Hoofdstuk 8: Volmaakte mededinging

Transcriptie

1 Economie, een Inleiding Hoofdstuk 8: Volmaakte mededinging 1

2 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 2

3 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 1. Prijsnemerschap 2. Vrije toe- en uittreding 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 3

4 1.1. Prijsnemerschap Merk op: verschil tussen marktvormen Volmaakte mededinging (met prijsnemerschap) Oligopolie Monopolie maken wij aan aanbodzijde Prijsnemerschap, aan aanbodzijde: Individuele producent: Heeft verwaarloosbaar rechtstreeks effect op prijs gegeven output van concurrenten Heeft verwachting dat zijn outputbeslissing niet leidt tot reactie van concurrenten 4

5 1.1. Prijsnemerschap Indicatoren van mate van prijsnemerschap: Aantal ondernemingen en hun grootte Zeer veel kleine ondernemingen (marktatomisme) Hoge mate van prijsnemerschap Kleine concentratiemaatstaf Beperkt aantal grote ondernemingen Kleine mate van prijsnemerschap Grote concentratiemaatstaf 5

6 1.1. Prijsnemerschap Indicatoren van mate van prijsnemerschap: Homogeniteit van geproduceerde goederen Homogene goederen Hoge mate van prijsnemerschap Gedifferentieerde goederen Kleine mate van prijsnemerschap Invloed op prijzen is mogelijk Monopolistische mededinging: marktmacht dankzij differentiatie en merknamen, wel nog mededinging van andere merken 6

7 1.1. Prijsnemerschap Indicatoren van mate van prijsnemerschap: Mate van prijsinformatie Perfecte informatie Hoge mate van prijsnemerschap Imperfecte informatie Invloed op prijzen is mogelijk 7

8 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 1. Prijsnemerschap 2. Vrije toe- en uittreding 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 8

9 1.2. Vrije toe- en uittreding Toetredingsbelemmeringen Technologische belemmeringen Moeilijk imiteerbare producten Schaalvoordelen Wettelijke beperkingen 9

10 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 10

11 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming Prijsnemerschap vereenvoudigt de twee gedragsregels Marginale outputregel Sluitingsregel 11

12 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 12

13 2.1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming Ondernemingsvraag: perfect prijselastisch Vraagcurve horizontaal Prijs exogeen (prijsnemerschap), onafhankelijk van outputniveau individuele onderneming Totale opbrengsten: Gemiddelde opbrengsten: Marginale opbrengsten: 13

14 14

15 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 15

16 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn Korte termijn: Marginale kostencurve op korte termijn Gemiddelde variabele kostencurve Gemiddelde totale kostencurve (inclusief gemiddelde vaste kosten) is irrelevant, want deze vaste kosten kunnen toch niet vermeden worden Zelfs als onderneming zou beslissen om niets te produceren 16

17 17

18 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn Outputregel: Snijpunt A of B? Winstmaximum: Snijpunt in stijgend gedeelte van de marginale kostencurve 18

19 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn Sluitingsregel: Productie op korte termijn is verantwoord: Als prijs minstens gemiddelde variabele kosten dekt Als variabele winst niet-negatief is 19

20 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn Constructie van aanbodcurve op korte termijn: a) Voor een marktprijs onder het minimum van de GVKcurve is het aanbod van de competitieve onderneming gelijk aan nul (sluitingsregel); b) Voor prijzen gelijk aan of hoger dan het minimum van de GVK-curve volgt het aanbod het stijgende deel van de (KT) MK-curve 20

21 21

22 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 22

23 2.3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn Lange termijn: Marginale kostencurve op lange termijn Vlakker dan marginale kostencurve op korte termijn Meer ruimte voor optimale combinatie inputs Gemiddelde totale kosten Alle kosten zijn variabel 23

24 2.3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn Outputregel: Sluitingsregel: Productie op lange termijn is verantwoord: Als prijs minstens gemiddelde kosten dekt Als winst niet-negatief is 24

