Conjunctuur - nulgroei in 2015

Transcriptie

1 Conjunctuur - nulgroei in 2015 De cijfers die wijzen op een groei van meer dan 3 % in 2014 en een aantal vergunde woningen dat 10 % hoger ligt, geven de illusie van een stevig herstel voor de bouw. Maar het is maar een illusie. De vooruitzichten maken trouwens gewag van een nulgroei voor Geen klimatologische bonus in 2015 De nationale boekhouding wijst erop dat de bouwsector in 2014 met 3,2 % groeide, dat is veel uitgesprokener dan bij de economie in het algemeen (+ 1 %). Maar zij geven ook aan dat de loonarbeid in de sector met 2,9 % is teruggevallen, wat paradoxaal zou zijn in een periode met sterk herstel. Dit zou ook gelden voor het stagnerende pessimisme van de aannemers, dat overigens bleef heersen in de loop van het eerste semester van dit jaar. In deze context is het duidelijk dat de bouw een klimatologische bonus kreeg in Met andere woorden: uitzonderlijk milde weersomstandigheden tijdens de wintermaanden en daardoor aanzienlijk minder nadelig dan gebruikelijk voor de productie van de sector. Als we het jaarlijks gemiddelde bekijken, blijkt overigens dat maar 5,3 % van de bouwbedrijven werd afgeremd door het slechte weer in 2014 tegenover 17,4 % vorig jaar. En het is even duidelijk dat de bouw in 2015 geen nieuwe klimatologische bonus zal krijgen. Nieuwbouwwoningen haalt voordeel uit anticipaties Het bijzonder hoge aantal in 2014 vergunde nieuwe woningen (53.694), in stijgende lijn voor het tweede opeenvolgende jaar, heeft, uiteraard, de activiteit in het segment van de nieuwbouwwoningen een duw in de rug gegeven. En deze woningen, waarvan een deel nog altijd een bouwstart moet krijgen, zullen de activiteit in 2015 nog een duw in de rug geven. Toch zijn de cijfers nogmaals enkel een illusie. Het aantal nieuwe vergunde woningen is weliswaar in 2014 met 10 % gestegen en bereikte zo weer het peil van vóór het uitbreken van de financieeleconomische crisis van Maar men moet in het achterhoofd houden dat deze cijfers in zeer ruime mate beïnvloed worden door de bouwvergunningen die werden verleend tijdens de eerste maanden van

2 2014. En die, moet het nog gezegd, zijn de weergave van een anticipatie 1. Het echo-effect dat gewoonlijk op een dergelijke anticipatie volgt, heeft misschien niet de verwachte omvang gehad, maar we merken toch op dat het aantal vergunde woningen sindsdien nooit meer dan eenheden op jaarbasis bedroeg. Met andere woorden: minder dan per jaar. In deze omstandigheden moet men, minstens in een eerste fase, een sterke daling van het aantal vergunde woningen verwachten. Zo zal de activiteit, na een aanzienlijke stijging over de hele periode (respectievelijk +8 % en +5 %) alleen maar een sterke terugval kunnen voorkomen op twee voorwaarden. Daarvoor moet de prognose van het Federaal Planbureau die onder andere uitgaat van een versnelling van de algemene economische groei en een daling van de werkloosheid bewaarheid worden. En ook het algemene klimaat voor nieuwbouwwoningen mag bovendien niet verslechteren. Hoe dan ook moet opgemerkt worden dat de uitgesproken evoluties die hier aan bod komen bij de nationale cijfers de weergave zijn van ontwikkelingen betreffende Vlaanderen waar de anticipatie die eraan ten grondslag ligt werd waargenomen. De bezorgdheid over een algemeen klimaat voor de woningbouw dat bovendien niet verslechtert, is daarentegen ruimer. En zoals bekend is de sector niet beschut tegen dergelijke verslechteringen, onder andere als gevolg van politieke beslissingen. Het wijzigen van de leeftijdsvoorwaarden die het mogelijk maken renovatiewerken te factureren met 6 % btw is een voorbeeld daarvan. De beperking van de toepassing van dit tarief tot woningen ouder dan 10 jaar aangekondigd tegen 1 januari 2016 (in plaats van 5 jaar vandaag) zal immers de ontwikkeling van renovatie volgend jaar aantasten. Omgekeerd zal dit leiden tot een anticiperend effect bij de eigenaars van woningen tussen 5 en 10 jaar oud die zich zullen haasten om hun werken dit jaar uit te voeren. In dit segment zouden de activiteiten dan ook moeten groeien met ongeveer 3,5 % dit jaar tegenover 3 % vorig jaar. 1 In Vlaanderen hebben zeer veel opdrachtgevers hun bouwaanvraag vóór 31 december 2013 ingediend om de meerkosten te voorkomen die te maken hebben met het aanscherpen van de energieprestatie-eisen van kracht sinds 1 januari 2014.

