Dorpsplan. Zwammerdam

Transcriptie

1 Dorpsplan Zwammerdam

2 Dorpsplan Zwammerdam Inleiding Voor u liggen de wijk- en dorpsplannen van alle gebieden van Alphen aan den Rijn. In 2014 is gestart met het gebiedsgericht werken. Na vierenhalf jaar zijn we toe aan een doorontwikkeling van het gebiedsgericht werken en denken. We hebben de eerste vier jaar vooral veel gebiedsinformatie en -kennis opgehaald en in 2016 een eerste versie gemaakt van de wijkplannen. Nu is het tijd om een aantal onderwerpen te verdiepen en daarnaar te handelen. Dat doen we zowel op de inhoud, via de wijk- en dorpsplannen, als organisatorisch. Het recent vastgestelde coalitie akkoord Groene stad met Lef, met krachtige buurten en dorpen, straalt één en al ambitie uit om van buiten naar binnen te werken. Daarbij wordt de samenleving als uitgangspunt genomen en niet het gemeentehuis. De bouwstenen vertalen we de komende vier jaar in het gebiedsgericht werken en denken. WAAROM GEBIEDSGERICHT WERKEN EN DENKEN? Alphen aan den Rijn bestaat uit veel verschillende buurten en dorpen, elk met zijn eigen DNA. Bewoners, ondernemers en (maatschappelijke) organisaties weten vaak het beste wat er leeft in een gebied. In deze samenleving is het niet meer altijd vanzelfsprekend dat de overheid het initiatief neemt voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Bewoners, ondernemers en (maatschappelijke) organisaties kunnen en willen vaak zelf veel doen. Het doel van gebiedsgericht werken is dat alle inspanningen gericht zijn op dat wat nodig is in het gebied. Gebiedsgericht werken focust op het behalen van resultaten voor de dorpen en buurten. Hierbij ligt de nadruk op de collectieve belangen en activiteiten die zich afspelen in de openbare ruimte, en niet op individuele casussen. Daar waar buurten door de

3 Dorpsplan Zwammerdam persoonlijke omstandigheden van de inwoners minder actief kunnen zijn, neemt de gemeente het voortouw en gebruikt zij soms bemoeizorg om de opgave voor elkaar te krijgen. Zeker in het sociale domein is dit aan de orde. DE WIJKPLANNEN Het is niet de bedoeling dat het gebiedsgericht werken gepaard gaat met bureaucratie en papieren tijgers, maar structuur is wel nodig. Daarom maken we wijken dorpsplannen. De gebiedsgerichte aanpak zorgt ook voor maatwerk. Samen met inwoners, organisaties en ondernemers onderzoeken we wat er voor een straat, dorp of buurt nodig is. Gebiedsgericht werken betekent goed naar elkaar luisteren en samenwerken. Ook het maken van een belangenafweging hoort hierbij. Soms zijn er botsende belangen tussen wat inwoners willen en wat kan, wat wenselijk is voor het algemeen belang en wat mag. Het is niet zo dat de inwoner vraagt en de gemeente draait. Het gaat ook niet alleen om het werken volgens de regels. Gebiedsgericht werken draait om het zoeken naar ruimte en deze ook gebruiken. We zijn gestart met een gebiedsanalyse; daarmee brengen we in kaart wat er speelt in een gebied. Welke ontwikkelingen, kansen en bedreigingen zijn er? Hiervoor gebruiken we de volgende informatie: Cijfers en data van de gemeente en haar partners, zoals bijvoorbeeld maatschappelijke partners, woningcorporaties en de politie. Verhalen en ervaringen van inwoners, maatschappelijke organisaties en medewerkers van de gemeente. Dit doen we met de kaarten-optafelsessies. De uitkomsten van de analyses geven een goed beeld van de situatie per gebied. Aan de hand daarvan stellen we per gebied een wijk- of dorpsplan op. Hierin staat wat we willen bereiken en welke

