DEEL 4, HOOFDSTUK 2: STADSDEEL NOORDELIJKE LAAGVLAKTE

Transcriptie

1 DEEL 4, HOOFDSTUK 2: STADSDEEL NOORDELIJKE LAAGVLAKTE RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 1

2 Inhoudsopgave 1 Afbakening en ligging Afbakening stadsdeel Noordelijke Laagvlakte Ligging en geomorfologie Historiek Historiek van Wijgmaal Agrarisch Wijgmaal Industrieel Wijgmaal Wijgmaal na WOII Historiek van Wilsele Bestaande ruimtelijke structuur en gekende ontwikkelingen in de Noordelijke laagvlakte Drie deelruimten Vallei van de Dijle en Vunt Wijgmaal Wilsele Morfologie en verstedelijking Bebouwde ruimte Openruimtestructuur Publieke ruimte Watergevoelige gebieden Erfgoed in de Noordelijke Laagvlakte Mix van functies Bevolking en woningbestand Bevolkingsevolutie Woningbestand Bereikbaarheid Onderzoek verplaatsingsstromen Openbaar vervoer Autoverkeer Fietsnetwerk Visie en concepten voor het stadsdeel Noordelijke laagvlakte Landschappelijke kwaliteit van de open ruimte en woonkernen versterken Zorg voor het onroerend erfgoed Wijgmaal en Wilsele als voorzieningencentra ondersteunen Recreatief netwerk uitbouwen Zoeken naar locaties voor kleinere woningtypes Valoriseren van potentieel aan hernieuwbare energie RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 2

3 5 Beleid voor de deelruimten in de Noordelijke Laagvlakte Deelruimte openruimte van Dijle en Vuntvallei De open ruimte in de laagvlakte is bepalend voor de woonkwaliteit en landschappelijk structurerend Waterbergend vermogen van de valleien bewaken Een open ruimte met verschillende functies Deelruimte Wijgmaal De historische morfotypologische samenhang van Wijgmaal bewaren en versterken De historische relatie tussen de Ymeria-site en Remy-site leesbaar maken Wijgmaal als een compacte kern in de open ruimte De relatie tussen de woonkern en de open ruimte versterken Ruimte voor voorzieningen Spoorweg als drager van publiek groen Doorgaand verkeer weren uit de woonkern en nieuwe fietsverbindingen door de Dijlevallei Deelruimte Wilsele Landschappelijke kwaliteit van de woonkern optimaliseren Een bovenlokaal voorzieningencentrum Multimodale ontsluiting van Wilsele Krachtlijnen voor het stadsdeel Noord RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 3

4 1 Afbakening en ligging 1.1 Afbakening stadsdeel Noordelijke Laagvlakte Het stadsdeel Noordelijke Laagvlakte is het gebied ten noorden van de E314. Het omvat de kernen Wijgmaal, Wilsele-Putkapel en Wilsele-Oud Centrum. Het gebied wordt doorkruist door de Dijle, Vunt, Vaart, een spoorlijn en een aantal steenwegen. Het bestaat voor het grootste deel uit open ruimte, die hoofdzakelijk voor landbouw wordt ingezet. Het gebied is ongeveer 11.4 km² groot. 1.2 Ligging en geomorfologie De Noordelijke Laagvlakte is een naar het noorden zacht afhellend vlak gebied, zonder noemenswaardige reliëfveranderingen. Door de zwakke helling en de lage ligging, is het gebied vrij vochtig en wordt het door talrijke kleine grachten gedraineerd. De Noordelijke Laagvlakte herbergt de alluviale vlakte van de Dijle alsook de brede moerassige vallei van de Winge. Het stadsdeel Noordelijke Laagvlakte grenst aan de buurgemeenten Herent, Haacht, Rotselaar en Holsbeek. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 4

5 2 Historiek 2.1 Historiek van Wijgmaal Voor de naam Wijgmaal, die voor het eerst opduikt in 1107 (als Wicmale ), zijn verschillende etymologische verklaringen. Een eerste gaat uit van de combinatie van het Middelnederlandse wijch, wat gevecht betekent en het Frankische mallus, een open plaats geschikt voor een gevecht, gerecht of vergadering. Een tweede verklaring die hierbij aanleunt baseert zich op het Oud-Noorse woord vic dat plaats of wijk betekent. Wijgmaal zou een open plaats langs de Dijle geweest zijn, waar de Noormannen hun kamp organiseerden en van waaruit ze de buurt onveilig maakten. In een derde verklaring wordt het Middelnederlandse weec (zacht) gelinkt aan het Frankische mallus : Wijgmaal is dan een drassig stuk grond aan de Dijle Agrarisch Wijgmaal In elk geval is er al in de 12 e eeuw sprake van een plaats met de naam Wijgmaal. Wijgmaal dankt haar ontstaan aan haar ligging in de vruchtbare Dijlevallei. In de middeleeuwen behoort Wijgmaal toe aan de adellijke familie Van Wychmale, maar ook verschillende kerkelijke instellingen (waaronder de abdijen van Park en Vlierbeek) bezitten er grond. De Van Wychmales zijn vazallen van de Heer van Rotselaar en hebben van hem een molen in leen. Vanaf het begin van de 13e eeuw tot laat in de 15 e eeuw domineren ze het politieke en economische leven in Wijgmaal. De molen op de Dijle vormt het centrum van de oudste nederzetting, bestaande een vijftal boerderijen (Jezuïetenhof, Croenshof, Molenhof, ), die op de molen aangewezen zijn om hun gewassen te verwerken. Vanaf 1404 wordt er tegenover de korenmolen een zgn. smoutmolen opgericht (om uit koolzaad olie te winnen). Het rad op de linkeroever dreef de olieslagmolen aan, het rad op de rechteroever gaf kracht aan de graanmolen. De toegang tot de graanmolen lag langs de zijde van Wijgmaal, ter hoogte van de huidige Remy Alloingstraat. Al in 1332 is er een gegraven Dijle-arm (de molenbeek) met sluis, die toelaat om het waterdebiet naar de molens te regelen en scheepvaart op de Dijle mogelijk houdt. Tussen de natuurlijke en kunstmatige Dijletakken is er een eiland (op huidige Ymeria-site), met een motte, een aarden ophoging waarop een buitenverblijf staat. Er is ook een aanlegplaats voor schepen. De Dijle is heel lang de goedkoopste en veiligste weg om goederen van en naar Mechelen en Antwerpen te vervoeren. Aan beide zijden van de rivier is een jaagpad. Tot in de eerste helft van de 19 e eeuw blijft Wijgmaal een agrarische nederzetting. De oudste kaarten van Wijgmaal schetsen de molen aan de Dijle, een kapel en een beperkt aantal kleine huisjes errond. Op de verbindingsweg naar Rotselaar zijn er een aantal grote hoeves aanwezig (Jezuïetenhof, Heilige Geesthoeve). De Sint-Hadrianuskapel dateert vermoedelijk uit het einde van de 15 e eeuw. De kapel is een gelegenheidskapel, voor de zondagse mis blijven de Wijgmalenaren (99 stuks rond het jaar 1526) aangewezen op de moederkerk in Herent. De oudste wegen zijn de Wakkerzeelsebaan, de Broekstraat (de oude baan van Leuven naar Rotselaar) en de Molenweg (die van de kerk van Herent loopt tot aan de molen van Wijgmaal). Op de Ferrariskaart staan het Jezuïetenhof, het pachthof Van Hove-Massie, het Trappeniershof en de Cijnshoeve aangeduid als grote vierkantshoeves allemaal gelegen naast of in de buurt van de verbindingsweg met Rotselaar, naast het Molenhof aan de Dijle. Op latere kaarten neemt het aantal kleine boerderijen toe en verdwijnen het Trappeniershof (tussen ) en de Cijnshoeve (1881- maakt plaats voor het kerkhof). Met de aanleg van de Vaart halverwege de 18 e eeuw worden de dijken van de Dijle gesloopt en neemt de nieuwe waterweg de rol van de Dijle als transportweg over. Door de aanleg van de Vaart raakt Wijgmaal enigszins geïsoleerd van de kern van Herent (waartoe het behoort). RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 5

