PROGRAMMA. 09:30-10:00 Inloop en registratie

Transcriptie

1 PROGRAMMA 09:30-10:00 Inloop en registratie 10:00-10:15 Intro door dagvoorzitters, Belangrijke uitkomsten kwaliteitspeilingen Frouk Weidema, ethicus, RetourPeilen Nijmegen Jelle van Gurp, universitair docent Radboudumc Nijmegen 10:15-11:00 De kunst van het neuzelen: over waardengedreven zorg en (morele) reflectie. Femke Halsema, voorzitter Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland 11:00-11:30 Zelf nadenken over kwaliteit. Menno de Bree, filosoof en columnist bij het FD; UMC Groningen 11:30-12:00 PAUZE 12:00-13:00 WorkshopRonde 1 13:00-13:45 LUNCH 13:45-14:45 WorkshopRonde 2 14:45-15:00 PAUZE 15:00-15:30 Plenair zaalgesprek o.l.v. dagvoorzitters 15:30-16:00 De dwaasheid van de moralist René ten Bos, filosoof; Radboud Universiteit Nijmegen en denker des Vaderlands 16:00-16:15 Visie NEON (bestuur) 16:15-16:25 Spur of the moment 16:25-17:15 Afsluiting en borrel AANMELDEN EN INFORMATIE

2 DAGOPENING In 2017 namen 22 ethiekondersteuners uit 11 instellingen een kijkje in elkaars keuken. Ze spiegelden hun eigen praktijk aan die van een andere instelling. Kwaliteitspeiler Jelle van Gurp deelt de belangrijkste uitkomsten van deze Peilingen, zodat u zich ook kunt spiegelen aan de successen en uitdagingen van ethiekondersteuning in de zorg. Femke Halsema: De kunst van neuzelen: over waardengedreven zorg en (morele) reflectie Ondersteund door alle betrokken partijen introduceerde de gehandicaptensector een nieuwe visie en praktijk op leren en verantwoorden. Niet meer tellen, maar vertellen! Met veel ruimte voor de verhalen van cliënten en zelfreflectie in teams van medewerkers. Het kwaliteitskader gaat óók over houding en gedrag, over tegenspraak organiseren in teams, over dialoog met cliënten, medewerkers en verwanten. Menno De Bree Titel: Zelf nadenken over kwaliteit Omschrijving Kwaliteit is net zoiets als geluk: iedereen wil er meer van, terwijl niemand precies weet wat het is. Ik presenteer enkele kwaliteit- visies uit de filosofie - wellicht dat dat helpt om meer grip te krijgen op dit lastige begrip. Cv Menno de Bree (1974) studeerde filosofie, en werkte als bedrijfsethicus bij Heineken en Nyenrode. Sinds 2003 doceert hij ethiek en filosofie aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Voor zijn onderwijs daar ontving hij meerdere studentenprijzen. Daarnaast verzorgt hij denktrainingen en filosofieworkshops voor zorgprofessionals (oa voor Brainfeed.nl), en is hij actief als publieksfilosoof (School of Life, Forum Academie Groningen, Nacht van de Filosofie). Elke zaterdag verschijnt er een column van zijn hand in het Financieele Dagblad.

3 WORKSHOPS 1.1 Struikel- en succesleersessie : Ruimte voor ethiek en reflectie in organisaties. Tuurlijk!? Hoe kan ethiekondersteuning bijdragen aan een just culture? binnen een zorgorganisatie? Werken met beeldmateriaal bij ethiekondersteuning Ethiek, waarom zou je er tijd voor maken...het is toch al druk genoeg?! Ruimte voor reflectie: Filosofische wandeling Focusgroep: NEON als reddingsboei Inbedding moreel beraad in de organisatie Ethiekondersteuning en accreditatie van zorgorganisaties: wat is de relatie met kwaliteit van zorg? Morele counseling: contemplatief luisteren in morele kwesties Zelf een spiegelbijeenkomst ervaren Open de Cirkel Ruimte voor reflectie: Filosofische wandeling... 7

