Methode voor moreel beraad uit het moresprudentieproject

Transcriptie

1 Methode voor moreel beraad uit het moresprudentieproject Moreel beraad is een dialogische werkvorm waarin het onderzoeken van een casus centraal staat. Het is een stappenplan waarin zowel houdingsgerichte als oplossingsgerichte elementen terugkomen. Behoefte Ik wil reflecteren op een casus uit de praktijk. Doelen 1. Impliciete en expliciete morele oordelen rondom een casus herkennen en benoemen. 2. Expliciteren van morele vragen in een casus. 3. Een handelingsoptie overwegen en onderbouwen vanuit waarden. Pagina 1 van 5

2 Toepassingsmogelijkheden Deze werkvorm is geschikt voor groepen van personen. Contra-indicaties: (ervaren) onveiligheid in het team. Werkwijze De deelnemers zitten in een kring, bij voorkeur zonder tafels, in een ruimte waarin zij niet gestoord worden. Het gesprek wordt geleid door een gespreksleider. De gespreksleider draagt zorg voor een veilige en constructieve sfeer waarin een gezamenlijk waardenonderzoek plaats kan vinden. De gespreksleider moet in staat zijn om zijn de eigen mening buiten het gesprek te houden en zich te onthouden van oordelen. Er kan gekozen worden voor een voorbereide inbreng (er is van te voren aan de deelnemers gevraagd wie er een casus in wil brengen) of een onvoorbereide inbreng. Bij een onvoorbereide inbreng vraagt de gespreksleider aan de groep wie er een casus heeft. Als er meerdere deelnemers zijn die een casus in willen brengen, worden de casussen kort benoemd. Daarna wordt er een casus gekozen. Daarna volgen de stappen zoals die hieronder beschreven zijn. Stappenplan moreel beraad uit het moresprudentieproject Vooraf: stel een gespreksleider en een notulist aan. De gespreksleider heeft zorg voor het proces, markeert de fasen in het gesprek en zorgt dat alle deelnemers de ruimte krijgen om mee te doen. Stap 1: Wat is er aan de hand? De inbrenger vertelt (denk aan: context, betrokkenen, relevante punten)en beschrijft de situatie in enkele zinnen. De anderen stellen open vragen. De volgende thema's zijn daarbij belangrijk: Inventariseer of er een of meerdere casussen zijn. Als er meerdere casussen zijn: kies de meest urgente. Als het kan: vraag of een van de deelnemers een casus wil voorbereiden. Nodig de deelnemers uit om in ik-vorm te spreken. Vat tussentijds samen. In deze fase hoeft het dilemma nog niet helder te zijn. Let er op dat de deelnemers open vragen stellen, dus niet: Heb je er al aan gedacht om contact op te nemen met? maar: Met wie heb je contact opgenomen? Pagina 2 van 5

3 Stap 2: Waardoor ben je geraakt? Alle deelnemers vertellen wat hen raakt in de casus. Wat roept deze situatie op? Probeer de emoties in kernwoorden te beschrijven. Noteer de emoties op een flip-over. Geef iedereen een beurt, de inbrenger het laatst. Vraag door als het niet lukt om emoties te benoemen. Bij emoties kun je denken aan: verdriet, woede, machteloosheid, blijheid, etcetera. Stap 3: Formuleer het dilemma Alle deelnemers formuleren samen het dilemma van de inbrenger (denk aan: waarden, normen, belangen). Formuleer het dilemma in deze zin: als ik dit doe dan, maar als ik dat doe dan. Gebruik de flip-over. Benoem de waarden en normen. Een waarde is een algemeen principe dat nastrevenswaardig is. Een norm is een uitwerking, een regel behorend bij een waarde. Bijvoorbeeld de waarde autonomie versus bescherming of de norm je moet eerlijk zijn versus de norm dat een leugentje om bestwil wel kan. Als de groep het lastig vind om waarden te benoemen, kun je een lijst van waarden maken en daaruit laten kiezen. Belangen kunnen een grote rol spelen in een dilemma: benoem ze voor je het dilemma formuleert. De inbrenger moet zich kunnen herkennen in het dilemma (dring geen dilemma op). Stap 4: Eerdere ervaringen. De inbrenger vertelt eerst. Heb je dit eerder mee gemaakt? Wat heb je toen gedaan? De andere deelnemers mogen ook ervaringen inbrengen. Beschrijf de ervaringen feitelijk en niet normerend. Let er op dat alleen de ervaringen worden benoemd die relevant zijn voor de casus. Vraag door op de overwegingen die destijds de keuze bepaald hebben. Stap 5: Andere perspectieven De inbrenger vertelt. De anderen stellen open vragen. (Denk aan: perspectief van de cliënt, familie, de organisatie, evt. andere relevante betrokkenen). Beschrijf per perspectief de belangen, waarden en normen die in het geding zijn. Schrijf alle betrokkenen puntsgewijs op de flip-over. Pagina 3 van 5