6 2.1.2 Industrieel Wijgmaal Halverwege de 19 e eeuw zijn Vaart (1750) en de spoorlijn Leuven-Mechelen (1837). Als de gebroeders Edouard en Felix Remy in 1855 de graan- en olieslagmolens in Wijgmaal kopen begint voor Wijgmaal het industriële tijdperk. Eerder al in 1834 koopt vader Pierre Remy de herenwoning gelegen op de motte. Edouard en zijn broer Felix zijn graanhandelaars. Zij vervoeren met eigen schepen graan tussen de Antwerpse haven en Leuven. Vooral de Leuvense brouwerijen maakten gebruik van het aangevoerde graan. Edouard en Felix Remy kopen in 1855 de aangrenzende graan- en olieslagmolens. Op dat moment telt Wijgmaal 54 huizen en het kleine dorp had ongeveer 350 inwoners. Vooreerst wordt er een rijstpellerij geïnstalleerd en de bloemmolen vernieuwd. Weldra volgt de bouw van de rijststijfselfabriek. Als Felix Remy overlijdt, huwt Edouard de weduwe van zijn broer en blijft het bedrijf in de familie. Rijststijfsel wordt voor een eeuw lang een echt succesproduct. De productie wordt uitgebreid, de machines gemoderniseerd. Op het moleneiland worden nieuwe molens en fabrieksgebouwen in gebruik genomen. Remy koopt gronden op tussen het moleneiland en de vaart. Hij slaagt erin een spoorhalte in Wijgmaal te laten inleggen en zorgt mee voor de bouw van het station. Vanaf het station laat Remy een (private) spoorweg naar de site op het moleneiland leggen. Remy bezit ook het irrigatiekanaal gegraven van de Dijle naar de Vaart om overstromingen te voorkomen. Parallel met de uitbouw van de fabriekssite, zorgt Remy ook voor de huisvesting van zijn arbeiders. De typologie van de woningen weerspiegelt de rang van de bewoner in de fabriek. Zo zijn er woningen voor arbeiders, bedienden en hogere kaderleden. Een eerste rijtje woningen, de armenroot, wordt gebouwd aan de Sint-Hadrianusstraat in In 1865 bouwt Remy groepjes woningen aan de Wakkerzeelsebaan, de Rotselaarsesteenweg en Wijgmaalbroek. In 1892 volgen de arbeiderswoningen aan de Nieuwstraat. De Weduwenrij (1893) bevat woningen voor de weduwen van fabrieksarbeiders. Later komen er bediendenwoningen en villa s of kasteeltjes voor ingenieurs, directeurs en dokters : de Rijkeroot, villa Pouillon, chateau Denis, villa Kestens, villa Switters, villa Marthe.. Vanaf 1870 is er een leningstelsel die het arbeiders mogelijk maakt een eigen woning te bouwen. Een honderdtal van deze woningen worden uiteindelijk gebouwd; vaak gebaseerd op de door Remy geïntroduceerde woningtypes. Naast huisvesting, voorziet Remy ook een aantal gemeenschapsvoorzieningen voor zijn personeel. Zo laat hij in 1880 een feestzaal (met leslokalen) bouwen aan de voorzijde van de fabriek. De Wijgmalenaars noemen dit imposante gebouw den Baa. Remy ondersteunt financieel eveneens de bouw van de nieuwe kerk (na de afbraak van de kapel in 1888). Vanaf het molenleiland is dan volgebouwd- wordt de nieuwe fabriekssite aan de vaart aangesneden. In 1905 start de bouw van de silotoren aan de vaart. Na de dood van Edouard Remy neemt zijn schoonzoon Alphonsede Becker-Remy het bedrijf over en zet de bouwpolitiek van Remy verder. Vanaf 1896 wordt de zone tussen de 2 fabriekssites aangesneden. Voor dit gebied is een hiërarchische zonering vastgelegd, waarbij hoger personeel gehuisvest wordt aan de zijde van de nieuwe fabriekssite, terwijl woningen voor bedienden een plats krijgen in de omgeving van het moleneiland. Tijdens WOI komt Wijgmaal in de vuurlinie te liggen. Bij een uitval van het Belgische leger vanuit Antwerpen in september 1914 wordt de Remytoren (waarvan werd aangenomen dat deze door Duitsers bezet was) beschoten vanuit Putkapel. De fabrieken moesten ingenomen en de brug over de RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 6