4 Dorpsplan Zwammerdam onderwerpen prioriteit hebben. Per speerpunt geeft het wijk- of dorpsplan antwoord op de vragen: Welke doelen willen we bereiken? Welke prestatie leveren we daar voor? Welke andere doorgaande ontwikkelingen (plannen en activiteiten naast de prioriteiten) zijn er in het gebied? De wijk- en dorpsplannen geven dus weer wat de opgaven per dorp of wijk zijn. Voor het maken van keuzes in de maatregelen en projecten maken we steeds vaker gebruik van het instrument gedragsinzichten (behavioural insights). Daardoor wordt onze inzet effectiever. Een goed voorbeeld is het onderzoek naar jeugd in de dorpen Benthuizen, Koudekerk aan den Rijn, Hazerswoude - Dorp en Hazerswoude-Dorp en -Rijndijk. Er zijn veel partijen betrokken geweest bij het maken van de wijk- en dorpsplannen. RELATIE MET HET COALITIEAKKOORD EN RODE DRAAD WIJKPLANNEN Met gebiedsgericht werken leveren we maatwerk, passend bij het gebied. Toch zijn er in de plannen een paar hooflijnen te herkennen, die als een rode draad in ieder plan terugkomen. Dit zijn de ontwikkeling van jeugd, emanciperen en betrekken van inwoners, vergrijzing (dementievriendelijke buurten en dorpen en aanpak eenzaamheid), sociale samenhang, aandacht voor kwetsbare inwoners (inwoners met een lage sociaal- economische positie inclusief armoedebestrijding) en wonen in de dorpen. Deze hoofdthema s komen ook terug in het recent vastgestelde coalitieakkoord Groene stad met Lef. Daarnaast zijn er nog een aantal thema s uit het coalitie akkoord die in het gemeentelijke DNA zitten. Die zijn niet allemaal afzonderlijk genoemd in de wijken dorpsplannen, omdat zij voor alle plannen gelden.

5 Dorpsplan Zwammerdam Een eerste belangrijk thema is duurzaamheid. In alle reconstructies, inrichting van het openbaar gebied of initiatieven van inwoners op dit gebied passen we de principes van duurzaamheid toe. We betrekken de inwoners bij de gevolgen van de oprukkende verstening voor de wateroverlast. Met operatie Steenbreek sturen we op meer bewustwording en zetten we gezamenlijk in op de vergroening van tuinen, daken, straten en wijken om het riool te ontlasten en de biodiversiteit te bevorderen. Het tweede en misschien wel belangrijkste thema is participatie, zowel in de uitvoering van de doeparticipatie als in de vorm van buurtpreventie projecten en WhatsApp-groepen. Ook de belangenverenigingen, dorpsoverleggen en-raden of andere niet- georganiseerde inwoners worden betrokken bij de uitvoering in de buurten en dorpen. Samen optrekken is het motto. RELATIE MET DE GEBIEDSVISIES Voor de dorpen is besloten om vooruitlopend op een bestemmingsplan eerst een strategi-sche visie op te stellen. Per dorp is een afzonderlijke, maar wel integrale visie opgesteld. Met deze integraliteit willen we voortuitlopen op de komst van de Omgevingswet. De gebiedsvi-sies per dorp bevatten richtinggevende ambities en speerpunten voor de komende tien jaar. De gebiedsvisies zijn getoetst bij de inwoners en organisaties in verschillende ronden. Hier-op is input geleverd die weer gebruikt is voor de wijken dorpsplannen.

6 Dorpsplan Zwammerdam Inhoud 1 Een plattelandsgemeente met een dorp in een dorp 2 Onze visie op het dorp 3 Speerpunten Uitvoering van het dorpsplan Bijlage 1: Doorgaande ontwikkelingen en reguliere activiteiten Bijlage 2: Cijfers van het dorp

7 Dorpsplan Zwammerdam

8 Dorpsplan Zwammerdam OUDSHOORN RIDDERVELD KOUDEKERK AAN DEN RIJN HOORN CENTRUM AARLANDERVEEN HAZERSWOUDE-RIJNDIJK RIETVELD KERK & ZANEN ZWAMMERDAM HAZERSWOUDE-DORP BENTHUIZEN BOSKOOP