25 2.3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn Constructie van aanbodfunctie op lange termijn: a) Voor een marktprijs onder het minimum van de (LT) GKfunctie is het aanbod van de competitieve onderneming gelijk aan nul (sluitingsregel); b) Voor prijzen gelijk of hoger dan de (LT) GK-functie volgt het aanbod het stijgende deel van de (LT) MK-functie 25

26 26

27 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 27

28 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging Marktvraag en -aanbod Individuele vraagfuncties Marktvraag Individuele aanbodfuncties Marktaanbod Prijs Exogeen voor individuele consumenten (assumptie) en individuele producenten (perfecte mededinging) Endogeen op niveau van markt 28

29 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 29

30 3.1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden Marktvraag: som van gevraagde hoeveelheden bij gegeven prijs Beschouw markt met 100 vragers type X 50 vragers type Y Bij marktprijs = 2,5 Totale gevraagde hoeveelheid = 600 (5* *50) 30

31 31

32 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 32

33 Het competitieve evenwicht Marktaanbod: som van aangeboden hoeveelheden bij gegeven prijs Onderscheid Korte termijn Sommige productiefactoren vast Individuele aanbodfunctie ~ KT marginale kostenfunctie Lange termijn Alle productiefactoren variabel Individuele aanbodfunctie ~ LT marginale kostenfunctie (minder steil) Vrije toe- en uittreding 33

34 3.2. Het competitieve evenwicht op korte termijn Competitief marktevenwicht op korte termijn a) uit winstmaximalisatie door individuele onderneming volgt dat prijs = marginale kosten op korte termijn; b) uit prijsmechanisme volgt prijs waarbij vraag en aanbod aan elkaar gelijk zijn Figuur 8.5.: competitief marktevenwicht a) prijs = marginale kosten (KT) = 3,4 b) vraag = aanbod (80*35) =

35 35

36 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 36

37 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn Lange termijn Beschouwt marginale en gemiddelde kostenfuncties op lange termijn: elastischer Aantal ondernemingen is niet gegeven, dit aantal wordt endogeen bepaald 37

38 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn Competitief marktevenwicht op lange termijn a) uit winstmaximalisatie door individuele onderneming volgt dat prijs = marginale kosten; b) uit vrije toetreding volgt dat prijs = minimum van gemiddelde kostenfunctie, zodat geen winst meer wordt gemaakt; c) aantal ondernemingen is zodanig dat marktvraag = marktaanbod Figuur 8.6.: competitief marktevenwicht a) prijs = marginale kosten (LT) = 3 b) prijs = minimum gemiddelde kostenfunctie (LT) = 3 c) vraag = aanbod (150*20) =

39 39

40 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn Indien alle ondernemingen identieke kostenstructuur Marktaanbod op lange termijn volledig horizontaal Prijsstijging: winstperspectief: toetreders Prijsdaling: verlies: uittreders Vraag bepaalt enkel aantal bedrijven in markt en daaruit voortvloeiende totale productie Indien ondernemingen verschillende kostenstructuur Verschillende technologie: verschillende kostenstructuur Marktaanbod op lange termijn niet horizontaal 40

41 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn Beschouw Figuur 8.7.: Ondernemingen type A (links) Max 50 Betere productietechnologie Onderneming type B (rechts) Onbeperkt in aantal Slechtere productietechnologie Vlakke aanbodcurve vanaf prijs = 3,6 Vanaf dan biedt ook type B aan (onbeperkte technologie) 41

42 42

43 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn Ondernemingen van type A: inframarginale toetreders Maken wel degelijk winst = Economische rente Meest efficiënte ondernemingen halen economische rente binnen omdat zij toegang hebben tot schaarse technologie 43

44 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 44

45 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht Normatieve uitspraken over marktgebeuren Bijvoorbeeld: vrije markt = beste manier om economische beslissingen te nemen 45