7 vaart bezet worden. Bij de gevechten wordt de Remytoren zwaar beschadigd, het oude brugdraaiershuis aan de vaart wordt vernield en veel woningen raken beschadigd. De aanleg en bebouwing van de Privaatweg komt er pas na WOI. Het is een stedenbouwkundige ingreep die enerzijds de kerk met het station verbind, en anderzijds Den Baa met het Casino, twee gebouwen voor vrijetijdsbesteding. Langs de Privaatweg bouwt architect Jean De Ligne in 1929 de Foyer. Daarnaast komen er een aantal villa s en de zgn. vrijgezellenwoningen. De fabriekssite aan de Vaart wordt steeds verder uitgebouwd, terwijl het moleneiland na WOI wordt verlaten. Op de vaartsite wordt o.m. het Tenacity-gebouw gerealiseerd in 1931(arch. J.De Ligne). In dat zelfde jaar wordt ook de Mess gebouwd, een refter voor het hogere kaderpersoneel. In 1938 begint de sloop van de gebouwen op het moleneiland. Den Baa ruimt plaats voor het Ymeria-sportcomplex naar ontwerp van J. De Ligne, meteen ook het laatste gebouw van de Remyfabrieken in Wijgmaal. Ook tijdens WOII ontsnapt Wijgmaal (gelegen aan de zgn. KW-linie) niet aan het oorlogsgeweld. De bruggen over Vaart en Dijle worden vernield, het Casino van Remy moet er aan geloven, huizen in de woonkern maar ook de fabrieken aan de vaart worden beschadigd tijdens de Achtiendaagse Veldtocht (mei 1940) Wijgmaal na WOII Na WOII Gaat de band tussen de Remyfabrieken en Wijgmaal verloren. In 1965 houdt de familie Remy er mee op. Aan de gouden eeuw van Wijgmaal komt daarmee een einde. De subsidiestroom naar de verenigingen was al langer opgedroogd en de sociaal-culturele infrastructuur (Foyer en Ymeriacomplex) verkommert. In 1970 wordt wat van de Remyfabrieken overblijft overgenomen. Een groot deel van de fabriekssite aan de Vaart is inmiddels omgevormd tot kantoren, alleen de gerenoveerde toren en de stijfselfabriek herinnert nog aan de bloei van weleer. Het moleneiland is volledig in gebruik als sport- en voetbalcomplex. Desondanks is de erfenis van Remy nog zichtbaar aanwezig in Wijgmaal, zowel in de stedenbouwkundige structuur als in het gebouwenpatrimonium. Wijgmaal dankt zijn specifieke karakter en typologische samenhang aan de initiatieven van Remy. Tot op vandaag zijn de meeste bouwwerken uit de Remy-periode bewaard gebleven in Wijgmaal, meer nog: ze bepalen de identiteit van Wijgmaal. In de jaren voor de fusie worden in Wijgmaal een aantal sociale wijken gebouwd: de laatmodernistische laagbouwwijk Wijveld (arch. S. De neef ), Fonds Remy (vanaf 1961) en de ouderenwoningen Rozengaard (nu gesloopt en vervangen). Bij de fusie in 1977 wordt Wijgmaal deel van Leuven. 2.2 Historiek van Wilsele Historisch vormt het huidige Wilsele-Putkapel ( Laag Wilsele in de Dijlevallei) samen met Wilsele- Dorp ( Hoog-Wilsele op de Roeselberg) de gemeente Wilsele. De historische samenhang van de 2 kernen (die morfologisch en functioneel weinig met elkaar gemeen hebben) heeft louter te maken met het feit dat bij de oprichting van de burgerlijke gemeenten in de 18e eeuw de parochiegrenzen werden omgezet in gemeentegrenzen. Wilsele valt samen met de zeer uitgestrekte (want dunbevolkte) Sint-Martinusparochie, ontstaan in de 10 eeuw. Wilsele-Putkapel wordt pas in 1895 een afzonderlijke parochie (Sint-Agatha parochie). De 2 kernen aan weerszijden van de Dijle worden door de aanleg van de Vaart, sporen en steenweg steeds meer van elkaar gescheiden en functioneren onafhankelijk van elkaar. Wilsele-Dorp wordt in het RSL volledig afzonderlijk in een ander stadsdeel behandeld (nl. stadsdeel west). RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 7

8 Net als Wijgmaal dankt Wilsele haar ontstaan aan haar ligging in de vruchtbare Dijlevallei. De naam Wilsele zou verwijzen naar een boerderij ( zele ) in een verwilderde omgeving ( wilt ). De toevoeging Putkapel verwijst naar de waterput aan de Vunt, waar een kapel werd gebouwd. Op de Ferraris kaart wordt melding gemaakt van een capelle van put. Wilsele Putkapel ontstaat ter hoogte van de site Puthof (kruising Aarschotsesteenweg-Vunt). Sinds de middeleeuwen is hier een openbare waterput aanwezig alsook een kapel gewijd aan Sint-Agatha (gebouwd in opdracht van de heer van Wilsele, voor het jaar 1400). Aan de overzijde ligt het domein Puthof, de residentie van "de Heren van Wilsele en Put sinds de 13e eeuw. De eerste vermelding van de heerlijkheid Wilsele en Put dateert uit 1290 toen deze geschonken werd aan Gilles du Monte (Gielis Van den Berghe) door de Hertog van Lotharingen, Brabant en Limburg voor bewezen diensten. Tot in als bij de inlijving van België bij Frankrijk de heerlijkheden worden afgeschaft- blijft Puthof het machtscentrum van Wilsele. Rond 1910 komt het domein in handen van de Leuvense architect Joseph François Piscador, die er zijn buitenverblijf heeft (en hier sterft in 1928). Wilsele-Putkapel bestaat heel lang uit een dertigtal boerderijen, waarvan slechts enkele (deels) bewaard zijn gebleven (een deel van de 17e eeuwse Vierhuizen -boerderij, mogelijk een deel van de Bouxheren - en de Troplas - boerderij / verder te onderzoeken). Tegenover het moleneiland in Wijgmaal bevindt zich op grondgebied van Wilsele sinds de 18e eeuw het Hof ter Sluis, dat vandaag nog steeds aanwezig is. Met de aanleg van de Vaart ( ), de Aarschotsesteenweg (1770 vervangt de oude herbaene van Aerschot op Loven ) en later de spoorlijnen Leuven-Mechelen (1837) en Leuven-Aarschot (1863), wordt de aanzet gegeven voor de economische en industriële ontwikkeling van de Vaartzone. De meeste bedrijven vestigen zich aan de Vaartkom en in het deel van de Vaartzone dat hierbij aansluit (tussen Vaart en de Nieuwe Dijle ). Op de plaats van de huidige Armand Meyswijk ( het Fort"), wordt rond 1830 een fabriek gebouwd, de fabrique de vitriol van Kennis-Van Mechelen, één van de oudste fabrieken van de regio. De fabriek wordt verschillende keren uitgebreid en de Dijle wordt lokaal rechtgetrokken om de uitbreiding van de fabriek (inmiddels herdoopt tot fabrique de produits chimiques ) mogelijk te maken. De fabriek wordt verkocht, opgedeeld, deels afgebroken en verbouwd en weer doorverkocht. Vanaf 1906 neemt een stoomfabriek van zijde de site en gebouwen in. Rond 1914 zijn de fabrieksgebouwen verdwenen en vervangen door een rij woningen (van de huidige Meyswijk). Met de industriële ontwikkeling van de Vaartzone en van Wijgmaal (Remy) worden er verspreid in Wilsele rijtjes arbeiderswoningen gebouwd, maar Wilsele kent niet de spectaculaire groei die Wijgmaal in die periode ondergaat. Na WOII worden er in Wilsele verschillende sociale woonwijken gerealiseerd: de Tielemanswijk (1962), Vuntlaan, de wijk Puthof (1955) en Bavenhof ( ). Het overgrote deel van het grondgebied wordt binnen de bestaande agrarische wegenstructuur verkaveld op basis van het sinds 1954 geldende APA (later opgedeeld in verschillende BPA s). Uit het APA (en ook uit de latere BPA s voor Wilsele) valt niet meteen een duidelijke visie over de ruimtelijke ontwikkeling af te lezen. De plannen laten een vrij ongedifferentieerde ontwikkeling toe over het hele grondgebied, met gesloten bebouwing langs de steenweg en elders hoofdzakelijk halfopen of open bebouwing en waar nodig zones voor openbaar nut. Wilsele kent niet de samenhangende ontwikkeling van Wijgmaal. Er zijn echter uit verschillende periodes interessante relicten overgebleven, zoals het Puthof, het Hof ter Sluis, het Fort, wellicht een aantal hoeves en een aantal sociale woonwijken. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 8