9 Dorpsplan Zwammerdam Een plattelandsgemeente met een dorp in een dorp Het dorp Zwammerdam ligt aan de Oude Rijn nabij Bodegraven en is het meest oostelijke dorp in de gemeente. Het karakter van het dorp wordt bepaald door de landbouw en de bedrijvigheid aan de Oude Rijn. Ipse de Bruggen (Landgoed Hooge Burch), een grote instelling voor verstandelijk gehandicapten, heeft een groot aandeel in de gemeenschap. De 500 bewoners en hun verzorgers vormen eigenlijk een dorp in het dorp. Zwammerdam heeft een kleine en compacte oude kern met kronkelende straatjes en historische bebouwing. Het is een van de weinige dorpen in de Rijnstreek die gebouwd zijn rondom een plein, in tegenstelling tot lintbebouwing. Voor de dagelijkse boodschappen, de apotheek of de tandarts moet men het dorp uit. Er zijn wel een huisarts en een fysiotherapeut aanwezig. Zwammerdam bevat twee kerken, een school, een bakker, een kapperszaak en een benzinepomp. Het schoolgebouw

10 Dorpsplan Zwammerdam van de opgeheven openbare school is in gebruik genomen als tijdelijk dorpshuis en er is ook een gemeenschapszaal in het dorp. Hoewel Zwammerdam dicht tegen Bodegraven aan ligt, met alle voorzieningen van dien, is het een zelfstandige gemeenschap die de leefbaarheid in het dorp hoog in het vaandel heeft.

11 Dorpsplan Zwammerdam Onze visie op het dorp In Zwammerdam zijn de bewoners zeer betrokken bij elkaar en bij hun dorp. Het verenigingsleven bloeit en er is ook een actieve belangenvereniging die stevig geworteld is in de gemeenschap. Zij is een goede gesprekspartner van de gemeente. De belangenvereniging heeft een aantal jaren geleden een dorpsvisie en een woningbouwvisie ontwikkeld en is die momenteel aan het herijken. De aanleiding hiertoe is een samenspel van factoren: het voornemen van Ipse de Bruggen en het dorp om meer naar elkaar toe te groeien, de nieuwbouw van een multifunctionele accommodatie (MFA), de ontwikkeling van de Spoorlaan en de bestemming van de Buitendorpstraat als de school daar straks weggaat om haar intrek te nemen in de multifunctionele accomodatie. Al deze ontwikkelingen zijn van grote invloed op de toekomst van het dorp en daarom hecht de Belangenvereniging Zwammerdam eraan om haar visie op die toekomst te formuleren. Tussen het dorp en landgoed Hooge Burch loopt de provinciale weg. Dit is echter niet de enige scheidslijn tussen beide samenlevingen. Waar hun werelden nu

12 Dorpsplan Zwammerdam nog grotendeels gescheiden zijn, streven het college van Gemeente Alphen aan den Rijn en de raad van bestuur van Ipse de Bruggen naar meer eenheid en samenwerking. Hoewel er aan beide kanten de bereidheid is om zich open te stellen voor meer contact, verloopt die zoektocht stap voor stap. Er zijn mogelijkheden tot meer verbinding en die worden verkend. De cijfers van Zwammerdam worden verkleurd doordat de inwoners van Ipse hierin meegenomen zijn. Ondanks dat blijkt het gemiddelde inkomen in Zwammerdam hoog te zijn. De tevredenheid over het winkelaanbod is laag (er zijn nauwelijks winkels) en parkeerproblematiek wordt daar waar mogelijk bij reconstructies aangepakt. Zoals in alle omringende dorpen, zijn het dreigende vertrek van de jeugd en de aankomende vergrijzing een punt van zorg. Het dorp wenst hier tijdig op in te spelen door te investeren in een (passend) woning- en voorzieningenaanbod, dat aantrekkelijk is voor starters en jonge gezinnen en dat als zodanig bijdraagt aan een evenwichtige bevolkingssamenstelling. Bovendien is de (fysieke en digitale) bereikbaarheid van het dorp een belangrijke troef om de vitaliteit te waarborgen: bewoners hebben dan gemakkelijk toegang tot om - ringende voorzieningen, terwijl zij in hun directe woonomgeving kunnen genieten van het buitenleven en de gemoedelijke sfeer van Zwammerdam.

