DE LEIDSE MONUMENTEN EN HET LEIDSE STADSGEZICHT

Transcriptie

1 DE LEIDSE MONUMENTEN EN HET LEIDSE STADSGEZICHT Veranderingen in het stadsbeeld in 1991 door E.J. Veldhuyzen In 1991 ging het renoveren van een aantal beschermde monumenten en beeldbepalende panden op dezelfde voet door als in de voorgaande jaren. In het oudste deel van de binnenstad, de Pieterswijk, werden van straat 72 de kappen gerestaureerd. Bij Breestraat 95werd binnen de bestaande omlijsting de winkelpui gewijzigd en met een passend en speels reclame-motief opgesierd. Breestraat 157 kreeg een nieuwe winkelpui met luifel en een sprekende reclame (lepel en vork). Gerecht 13, een pandje op de hoek van de Lokhorststraat en de steeg, heeft door zijn driehoekige plattegrond een interessante indeling. Bij de renovatie van dit pand werd een deugdelijke kapconstructie aangebracht. Van Kloksteeg 3, La Cloche, werd het achterhuis, dat in de loop der jaren tot pakhuis was gedegradeerd, weer opgeknapt en ingericht tot te. Kloksteeg 19, een woonhuis met een eenvoudige maar statige, gepleisterde lijstgevel met T-venster met afgeronde bovenhoeken, werd geheel gerestaureerd. Het schilderwerk aan de voorgevel is in gedistingeerde kleuren (donkergroen, crème en gebroken wit). Bij Nieuwsteeg 1 werd de laatste fase van een jarenlange restauratie afgerond, waarbij een achterkamer en de stoep voor het huis in stijl werden hersteld. Van Papengracht 26, een woonhuis met een bakstenen lijstgevel met T-vensters, werd de kap van het achterhuis vernieuwd. Van 26 werd de kap vernieuwd. Opmerkelijk is het aardig ingepaste moderne bovenlicht met glas-in-lood dat boven de voordeur prijkt. Van Rapenburg 2 werden de voor- en achterkamer verbouwd, waarbij aanvankelijk beide schitterende originele schoorsteenmantels sneuvelden, maar er op aandringen van de afdeling Monumentenzorg één werd teruggeplaatst. 237

2 Rijn Foto 50 is een huis dat ingericht is voor studentenbewoning. Het werd geheel gerenoveerd. Rapenburg 120 en 122, welke bewoond worden door studentes, werden geheel gerenoveerd, waarbij de talloze monumentale onderdelen van het inwendige werden gespaard. Steenschuur 1 werd gerenoveerd en in drie wooneenheden (op elke bouwlaag één) gesplitst. In de beide werd van Hooigracht 82 de karakteristieke bouwvallige tuinmuur aan de Middelweg herbouwd in de oorspronkelijke staat. 55 en 56 zijn twee gemeentelijke monumenten met eenzelfde voorgevel. De woonhuizen werden gerenoveerd en in wooneenheden ingedeeld. De beide, in de loop der jaren verminkte winkelpuien werden in zoverre hersteld, dat de oorspronkelijke omlijstingen met de granieten penanten en karakteristieke decoratie weer in het zicht kwamen en een acceptabele indeling van deur en raampartijen werd aangebracht. Interessant is dat op het achterterrein een laat-middeleeuws huis staat met inwendig een 238

3 Rijn Noordnm en kinderbintenplafond met fraaie gotische consoles. Ook dit huis werd gerenoveerd, waarbij de achterliggende overdekte binnenplaats weer open terrein en tuin werd. Ook Nieuwe Rijn 57 en 58 (twee rijksmonumenten) werden gerenoveerd en in wooneenheden ingedeeld. De begane grond kreeg weer een stemming, waarbij de bestaande winkelpuien werden gerestaureerd. Vooral nr. 58 met zijn geheel gerestaureerde klokgevel en karakteristieke winkelpui uit ca is het aanzien waard. Nieuwe Rijn 75, een woonhuis met een bakstenen tuitgevel, werd gerenoveerd. Nieuwe Rijn 76, een woonhuis dat voorheen als voorruimte en toegang voor een daarachter staand kerkgebouw fungeerde, werd weer geheel voor bewoning geschikt gemaakt. Opvallend zijn de spitsboogvormige ningen op de begane grond. Hoewel de nrs. 75 en 76 een verschillende voorgevel hebben, zijn het oorspronkelijk tweelinghuizen, met eenzelfde indeling. Bij de sloop van het daarachterstaande kerkgebouw kwam de gelijkenis van de restanten van identieke achtergevels aan het licht. 239