9 3 Bestaande ruimtelijke structuur en gekende ontwikkelingen in de Noordelijke laagvlakte 3.1 Drie deelruimten In de Noordelijke Laagvlakte onderscheiden we 3 deelruimten met eigen karakteristieken Vallei van de Dijle en Vunt Een eerste deelruimte wordt gevormd door de open ruimte van de valleien van Dijle, Vunt en Winge. De aanwezigheid van de Dijle (en Vunt) is bepalend geweest voor het ontstaan van Wijgmaal en Wilsele. De Dijle markeert bovendien historisch de grens tussen beide kernen, de Wingevallei vormt de grens tussen Wilsele en Holsbeek. Vanaf de E314 loopt de Dijle doorheen de noordelijke laagvlakte, tussen de spoorweg en de bebouwing van Wilsele-Putkapel. De 2 helften van de Dijlevallei worden hier van elkaar gescheiden door infrastructuren : de Vaart, de Wijgmaalsesteenweg met de bedrijvenzone en spoorlijn. Op de linkeroever van de Dijle vinden we, naast de infrastructuren van de spoorweg en de Vaart, de vijvers van Bellefroid die een bijzondere natuurwaarde hebben en het landbouwgebied Langeveld. Op de rechteroever ligt het domein Puthof, het natuurgebied rond de antitankgracht en een kleinschalig landbouwgebied. Net ten zuiden van het station van Wijgmaal bevindt zich een afgesneden Dijlemeander, die als natuurgebied wordt beheerd. Vanaf de Weggevoerdenstraat staan beide oevers weer met elkaar in verbinding en volgt de Dijle haar natuurlijke loop doorheen het landbouw- en natuurgebied Wijgmaalbroek. De Vaart is uitgegraven in de Dijlevallei en vormt een specifiek landschappelijk element. De Vunt stroomt vanuit het zuidoosten de woonkern van Wilsele binnen om ten noorden van de Weggevoerdenstraat uit te monden in de Dijle. De open ruimte ten oosten van Wilsele ligt in de Wingevallei. Aansluitend bij de woonkern vinden we hier een open (nat) landbouwgebied, gedraineerd door talrijke leibeken en grachten. Ten oosten van de E314 begint het Gasthuisbos, een populierenbos met enkele kleinschalige graslanden Wijgmaal Wijgmaal is een compacte woonkern, die zoals eerder geschetst haar groei en voorkomen te danken heeft aan het beleid van Edouard Remy en zijn opvolger. Door haar schaal heeft Wijgmaal een eerder dorps karakter, de woningtypes die door Remy in Wijgmaal werden geïntroduceerd zijn daarentegen eerder stedelijk. In Wijgmaal komen bijna uitsluitend grondgebonden woningen voor, die typologisch een grote eenheid vertonen. Hierdoor heeft Wijgmaal een uniek karakter. Een uitgesproken voorzieningencentrum is er niet: de basisvoorzieningen liggen verspreid in de kern. De open ruimte is overal voelbaar aanwezig Wilsele Wilsele heeft zich als een lintdorp ontwikkeld langsheen de Aarschotsesteenweg. Aan weerszijden van de steenweg, waar tal van handelsfuncties maar ook andere voorzieningen een plaats kregen, bevinden zich 2 woonlobben. De westelijke woonlob is een amalgaam van verkavelingen, de oostelijke woonlob is ook verkaveld, zij het op een iets planmatigere wijze. Grondgebonden woningen overheersen hier. Langsheen de steenweg rijgen uiteenlopende handelsfuncties en andere voorzieningen zich aan elkaar. De Aarschotsesteenweg in Putkapel functioneert niet alleen als lokaal centrum, maar bedient ook Wijgmaal en andere omliggende gemeenten. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 9

10 3.2 Morfologie en verstedelijking Bebouwde ruimte De bebouwing in Wijgmaal en Wilsele - dit is het noordelijk stadsdeel plus de Vaartzone en Wilseledorp - is in de afgelopen jaren beperkt toegenomen. Naast ontwikkelingen op de Remy-site te Wijgmaal, het rusthuis in centrum Wilsele, en grootschalige ontwikkelingen, gaat het vooral over de invulling van nog onbebouwde percelen met kleinschalige gebouwtjes. In de periode nam de bebouwing in Wijgmaal met gemiddeld 0,75% per jaar toe. Voor Wilsele is de bebouwingsgraad gedaald in diezelfde periode, maar dat heeft te maken met de sloop van een aantal grootschalige complexen in de Vaartzone. Ook hier kwamen in de woonkern heel wat gebouwen bij Openruimtestructuur De bestaande openruimtestructuur wordt bepaald door een aantal grote groene vingers: - De vallei van de Dijle met de Vijvers van Bellefroid, een aantal landbouwgebieden, de antitankgracht, Dijlemeander en Wijgmaalbroek; - De vallei van de Winge met het Gasthuisbos; - De landbouwgebieden Langeveld, Hambos-Wijveld en Kwade Hoek. Verbindende groenelementen op stadsdeelniveau zijn: - De vallei van de Vunt; - De E314 die dankzij haar groene bermen en flankerende groengebieden een ecologische corridor vormt Publieke ruimte De woonkernen van Wijgmaal en Wilsele beschikten anno 2015 over heel wat publieke speelplekken. Hierbij komen ook nog eens de private speelruimten waarvoor overeenkomsten voor publiek gebruik werden afgesloten. De omgeving van de Wakkerzeelsebaan te Wijgmaal, en de omgeving van de Weggevoerdestraat te Wilsele zijn wat matiger bedeeld Watergevoelige gebieden De Noordelijke Laagvlakte is in haar geheel laag gelegen en wordt doorsneden door Dijle en Vunt en in het oosten begrensd door een sterk vertakt netwerk van uitlopers van de Winge (Demerbekken) tot tegen de woonwijken ten oosten van de Aarschotsesteenweg. Een groot deel van de noordelijke laagvlakte is hierdoor bijzonder overstromingsgevoelig. Vooral het effectief overstromingsgevoelig gebied in het noordoosten van Wilsele op de grens met Rotselaar verdient bijzondere aandacht in het waterbeheer. Het landbouwgebied Kwade Hoek ontleent haar naam aan haar kwalijke reputatie op vlak van wateroverlast. De oostelijke woonlob van Wilsele, waaronder de wijk Bavenhof, leunt aan tegen dit gebied en heeft regelmatig te kampen met natte gronden (bvb. speelterrein Kwade Hoek) Erfgoed in de Noordelijke Laagvlakte De belangrijkste waardevolle clusters die voorkomen in de Noordelijke Laagvlakte zijn: Agrarisch cluster: oude hoeves in Wijgmaal en Wilsele Remycluster: geheel van fabrieksgebouwen, voorzieningen en woningtypes (incl. dreef) gebouwd door de familie Remy tussen 1855 en 1930; Sociale en Arbeiderswoningen: Wijveld, t Fort, Bavenhof, witte wijk H.Bosmanslaan; Oorlogserfgoed: bunkers KW-linie, herdenkingsmonumenten, oorlogsgraven.; RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 10