13 Dorpsplan Zwammerdam Speerpunten In de komende vier jaar krijgen onderstaande thema s extra aandacht in Zwammerdam, onderbouwd door de cijfers en ingegeven door de opgebouwde kennis van het gebied. Daarnaast hebben we uiteraard ook te maken met doorgaande ontwikkelingen en reguliere werkzaamheden die onze aandacht vergen. Die komen in bijlage 1 aan bod. De gedetailleerde uitwerking van deze speerpunten vindt plaats in de jaarlijkse uitvoeringsplannen voor alle gebieden.

14 Dorpsplan Zwammerdam Speerpunt 1 Behoud maatschappelijke voorzieningen 2 Meer verbinding tussen Ipse de Bruggen en dorp Zwammerdam 3 Wonen op maat: nieuwbouw 4 voor starters Fysieke en digitale bereikbaarheid Betrokken partijen Inwoners (inclusief belangenvereniging), maatschappelijke organisaties, gemeente Inwoners (inclusief belangenvereniging), maatschappelijke organisaties, gemeente Inwoners (inclusief belangenvereniging), Woonforte, gemeente Gemeente, glasvezelbedrijven, Provincie accommodatie van de voetbal vereniging VVZ, met eveneens ruimte voor verschillende welzijns- en vrijetijdsactiviteiten. De komende tijd staat in het teken van het ontwerp en de bouw van deze accommodatie aan de Spoorlaan. De gemeente ondersteunt bij het ontwikkelen van een haalbaar en duurzaam exploitatie- en beheermodel. Doel: De basisvoorzieningen zijn genoeg aanwezig om de leefbaarheid in stand te houden. 3.1 Behoud van maatschappelijke voorzieningen Het dorp heeft zelf het initiatief genomen om te komen tot een multifunctionele accommodatie en trekt hierin samen op met de gemeente. Het is de bedoeling dat deze accommodatie uitgroeit tot ontmoetingsplaats en dorpshuis. Hierin worden straks de basisschool, de kinderopvang en de brandweer gehuisvest in combinatie met de al bestaande 3.2 Meer verbinding tussen Ipse de Bruggen en Dorp Zwammerdam Op verschillende manieren wordt onderzocht hoe de verbinding tussen Ipse de Bruggen en het dorp Zwammerdam verstevigd kan worden: Er zijn vier werkgroepen actief - op de onderwerpen zorg, infrastructuur/beheer, wonen en voorzieningen - die onderzoeken wat er nodig om relatie te versterken. Er wordt gekeken naar de wensen en

15 Dorpsplan Zwammerdam behoeften van beide kanten, naar de voordelen voor het hele dorp op korte en op lange termijn, en naar de mogelijkheden om voorzieningen beter met elkaar te delen. Uiteraard wordt er ook met elkaar gesproken over de verbinding en het draagvlak voor deze integratie en over de financiële onderbouwing. Ideeën die in de werkgroepen aan bod komen zijn (onder anderen): bouwen van woningen op het terrein van Ipse de Bruggen; in samenwerking oprichten van kleinschalige winkeltjes; meer en betere zorg voor ouderen en inwoners middels gedeeld gebruik van voorzieningen Ipse de Bruggen. Het vertrouwen tussen de inwoners van Zwammerdam en het bestuur van Ipse de Bruggen vraagt aandacht. In de komende periode zal door goede communicatie gewerkt worden aan het herstel van het vertrouwen. Doel: Er is een positief verloop in de verbinding tussen Ipse de Bruggen en Dorp Zwammerdam waarbij rekening is gehouden met de wensen en behoeften van beide kanten. 3.3 Wonen op maat: nieuwbouw voor starters De woningbehoefte in Zwammerdam bestaat uit woningen voor starters en in het middeldure segment. Vanuit de belangenvereniging wordt aangegeven dat er eerst een inhaalslag gepleegd moet worden aangezien er al jaren geen nieuwbouw heeft plaatsgevonden. Nieuwbouw draagt bij aan het algemene belang om jonge stellen en gezinnen voor Zwammerdam te behouden en/of aan te trekken. De locaties die mogelijk in beeld zijn voor woningbouw zijn onder anderen: Spoorlaan, langs de Oude Rijn, het terrein van de brandweerkazerne, het BAM terrein en mogelijk het vrachtwagenparkeerterrein. De gemeente vervult in dit proces een faciliterende rol op het gebied van grondlocaties, maar of er daadwerkelijk gebouwd wordt, is afhankelijk van ontwikkelaars en woningcorporaties.

