wordt individueel bekeken welke ondersteunings- en begeleidingsnood van toepassing is. Netwerkvorming VDAB en GTB Zij zorgen voor toeleiding van de deelnemers naar de module en overdracht van informatie. De consulent is aanwezig op de tussentijdse en eindevaluatie. Diensten Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ), psychologen, psychiaters, artsen, medisch adviseurs en psychische revalidatiecentra In het kader van een optimale ondersteuning en begeleiding van de deelnemers hebben wij professionele contacten en werken we nauw samen. Als we bij deelnemers nood aan ondersteuning detecteren, leggen we contacten en doen we actief doorverwijzingen naar deze diensten. Via contacten met deze diensten verhogen we ook onze eigen expertise. Ondersteunende diensten zoals OCMW s, thuisbegeleiding, RI- ZIV, diensten begeleid wonen, Thuiszorgorganisaties, CAW s, dienstencentra, enz. In het kader van zorgcoördinatie werken we mee aan een goede afstemming tussen de diensten die betrokken zijn bij de deelnemers. Indien aangewezen en met toestemming van de deelnemer worden werkpunten uitgewisseld. Als we bij deelnemers hiervoor nood detecteren, leggen we contacten en doen we actief doorverwijzingen naar deze diensten. Op-Stap 15

16 Kwaliteitsbewaking De kwaliteitsbenadering past binnen het EFQM-model waarbij Jobcentrum aandacht heeft voor alle stakeholders in de realisatie van zijn opdrachtverklaring. Halfweg de activeringsmodule wordt gepeild naar de tevredenheid, de ervaring en de evolutie van de deelnemers. Na de volledige module wordt er opnieuw naar gepeild, zowel in de eindevaluatie als via een schriftelijke bevraging. Vanuit deze analyses gebeurt een permanente bijsturing van de module Op-Stap. Uit deze bevragingen komt naar voor dat deelnemers de combinatie van een groepsgebeuren en individuele opvolging op hun eigen tempo als erg gunstig ervaren. Ook de ondersteuning in de contacten met werkgevers en de begeleiding in het verwoorden van hun beperking zien zij als troeven van de module Op-Stap. Opvallend is de terugkomende frustratie van deelnemers betreffende de maatschappelijke vooroordelen of terughoudendheid van werkgevers t.o.v. (kandidaat-) werknemers met psychische moeilijkheden. Het Op-Stap team houdt om de twee maanden een intervisiemoment waarin de methodiek onder de loep genomen wordt en bijgestuurd wordt waar nodig. Specifieke cases worden belicht zodat wij ervaring en kennis kunnen uitwisselen en we als begeleider blijven evolueren en groeien. Door externe vormingen blijven we deskundigheid en maatschappelijke betrokkenheid verwerven. 16 Op-Stap Op-Stap 16

17 Op-Stap 17

18 Prof. Van Audenhove over de aanpak van Op-Stap WETENSCHAP WERKT Op-Stap steunt in haar werking op het advies en de expertise van specialisten. Graag laten we dan ook Prof. Van Audenhove aan het woord. De Op-Stap module kan gekaderd worden binnen het IPS-model. Prof. Van Audenhove vertelt wat dit model precies inhoudt, wat er zo sterk aan is en hoe Op-Stap dit model gebruikt in haar werking. Foto: Jan Locus Kunt u ons vertellen wat de essentie van het IPS-model is? Als onderzoeker heb ik natuurlijk vooral wetenschappelijke kennis over de werkzame ingrediënten van arbeidsrehabilitatie van mensen met psychische problemen. Het Individual Placement and Support (IPS) model komt op basis van internationale studies naar voor als de beste praktijk. Waaruit bestaat dit nu precies? Wel er zijn een zestal basisprincipes die systematisch en in logische samenhang moeten worden toegepast om effectief te zijn: 1. Betaald werk is het centrale doel in de begeleiding. Wie met IPS aan de slag gaat, beschouwt werken als een wenselijk en haalbaar doel voor mensen met ernstige, psychische beperkingen. En hierbij aanvaardt men meteen ook dat deze personen niet de meest ideale werknemer zullen zijn of worden maar dat het toch de moeite loont om met hen te werken omwille van de positieve impact. 2. Snel zoeken naar een echte, betaalde baan. De begeleider in IPS helpt cliënten zo snel en zo gericht mogelijk bij het zoeken van een betaald werk. Lange voorbereidingen wil men liever vermijden. Je weet immers niet waarop je voorbereidt en daardoor mist dit nogal eens zijn doel. Verder zijn de beschermde werkomgevingen niet zelden saai of niet uitdagend. 18 Op-Stap