11 Religieus erfgoed: Sint-Agathakerk, Sint-Hadrianuskerk, kapelletjes, kerkhof Hoogveld, kerkhof Wijgmaal; Modernisme: voormalig cinemacomplex Casinolaan, voormalige bakkerij Casinolaan, voormalig cinemacomplex Wittebolstraat,. 3.3 Mix van functies Voor de woonkern van Wilsele blijkt de Aarschotsesteenweg overduidelijk de drager te vormen van de meeste niet-woonfuncties: handel, gemeenschapsvoorzieningen, kleinschalige tewerkstelling en diensten,... In Wijgmaal is de centrumstructuur niet duidelijk geclusterd rond één infrastructuur of plaats; ze vertoont een meer verspreid karakter. Dit is zo voor de verschillende centrumfuncties; zowel voor handel als gemeenschapsvoorzieningen, Van de oppervlaktes van niet-woonfuncties en hun evoluties doorheen de tijd, zijn helaas geen betrouwbare kwantitatieve gegevens beschikbaar. 3.4 Bevolking en woningbestand Bevolkingsevolutie De formeel ingeschreven bevolking van stadsdeel Noord (Wijgmaal en Wilsele exclusief Wilsele-Dorp) bedroeg in 2015 ruim inwoners; dat is 10,81% van de Leuvenaars. De bevolkingstoename in was in de jaren 2000 maar matig. Dit stadsdeel maakte echter tussen 2010 en 2015 een flinke inhaalbeweging. Zo groeide de bevolking uiteindelijk toch nog met 10% tussen 2000 en Dat is (procentueel) bijna evenveel als het oostelijk stadsdeel. Enkel in de binnenstad is de groei nog aanzienlijker geweest. Wijgmaal en Wilsele blijken dus populaire woonbestemmingen, die niet direct door de groei van buitenlandse studenten verklaard kan worden. De inwonersdichtheid per km 2 woongebied was in Noord anno 2000 bijna de laagste van alle stadsdelen. Zelfs met de flinke bevolkingsgroei van de laatste jaren, blijft ze met ruim inwoners per km 2 woongebied laag; ver onder die van b.v. het oostelijke en het zuidelijke stadsdeel. Deze inwoners vormden in 2015 samen ruim huishoudens (ingeschreven gezinshoofden of alleenstaanden); 8,84% van de Leuvense huishoudens. De huishoudens in het noordelijk stadsdeel zijn opvallend veel groter dan in de rest van Leuven: 2,59 leden per huishouden in Noord (tegenover 2,05 in het gemiddelde Leuvense huishouden). Sinds 2000 is deze gemiddelde huishoudensgrootte eerst licht gedaald, maar dan weer gestegen tot boven het peil van 2000! Dit stadsdeel is en blijft het stadsdeel met de grotere gezinnen. Het verbaast dan ook niet dat er in stadsdeel Noord opvallen veel kinderen wonen, zeker de wat grotere kinderen, in vergelijking met andere stadsdelen en het Leuvense gemiddelde. De 6 tot 17- jarigen maken in 2015 maar liefst 15% uit van de bevolking (terwijl slechts 10% gemiddeld in Leuven). Het is duidelijk dat vrijgekomen woningen vlot door grote gezinnen met kinderen worden ingenomen. De jongvolwassenen zijn hier dan weer veel minder te vinden. Het is een stadsdeel dat minder jongeren, tijdelijken, alleenstaanden, aantrekt maar eerder het klassieke gezin. Tegelijk zien we dat de vergrijzing hier ook flink toenam. Opvallend blijft het heel lage aandeel buitenlanders in de bevolking van het noordelijke stadsdeel Noord: slechts 3,6% van de bevolking. In alle andere stadsdelen ligt dit veel hoger; gemiddeld 16,6% Woningbestand De bevolkingsevolutie is natuurlijk nauw verbonden met de evolutie van het woningbestand. Van het woningbestand zijn gegevens over een periode van 10 jaar, tot 2012, geanalyseerd. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 11

12 Ongeveer 5,7% van de Leuvense woningen stond in 2012 in stadsdeel Noord. Tegelijk woont 8,8% van de Leuvense huishoudens hier. De reden is, dat in stadsdeel Noord veel minder woningen zonder gedomicilieerden staan dan elders in Leuven. Het aantal tijdelijke verblijvers is hier dan ook klein. Voor het noordelijk stadsdeel is vooral het enorm grote aandeel grondgebonden eengezinswoningen opvallend: met 89% veel hoger dan alle andere stadsdelen. Het noordelijk stadsdeel bestaat bijna uitsluitend uit woonwijken met huisje-tuintje. Drie kwart daarvan is dan nog eens van het open of halfopen type. Dit strookt met het bevolkingsprofiel van stadsdeel met grotere gezinnen. Tegelijk stelden we in 2012 vast, dat wel 80% van de alleenstaanden van dit stadsdeel (en 49% van de alleenstaande 60-plussers), ook in een grondgebonden eengezinswoning woont. Er zijn dus nog heel wat huizen met tuin die in de volgende decennia op de markt kunnen komen. Zeer kleine woningen (kamers of studio s) zijn er bijna niet, en zelfs het aantal appartementen is echt laag in vergelijking met de rest van de stad. Dit zorgt ervoor dat b.v. ouderen moeilijk in de eigen kern een kleinere woonst kunnen vinden. De vergunningverlening sinds het begin van de jaren 2000, bestendigde dit kenmerk: er werden slechts enkele tientallen appartementen op 10 jaar tijd bijgemaakt, en al helemaal geen kamers of studio s. Bijkomende woningen waren bijna uitsluitend grondgebonden eengezinswoningen; een kwart van alle extra woningen van dit type kwam in de periode in Wijgmaal of Wilsele (incl. Wilsele-Dorp) terecht! 3.5 Bereikbaarheid Onderzoek verplaatsingsstromen Het noordelijk stadsdeel verwerkt dagelijks heel wat doorgaand verkeer dat de binnenstad als bestemming heeft. Vanuit Haacht zijn dat 4800 verplaatsingen, vanuit Rotselaar 8316 en vanuit Holsbeek Vanuit Wijgmaal worden dagelijks 1162 verplaatsingen naar de binnenstad gemaakt, vanuit Wilsele zijn er dat Intrazonaal worden er dagelijks in Wijgmaal 1658 en in Wilsele 2412 verplaatsingen gemaakt Openbaar vervoer Wijgmaal beschikt over een spoorhalte op de lijn 53 Leuven-Schellebelle. Doorheen Wilsele loopt de lijn 35 Leuven-Hasselt. Deze heeft echter geen halte in Wilsele. Wijgmaal wordt bediend door de buslijnen 5, 6 en 630. Wilsele wordt bediend door de buslijnen 306, 333,334,335en Autoverkeer In Wilsele is er een op- en afrittencomplex van/naar de E314. De Aarschotsesteenweg, Wijgmaalsesteenweg en Remylaan/Weggevoerdenstraat worden benut om dit complex te bereiken. Daarnaast hebben de steenwegen een verbindende functie met de buurgemeenten (en omliggende gemeenten). Voor Wijgmaal werd een herkomst-bestemmingsonderzoek verricht in Uit dit onderzoek blijkt dat de kern Wijgmaal af te rekenen krijgt met behoorlijk wat doorgaand verkeer tijdens ochtend- en avondspits. De Wakkerzeelsebaan en de Remylaan zijn belangrijke dragers van zowel herkomstbestemmingsverkeer als doorgaand verkeer. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 12