16 Dorpsplan Zwammerdam Doel: Er worden meer woningen voor starters en ouderen gecreëerd. Hierbij wordt rekening gehouden met de toekomstige woningbehoefte. Doel: De fysieke en digitale bereikbaarheid van Zwammerdam zijn verbeterd. 3.4 Fysieke en digitale bereikbaarheid Het is voor Zwammerdam van groot belang dat de bereikbaarheid met het openbaar vervoer verbeterd wordt. De gemeente heeft dit speerpunt overgenomen in haar eigen OV-visie en voert hiertoe een actieve lobby bij de provincie Zuid-Holland, die in 2020 de nieuwe concessie zal uitgeven. Om ook de digitale bereikbaarheid te verbeteren met betere internetverbindingen, streeft Zwammerdam naar een glasvezelnet binnen en buiten het dorp. De inwoners zijn aan zet om contact te zoeken met de glasvezelondernemers. De gemeente faciliteert waar nodig.

17 Dorpsplan Zwammerdam Uitvoering van het dorpsplan Werkwijze In Zwammerdam hebben we te maken met diverse formele en informele contacten. Die contacten zijn een belangrijke informatiebron voor wat er werkelijk speelt in het dorp, zowel in de openbare ruimte als achter de voordeur. Als gemeente hechten wij veel belang aan de taak van signaleren, informeren en opbouwen en onderhouden van het netwerk. Dit is ook verwoord in één van de strategische lijnen van onze gemeente ( het gemeentehuis uit ) en in het coalitie akkoord ( we werken van buiten naar binnen ). Onze werkwijze voor de uitvoering van het dorpsplan bestaat uit: Het onderhouden en ontwikkelen van contacten met inwoners, belangenvereniging, ondernemers, vrijwilligers, sleutelfiguren enzovoort, ook via social media. Delen van signalen vanuit het netwerk met collega s, management en bestuur. Vroegtijdig anticiperen op vraagstukken en in samenwerking met betrokken partijen interventie strategieën ontwikkelen en uitvoeren.

18 Dorpsplan Zwammerdam Maken van een jaarlijks uitvoeringsplan/wijkagenda met de Belangenvereniging. Resultaat: effectieve en efficiënte communicatie binnen het dorpsnetwerk; partnerschap in de buurt op basis van een democratisch akkoord; de-escaleren van incidenten in het dorp. Meten van resultaten uit de wijkplannen De resultaten die horen bij de speerpunten en de doelen worden op verschillende wijze gemeten: via indicatoren uit de belevingspeiling, metingen in het openbaar gebied, het ophalen van verhalen en het zichtbaar maken van resultaten met beeldmateriaal. Jaarlijks worden uitvoeringsplannen gemaakt waar de SMART resultaten in verwerkt zijn.

19 Dorpsplan Zwammerdam Bijlage 1: Doorgaande ontwikkelingen en reguliere activiteiten Domein Onderwerp Activiteit Sociaal domein Zorg coöperatie Ondersteuning van de Zorg coöperatie, een inwonersinitiatief dat vraag en aanbod voor lichte hulp en ondersteuning met elkaar verbindt. Daar waar nodig geeft Tom in de buurt advies en ondersteuning. Duurzaamheid Tom in de buurt Participatie riolering vervanging Steenbreek Multifunctionele accommodatie (MFA) Tom in de buurt coördineert het gezamenlijk aanbod van zorg- en welzijnsdiensten, verbindt bestaande initiatieven en speelt in op vragen die bij inwoners leven. In Zwammerdam ligt de focus op vergrijzing, eenzaamheid en mantelzorg. Tom in de buurt organiseert op dinsdagmiddag een inloopspreekuur in De Zwanenburg. Om de grote betrokkenheid van de inwoners te behouden, zetten we met de leefbaarheidsbudgetten in op de ondersteuning van bewonersinitiatieven, vrijwilligersorganisaties en verenigingen. Bovendien investeren we in een goede samenwerking met de belangenvereniging Zwammerdam. Bij de riolering vervanging duurzaamheid waar mogelijk aandacht te geven. Aandacht aan operatie Steenbreek door inwoners te laten zien wat de gevolgen zijn van de oprukkende verstening voor de wateroverlast. We sturen op meer bewustwording en zetten gezamenlijk in op de vergroening van tuinen, daken, straten en wijken om het riool te ontlasten en de biodiversiteit te bevorderen. De nieuwe multifunctionele accommodatie duurzaam en energieneutraal krijgen.

