Filosofie en ethiek van de techniek Steven Dorrestijn

Transcriptie

1 Filosofie en ethiek van de techniek Steven Dorrestijn Saxion Hogeschool & Universiteit Twente Deventer/Enschede, NL

2 Techniek, gedrag en milieu Moralisering van apparaten Hans Achterhuis Daadkracht der dingen Peter-Paul Verbeek Techniek & Gedrag voor NOVEM (Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu) Praktijkgerichte techniekfilosofie en -ethiek 2

3 The design of our own lives IKEA en Foucault Building Blocks Kumi Yamashita Zonder techniek geen mens Design Filosofie Ethiek

4 Wat techniek met ons doet Product Impact Tool 1. Repertoire met voorbeeldeffecten 2. Model met interactiewijzen Wat wij denken dat techniek met ons doet Van abstract tot concreet en terug

5 Groot succes, op aanrijdingen na, 5 in 1 week 5

6 The design of future things 6

7 Automatisch rijden en botsen

8 Daan Roosengaarde 8

9 Wat techniek met ons doet: ethiek Nog eens geschiedenis van techniekfilosofie Opvatting over invloed van techniek weerspiegelt ethische zorg Figuren van technisch mediatie Figuren van ethische zorg 9

10 Vroege techniekfilosofie: Utopische visie Moderne tijd tot halverwege 20e eeuw. Wetenschappelijke Revolutie, Verlichting, vooruitgangsgeloof. 10

11 Architectuur of Revolutie! (Le Corbusier) 11

12 Vroege techniekfilosofie: Utopische visie Moderne tijd tot halverwege 20e eeuw Techniek is wondermiddel voor vervolmaking van de mens Schaarste en ongelijk verdeling nog op te lossen 12

13 Klassieke techniekfilosofie: Dystopische visie In de loop van de 20 e eeuw: bureaucratie, wereldoorlogen, atoombom, milieu, massaconsumptie, 13

14 14

15 Klassieke techniekfilosofie: Dystopie In de loop van de 20 e eeuw: bureaucratie, wereldoorlogen, atoombom, milieu, massaconsumptie, Techniek is overheersend systeem geworden Taak van ethiek is een grens te stellen 15

16 Hedendaagse techniekfilosofie Vanaf jaren Integratie techniek en samenleving. Burgerparticipatie, belangengroepen.

17 Voorbeeld: Oosterscheldedam 17

18 Hedendaagse techniekfilosofie Vanaf jaren Ambivalente visie op techniek Wij zijn hybriden Wat is bijpassende ethische zorg? Maken we er het beste van Zorg voor de kwaliteit van de interactie en verbinding met techniek

19 Techniek, ethiek, duurzaamheid Belang techniekfilosofie voor milieu 1. Mensen bewegen richting besparend gedrag 2. Overdenken verhouding tussen mens en natuur Educatie Niet allemaal hapklare kennis Maar vooral vorming en inspiratie 19

20 De uitdaging van deze tijd is om zorg te dragen voor het ontwerp van ons eigen bestaan * The design of our own lives

21 Extra 21

22 Moraaltheorieën en techniek Moralisering van apparaten (Achterhuis) Delegatie van moraal aan techniek (Latour) Is dat vernieuwing ethiek? Of uitroeiing van de ethiek? Moralicide (Huijer en Smits)

23 Michel Foucault en ethiek 1926, Poitiers 1984, Parijs Collège de France Geschiedenis en filosofie van waanzin, straffen, seksualiteit Weten, macht, zelf Discours en macht vandaag Levenskunst in oudheid

24 Panopticon Een bewaker, vele gevangenen verliest de wil om kwaad te doen Bentham 1791 Morele verheffing Utopische visie Foucault 1975 Disciplinerende macht Eerder dystopische visie 24

25 Panopticon, techniek en ethiek Bentham: ethiek is nut en geluk Panopticon is utopische techniek Vervolmaakt functioneren rede Kant: ethiek is vrije zelfwetgeving Panopticon is dystopische techniek Techniek tegenover ethiek Foucault: ethiek is zelfzorg Ambivalente visie op Panopticon Zorg voor goede afstemming

26 Onder en boven de rede Ethiek moet invloed van techniek erkennen Maar is moraal ook gemedieerd? Mediatie is overal, maar is niet alles Ethiek is willen veranderen, de condities aanpassen Dat is een blijvende aspiratie Niet onderwerpen aan de waarheid, maar ontwerpend, creatief gebruik van de rede Mens zijn: condities en aspiraties