De veranderingen in het stadsbeeld gedurende het jaar door C. J. BARDET

Transcriptie

1 LEIDSE MONUMENTEN De veranderingen in het stadsbeeld gedurende het jaar e vervolg door C. J. BARDET De gemeente Leiden is in het afgelopen jaar begonnen met de restauratie van de Burcht. Door de vele restauraties en reparaties die door de jaren heen zijn uitgevoerd, is van de oorspronkelijke ronde schildmuur slechts een klein gedeelte bewaard gebleven. Ook dit deel zal thans hersteld moeten worden, terwijl naast de hoofdingang constructief ingrijpen noodzakelijk is gebleken. Mede door steun van de vereniging Oud Leiden is reeds enige keren een onderzoek naar het ontstaan van de Burcht ingesteld door gedeeltelijke ontgravingen. In aansluiting op het thans uit te voeren restauratiewerk zal verder worden gegraven, in de verwachting een nader inzicht in de bouwgeschiedenis te verkrijgen. Een poging om van het Heerenlogement een jeugdherberg te maken is mislukt. Een restauratie van dit complex is toch wel zeer wenselijk. Het is noodzakelijk spoedig een beslissing te nemen over het lot van dit 17e eeuwse pand. In de directe omgeving van het Burchtcomplex, in de Burchtstraat, zijn enige panden uitgebrand. Aan de herbouw van deze panden, grenzend aan de toegang tot de Burcht, zullen uit een oogpunt van aanpassing hoge eisen gesteld moeten worden. Ook aan de Herengracht heeft een brand in een pakhuis grote schade aan het stadsbeeld toegebracht. In verband met het vijftigjarig bestaan van de Nederlandse Rotogravure Maatschappij werd op 14 mei van het verslagjaar in de Weddesteeg een geveltje geplaatst op de plaats van Rembrandt s geboortehuis. Het ontwerp voor deze gevel werd gemaakt door architect ir. M. P. Schutte. Moest in het vorige verslag melding worden gemaakt van de demping van het Korte Levendaal, thans is men in de naaste omgeving begonnen met het slopen van de panden aan de Garenmarkt teneinde parkeerruimte te verkrijgen. Het maken van deze grote vlakte moeten we zeer betreuren. Wanneer men echter in de toekomst het gedempte Korte Levendaal hier- *Zie illustraties nrs. 49 en

2 door niet meer als parkeerruimte zal bezigen, en deze strook geheel vrij zou kunnen blijven, zal er zeker winst te boeken zijn. Het parkeren vraagt ook op andere plaatsen in de stad een zware tol. Ieder vrij hoekje of plein wordt benut om het steeds groter wordende aantal auto s te bergen. De groenstrook op de Hooglandse Kerkgracht werd door een parkeerstrook vervangen. Ook de Varkenmarkt biedt een steeds troostelozer aanblik door de opslag van auto s. Zonder ingrijpende maatregelen van gemeentewege zal de toestand, evenals in zoveel andere steden, onhoudbaar worden. De restauratie van de Hooglandse kerk werd voortgezet met herstel van de westelijke gevel van de zijbeuk van het zuidertransept. De werkzaamheden aan de koepel van de Marekerk werden beëindigd. De geheel nieuw vergulde bekroning siert weer op waardige wijze de stad. Zie voor nadere gegevens betreffende deze restauratie het artikel van architect P. van der Sterre elders in dit jaarboekje. De reparatie van het noordertranseptraam van de Pieterskerk kwam gereed. Het zuidertranseptraam bleek belangrijk beter, zodat men thans gaat beginnen met herstel van de westramen van het zuidertransept. Bij graafwerkzaamheden voor de bouw van de nieuwe studentensocieteit Minerva zijn oude kloostermoppen gevonden van 33 x 15 x 8 cm. Ook onder de Breestraat werd dergelijk materiaal aangetroffen. Bij werkzaamheden op een binnenplaats tussen de Kloksteeg en de Universiteitsbibliotheek heeft men de oude gemetselde gewelven aangetroffen van een gang van ongeveer I m. hoogte. Het 17e eeuwse hoekpandje Papengracht 8, eigendom van de Leidse Stichting Studentenhuisvesting, wordt gerestaureerd door arch. H. Kroneman. Enige van de oude kruiskozijnen in de voor- en achtergevel worden weer aangebracht. Inwendig was dit pand wel gewijzigd, maar veel van de oorspronkelijke indeling kon worden teruggevonden. Ook de oude spiltrap, die in het nieuwe plan kan worden gehandhaafd, was nog aanwezig. Het plan om de voorgevel van het pand Oude Singel 52 te handhaven en achter deze gevel een nieuw pand op te trekken is niet mogelijk gebleken in verband met funderingsmoeilijkheden. Vóór het thans geheel nieuw te bouwen pand voor de Stichting Studentenhuisvesting zal de oorspronkelijke gevel herbouwd worden. Een gedeeltelijk herstel heeft plaatsgevonden aan de zijgevel van het pand Rapenburg 12 aan de Lange Brug. Twee grote storende ramen werden weggenomen, waardoor de gevel belangrijk is verbeterd. Uitvoering van het restauratieplan, waarbij de gevels aan het Rapenburg 12 en 14 en de gehele gevel aan de Lange Brug onder handen komen, blijft zeer gewenst. Het onderhoud en daarmee het voortbestaan van de Hoges wordt een 158

3 steeds zwaardere last voor de eigenaren. Daarom is het verheugend te kunnen melden dat de regenten van het Annahofje, na herstel van de kapel, nu ook de woningen lieten schilderen, terwijl tevens enige reparaties werden uitgevoerd. In het gedenkboek van de drukkerij J. J. Groen en Zoon N.V., is van de hand van drs. E. Pelinck een zeer belangwekkend artikel verschenen over de ontwikkeling van het stadsbeeld. In dit artikel wordt op prettige wijze de aandacht gevestigd op de nog zo vaak miskende ~ge eeuwse bouwwerken. Veel hiervan is alweer verloren gegaan. Het is wenselijk bij de uitvoering van het wegenplan met het behoud van de resterende voorbeelden van deze rge eeuwse architectuur rekening te houden. Wanneer Leiden zijn rijke monumuntenbezit ook in de toekomst wil behouden, zal het zijn monumenten moeten restaureren en conserveren. Nog steeds blijft de activiteit op dit gebied maar zeer gering!