4 WORKSHOPS 1.1 Struikel- en succesleersessie : Ruimte voor ethiek en reflectie in organisaties. Tuurlijk!? Uit de Kwaliteitspeiling kwam de plek van ethiek en reflectie binnen ASVZ (zorginstelling voor mensen met verstandelijke beperking) als positief punt naar voren. In deze sessie doen Jacqueline en Mark het hele boekje open Mooie stof voor gesprek. Jacqueline de Jong en Mark Vervuurt, (ASVZ en Kwaliteitspeilers NEON) 1.2 Hoe kan ethiekondersteuning bijdragen aan een just culture? binnen een zorgorganisatie? Het inzicht groeit dat regels, protocollen of codes of conduct niet voldoende zijn om veiligheid en kwaliteit van zorg te verbeteren en integer handelen te bevorderen. Voor daadwerkelijke verandering is externe controle, of een statische regel niet voldoende; het gaat om interne motivatie en bereidheid tot leren en reflecteren. In de literatuur wordt in dit verband ook het begrip rechtvaardige cultuur ( just culture ) gehanteerd. Een rechtvaardige cultuur is een cultuur van vertrouwen waarin medewerkers zich vrij voelen om open te zijn over onveiligheid en feilbaarheid. Er wordt op een rechtvaardige manier omgegaan met mensen die betrokken zijn bij ongewenste uitkomsten of fouten hebben gemaakt en er wordt een balans gevonden tussen het afleggen van verantwoording over een gemaakte fout en het leren en verbeteren naar aanleiding van die fout. In deze workshop zal het begrip just culture nader worden toegelicht aan de hand van een lopend onderzoek. Verder zal worden besproken op welke manier ethiekondersteuning een bijdrage kan leveren aan een just culture. Laura Hartman, (Erasmus Universiteit Rotterdam), Iris Wallenburg (Erasmus universiteit Rotterdam), Guy Widdershoven (VUmc), Roland Bal (Erasmus Universiteit Rotterdam), 1.3 Werken met beeldmateriaal bij ethiekondersteuning De workshop start met een korte introductie op / uitwisseling over ervaringen met het onderwerp beeldmateriaal bij ethiekondersteuning. Vervolgens gaan we aan de slag met een werkvorm van ethiekondersteuning die gericht is op de volgende twee vragen: 1) Hoe ethiek impliciet doorwerkt in hoe je waarneemt en 2) Hoe kun je filmfragmenten inzetten om een ethisch thema op het spoor te komen? Deze twee vragen worden geëxploreerd aan de hand van drie filmfragmenten uit de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Linda Dauwerse (Radboudumc) en Henk Minnema (Dichterbij) 1.4 Ethiek, waarom zou je er tijd voor maken...het is toch al druk genoeg?! Caféthiek is een interactieve ethiekwerkvorm die gebruikt wordt bij zorginstelling Abrona. Het is een voorbeeld van wat in het Handboek Ethiekondersteuning bijeenkomsten met een moreel thema wordt genoemd. Deze bijeenkomsten stimuleren morele reflectie en brengen medewerkers laagdrempelig in aanraking met praktijk en ethiek. Caféthiek is een multidisciplinair regionaal overleg waarin een actueel ethisch onderwerp wordt besproken aan de hand van de Socratische dialoog. Bij Caféthiek wordt iedereen in zijn waarde gelaten, heeft ieder zijn eigen inbreng en kan hij vanuit eigen ervaringen vertellen.