19 3. De voorkeuren van de cliënt staan centraal. Stafleden en cliënten zoeken samen een arbeidsplaats die aansluit op de wensen, de mogelijkheden en de werkervaringen en interesses van de cliënt ook al zijn deze niet realistisch of niet meteen haalbaar. Er is altijd een eerste stap die wel haalbaar is en door die te zetten creëer je hoop en stimuleer je empowerment. 4. Ondersteuning op lange termijn. Cliënten, maar ook de personen uit hun werkomgeving krijgen ondersteuning zolang zij daaraan behoefte hebben, zo nodig vele jaren achtereen. Er komen immers momenten van herval en het is best om hierop te anticiperen en er ook een leermoment van te maken. 5. Doorlopende, systematische inschatting van arbeidsmogelijkheden. Gedurende het hele traject wordt herhaaldelijk, op basis van echte werkervaringen, nagegaan welke functies en taken voor de cliënt het meest geschikt zijn. 6. Integratie met GGZ. De werkbegeleiding wordt afgestemd op de andere GGZ-hulp en de trajectbegeleider maakt altijd deel uit van een ambulant GGZteam dat multidisciplinair is samengesteld. Ieder lid van dit team onderschrijft de focus op werk. Vooral empowerment en de persoonsgerichte aanpak maken van Op-Stap een succes.

20 Vaak zeggen hulpverleners dat men dit toch al wel zo doet of dat het niet kan voor hun doelgroep omdat de mensen te zwak zijn en werken in een reguliere context niet aankunnen. Wat vindt u daarvan? Uiteraard is werken niet op ieder moment mogelijk voor iemand met ernstige psychische problemen. Maar dat betekent niet dat je niet kan zoeken naar een omgeving waarin die persoon met zijn competenties wel aan de slag kan, of kan starten met een groeiproces. Dat kan een beschermde werkomgeving zijn, mits de persoon ook snel kan doorgroeien en de overstap kan maken naar een echte werkomgeving. Dat vele mensen in een beschutte werkomgeving blijven hangen, ligt volgens mij in de menselijke natuur: men streeft ernaar een situatie waarin men zich goed voelt te handhaven. De principes van IPS zijn stuk voor stuk wel herkenbaar voor mensen uit de praktijk. Maar echt als een volledig systeem worden ze m.i. nog niet zo frequent toegepast in Vlaanderen. Vindt u in Op-Stap en in de benadering vanuit Jobcentrum deze principes terug? Toen ik kennis maakte met Op- Stap viel me meteen op hoe men daar al veel ervaring had met deze effectieve interventies. Het onmiddellijk toeleiden naar reguliere tewerkstelling, de integrale aanpak waarbij mensen alle ondersteuning en begeleiding krijgen die ze nodig hebben, en vooral de empowerment en de persoonsgerichte aanpak zijn opvallend. Het verbaast me dan ook niet dat dit een succesvolle aanpak is. In Vlaanderen is er nood aan een sterker doorgedreven toenadering tussen de geestelijke gezondheidszorg en de wereld van arbeid en tewerkstelling. Wat is u het meest opgevallen toen u Op-Stap leerde kennen? Vooral het geloof van de verantwoordelijken in deze aanpak heeft me getroffen. Je moet erin geloven dat dit de goede benadering is. Iedereen kan iets en we zoeken de juiste plaats voor al wie zich aanmeldt met een vraag naar werk of dagbesteding. Voor het team van Op-Stap is dit de basisvisie van waaruit dagdagelijks gewerkt wordt. Welke beleidssuggesties zou u maken om de werkzaamheidsgraad van deze doelgroep te verhogen? Ik denk dat er in Vlaanderen veel te verwachten valt van een sterker doorgedreven toenadering tussen de geestelijke gezondheidszorg en de wereld van arbeid en tewerkstelling. Integrale begeleiding op de werkvloer van mensen met psychische problemen door jobcoaches en advies en ondersteuning voor de werknemers lijken me hierbij het belangrijkste. Dit zou men voor iedereen met psychische problemen die wil werken moeten beschikbaar stellen. De kostprijs van dergelijke interventies win je volgens mij dubbel en dik terug. En daarnaast dient men natuurlijk de participatie aan reguliere arbeids-, vrijetijds- en leeromgevingen als een belangrijke waarde te promoten voor iedereen die dit wenst. Het vereist m.i. nog een sterke attitudeverandering in onze samenleving die nog teveel geneigd is om grote groepen van mensen aan de kant te zetten omdat ze niet perfect in het plaatje passen. Hier is dus zeker nog werk aan de winkel 20 Op-Stap