46 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema 46

47 4.1. Het criterium van Pareto Maatschappelijke toestand is Pareto-efficiënt indien het onmogelijk is wijziging door te voeren, waarbij welvaart van ten minste één individu toeneemt, zonder dat welvaart van ten minste één ander individu afneemt Paretoverbetering: verandering zó dat minstens één individu erbij wint zonder dat iemand erbij verliest Grafisch: Paretogrens geeft weer hoeveel welvaart het ene individu maximaal kan verwerven, wanneer welvaart van alle andere individuen is vastgelegd 47

48 48

49 4.1. Het criterium van Pareto Pareto-efficiënt: Punten A, B, C, D, E, Meer algemeen: Paretogrens Pareto-inefficiënt: Punten M, N, Meer algemeen: onder Paretogrens Mogelijke oorzaken van inefficiëntie: Weinig aanbieders Externe effecten Publieke goederen 49

50 4.1. Het criterium van Pareto Kritiek op criterium van Pareto: Veel punten zijn onvergelijkbaar Voorbeeld: punten C en M Pareto-efficiënte punten, maar welk is best? Voorbeeld: punt A beter dan punt C??? 50

51 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema 51

52 4.2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod Veronderstel: Waarde van goed = Bereidheid tot betalen voor dat goed Consumentensoevereiniteit Consumentensurplus (stijgt met afname prijs) = Totale bereidheid tot betalen (OABC) Hetgeen alle consumenten samen werkelijk betalen (Op 0 BC) Producentensurplus (daalt met afname prijs) = Totale opbrengsten (Op 1 EF) Totale kosten (ODEF) Perfecte concurrentie met identieke ondernemingen (vlakke aanbodcurve): producentensurplus = 0 52

53 53

54 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema 54

55 4.3. Het eerste welvaartstheorema Eerste welvaartstheorema: Wanneer prijsvorming vrij wordt gelaten in markt van perfecte concurrentie, leidt de evenwichtsprijs tot een Pareto-efficiënte situatie Beschouw Figuur 8.10.: Voor 200ste broodje: bereidheid tot betalen (hier 4) > marginale productiekosten ( 2) Potentiële ruilmogelijkheden blijven onbenut Stel: extra broodje geproduceerd en verkocht tegen 3,5 Goed voor consument (bereidheid tot betalen > 3,5) Goed voor producent (marginale kosten < 3,5) 55

56 56

57 4.3. Het eerste welvaartstheorema Pareto-efficiëntie: Som van consumentensurplus en producentensurplus is maximaal d.w.z. alle Paretoverbeteringen zijn uitgeput 57

58 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema 58

59 4.4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht Beschouw gekleurde driehoek in Figuur 8.11.: Welvaartsverlies Verliesdriehoek Deadweight loss Excess burden Maximumprijs verhindert pareto-efficiëntie Producentensurplus: SEK LMK Verlies: LSEM Consumentensurplus: SRE LRQM Verlies: TQE Winst: LSTM Finaal verlies: MQE 59

60 60

61 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema 61

62 4.5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme Marktmechanisme Uitkomst van ongecoördineerde handelingen in veranderende omstandigheden op Paretogrens houden Juiste incentives Juiste allocatie van middelen Partieel versus algemeen evenwicht Studie van algemeen evenwicht: complex Walrasiaans evenwicht: simultaan evenwicht in alle markten 62

63 Volmaakte mededinging - Inhoudstafel 1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema 63

64 4.6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema Perfecte concurrentie Vrije prijsvorming leidt tot welvaartsoptimum in markt met perfecte concurrentie Weinig markten vertonen perfecte concurrentie Assymetrische informatie, productdifferentiatie, weinig aanbieders, prijsafspraken 64

65 4.6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema Publieke goederen en externe effecten Agenten beslissen zonder rekening te houden met effecten op andere agenten Traditionele marktfalingen Verdeling Eerste welvaartstheorema zegt niets over verdeling Overheidsfalingen Doelstellingen overheid stroken niet altijd met doelen van burgers 65

66 4.6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema Overheid en markt Stap 1: Is er een duidelijke marktfaling? Stap 2: Wat is daarop het ideale overheidsantwoord? Stap 3: Wat zijn de gevolgen van de interventie? Stap 4: Beslissing 66