Participatie: hoe doen jullie dat nou? Terugblik op geslaagde Inspiratiemiddag Sociale Vitaliteit Dinsdag 22 november 2016

Transcriptie

1 Participatie: hoe doen jullie dat nou? Terugblik op geslaagde Inspiratiemiddag Sociale Vitaliteit Dinsdag 22 november 2016

2 Een inspirerende plek, voor een inspirerende middag. Eind november kwamen ruim vijftig mensen bij elkaar in multifunctioneel centrum Kabzeël in Appingedam. Op uitnodiging van het team dat de uitvoering begeleidt van het Regionaal Actieplan Sociale Vitaliteit voor Noord-Groningen. Een goed moment om terug te blikken en vooruit te kijken, met specifieke aandacht voor het thema participatie. Hier een impressie van de middag. En een nieuwjaarswens voor alle deelnemers en betrokken: dat 2017 een jaar mag worden vol mooie lokale projecten, in op maat gesneden coalities! Het Regionale Actieplan Sociale Vitaliteit vloeit voort uit het eerste Woon- en Leefbaarheidsplan dat in 2011 voor de Eemsdelta is opgesteld. Bij de uitvoering ervan zijn vijf gemeenten betrokken: Appingedam, Delfzijl, De Marne, Eemsmond en Loppersum. Ook CMO STAMM, Kenniscentrum NoorderRuimte, Algemene Stichting Welzijn Appingedam (ASWA) en Stichting Welzijn & Dienstverlening (SW&D) werken intensief mee. De ervaringen die het afgelopen jaar zijn opgedaan bij het werken aan sociale vitaliteit in Noord-Groningen werden op 22 november besproken, bij een inspiratiemiddag. De middag begon met een introductie van projectleider Annemarieke Aarts (Bureau van waarde). Zij concludeerde dat werken aan Sociale Vitaliteit geen project is, maar vooral een houding. Gemeenten en andere betrokkenen moeten ervoor waken het weerbaar en zelfredzaam maken van gemeenschappen niet te willen vangen in nieuwe regels en systemen: We moeten uit de veiligheid van ingesleten gewoontes durven stappen. Dat vraagt om een ander perspectief, waardoor we ineens dingen zien die we daarvoor oprecht niet zagen. Om deze nieuwe mentaliteit aan te leren en te onderzoeken wordt bij de uitvoering van het Actieplan rond zes thema s geëxperimenteerd met nieuwe vormen van samenwerking tussen inwoners, gemeenten en organisaties. Sociale Vitaliteit is geen project, maar een houding

3 WLP-programmaleider Enno Zuidema Door het midden Al in het eerste Woon- en Leefbaarheidplan uit 2011 speelde het werken aan vitale gemeenschappen een belangrijke rol, zo liet WLP-programmaleider Enno Zuidema zien. Daarbij werd aanvankelijk nog vooral top down gewerkt, dus gemeenten en andere organisaties die zich van bovenaf tot de inwoners richten. Het werken met het eerste WLP heeft geleerd dat organisatiekracht in de praktijk vaak anders ontstaat namelijk in een echte samenwerking tussen alle betrokkenen. Projecten als de dorpsvisies voor Uithuizermeeden en Onderdendam en de aanpak van Ulrum 2034 laten zien dat afwisselende coalities samen dingen voor elkaar kunnen krijgen. >> Overheidsparticipatie en burgerparticipatie meebeslissen coproduceren adviseren raadplegen informeren Regionaal waar het moet, lokaal waar het kan

4 << Op die basis is dan ook het geactualiseerde WLP ingericht, onder het motto regionaal waar het moet, lokaal waar het kan. De ervaringen die zijn opgedaan bij het werken aan het Regionaal Actieplan Sociale Vitaliteit hebben hierbij een belangrijke rol gespeeld. De conclusie van Zuidema werd gedeeld door Sjors de Vries, directeur van Ruimtevolk. Hij deed onderzoek naar dorpsvernieuwing in krimpgebieden en zag dat de nieuwe weg door het midden het meest succesvol is. Krimpdorpen blijken verrassende koplopers waar het gaat om bijvoorbeeld energietransitie, zorginnovatie en de aanpak van voorzieningen. Wat daarbij helpt zijn een zekere mate van urgentie, ondernemerschap, het koppelen van schaalniveaus en een goed verbindend verhaal.

5 In verschillende inspiratiesessies werd vervolgens nader ingegaan op thema s rond participatie en interactie. Een korte bloemlezing: Organisatiekracht van bewoners versterken Bewoners met een buurt- of wijkinitiatief kunnen vaak wel een helpende hand gebruiken om hun idee verder te krijgen. Opbouwwerkers van welzijnsorganisaties zijn dichtbij en kunnen assisteren. De afgelopen tijd zijn er allerlei methoden ontwikkeld om initiatieven op het spoor te komen, zoals een koffiekar bij het winkelcentrum en een optrommelactie langs de deuren. Het opbouwwerk kan ook helpen de contacten met de gemeente te leggen. Het ACTIE-instrument van Platform 31 helpt de opbouwwerkers om scherp te kijken naar de eigen rol, zodat ze aanvullend kunnen werken. Is er sprake van animo (motivatie), contact (netwerken), toerusting (talenten en training), inbedding (draagvlak in de buurt) en empathie (verwachtingsmanagement). Integrale dienstverlening Hoe kan een overheid participatieproof worden gemaakt, om goed voorbereid te zijn op de vragen die inwoners en ondernemers stellen? CMO STAMM heeft hiervoor de Routeplanner Overheidsparticipatie ontwikkeld. De route rust op zes pijlers, die lokaal verder kunnen worden ingevuld. Pleidooi: richt dit traject niet alleen op de gemeente zelf, maar betrek er ook inwoners en bijzondere doelgroepen bij (zoals mensen met een beperking).