21 Dokter Vannecke over het place-and-train -principe re-integreren is de boodschap! Binnen dit artikel laten wij Dr. Johan Vannecke van CM Oostende aan het woord. Als adviserend geneesheer focust hij zich in eerste plaats op de revalidatie van mensen die wegens medische reden een periode van arbeidsongeschiktheid kennen. In de verzekeringsgeneeskunde staat herstel immers altijd boven vergoeding. Toegepast op de dagdagelijkse activiteit betekent dit dat Dr. Johan Vannecke samen met zijn collega s van CM Oostende, in de mate van het mogelijke, professionele heroriëntatie en re-integratie nastreeft. Wat is uw ervaring met psychisch kwetsbare mensen? Patiënten die problemen hebben op psychisch vlak vormen een belangrijke groep binnen onze consulten. We ontmoeten hen dagelijks, soms in de beginfase van hun problematiek, soms veel later. Wanneer er stabilisatie optreedt in het ziekteproces en de arbeidsmotivatie weer sterker wordt, merken we vaak een grote onzekerheid en twijfel bij deze mensen. In de prille herstelperiode blijven ze erg kwetsbaar, vrezen ze het normale werkritme niet aan te kunnen en zijn ze bang nooit meer iets te kunnen betekenen in onze prestatiemaatschappij. Stigmatisatie in hun leef- en werkomgeving is daar ook niet vreemd aan. Denkt u dat het place-andtrain -principe dat Op-Stap toepast de correcte manier is om deze groep mensen te helpen? De mogelijkheid van progressieve tewerkstelling sluit naadloos aan bij het place-and-train -principe. De ziektewet voorziet namelijk de mogelijkheid om bij een gedeeltelijk hersteld ziektebeeld of zoals in de wetgeving gesteld: een vermindering van het vermogen met minstens 50% vanuit medisch standpunt, deeltijds het werk te hervatten. Het terug opnemen van een zinvolle activiteit kan immers zorgen voor arbeidsvreugde, het gevoel er terug bij te horen en iets te betekenen voor anderen. Op die manier kan Op-Stap 21

22 deze instapformule bijdragen tot de therapeutische setting rond de patiënt die zo verder en soms beter kan herstellen. Persoonlijk acht ik het belangrijk om in verband met progressieve werkhervatting tijdig informatie te verschaffen aan mensen met psychische problemen, rekening houdend met de medische evolutie en in samenspraak met de behandelende artsen. Als adviserend arts is het daarbij geruststellend te weten dat we kunnen rekenen op de samenwerking met professionele hulpverleners bij Jobcentrum. De Op-Stap module blijkt hierbij een belangrijk instrument te zijn. Hoe ervaart u de verschillende opleidingswijzen in het Op-Stap programma: groepssessies, trainingen op de werkvloer, individuele begeleiding tijdens en na de Op-Stap module? De opleidingsmomenten en trainingen op de werkvloer binnen het Op-Stap programma passen in de wettelijk voorziene progressieve werkhervatting. Ondersteund door het unieke samengaan van individuele begeleiding én groepsgevoel van deze formule, kan iemand met psychische problemen stap voor stap naar de onzekere, vaak nog bedreigende professionele wereld toe groeien. In mijn eigen werkomgeving kan ik getuigen van meerdere patiënten die ik persoonlijk heb ontmoet en die de vormingssamen moeten we blijven geloven in deze groep mensen, die vaak meer aankunnen dan ze denken.