5 In deze workshop kunt u zelf een Caféthiek meemaken over Ethiek, waarom zou je er tijd voor maken...het is toch al druk genoeg?! Caroline Bezemer (Abrona) 1.5 Ruimte voor reflectie: Filosofische wandeling Tijdens deze workshop gaan jullie in 2 of 3- tallen een filosofische wandeling ervaren. Concreet betekent dit dat jullie tijdens het wandelen een onderwerp met elkaar bespreken, in de vorm van een fundamentele vraag en d.m.v. een Socratisch onderzoek. In dit geval gaat het om het onderwerp: ruimte voor ethiek. Een Socratisch onderzoek is een gezamenlijk onderzoek waarbij gezocht wordt naar een antwoord op een conceptuele uitgangsvraag door de kunst van het vragen stellen. Dit gebeurt a.d.h.v. een concreet voorbeeld waarin de uitgangsvraag een rol speelt: Hoe creëer ik ruimte voor ethiek in mijn organisatie?. In die zin lijkt het op een moreel beraad waarin ook een concreet voorbeeld, een casus, wordt besproken en dialogische vaardigheden worden gebruikt voor een gezamenlijk onderzoek naar een dilemma of morele vraag. Deze wandeling wordt twee maal georganiseerd. Eva Van Baarle (VUmc, NEON en Nederlandse Defensie Academie) 1.6 Focusgroep: NEON als reddingsboei Wil je proeven wat het is om onderzoeker te zijn naar kwaliteitskenmerken? Ben je benieuwd om samen je collega Peilers en collega s van je werk te reflecteren over ruimte en tijd voor ethiekondersteuning? Schrijf je dan in voor een focusgroep en laat je stem horen! Onder leiding van onderzoeker Marieke Potma komen alle deelnemers aan het woord en diepen we zorgen en aandachtspunten uit. Het uitgangspunt van een focusgroep is namelijk dat alle deelnemers getriggerd worden om op elkaar te reageren, waardoor de diversiteit van perspectieven belicht wordt. Wat is er door het peilen en gepeild worden eigenlijk in gang gezet? Hoe ervaart de raad van bestuur die verandering? Waarom is er wel tijd voor vergaderingen en cursussen mindfulness, maar niet voor ethische ondersteuning? Hoe profiteer je optimaal van NEON als ondersteuner, kritische vriend en reddingsboei? Hoe word je gehoord en gezien binnen je organisatie? We nemen de uitkomsten van het onderzoek als leidraad en leren van elkaars ervaringen. Je komt dus kennis brengen voor verder onderzoek en gaat naar huis met nieuwe inspiratie en inzichten van collega s. Bovendien is het een leerzame ervaring om te focussen op de uitkomsten, ook in het kader van de uiteindelijke inbedding van ethiekondersteuning binnen je eigen organisatie. Denk aan de vraag hoe je je leidinggevende kan overtuigen dat ethiekondersteuning een structurele plek verdient!. Er kunnen max. 15 personen meedoen! Marieke Potma (VUmc, NEON) 2.1 Inbedding moreel beraad in de organisatie Communicatie, onderwijs en ontwikkeling van beleid binnen GGZ instelling Arkin hebben als effect gehad dat ethische reflectie en moreel beraad steeds bekender zijn geworden binnen de organisatie en worden toegepast. Een combinatie van Top down en Bottum up benadering blijkt succesvol te werken bij implementatie van Moreel Beraad. Een interactieve workshop met een uitwisseling van best practices. Astrid Vellinga (Arkin) Thinka van der Heijden (Kwaliteitspeiler Arkin)