13 3.5.4 Fietsnetwerk Langsheen de Vaart is er een fietspad richting binnenstad vanuit Wijgmaal. Tussen Wijgmaal en Wilsele loopt er een alternatieve fietsverbinding die de Dijle volgt en doorloopt tot aan de voet van de Stellatoren. De Aarschotsesteenweg is uitgerust met nieuwe fietspaden in beide richtingen. Langs de spoorweg in Wilsele is er tot aan de Pleinstraat een alternatief voor de steenweg via het bermpad en de hierop aansluitende woonstraten. Binnen de kern is er nog het Vuntpad dat vanaf de Aarschotsesteenweg de westelijke woonlob voor zacht verkeer ontsluit. Ten noorden van de Weggevoerdenstraat vormt de Van der Nootstraat-Oude Aarschotseweg een (eerder recreatieve) fietsverbinding met de omgeving van de kerk van Wilsele. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 13

14 4 Visie en concepten voor het stadsdeel Noordelijke laagvlakte 4.1 Landschappelijke kwaliteit van de open ruimte en woonkernen versterken De open ruimtes van Dijle-, Vunt- en Wingevallei zijn beeldbepalend in het noordelijk stadsdeel en van doorslaggevend belang voor de kwaliteit van de woonkernen Wijgmaal en Wilsele. Ze werken landschappelijk structurerend en zijn drager van talrijke vitale functies (economisch, recreatief, ecologisch, ). Wijgmaal en Wilsele moeten als afzonderlijke kernen leesbaar blijven in het open landschap van de laagvlakte en mogen niet vergroeien tot één verstedelijkt gebied. Hiertoe is het essentieel om een aantal locaties te vrijwaren van bebouwing. Wijgmaal heeft dankzij de aanwezigheid van Remy een uniek karakter. De kern heeft een sterke morfotypologische samenhang. Om deze te bewaren is er een specifiek typologisch beleid nodig en zijn schaalvergrotende ingrepen slechts op een beperkt aantal sites mogelijk. In Wilsele kan de ruimtelijke kwaliteit en leesbaarheid van de zone tussen steenweg en spoorweg verhoogd worden. Schaalvergroting, gecombineerd met het creëren van open ruimtes en zichten, kan hierbij ingezet worden om structuur te brengen en de relatie met de open ruimte te herstellen. 4.2 Zorg voor het onroerend erfgoed In Wijgmaal is een uniek erfgoedcluster aanwezig, met een grote historische, architecturale, industrieel-archeologische, stedenbouwkundige en sociaal-culturele waarde. De ontstaansgeschiedenis en ontwikkeling van Wijgmaal valt nog steeds duidelijk af te lezen aan de hand van verschillende waardevolle erfgoedpanden en een aantal waardevolle en beeldbepalende clusters. Wilsele kent niet de samenhangende ontwikkeling van Wijgmaal. Er zijn echter uit verschillende periodes interessante relicten overgebleven, zoals het Puthof, het Hof ter Sluis, het Fort, wellicht een aantal hoeves en een aantal sociale woonwijken. Een puntsgewijze aanpak lijkt hier daarom logisch. Door het behoud van waardevolle panden en clusters in de toekomst te garanderen en het beheer ervan te sturen en te versterken, houden we het historisch karakter van de kernen Wijgmaal en Wilsele leesbaar. Het beleid dat de stad wenst te voeren m.b.t. het behoud en beheer van het bouwkundig erfgoed zal dan ook uitgaan van een aanpak gericht op het behouden van de waardevolle erfgoedpanden enerzijds en het versterken van de waardevolle clusters anderzijds. Een waardevol cluster is een verzameling van erfgoedrelicten die bepaalde (één of meerdere) erfgoedkenmerken gemeenschappelijk hebben en die hierdoor een belangrijke bijdrage leveren aan de ruimtelijke identiteit en leesbaarheid van de historische stad. Dit kan gaan over een specifieke architecturale stijl (bv. modernisme), eenzelfde functie (bv. sociale huisvesting), eenzelfde historische periode (wederopbouw). Sommige clusters vallen samen met een bepaald gebied, andere kennen een verspreiding over de binnenstad. Gezien het beperkt aantal beschermingen en de weinig doeltreffende rechtsgevolgen van de vastgestelde inventaris bouwkundig erfgoed is er nood aan bijkomend instrumentarium om behoud van waardevolle panden en versterking van clusters te garanderen. Omdat het onroerend erfgoed ruimtelijk is verankerd, bieden de instrumenten van de ruimtelijke ordening tal van kansen. Zo zal de stad met een stedenbouwkundige erfgoedverordening een selectie van waardevolle clusters en individuele erfgoedpanden koppelen aan voorschriften rond beheer en sloop. Ruimtelijke uitvoeringsplannen kunnen ingezet worden voor het versterken van de erfgoedwaarde van een bepaald cluster. Het thematische beleidskader rond landschap en erfgoed gaat hier dieper op in. De belangrijkste waardevolle clusters die voorkomen in de Noordelijke laagvlakte zijn: RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 14

15 Agrarisch cluster: oude hoeves in Wijgmaal en Wilsele Remycluster: geheel van fabrieksgebouwen, voorzieningen en woningtypes (incl. dreef) gebouwd door de familie Remy tussen 1855 en 1930; Sociale en Arbeiderswoningen: Wijveld, t Fort, Bavenhof, witte wijk H.Bosmanslaan; Oorlogserfgoed: bunkers KW-linie, herdenkingsmonumenten, oorlogsgraven.; Religieus erfgoed: Sint-Agathakerk, Sint-Hadrianuskerk, kapelletjes, kerkhof Hoogveld, kerkhof Wijgmaal; Modernisme: voormalig cinemacomplex Casinolaan, voormalige bakkerij Casinolaan, voormalig cinemacomplex Wittebolstraat,. Panden die moeilijk op een evidente of logische manier tot een cluster kunnen gerekend worden maar die wel een duidelijke specifieke erfgoedwaarde hebben (architecturaal, historisch, wetenschappelijk, sociaal, artistiek, ) zullen geïnventariseerd worden met het oog op behoud. 4.3 Wijgmaal en Wilsele als voorzieningencentra ondersteunen Wijgmaal en Wilsele zijn de 2 deelgemeenten die het meest geïsoleerd liggen t.o.v. de binnenstad. Zowel Wijgmaal als Wilsele zijn grotendeels zelfvoorzienend. In Wijgmaal zijn verspreid in de kern alle basisvoorzieningen (scholen, sportcomplex, SLAC, jeugdbeweging, supermarkt, kleinhandel, café, ) aanwezig. In Wilsele is er een uitgebreider aanbod geconcentreerd langsheen de Aarschotsesteenweg (scholen, kleinhandel, café, zwembad en sportzaal, supermarkt, kribbe, ontmoetingscentrum, ). Wilsele bedient niet alleen de eigen kern, maar ook Wijgmaal en andere omliggende gemeenten. Het centrum van Wilsele heeft de potentie om verder uit te groeien tot een centrum van bovenlokaal belang, zowel qua handel als qua gemeenschapsvoorzieningen. Om deze voorzieningencentra te ondersteunen worden in beide kernen een aantal sites gereserveerd waar nieuwe voorzieningen een plaats kunnen krijgen. Daarnaast zal voor de steenwegzone in Wilsele onderzocht worden of hier naar analogie met de handelsstraten en het kernwinkelgebied in de binnenstad- aangepaste stedenbouwkundige voorschriften of ingrepen nodig zijn, alsook een aangepast parkeerregime. 4.4 Recreatief netwerk uitbouwen De herontwikkeling van de zwembadsite in Wilsele en de Ymeriasite in Wijgmaal, maar ook van de omgeving van het Fort, de sporthal in Wilsele, de terreinen van Verbroedering Wilsele, de site van het oud-deelgemeentehuis, bieden kansen om een sterk recreatief netwerk uit te bouwen in de noordelijke laagvlakte. Al deze sites liggen op korte afstand van elkaar en bieden vaak mogelijkheden om een link te maken met recreatie in de open ruimte. Hierbij is het van belang om te streven naar complementariteit tussen de verschillende locaties in Wijgmaal en Wilsele, om te zorgen voor goede onderlinge fietsverbindingen en om de sites zoveel mogelijk te koppelen aan zachte recreatie in de open ruimte (Dijlevallei tussen Wijgmaal & Wilsele, Wijgmaalbroek, Vaart). 4.5 Zoeken naar locaties voor kleinere woningtypes Zowel Wijgmaal als Wilsele beschikken quasi uitsluitend over grondgebonden woningen. Appartementen en kleinere woonentiteiten komen er amper voor. De stad heeft de ambitie om in elke woonkern een mix aan woningtypes te voorzien. Gezien hun eerder perifere ligging en het specifieke karakter van Wijgmaal en Wilsele, moet met verdichting voorzichtig worden omgesprongen. Het introduceren van kleinere woningtypes brengt immers ook schaalvergroting mee. Schaalvergrotende ingrepen zijn enkel mogelijk in functie van het versterken van de landschappelijke structuur of om lokale kwaliteitsverbeteringen (groene ruimte, voorzieningen, ) door te voeren. In Wijgmaal bieden een aantal sites aan de vaart (Remy en RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 15