23 module hebben doorlopen. Voor een aantal onder hen had dit een positief gevolg. Voorlopig kan ik dit enkel op korte termijn evalueren. De begeleiding wordt echter verder gezet en die continuïteit is voor mij erg belangrijk. Uit recent onderzoek rond werkhervatting na revalidatie van toxicomanen (personen die verslaafd zijn aan verdovende middelen) bleek immers de professionele kwetsbaarheid op termijn. Blijvende ondersteuning kan dus falen na een gunstige aanvangsperiode voorkomen. Samen beogen we hetzelfde doel: activatie en heroriëntatie. Ook onze maatschappij vertoont een toenemende aandacht voor mensen met een arbeidshandicap, fysiek en/ of psychisch. Het samenwerkingsakkoord tussen VDAB/GTB en de respectieve ziekenfondsen was trouwens één van de concrete acties. Mogelijks eist dit van sommige verzekeringsartsen wel nog een gewijzigde attitude. Programma s zoals Op-Stap hebben echter hun effect. De conclusie is dan ook duidelijk. Samen moeten we blijven geloven in deze groep mensen, die vaak meer aankunnen dan ze denken. Dan zie ik een mooie toekomst voor hen tegemoet! Hoe ziet u arbeidsreintegratie van psychisch kwetsbare mensen verder evolueren? De goede samenwerking en communicatie met de begeleiders van Jobcentrum vormen een belangrijke bouwsteen van de individuele succesverhalen.

24 marleen maenhout Joke devriese christel witgeers

25 het op-stap team aan het woord Ik vind het een enorme uitdaging om de zelfstandigheid van mensen aan te moedigen, om mee te zoeken met mensen zodat talenten tot ontplooiing kunnen gebracht worden. Samen met een team staan we voor Op-Stap. Het is fijn om Op-Stap samen met collega s verder te laten groeien, ervaringen uit te wisselen en nieuwe methodieken te ontwikkelen. Het is boeiend om met iemand op weg te gaan, levensverhalen te horen en mee te zoeken naar de job die bij iemand past! Niet alleen het doel is belangrijk maar ook de weg ernaar toe. Iedere Op-Stap groep is anders, telkens weer heb je een andere dynamiek, nooit kan je rekenen op wat misschien voorspelbaar lijkt. Een bepaalde methodiek kan bij de ene groep geweldig aanslaan, maar bij een andere groep op niets uitdraaien. Dat is het moeilijke, maar tegelijk net het boeiende aan Op-Stap begeleiden. Op-Stap 25

26 Isabelle, gelukkige verkoopster bij Baby 2000 GROEIEN IN JE JOB Isabelle had al enkele jaren op de arbeidsmarkt achter de rug toen ze voor het eerst geconfronteerd werd met de grenzen van haar eigen stressbestendigheid en ze ontdekte dat ze faalangst had. Ik kon de stress niet meer aan en belandde in een zware depressie, vertelt Isabelle. Ooit was het anders. Isabelle studeert af als bachelor in de fiscaliteit en boekhouden. Daarna behaalt ze nog een bijkomend diploma van Europees Management. In het kader van die opleiding volgt ze verschillende buitenlandse stages en beschikt daardoor over een uitstekende talenkennis. Ze start haar loopbaan als verantwoordelijke aan- en verkoop in een groot textielbedrijf. Haar carrière kan niet meer stuk! Zware verantwoordelijkheden eisen hun tol. Maar de veelbelovende luchtbel rondom Isabelle ontploft en de lange en hectische werkdagen halen haar mentaal onderuit. Ze komt voor de eerste maal in een depressie terecht, het begin van een lange lijdensweg waarin ziekteperiodes zich afwisselen met het aanpassen aan een nieuwe job. Isabelle wil echter niet opgeven en start telkens met goede moed in hoge functies met veel verantwoordelijkheid. Ze blijft er steeds in geloven Maar de verwachtingen kunnen niet ingevuld worden en in 2007 wordt Isabelle een tijdje opgenomen op een psychiatrische verpleegeenheid met een zware depressie. Ik, opgeven? Nooit! Drie jaar later beslist Isabelle dat ze graag terug stappen wil zetten naar een job, maar ditmaal wil ze het niet alleen doen. Ze gaat op zoek naar ondersteuning en begeleiding. Haar medisch adviseur raadt haar aan om eens langs te gaan bij GTB die haar doorverwijst naar Op-Stap. 26 Op-Stap