4 MONUMENTEN UIT DE OMGEVING VAN LEIDEN vierde vervolg door C. J. BARDET en A. BICKER CAARTEN De restauratie van de Hervormde kerk te Rijnsburg nadert zijn voltooiing. Het houtwerk van de spits bleek nog slechter te zijn dan kon worden verwacht, en moest geheel vervangen worden. Aan de vernieuwing van de balustrade, die in hoofdopzet dezelfde bleef, wordt gewerkt. De voltooiing is binnenkort te verwachten. Ten oosten van de toren is de opgraving op het terrein van de voormalige abdij voortgezet. Daardoor kon men de plattegrond van het abdijcomples verder blootleggen, terwijl men de grondsporen van huizen uit de Te en 8e eeuw gevonden heeft. Met de opening van het kasteel Duivenvoorde te Voorschoten in september van het verslagjaar, werd de restauratie van het kasteel beëindigd. Deze restauratie duurde zes jaar en was noodzakelijk gew-orden na het ontploffen van een V2 op het kasteelterrein in de oorlogsdagen. Behoudens het gedeelte dat bewoond wordt door jonkvrouwe L. H. baronesse Schimmelpenninck van der Qye, is het kasteel gedurende een deel van het jaar voor het publiek toegankelijk. De belangstelling was in het najaar van 1963 reeds bijzonder groot. In J?ioordwijk aan zee werd het aardige vissershuisje aan de Jan Kronemanweg 29 ingericht tot streekmuseum. Behoud van dit huisje is toch wel gewenst en zal door de nieuwe bestemming misschien mogelijk worden. De Monumentenwet die in 1961 werd aangenomen, kent de aanwijzing van zogenaamde stads- en dorpsgezichten. Hoewel de opname voor de samenstelling van de monumentenlijsten met kracht ter hand is genomen, gaat nog steeds veel verloren door gebrek aan een wettelijke bescherming. Verheugend is het dat ook zonder deze bescherming het mogelijk werd de voorgenomen sanering van de Markt te Wassenaar op het laatste ogenblik te voorkomen. Na een jarenlange strijd is door een besluit van de Kroon behoud van dit sfeervolle plein verzekerd. De restauratie van de 17e eeuwse boerderij aan de Buurtweg te Wasse- Zie illustraties nrs. I en

5 naar is thans zover gevorderd, dat de pachter deze woning binnenkort weer kan gaan betrekken. Het oude voorhuis, de opkamer en de kelder konden behouden blijven, terwijl de gevels, met uitzondering van de voordeur, weer in hun oorspronkelijke toestand zijn teruggebracht. Een restauratie, die mede door de aardige ligging van de boerderij zeer geslaagd te noemen is. Minder enthousiast kunnen we zijn over de restauratie van de boerderij aan de Rijngeesterstraatweg gr te Oegstgeest. De oude woning is omgebouwd tot een goed bewoonbaar huis, maar van het oorspronkelijke interieur is niets gespaard gebleven, terwijl van het exterieur zelfs de bouwmassa werd gewijzigd. De restauratie van het huis Warmond te Warmond kwam gereed. De toestand van de verzakkende toren van de Hervormde kerk te Leimuiden werd zo ernstig geacht, dat men genoodzaakt was in te grijpen. Na het slopen van de boerderij aan de Schapenrustweg te Leiderdorp is een onderzoek ingesteld naar vermoedelijke oude bewoning op dit terrein. Het onderzoek leverde geen resultaat op. Bij de Hervormde kerk van Ter Aar, waarvan de restauratie in 1962 gereed kwam, werd in het afgelopen jaar de bestrating om de kerk in orde gebracht, terwijl tevens enige hardstenen palen werden geplaatst. Verschillende windmolens in de omgeving van Leiden ondergingen een restauratie. De sierlijke wipmolens van de Hoogmadesepolder bij Hoogmade en van de Polder Steekt bij Alphen aan de Rijn, tot voor kort uitgerust met een scheprad, werden van een vijzel voorzien, teneinde de strijd tegen het overtollige polderwater beter te kunnen voeren. De voormalige korenmolen De Morgenster van Aarlanderveen, die wegens zijn bouwvalligheid op instorten stond, is op een gelukkige wijze tot z.g. woonmolen verbouwd dank zij het initiatief van enige inwoners van Aarlanderveen, die oog hebben voor hun mooie dorp. De Rijnlandse Molenstichting, die thans acht poldermolens in eigendom en onderhoud heeft, liet drie vervallen molens herstellen, nl. de I 7e eeuwse wipmolen van de Vrouwe Vennepolder bij Oud-Ade, de 18e eeuwse stenen Boterhuismolen aan de Zij1 onder Warmond en de achtkante rieten Doeshofmolen uit 1830 bij Leiderdorp. Hierdoor is het aantal behouden molens in het zeer belangrijke molengebied bij Leiden weer vergroot. 161