6 2.2 Ethiekondersteuning en accreditatie van zorgorganisaties: wat is de relatie met kwaliteit van zorg? Het NIAZ toetst of zorginstellingen in Nederland en Vlaanderen het huis op orde hebben. Dat gebeurt o.a. aan de hand van het internationale accreditatieprogramma Qmentum. Zorginstellingen gebruiken Qmentum om invulling te geven aan kwaliteit en veiligheid in de eigen organisatie. In deze kwaliteitsnorm is ook aandacht voor ethiek structuren in de organisatie. Hierdoor zou dit accrediteringsprogramma een rol kunnen hebben bij het borgen van ethiekondersteuning in een organisatie. In deze workshop wordt u geïnformeerd over de huidige accrediteringsnormen met betrekking tot ethiekstructuren, delen betrokkenen hun ervaring met de accreditatie en de aandacht voor ethiek structuren (o.a. een accreditateur, een ethiekondersteuner, een NEON Kwaliteitspeiler, een bestuurder) en gaan we samen in gesprek over de relatie van ethiekondersteuning en kwaliteit van zorg. Bert Molewijk (VUmc, NEON) 2.3 Morele counseling: contemplatief luisteren in morele kwesties Contemplatief luisteren is een gespreksvorm die het innerlijk overleg van een cliënt gemakkelijker en soepeler maakt. Wanneer een cliënt voor een moeilijke keuze staat - vragen over leven en dood, gepaste behandeling of ingrijpende veranderingen is contemplatief luisteren in morele kwesties een goed gespreksmodel. Dit model, in het Handboek Ethiekondersteuning beschreven als de werkvorm morele counseling, is ook buiten de zorg in te zetten wanneer cliënten zich hardop afvragen wat het goede is om te doen of achteraf wil kijken of zijn handeling juist was. In deze workshop gaan we na een korte introductie aan de slag met de basis vaardigheden van het contemplatief luisteren: ruimte geven en meebewegen, om zo de cliënt te vergezellen die zichzelf beluistert op zoek naar een nieuw zelfverstaan. Hans Evers (LUMC), Jack de Groot (Radboudumc), Marline van Hoek (NEON) 2.4 Zelf een spiegelbijeenkomst ervaren Een spiegelbijeenkomst is een werkvorm die zorgt voor een morele verkenning van het dagelijks handelen. In een spiegelbijeenkomst vraagt een onafhankelijke gespreksleider aan patiënten en naasten zich uit te spreken over hun ervaringen met de zorg. Zo n gesprek vindt plaats in een besloten kleine kring, maar achter die kring zit het hele team in stilte te luisteren. Zij worden geacht op te nemen en te reflecteren en hoeven niet intussen tegenargumenten te formuleren. Het verhaal gaat niet over de ander maar over henzelf en hun eigen organisatie. Deze directe indringende feedback leidt tot verandering van houding en gedrag bij de toehoorders. In deze workshop wordt, naast een korte uitleg over spiegelbijeenkomsten, een spiegelbijeenkomst gehouden met de deelnemers. Marja Jillissen (Radboudumc) 2.5 Open de Cirkel Open de Cirkel is een werkwijze voor teamleden om op een speelse, effectieve en respectvolle manier met elkaar in gesprek te gaan over onder andere dilemma s en zorgvernieuwing. Vragen stellen en luisteren staan daarbij centraal en de bijdrage van een ieder is onmisbaar voor de ontwikkeling van het team! Door niet aan de eigen waarheid vast te houden, niet in discussie te gaan, maar voor openheid, voor de dialoog te kiezen, raak je niet in een strijd met die ander. Zo ontdek je die ander en zijn/haar manier van denken en voelen, zoals die ander (dat van) jouw ontdekt. Dat schept begrip en verbetert de relatie en samenwerking. Dit door zorginstelling Dichterbij ontwikkelde spel is een voorbeeld van een interactieve werkvorm die gebruikt kan worden in de ethiekondersteuning om medewerkers in gesprek te brengen.

7 Cor Maas,en Hub van den Bosch (Dichterbij) 2.6 Ruimte voor reflectie: Filosofische wandeling Tijdens deze workshop gaan jullie in 2 of 3- tallen een filosofische wandeling ervaren. Concreet betekent dit dat jullie tijdens het wandelen een onderwerp met elkaar bespreken, in de vorm van een fundamentele vraag en d.m.v. een Socratisch onderzoek. In dit geval gaat het om het onderwerp: ruimte voor ethiek. Een Socratisch onderzoek is een gezamenlijk onderzoek waarbij gezocht wordt naar een antwoord op een conceptuele uitgangsvraag door de kunst van het vragen stellen. Dit gebeurt a.d.h.v. een concreet voorbeeld waarin de uitgangsvraag een rol speelt: Hoe creëer ik ruimte voor ethiek in mijn organisatie?. In die zin lijkt het op een moreel beraad waarin ook een concreet voorbeeld, een casus, wordt besproken en dialogische vaardigheden worden gebruikt voor een gezamenlijk onderzoek naar een dilemma of morele vraag. Deze wandeling wordt twee maal georganiseerd. Eva Van Baarle (VUmc, NEON en Nederlandse Defensie Academie)