3 Nieuwe niet-woongebouwen - een onvermijdelijke nieuwe daling Het vergund volume nieuwe niet-woongebouwen heeft niet de verwachte groei gekend na de sterke daling tijdens het tweede semester van Er moet gezegd worden dat de investeringen van de ondernemingen eveneens niet de verwachte vooruitgang hebben geboekt, als we twee specifieke investeringen die geen werken hebben opgeleverd buiten beschouwing laten (onder andere de aankoop van een licentie in het buitenland). In deze omstandigheden liep de activiteit in dit segment zeker terug, met ongeveer 5 % in En de vooruitzichten zijn zelfs nog slechter voor 2015 omdat de mix van te produceren gebouwen vandaag minder werk blijkt op te leveren dan een jaar geleden. Na een sterke stijging en na een onverwacht peil te hebben bereikt in 2013 is het volume van de vergunde nieuwe gebouwen voor de kantoor- en handelssector immers heel sterk gedaald in Uitgedrukt in kubieke meter werd deze terugval gecompenseerd door een stijging bij de gebouwen voor landbouw of industrie. Maar deze terugval werd dan ook niet gecompenseerd door activiteit, omdat het doorgaans gaat om gebouwen met minder afwerking. Burgerlijke bouwkunde - de negatieve gevolgen van de saneringsmaatregelen De nu beschikbare aanwijzingen suggereren dat de burgerlijke bouwkunde tegen alle verwachtingen in de terugval zou hebben kunnen ontwijken in 2014, hoofdzakelijk dankzij een toename van de investeringen in het spoor. Maar ook omdat de investeringen van de lokale besturen minder terugvielen dan aanvankelijk gevreesd. Het lijkt er dan ook op dat, alle soorten activiteiten samengenomen, de burgerlijke bouwkunde kon toenemen met ongeveer 1 % in Maar het lijkt er ook op dat er bij de wegenwerken toch een

4 terugval met ongeveer 3 % was en dat de terugval nog groter was bij de werken die hoofdzakelijk door lokale besturen worden besteld. Voor 2015 blijven de vooruitzichten negatief bij de wegenwerken, ook al gaat het Federaal Planbureau ervan uit dat de lokale besturen weer zullen gaan investeren na de grote terugval na de laatste gemeenteraadsverkiezingen. We zien immers dat het aandeel van de wegenwerken in het totaal van de investeringen van de gemeenten en provincies nu een structureel dalende trend vertoont. De vooruitzichten dreigen ook negatief te zijn, en zelfs in ruime mate negatief, voor de spoorwerken. De vermindering van de dotatie aan de NMBS, beslist in het kader van de sanering van de overheidsfinanciën, zou immers de investeringen aantasten ten belope van 150 miljoen euro. En zou ze dus met meer dan 8 % doen terugvallen. Alles bij elkaar zou de burgerlijke bouwkunde dan ook dit jaar met ongeveer 5 % teruglopen. En op langere termijn zou hij het moeilijk krijgen om weer te gaan groeien, zolang er jaar na jaar meer op de dotatie aan de NMBS wordt beknibbeld. Dus tot het einde van deze regeerperiode, volgens de huidige beslissingen van de regering. Nulgroei en nieuwe daling van de werkgelegenheid Over het geheel genomen wordt er voor 2015 een nulgroei verwacht, in een context waarin een prognose maken geen sinecure is. Dat de evolutie van de bouwvergunningen van de afgelopen twee jaar vrij moeilijk te voorspellen viel, bewijst dit 2, net als de reactie van de vraag op sommige veranderingen die zich voordeden, verwacht werden, voorspelbaar waren of gevreesd werden. Waaronder de vermindering van de woonbonus in Vlaanderen die er kwam en de nieuwe verstrenging van de energieprestatie-eisen die er gepland is op 1 januari Of nog de beslissingen over vastgoedfiscaliteit die in Wallonië en in Brussel aangekondigd worden. Hoe dan ook biedt een nulgroei of een bijna-nulgroei voor de bouw in die overigens ook door het Federaal Planbureau wordt verwacht in principe niet de mogelijkheid van een groeiende werkgelegenheid uit te gaan. 2 Deze evoluties tonen, zoals we gezien hebben, aan dat sterke stijgingen en sterke dalingen bij sommige types van niet-residentiële gebouwen elkaar afwisselen. En zij geven aan dat de vergunningen voor woongebouwen een boost kregen door een anticipatie-effect dat blijkbaar niet werd gevolgd door het echo-effect met een gelijke omvang. 3 In zijn vooruitzichten op middellange termijn van mei 2015 gaat het FPB maar uit van een groei van 0,5 % voor de bouw in 2015.

5 Als de werkgelegenheidscoëfficiënt van de Belgische bouwactiviteiten verder blijft afnemen in het tempo van de afgelopen jaren, in het bijzonder onder de groeiende invloed van detachering van buitenlandse werknemers op Belgische bouwplaatsen, moet zelfs een daling van de loonarbeid in de bouw verwacht worden van ongeveer 4 % in De cijfers die het INR voor het eerste kwartaal gepubliceerd heeft, vertonen een daling van de loonarbeid in de bouw met eenheden ten opzichte van het vierde kwartaal 2014 en gaan spijtig genoeg die richting uit.