27 Welk gevoel had je toen je bij Op-Stap aanklopte? Isabelle: Toen ik door Kathleen (GTB) doorverwezen werd naar de Op-Stap module had ik daar een dubbel gevoel bij. Enerzijds was ik tevreden dat er eindelijk een concreet voorstel kwam, want ik had toch het idee dat ik mijn verhaal al aan zoveel verschillende diensten had verteld, zonder dat er concreet iets gebeurde. Achteraf gezien besef ik ook wel dat ik die tijd nodig had om de stap naar de Op-Stap module te kunnen zetten. Anderzijds had ik ook schrik om te starten met Op-stap. Ik stelde me vragen als Waar zal ik uitkomen?, Ben ik er aan toe om stappen te zetten naar een job?, Zal ik dat wel kunnen?, Bestaat er een job waar de stress en werkdruk haalbaar zijn voor mij?. Vond je het positief dat de eerste sessies in groep werden georganiseerd? Isabelle: Op het infomoment van de Op-Stap cursus kon ik al mijn twijfels verwoorden en had ik al snel de indruk dat ik niet de enige was die met vragen en twijfels zat. het feit dat ik niet alleen was, zorgde ervoor dat ik besliste om deel te nemen aan de op-stap module. Op-Stap 27

28 Het feit dat ik niet alleen was, zorgde ervoor dat ik besliste om deel te nemen aan de Op-Stap module. Toch zijn de twijfels en het ongeloof in een voor mij haalbare nieuwe job nog een tijdje blijven hangen. De vormingen in groep waren een goede start om stappen te kunnen zetten naar een vaste job. Het was soms ook wel confronterend. Ik kon voordien heel goed verwoorden waar ik niet goed in was en wat er vooral niet aanwezig mag zijn in een job. Gaan benoemen waar ik wel goed in ben en wat ik wel allemaal kan, voelde eerst wat onwennig aan. Ik werd immers al een aantal jaren enkel geconfronteerd met wat niet goed verliep. Het feit dat het eerste deel van de Op-Stap module in groep verliep, was voor mij een grote meerwaarde. Ik had het gevoel dat er in die groep veel kon gezegd worden, dat ik niet alleen was met mijn twijfels en angsten en die groep gaf me moed om door te gaan. Uiteindelijk moet iedereen van die groep zijn eigen weg gaan, maar we konden op vele momenten op elkaar rekenen. Hoe kijk je terug op het programma en de verschillende stappen daarin? Isabelle: Alle vormingen en alle stappen in de cursus hebben een constructieve invloed gehad op mijn weg naar een job. Het waren telkens kleine stapjes (zoals op bedrijfsbezoek gaan), maar ik heb die langzame weg nodig gehad. Ik zeg hier nu wel langzaam, maar eigenlijk zijn die 13 weken voorbij gevlogen! Op-Stap heeft me tijd gegeven om te groeien naar een bewuste jobkeuze. Me goed voelen in een job en dit kunnen blijven behouden is voor mij veel belangrijker geworden dan carrière maken. De zoektocht naar een trainingsplaats verliep vrij vlot, al moet ik eerlijk toegeven dat ik even een moment gehad heb dat de schrik toch toesloeg. Maar gelukkig kon ik dit bespreken met mijn begeleidster en had ik het gevoel dat ik het eigenlijk niet helemaal alleen moest doen, dat ik kon rekenen op ondersteuning. Het eerste kennismakingsgesprek en de trainingsafspraken met de verantwoordelijke van Baby 2000 stelden me gerust en met volle moed startte ik een deeltijdse training als verkoopsmedewerker. Dat kennismakingsgesprek gaf me het gevoel dat ik een eerlijke start kon nemen, in een voor mij onbekende functie in een sector die me aansprak, maar waar ik geen ervaring in had. Wat heeft de training voor jou persoonlijk veranderd? Isabelle: Mijn werkgever toonde en toont nog steeds heel veel begrip en respect voor mij. Ook wanneer ze te horen kreeg dat ik het in het verleden al heel moeilijk had op de werkvloer. Ik heb een goede start kunnen nemen en daarmee was de toon gezet voor een positieve training op de werkvloer. Ik ben gegroeid in zelfvertrouwen en