4 Oude 143. Foto Oude een pakhuis dat voorheen overkapt was met shed-daken, kreeg een zeer eigentijdse dakopbouw. waarbij geen rekening is gehouden met het klassieke karakter van het pand. een woonhuisje met een klokgevel en een gepleisterde zijgevel op de hoek van de Molenwerfsteeg werd gerenoveerd. Het pandje met een aardige levensboom in het bovenlicht boven de voordeur is een lust voor het oog. De ramen en de deuren zijn in een donkergroene kleur geschilderd. 162 is het laatste huisje van het rijtje reeds gerestaureerde pandjes, dat gerenoveerd werd, zodat nu een reeks van aaneensluitende opgeknapte gevels de straatwand hier ter plaatse siert. 44, een hoekhuis aan de Groenesteeg uit het begin van deze eeuw, werd gerenoveerd, waarbij de vensters werden vervangen door aluminium kozijnen en ramen in wit en groen, met een detaillering en een 240

5 indeling door roeden die het oorspronkelijke karakter weliswaar benaderen, maar het oorspronkelijke aanzicht toch niet terughalen. In Maredorp kreeg het Brugwachtershuisje voormalige politiepost van de Grote een nieuwe bestemming (HALT, sociaal bureau voor jongeren), waarbij een herindeling noodzakelijk was. Toch kon een aantal authentieke bouwdelen, zoals de betegelde schoorsteenschouwen, de trap en de betegelde wanden van dit beschermde monument in de stijl van de Amsterdamse School gehandhaafd blijven. Haarlemmerstraat kreeg een nieuwe invulling van de winkelpui tussen de bestaande natuurstenen hoekpenanten. Koddesteeg 26 en 28, twee woonhuisjes, ondergingen een totale renovatie, waarbij zij werden verheeld tot één woning. Van Oude Rijn 56, het uit 1904 daterende bankgebouw van de voormalige Leidse Spaarbank, met zijn karakteristieke stijl, werd de bovenverdieping verbouwd en weer voor bewoning geschikt gemaakt. Oude Vest 181, een groot oud woonhuis met in het midden een voorname toegangsdeur met aan weerszijden twee vensters en met pleisterwerk gedecoreerd, werd geheel voor bewoning hersteld. Daarbij werd de in het verleden aangebrachte bedrijfsingang links van de voordeur weer verwijderd en vervangen door twee vensters, zodat de gehele voorgevel weer een gaaf en symmetrisch beeld geeft. Van Oude Vest 233 werd de kap vernieuwd en de voorgevel gevoegd. Vollersgracht 17 werd in zelfwerkzaamheid gerenoveerd. In de werd van 47 de kap gerestaureerd. Van Haarlemmerstraat 81 werd de achterkap hersteld, terwijl de winkelpui in aangepaste stijl werd gewijzigd. In de is Binnenvestgracht 20 ( De Blauwe Schuit ) een merkwaardig huis op een driehoekige plattegrond, waardoor het een heel opmerkelijk scheluwdak heeft, dat aan de ene kant heel smal is en aan de andere zijde breed uitloopt. Dit dak was vernield door een omgevallen boom. Nu zijn het hele casco en de gevels gerestaureerd. Op Noordeinde 25 verrees aan de zijgevel tussen de daken van het voor- en achterhuis een dakopbouw in fel gele kleur geschilderd. Van Noordeinde 42 werd de kap gerestaureerd. Aan de Oude Varkenmarkt ter plaatse van 3 7 is een nieuw complex verrezen. Voorheen had hier een aantal pandjes met een bestemming gestaan. 241