16 Wijgmaalbrug) en de woonontwikkelingsgebieden mogelijkheden, in Wilsele komt de steenwegzone in het vizier als locatie voor kleinere woonentiteiten. 4.6 Valoriseren van potentieel aan hernieuwbare energie In het Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte is er, zoals ook gesteld in de thematische nota Ruimte en Energie, een divers potentieel voor de uitbouw van lokale hernieuwbare energie. De Dijlevallei heeft bijvoorbeeld een duidelijke roeping op vlak van duurzame warmte en verwarming van gebouwen op lagere temperatuur. In Wijgmaal biedt de Remysite mogelijkheden voor recuperatie van restwarmte en warmtenetten. In Wilsele biedt de naburige site van Danone eveneens kansen voor een warmtenet. In de omgeving ten oosten van Kwade Hoek in Wilsele, nabij Eendenbroek, kunnen de mogelijkheden voor windenergie verder worden onderzocht. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 16

17 5 Beleid voor de deelruimten in de Noordelijke Laagvlakte 5.1 Deelruimte openruimte van Dijle en Vuntvallei De open ruimte in de laagvlakte is bepalend voor de woonkwaliteit en landschappelijk structurerend Zowel Wijgmaal als Wilsele danken hun ontstaan aan de aanwezigheid van vruchtbare gronden in de vallei van Dijle, Vunt en Winge. De open ruimten van deze valleien zijn nog steeds bepalend voor de kwaliteit van de woonkernen Wijgmaal en Wilsele. De open ruimte werkt dan ook grensstellend voor de bebouwing van de noordelijke kernen. In de open ruimte liggen een aantal landelijke woonlinten die in RSLI geselecteerd werden als woonfragment en waar inmiddels een RUP Woonfragmenten werd voor opgemaakt. Hierin wordt de ontwikkeling van deze linten sterk beperkt met het oog op het behouden van de landschappelijke kwaliteit (die in dit stadsdeel bepaald wordt door vergezichten op de open ruimte). De aanleg van de Vaart in de Dijlevallei heeft (samen met de aanleg van spoorlijn en wegeninfrastructuur) gezorgd voor de industriële ontwikkeling van de vaartzone. Hierbij is er een vrij dense ontwikkeling van bedrijven geweest in de zuidelijke vaartzone aansluitend bij de Vaartkom, terwijl het gebied langs de vaart ten noorden van de E314 gekenmerkt wordt door een opeenvolging van afzonderlijke bedrijven (Fort, Remy, Cargill ) afgewisseld met grote open ruimtes. De Vaart heeft ondertussen niet meer een loutere economische, maar ook een landschappelijke en recreatieve functie. De aanwezigheid van grote gave open ruimten kan nog beter uitgespeeld worden als kwaliteit (zie ook deelruimten Wijgmaal & Wilsele) door zichten te creëren op de open ruimte vanuit de publieke ruimte, door bebouwing aan de rand van de woonkern te oriënteren op de open ruimte, door de open ruimte beter toegankelijk te maken (zie missing links fietsnetwerk) en door de open ruimte functies te geven die aansluiten bij het wonen. Los van het belang van de open ruimte voor de leefkwaliteit in Wijgmaal en Wilsele, heeft de Dijle (samen met de Vunt en Vaart) een landschappelijk structurerende functie: de verschillende open ruimtes van de Dijle- en Vuntvallei en langs de Vaart zorgen ervoor dat de woonkernen Wijgmaal en Wilsele als afzonderlijke entiteiten leesbaar blijven in het landschap en niet aan elkaar groeien tot één grote verstedelijkte koek. Het is voor de landschappelijke kwaliteit van de noordelijke laagvlakte essentieel om deze locaties vrij te houden van bebouwing. De meest cruciale locaties zijn: - De grens tussen Wilsele en Rotselaar langsheen de Aarschotsesteenweg; - De grens tussen Wilsele en Wijgmaal ter hoogte van de Dijle (Ymeria); - De grens tussen Wilsele-Putkapel en Wilsele Oud centrum ter hoogte van de Vunt; - De zuidelijke grens van Wijgmaal langsheen de Wijgmaalsesteenweg (bedrijvenzone) Waterbergend vermogen van de valleien bewaken Het uitgangspunt dat de open ruimte grensstellend werkt, wint aan relevantie door het toegenomen belang van de waterproblematiek. De Dijle stroomt ten noorden van de stad door beduidend lager gelegen gebied dan in centrum en het zuiden. Ten noorden en oosten van Wilsele ligt een sterk vertakt netwerk van uitlopers van de Winge (Demerbekken) tot tegen de woonwijken ten oosten van de Aarschotsesteenweg. Een groot deel van de noordelijke laagvlakte is hierdoor bijzonder overstromingsgevoelig. Met het oog op de voorspelde gevolgen van de klimaatsverandering zal het in de toekomst des te belangrijker worden om met deze problematiek rekening te houden. De waterlopen in de noordelijke laagvlakte de Dijle en de Vunt en de zijrivieren van de Winge- zullen voldoende ruimte moeten krijgen om zonder schade aan te richten uit hun oevers te kunnen treden. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 17