29 ik heb mijn grenzen leren kennen en ik kan me nu zelfs ontspannen op de werkvloer. ben veel zelfzekerder in mijn werk. Ik heb de indruk dat ik in een werksfeer terecht gekomen ben waarin ik durf en kan assertief zijn. De verantwoordelijkheden liggen hier verdeeld over het gehele team en dat teamwork ligt me wel; ik heb het gevoel er nooit helemaal alleen voor te staan. Ik lig niet wakker van mijn werk en dat was vroeger wel anders. Hoe voel je je nu in je huidige job? Isabelle: Ondertussen ben ik een aantal maanden tewerkgesteld in een 3/5de contract als verkoopsmedewerker. Mijn takenpakket bestaat erin om goederen aan te vullen in de winkel, klanten te woord te staan, geboortelijsten samen te stellen en te beheren, kassawerk, Een uitgebreid takenpakket dus, ik verveel me hier nooit! En ik geniet van het contact met de collega s en de communicatie met de klanten verloopt ook heel vlot. Ik kom graag werken! Ik heb mijn grenzen leren kennen en ik kan me nu zelfs ontspannen op de werkvloer. Er zijn nog wel momenten dat ik me niet zo goed voel of dat er twijfels opduiken maar dat zijn dingen die bespreekbaar zijn met mijn verantwoordelijke op het werk en ik kan ook terecht bij mijn Op-Stap begeleidster. Ik heb het gevoel mijn plek op de arbeidsmarkt gevonden te hebben. Op-Stap 29

30 Patrick, sterke onderhoudsman in een psychiatrische instelling JE WERKSPIRIT ONDERHOUDEN Patrick is bij de start van Op-Stap 47 jaar. Hij is gehuwd en woont samen met zijn vrouw en twee kinderen. Hij heeft dan al een zeer woelige carrière op de arbeidsmarkt achter de rug. Hij verlaat het middelbaar onderwijs zonder diploma, omdat hij van thuis uit een opleiding moest volgen die hem helemaal niet lag. Ik belandde van de ene job in de andere en ondervond heel wat problemen op de werkvloer, geeft Patrick toe. Jobhoppen. Patrick werkt na het verlaten van de schoolbanken eerst vier maanden als arbeider in een groentebedrijf. Na zijn legerdienst werkt hij als machinebediener en clarkchauffeur. Na 9 jaar gaat Patrick op zoek naar een nieuwe uitdaging en start hij als verkoper bij een doehet-zelfzaak. Na 5 jaar stopt hij de tewerkstelling, omdat hij het niet langer haalbaar ziet elk weekend te werken. Hij start opnieuw in een psychiatrische instelling als wasserijarbeider maar Patrick ervaart pesterijen op het werk en belandt in een depressie. Hij stopt de tewerkstelling in de instelling na 13 jaar. Een nieuwe start eindigt in een depressie. Patrick start in 2007 met de opleiding verpleegkunde. Hij wil in zijn opleiding alles perfect doen, maar het studeren, de training op de werkvloer en zijn huishouden combineren lukt moeilijk. Daarom neemt hij tijdens zijn opleiding grote hoeveelheden antidepressiva en kalmeermiddelen (soms tot 8 pillen per dag). Hij raakt gedemotiveerd en valt in een diepe depressie. Hij stopt de opleiding en beslist om een psychiater te raadplegen. Samen met zijn psychiater beslist hij zich te laten opnemen in een ziekenhuis. Patrick is in deze periode heel angstig. Na zijn opname voelt Patrick zich terug sterker en wil hij terug stappen zetten naar werk. 30 Op-Stap

31 Een nieuw leven, een nieuwe kans. Patrick zet via GTB de stap naar Op-Stap. Hij werkt tijdens zijn training op de werkvloer als logistieke hulp in een ziekenhuis. Patrick stopte zijn training, maar Op-Stap werd verder gezet. Hierna volgt hij een individueel traject bij Jobcentrum. Patrick volgt een tweede training op de werkvloer als medewerker in de schoonmaakploeg in een andere psychiatrische instelling. Hij staat er in voor het onderhoud van de terrassen en de gebouwen buiten. De training loopt goed en hij start er een progressieve tewerkstelling. Hij vertelt graag over de tweede kans die hij kreeg bij Jobcentrum. Wat komt er in je op als je aan Op-Stap denkt? Patrick: Als ik aan Op-Stap denk, dan denk ik aan een cursus waar je niet continu, maar stap voor stap naar een nieuwe job toe gaat. Het is voor mij een groot voordeel dat het een deeltijdse cursus is. Op- Stap is voor mij een manier om terug uit mijn isolement te komen. Als je geen werk meer hebt, verminderen je sociale contacten. Ik had het gevoel dat de mensen in mijn omgeving dachten Een man die niet werkt, daar moet iets aan de hand zijn. Nu ik terug werk heb, spreken mensen me vlugger aan en heb ik er een gespreksonderwerp bij. Nu ik terug werk heb, spreken mensen me vlugger aan en heb ik er een gespreksonderwerp bij. Op-Stap 31