6 Dorpen met een eigen budget en vertegenwoordiging Er wordt volop geëxperimenteerd met dorpen die eigen budgetten mogen beheren (zie kader over Dorpsbudget Spijk). Dan komt ook het thema van de vertegenwoordiging om de hoek kijken: Hoe kunnen dorpen en wijken op een andere manier betrokken worden bij het gemeentelijk beleid. In Delfzijl worden daar nu de eerste stappen mee gezet, daarbij onder meer lerend van de ervaringen in de gemeente Haarlemmermeer. De driehoek tussen inwoners, overheden en organisaties Zelfredzaamheid is goed, maar kent ook valkuilen. Dat is de les van het project Ulrum 2034, waar dorpsbewoners aanvankelijk zelf enthousiast aan de slag zijn gegaan om hun dorp leefbaar te houden. Met een eigen platte organisatie lukte dat heel behoorlijk, totdat gemeente en provincie vanuit het programma Werk, Leefbaarheid en Energie (WLE) extra geld erin stopte. De noodzakelijke verantwoording over de besteding van deze nieuwe geldstromen werkte eerder verlammend dan stimulerend. Inmiddels is het WLE-subsidietraject bijna afgerond en kan het dorp op zoek naar een nieuwe netwerkaanpak, waarin alle partijen gelijkwaardig ( door het midden ) meedoen.

7 De ervaringen met het Dorpsbudget Spijk Tijdens de deelsessie over dorpen met eigen geld deelden Linda Scheltens en Kitty Wiersema (beheercommissie dorpsbudget Spijk) hun ervaringen met de aanwezigen. Achteraf kijken ze daar positief op terug: Wij vonden het erg leuk om wat te vertellen over het dorpsbudget. Wij hebben onze nieuwe aanpak opgedaan tijdens een werkbezoek in Holwierde, op aanraden van gebiedsregisseur Edwin Broekman. Wij vinden dat wij niet alleen kunnen beslissen over een budget dat voor alle inwoners van het dorp bedoeld is, dat laten we over aan de inwoners zelf. Over het dorpsbudget publiceren we op Ook benaderen we verenigingen aan en spreken mensen persoonlijk aan. Iedere inwoner mag ideeën aandragen. Wij zorgen voor een dorpsbijeenkomst en gaan met de ideehebbers en andere belangstellende inwoners aan de slag. Op de bijeenkomst is het de bedoeling dat we er samen uitkomen hoe het budget wordt verdeeld. We willen in Spijk een transparante aanpak en dat het dorpsbudget van en voor iedereen is. Om dit te bereiken heeft Dorpsbelangen ons in de gelegenheid gesteld het dorpsbudget te beheren. Dit jaar hebben we ook contact opgenomen met het Leefbaarheidsloket en alle ideehebbers gevraagd om daar een aanvraag in te dienen. Daarbij hebben we hen uitleg en informatie gegeven over de procedure. Het Leefbaarheidsloket heeft alle aanvragen gehonoreerd. De ideeën waarvan we wisten dat deze niet gehonoreerd zouden worden, hebben we uit het dorpsbudget gehaald. Iedereen is enthousiast over onze aanpak, zo bleek ook tijdens de workshop. Er waren veel deelnemers en zij stelden ons veel vragen. Een raadslid uit Winsum heeft ons voorgesteld daar een keer ons verhaal te doen. Wij wisten niet wat we van de workshop moesten verwachten, maar hebben het als zeer positief ervaren. We hopen dat de deelnemers inspiratie hebben opgedaan voor hun eigen gemeente. Wij zijn altijd bereid ons verhaal te komen doen.

8 Hoe nu verder Verrijkt door de ervaringen van deze Inspiratiemiddag wordt de komende maanden verder gewerkt aan de uitvoering van het Regionaal Actieplan Sociale Vitaliteit. Bij het opstellen van het plan kreeg het actieteam een opdracht van de WLP-stuurgroep mee: Ga samenwerkend in de regio op zoek naar manieren waarop gemeenschappen opgewassen zijn tegen veranderingen die nog komen gaan." In het verlengde hiervan moest het Actieplan tot een voorstel komen voor een regionale en stapsgewijze aanpak voor het werken aan sociale cohesie met een werkwijze en uitvoering, kosten en fondsen. De laatste ingrediënten worden hiervoor de komende tijd ontwikkeld. Dan wordt ook de stand van zaken opgemaakt, in de vorm van een eerste evaluatie. Annemarieke Aarts over de uitdagingen in de komende tijd: Een conclusie die nu al kan worden getrokken, is dat de ervaringen van het werken met het Actieplan mede bepalend zijn geweest voor de insteek van het geactualiseerde WLP. Dat is dus nadrukkelijk winst. Tegelijkertijd kan geconstateerd worden dat het werken aan sociale vitaliteit en zelfredzame gemeenschappen wellicht nog wel de grootste uitdaging is die voor ons ligt. Fysiek-ruimtelijke ingrepen zijn soms ook complex, maar daar hebben we de nodige ervaring mee opgedaan en we weten hoe we daarbij te werk moeten gaan. Sociale vitaliteit is voor een belangrijk deel nog pionieren. Hoe we daarmee verder gaan in het WLP2, dat is voor de komende tijd de hamvraag. Gemeenten zijn momenteel druk bezig met de herindeling en de aardbevingsproblematiek; de kunst zal zijn om in dit krachtenveld blijvend aandacht te vragen voor een andere houding die nodig is voor het bereiken en ondersteunen van sociaal vitale gemeenschappen.

9