20 Dorpsplan Zwammerdam Toerisme en recreatie bevorderen Infrastructuur Romeinse rijk 20 De Limes lijn van het Romeinse rijk zal gepromoot worden om het toerisme en recreatie in Zwammerdam te bevorderen. Zegwaartseweg voor Reconstructie van het Kerkplein, Kerklaan, Kerkstraat, Burgemeester Hoogenboomstraat, Hellenbroeckstraat, Van Aerssenstraat, Van Oordstraat, Vosholstraat en Molenstraat. Reconstructie Spoorlaan en omgeving in De beide bruggen in Zwammerdam worden vervangen. Dit geeft tijdelijk mobiliteitsproblemen maar zorgt uiteindelijk wel voor een betere ontsluiting van het dorp.

21 Dorpsplan Zwammerdam Bijlage 2: Cijfers van het dorp SLECHTER DAN GEMIDDELDE GELIJK AAN GEMIDDELDE HOGER DAN GEMIDDELDE Veiligheid Sociaal-economisch Onveilig in eigen wijk 9% Bijstandontvangers 1,6% Slachtoffer geweld 1% Langer dan 3 jaar in de bijstand 0,3% Slachtoffer vermogensdelicten 6% Arbeidsongeschikt 32,1% Slachtoffer vernielingen 5% WW 2,9% Slachtoffer cybercrime 15% Sociaal minimum 2,8% Gevaar vanuit bedrijven 4% Gemiddeld inkomen per inwoner Tevreden met politie 17% Moeite met rondkomen 15% Sociale overlast 6% Risicovolle schulden 10% Sociale cohesie 6,9

22 Dorpsplan Zwammerdam SLECHTER DAN GEMIDDELDE GELIJK AAN GEMIDDELDE HOGER DAN GEMIDDELDE Gezondheid en zorg Fysiek Goede ervaren gezondheid 78% Rapportcijfer winkels 1,7 Ernstig eenzaam 7% Rapportcijfer openbaar vervoer 3,5 Overgewicht 52% Rapportcijfer straatverlichting 6,8 Zware drinker 15% Rapportcijfer groenvoorzieningen 6,2 Rookt 26% Fysieke verloedering 10% Functiebeperkt % Verkeersoverlast 31% Wil meer hulp 65+ 8% Rapportcijfer parkeergelegenheid 5,1 WMO-gebruik 15,0% Hoog risico op depressie 4%

23 Dorpsplan Zwammerdam Kerncijfers Zwammerdam Gemeente Oppervlake in hectare Aantal inwoners per km Aantal inwoners % 0-19 jaar 18% 23% % jaar % 65+ jaar 66% 16% 58% 18% % Nederlandse herkomst 88% 81% % westerse herkomst 8% % niet-westerse herkomst 5% 9% 10%

24 Dorpsplan Zwammerdam Kerncijfers Zwammerdam Gemeente Aantal geboortes Aantal sterftes Aantal huishoudens % eenpersoonshuishoudens 27% 32% % huishoudens zonder kinderen % huishoudens met kinderen 35% 40% 31% 37% Aantal woningen % laagbouw 91% % hoogbouw 9% 66% 34%

25 Dorpsplan Zwammerdam Kerncijfers Zwammerdam Gemeente % Koopwoningen 59% 63% % Huurwoningen 41% 37% % Gebouwd na % 13% Aantal arbeidsplaatsen per 100 inw Aantal bedrijven per 100 inw. 6 M 2 kantoren per 100 inw Meer info

26 Stadhuisplein 1 Postbus AA Alphen aan den Rijn Telefoon: gemeente@alphenaandenrijn.nl