32 Ik zie mezelf niet als iemand met een handicap, maar deze term opende wel heel wat deuren. Wat heb je over jezelf en over omgaan met anderen geleerd tijdens Op-Stap? Patrick: In de groep Op-Stap merkte ik dat ik niet de enige op de wereld ben die het soms moeilijk heeft. Het samenwerken in de groep was lang niet altijd gemakkelijk. Je merkt dat het niet met iedereen kan klikken, dat jouw prioriteiten niet altijd dezelfde zijn als die van een ander. Sommige mensen motiveren je, andere mensen zijn negatiever ingesteld en kunnen je demotiveren. Maar dit is op de werkvloer met collega s ook zo. Hoe verder de cursus vorderde, hoe meer ik de kwaliteiten van anderen kon inzien. Het begin van Op-Stap was lastig. Je moet leren aanvaarden dat je ziek geweest bent. De vraag hoe mensen je zullen bekijken komt naar boven. In het begin kon ik woorden zoals werkgever, solliciteren, niet horen. Ik was gemotiveerd om werk te zoeken, maar 32 Op-Stap

33 het zoeken naar vacatures en solliciteren maakte me ziek. De angst dat het terug verkeerd zou kunnen gaan was groot en de negatieve ervaringen kwamen opnieuw naar boven. Na een tijdje werd ik meer gedreven om werk te zoeken. Ik kon weer in de krant of op internet kijken naar jobs. Wat maakt voor jou het Op-Stap programma zo goed? Patrick: Wat ik goed vind tijdens Op-Stap en tijdens mijn vervolgtraject is dat je arbeidsbegeleidster mee helpt om te solliciteren. Ze staan achter je, gaan er voor en laten niet los. Ze gaven me vertrouwen. De arbeidsbegeleidsters bellen werkgevers op en overtuigen hen om je een kans te geven en leggen je situatie uit. Zelf zou ik dit niet durven. Tijdens Op-Stap kreeg ik de goedkeuring voor de VOP (Vlaamse OndersteuningsPremie). Ik kreeg de term persoon met een arbeidshandicap toegekend. Ik zie mezelf niet als iemand met een handicap, maar deze term opende wel heel wat deuren. Zonder deze term zou ik de VOP niet gekregen hebben en ik denk dat ik zonder deze premie niet in het werk zou zitten. Wat betekende de training op de werkvloer voor jou? Patrick: De training betekende voor mij en de werkgever een mogelijkheid om te kijken hoe je tegenover elkaar staat. De training tijdens Op-Stap was voor mij een ontgoocheling, maar ik beklaag het me niet. Ik denk dat je op de werkvloer de juiste persoon moet tegenkomen die je wil helpen. Nadien vroeg ik me ook af of ik de job als logistieke hulp eigenlijk wel graag deed. Ik ontdekte dat ik liever grover werk doe. Mijn training in mijn vervolgtraject verliep veel beter. Je kan tijdens de training op de werkvloer te weten komen of je het werk al of niet graag doet. Past de job niet bij jou, dan ga je gewoon niet verder. Voor de werkgever is de training ook een voordeel. Hij weet dat je gemotiveerd bent als je je wil bewijzen in een onbezoldigde training. En als het niet lukt kunnen ook zij beslissen de samenwerking stop te zetten. Hoe is het na je vervolgtraject met je gelopen op de arbeidsmarkt? Patrick: Momenteel werk ik als onderhoudsman in een instelling. Ik sta reeds een drietal maanden onder contract. Ik ben blij dat ik terug werk heb. Veel mensen zeggen dat ze mijn job nooit zouden willen doen, omdat het eerder vuil werk is. Maar ik hou van het buiten werken en het alleen werken. Het geeft voldoening als je een vuile plaats terug mooi hebt gekregen en dan naar het resultaat kijkt. Stap voor stap probeer ik opnieuw zelfvertrouwen te krijgen. Soms ben ik wel nog bang dat ik terug hetzelfde zal tegenkomen (verwijst naar de pesterijen op zijn vorige job). Soms is het ook moeilijk te weten dat er enkele mensen, zoals mijn directe chef en één collega, kennis hebben van mijn gezondheidsproblemen. Het geeft me het gevoel meer gecontroleerd te worden, maar ze zijn echt oprecht bezorgd over mij en doen hun best mij te steunen. Ik voel me al goed geïntegreerd. Op-Stap 33