18 Dat impliceert dat er in vooral in de laagst gelegen delen van de vallei of de delen die onmiddellijk aan de waterloop grenzen geen nieuwe bebouwingszones kunnen voorzien worden, dat de bestaande bebouwingszones in de meest gevoelige gebieden best zo weinig mogelijk verdicht worden en dat als er al gebouwd wordt, dit op een overstromingsresistente manier dient te gebeuren. In de kernen zelf moet ook omzichtig worden omgesprongen met verdichting en verharding en is bijkomende waterbergingscapaciteit nodig. Zo is verdichting (door opdeling van grotere percelen) niet wenselijk in de zeer overstromingsgevoelige oostelijke woonlob van Wilsele. Ook de bedrijvenzone langsheen de Wijgmaalsesteenweg ligt in een zone die omwille van water (maar ook vanuit landschappelijk oogpunt) zoveel mogelijk onbebouwd gehouden wordt Een open ruimte met verschillende functies De open ruimte staat niet alleen in voor waterberging, ze een belangrijke rol als landbouwzone, heeft een recreatieve functie en herbergt verschillende natuurgebieden. Het maximaal vrijwaren van de open ruimte impliceert dat de landbouwfunctie die de open ruimte vandaag al heeft, bevestigd wordt. Belangrijke landbouwgebieden zijn Kwade hoek, het gebied ten westen en noorden van Bellefroid, het deel van de Dijlevallei tussen Wijgmaal, Wilsele en de spoorlijn, Langeveld en het gebied ten noorden van Wijgmaal rond de Wakkerzeelsebaan- Rotselaarsesteenweg. Behalve voor agrarische doeleinden, zal de open ruimte in de laagvlakte ook ingezet kunnen worden voor recreatie in open lucht, aansluitend bij bestaande recreatieclusters zoals Ymeria, het Fort en de sporthal in Wilsele. Een goed deel van de Dijlevallei ligt tussen Wijgmaal en Wilsele Putkapel en Oud Centrum(Fort) en biedt hierdoor de mogelijkheid om de verschillende woonkernen en recreatieve clusters via langzaam verkeerroutes in de open ruimte met elkaar te verbinden. Missing links in het fietsnetwerk zijn : - Een verbinding tussen het Lijnloperspad en de Van der Nootstraat (ten zuiden van de Weggevoerdenstraat); - Een verbinding vanuit de kern van Wijgmaal (over de Ymeriasite) naar de Van der Nootstraat (ten noorden van de Weggevoerdenstraat); - Een noordzuid-fietspad parallel met de spoorlijn Aarschot-Leuven in Wilsele-Putkapel ( naar de Kesseldallaan). Een aantal sites in de laagvlakte hebben een belangrijke natuurwaarde: Wijgmaalbroek, de Dijlemeander, de antitankgracht, de vijvers van Bellefroid, het Gasthuisbos. Ze worden verbonden door een aantal lijnvormige elementen of infrastructuren die als corridor werken: de vaart, de Dijle, de spoorlijn. Ter hoogte van de Wijgmaalsesteenweg worden linker- en rechterhelft van de Dijlevallei van elkaar gescheiden door een aantal infrastructuren en de bedrijvenzone. Om een ecologische verbinding tussen beide helften van de vallei (en de verschillende belangrijke natuurgebieden) te maken, moet het centrale deel van de bedrijvenzone aan de Wijgmaalsesteenweg opgeheven worden en toegevoegd worden aan de open ruimte. RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 18

19 5.2 Deelruimte Wijgmaal De historische morfotypologische samenhang van Wijgmaal bewaren en versterken De historische structuur van Wijgmaal is vandaag nog zichtbaar aanwezig. De eerste laag van deze structuur bestaat uit een aantal boerderijen (langsheen de hoger gelegen Rotselaarsesteenweg) die voor de verwerking van hun producten aangewezen waren op de molen die zich sinds de 14 e eeuw bevindt aan de Dijle ter hoogte van het moleneiland (nu: Ymeria). Vanaf 1855 komt de ontwikkeling van Wijgmaal in een stroomversnelling door de vestiging van een eerste (Remy) fabriek op het moleneiland. De fabriek breidt snel uit en Edouard Remy bouwt woningen en voorzieningen voor zijn personeel. Vanaf 1889 wordt de nieuwe fabriekssite tussen Vaart en spoor in gebruik genomen. Remy legt zelfs een spoorlijn tussen beide sites aan. De zone tussen de nieuwe site en het moleneiland wordt in het begin van de 20 ste eeuw verbonden via de dreef (Privaatweg), met woningen voor bedienden en kaderleden alsook de foyer. Remy biedt leningen aan voor de bouw van een eigen woning alsook hulp bij de keuze van het woningtype, het aanleveren van materiaal en werkuitrusting. Hierdoor en door speculanten uit Leuven en Brussel - worden de door Remy geïntroduceerde woningtypes vermenigvuldigd in Wijgmaal. Het patrimonium dat hierdoor ontstond in Wijgmaal vormt een uniek cluster dat enkel en alleen kon tot stand komen wegens de verlichte ideeën van Remy. Dit erfgoedcluster heeft een grote historische, architecturale, industrieel-archeologische, stedenbouwkundige en sociaal-culturele waarde. Het uitzicht en karakter van Wijgmaal en aldus de identiteit van de Wijgmaalenaar wordt vandaag nog steeds bepaald door de ingrepen van Remy. Op 2 recentere (sociale) wijken na komen er in Wijgmaal slechts een beperkt aantal specifieke types voor: - De arbeiderswoning (type Nieuwstraat ); - De bediendenwoning (type P.Bellonstraat); - Villa s en kastelen (Marthe, Denis, ). De herhaling van steeds dezelfde types zorgt voor een sterke samenhang. De kern van Wijgmaal heeft een uitgesproken kleinschalig doch stedelijk karakter. Alleen op de Remy-site aan de Vaart komen grootschalige volumes voor. De historische ontwikkeling en sterke typologische samenhang vereist de afbakening van een erfgoedcluster gericht op het behoud van het waardevol erfgoed in zijn ruimtelijke context, maar ook het voeren een typologisch strikt beleid bij (ver)nieuwbouw om ervoor te zorgen dat het karakter van Wijgmaal bewaard blijft en er niet onoordeelkundig (schaalvergrotende) nieuw types (met name: appartementsgebouwen) worden geïntroduceerd. Het is gelet op de hierboven geschetste typologische eenheid en het gegeven dat appartementsgebouwen een andere schaal en logica hebben dan grondgebonden gezinswoningen - niet eenvoudig om in Wijgmaal zones aan te duiden waar andere types dan grondgebonden eengezinswoningen op hun plaats zijn. Met schaalvergroting moet in deze context voorzichtig omgesprongen worden. De enige locaties waar schaalvergroting (en kleinere woningtypes) mogelijk is, zijn: - de Remysite: deze heeft historisch een grotere schaal dan het omliggende weefsel en de site functioneert op stadsniveau als landschappelijk baken. Bij verdere herontwikkeling moet de site een multifunctionelere invulling krijgen, met wonen, gemeenschapsvoorzieningen en kwalitatieve publieke ruimte. - de bedrijvenzone aan Wijgmaalbrug: deze site ligt langs de Vaart, waarlangs op regelmatige afstand grootschalige (industriële) complexen voorkomen en markeert de grens van de woonkern met de open ruimte. Bij een herbestemming van deze zone naar wonen (en/of RSL : Ontwerp 07/03/2017 DEEL 4, HOOFDSTUK 2 : Stadsdeel Noordelijke Laagvlakte 19