6 Binnenvestgracht 20, merkwaardige scheluwdak Foto DJ De Blauwe Schuit. Het nog enigszins le 5 en 7, twee tot één complex verheelde panden voor bewoning, werden gerenoveerd. een klein pandje met op de begane grond een winkelruimte, werd ten behoeve van de gewijzigde winkelbestemming verbouwd. In het stadsdeel Nieuwland werd een typisch huis van omstreeks 1900, uitkijkend op de singel, geheel in oude luister gerestaureerd. Doezastraat 3, een huis met een rijke kroonlijst, waarvan de bovenste vensters in het fries steken, met een hardstenen plint en aan de rechterzijde van de gevel een afgeronde hoek met vensters waarin zich gebogen glas bevindt, kreeg op de begane grond een restaurantfunctie. De vensters werden daarbij gewijzigd in openslaande deuren. Doemstraat 34 werd geheel gerestaureerd en weer een gewoon woonhuis. Zowel het inwendige als het uitwendige werden zorgvuldig hersteld, waarbij de bestaande dakkapellen werden uitgebreid en de schoorsteen bovendaks een bekroning kreeg. 242

7 Oude Singel 58. Foto DJ In Noordvest werd van Beestenmarkt 7 de bovenwoning verbouwd en de kap en gevel gerestaureerd. Kort Galgewater 22, de Stadstimmerwerf, een gebouw dat vanaf de bouw in de 17de eeuw de werk- en bergplaats van de stadstimmerman en later van Gemeentewerken was, werd tot bejaardenwoningen verbouwd. Bij de herindeling moest een groot aantal concessies aan het monumentale karakter gedaan worden. Het gebouw is behouden, maar het karakteristieke beeld en de sfeer zijn zowel inwendig als uitwendig geweld aangedaan. Aan de Langegracht 93 verrees ter plaatse van een aantal oude kleine woninkjes een nieuw wooncomplex in wit-gele steen. Lange Scheistraat 7, een bedrijfsgebouwtje, werd verbouwd waarbij een heel merkwaardige opbouw op het plattedak werd opgetrokken. Van Oude Singel 32, de Lakenhal, werd ten behoeve van de tentoonstelling het voorplein met een glazen kap overkapt. Het is de bedoeling dat deze overkapping tijdelijk is, omdat de monumentale waarde van een open voorplein hoog geacht wordt.

8 opening van Kleine Foto s Oude Singel 58, 64, 66 en 68, vier studentenhuizen, werden gerenoveerd. Nummer 64 heeft een mooie geschilderde lijstgevel. In de hal van nummer 66 werden de muurschilderingen gerestaureerd. Oude Singel 114, een smal woonhuisje met een bakstenen klokgevel tussen grote panden, werd gerenoveerd. Oude Singel 122, eveneens een klein woonhuis met een bakstenen lijstgevel, onderging een renovatie. In het noordoostelijk binnenstadsdeel Zijloord werd Oude Herengracht 24, een woning bijna op de hoek bij de Haven, geheel gerestaureerd, waarbij de dichte panelen van de bedrijfsdeur door glasruiten zijn vervangen. 2 en 28 waren twee krotten, die geheel gerestaureerd zijn. De rood geschilderde bakstenen voorgevel en geelgeschilderde gepleisterde zijgevel met een blauw pannendak en twee dakkapellen, waarvan één met zijwangen, vormen nu een mooi geheel. 244

9 Na de Scheluwbrug werd nu ook de Kleine één van de twee draaibruggen in de binnenstad, geheel gerestaureerd, waarbij op de vier hoekpunten de oude stadslantaarns het monument met zwier opluisteren. In Zuid-Rijnevest (tussen de Nieuwe Rijn en de Zoeterwoudse Singel) werd Vierde een eenvoudig huisje met een bakstenen klokgevel, inwendig hersteld en gerenoveerd. Van Nieuwe Rijn 94, waar in de kelder nog funderingsresten van een oude stadsmuur te vinden zijn, werd de begane grond verbouwd. In de bovenlichten van de winkelpui bevindt zich nog het karakteristieke glas-in-lood uit de eerste helft van deze eeuw. vervangen door een open houten loods met een puntgevel en een zadeldak, waardoor de oude contouren van een woonhuisje herkenbaar bleven. 245

10 Een illustratie uit het in 1991 Doek het Leidse textielnijverheid voorstellende spinster, met naast zich gehaspelde strengen. Gravure Roghman, midden eeuw.