4 Zet achter iedere betrokkene wat zijn/haar/hun belang en waarde is (zou kunnen zijn). Dus bijvoorbeeld: cliënt; belang: veiligheid voor haar gezin; waarde: goed voor de kinderen zorgen; norm: je slaat je kinderen niet. Stap 6: Wat zijn de mogelijkheden? Alle deelnemers denken mee over de mogelijkheden (handelingsalternatieven). Maak een keuze en onderbouw die. Beschrijf wat er gedaan kan worden in deze situatie en welke keuze gemaakt wordt. Gebruik de flip-over. Dit heeft het karakter van een brainstorm. Meestal kan dit vrij snel als de andere stappen uitvoerig doorlopen zijn. Geef iedereen een beurt en laat mensen uitpraten. De inbrenger reageert als laatste en zegt wat hij of zij met de adviezen kan. Stap 7: Nakaarten De inbrenger vertelt eerst, en daarna komen de andere deelnemers aan het woord. Beschrijf: hoe kijken de inbrenger en de anderen nu tegen de situatie aan? Wat heeft dit gesprek opgeleverd? Geef iedereen een beurt en hou dit kort. Stap 8: Evalueren Hoe verliep het gesprek? Wat ging goed, wat kan beter? Hoe was het voor de gesprekleider, hoe voor de notulist (denk evt. aan tips voor de volgende keer)? Beschrijf de belangrijkste evaluatie- en verbeterpunten. Let op: Deze evaluatie heeft betrekking op het moreel beraad (hoe hebben jullie met elkaar gepraat) en niet op de inhoud! Stap 9: Uitvoering De inbrenger beschrijft de uitvoering van de keuze die in het beraad is gemaakt. Is de keuze/beslissing uitgevoerd? Zo ja: hoe pakte dit uit, wat was het resultaat? Zo nee: waardoor is het (nog) niet gedaan? Deze stap kan pas na verloop van tijd beschreven worden. Uiteraard kan dat alleen als de genomen keuze ook is uitgevoerd. Alleen dan hoeft dit te worden ingevuld. Pagina 4 van 5

5 Voorwaarden Deze werkvorm vraagt dat deelnemers ervaring hebben met moreel beraad of intervisie. Deelnemers moeten minimaal 2-3 uur tijd tot hun beschikking hebben. Valkuilen Eigen inbreng van de gespreksleider: de gespreksleider onthoudt zich van commentaar en een eigen inbreng. Psychologiseren: de gespreksleider zorgt ervoor dat er niet gepsychologiseerd wordt. De emoties worden onderzocht om morele oordelen op te sporen. Het gaat dus niet om het uitdiepen van emoties maar het benoemen van emoties. Meer informatie over de tool of ontwikkelaars De werkvorm is ontwikkeld door Ellen Grootoonk Aly Gruppen en Mariël Kanne Allen zijn werkzaam bij de Hogeschool Utrecht. Pagina 5 van 5