DE LEIDSE MONUMENTEN EN HET LEIDSE STADSGEZICHT

Transcriptie

1 DE LEIDSE MONUMENTEN EN HET LEIDSE STADSGEZICHT Veranderingen van het stadsbeeld in 1984 door E.J. Veldhuyzen De in de afgelopen jaren ontwikkelde bouwaktiviteiten werden ook in 1984 doorgezet, al zijn de meeste echte grote restauraties wel achter de rug en hebben de verbouw- en herstelwerkzaamheden steeds meer het karakter van een renovatie, waarbij grote uiterlijke veranderingen minimaal worden. In de werden twee woonhuizen, 5 en 6, waarvan vooral het linker pand erg verzakt was, geheel gerenoveerd. De zakte raamkozijnen van nummer 5 werden vervangen door nieuwe rechte ramen, terwijl ook voor de magazijndeuren op de begane grond een venster in de plaats kwam. Het woonhuis, 5, onderging een inwendige verbouwing, terwijl de begane grond kozijnen weer gecompleteerd werden met schuifvensters. Bij Breestraat 87, één van de laatste panden in deze straat met een complete woonhuisgevel, werden de begane grond raamkozijnen vervangen door aluminium puideuren. Van Breestraat 177, een belangrijk pand op de hoek van het Steenschuur, werden het dak en de gevels met de raamkozijnen hersteld. Al het houtwerk kreeg een nieuwe verflaag, zodat het geheel er weer florissant uitziet. Herensteeg 35 en 37, een dubbelwoning met een eenvoudig klokgeveltje op de hoek van de Scheepmakerssteeg, werd heringedeeld en gerenoveerd. Het Kort Rapenburg werd opnieuw overkluisd, nadat de oude constructie uit 1911 was gesloopt. Via een kokerconstructie binnen de oorspronkelijke stroomt het water van het Rapenburg naar het Galgewater. Aansluitend werd de Bostelbrug hersteld, waarmee een monumentale brug met hardstenen beplating en fraai ijzeren hekwerk weer voor een aantal jaren mee kan en er hier ter plaatse een waardevolle bijdrage aan het stadsbeeld geleverd werd. In bijbehorende stijl werden een viertal lantaarnpalen 189

2 7. Breestraat Papengracht met dubbele lantaarns teruggebracht naar de oorspronkelijke situatie. De hierbij geplaatste moderne klok op een Haagse lantarenpaal doet een beetje merkwaardig aan. Papengracht 30 werd ten behoeve van de museumbestemming en de daarvoor nodige bouwaktiviteiten voor het gehele complex van de omliggende panden totaal gesloopt. De voorgevel herrees na afloop echter weer in nagenoeg dezelfde vorm als voorheen. Rapenburg 40, een breed pand met empire-ramen en een mooi snijraam boven de voordeur in het midden van de gevel, werd gerenoveerd en in verschillende woningen onderverdeeld. Van Steenschuur 2 1, het oude gebouw van de Sociale Dienst dat uit 52 stamt en oorpronkelijk de naam Nut van Algemeen droeg, werd de kap, die te zwak van constructie was, geheel vernieuwd. Het dak behield zijn oude vorm en wordt nu gedragen door een sterkere en verbeterde constructie. In het stadsdeel rond de Hogewoerd (de eerste uitbreiding buiten het oorspronkelijke stadsgebied, de voorstad de Hogewoerd) werd Watersteeg 4 geheel gerenoveerd en in een aantal appartementen verdeeld. De hoge 190

3 4. Middelstegracht 191

4 5. Glasraam in de kapel van het St. Annahofje, voorstellende de ontmoeting van Joachim en Anna. Foto D. 192

5 6. Glasraam in de kapel van het St. Annahofje, voorstellende Anna-te-drieën. Foto D. Hoj man.

6 7. Gereformeerde kerk (vrijgemaakt) aan de Herengracht. ramen aan de linkerzijde van de hoofdingang werden ingekort, terwijl daaronder een kelderingang gemaakt werd die toegang geeft tot de onderste woonlaag. In het stadsdeel tussen Oude en Nieuwe Rijn en de Herengracht, het Hoogland (Pancras-Oost en -West) verrees aan het plantsoentje aan de ir Driessenstraat een blokje van vijf nieuwe woningen die de kopeinden van de woningen aan de Uiterstegracht en de Vestestraat afsluiten. In de Groenesteeg werd een hele reeks woningen gerenoveerd en wel nr. 27, een klein huisje met een gepleisterde gevel waarbij alle kozijnen vervangen werden door nieuwe in een gewijzigde verhouding, en verder de nrs 39, 56 en die in één bouwstroom werden meegenomen. Voorts werden in deze bouwstroom gerenoveerd de woningen aan de Middelstegracht en 55. Een eindje terug werd het pand Middelstegracht 25 gerenoveerd. Ook Uiterstegracht 50, 52 en 63, 65 en 67 ondergingen een renovatiebeurt. Al deze woningen werden inwendig verbouwd tot goede volwaardige woningen, terwijl de gevels met de kozijnen werden hersteld en zoveel mogelijk teruggebracht in de oorspronkelijke staat of in bijpassende stijl. Hiermede werd een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de teitsverbetering van deze woonwijk. 194

7 8. St. Stevenshofje, Haarlemmerstraat. Aan de Herengracht kwam op de nrs de restauratie klaar van een kerkgebouw. Het interieur werd daarbij in stijl aangepast aan de eisen van deze tijd. Naast het voorgebied van de Lutherse Kerk werd het woonhuis Hooglandse Kerkgracht 24 inwendig verbouwd. De mooie gepleisterde voorgevel met zijn typisch gootconsoles en geprofileerde lijsten, sluitstenen en schijnvoegen, kreeg daarbij een restauratiebeurt. In de zijgevel kwam aan de voorzijde op de eerste verdieping een smal venster. Van het Annahofje, Hooigracht 9, werden de woningen met elkaar verheeld en opnieuw ingedeeld. Dit tussen 1939 en 1941 herbouwde hofje behield daarmee zijn monumentale karakter, temeer daar nu ook het bijbehorende kapelletje werd gerestaureerd en er ook met zorg aandacht is besteed aan de tuinaanleg. In het gebied tussen Rijn, Oude Rijn en Oude Vest, het Marendorp en de Camp kregen twee hofjes aan de Haarlemmerstraat een grote beurt. Op 50 was dat het Sint Stevenshofje, een beschermd monument met een monumentale ingangspartij met opschrift waarachter links een lange rij woningen en rechts een paar woningen opgesteld staan. Op 264 onderging het Sint Janshofje een renovatie. Dit laatste hofje is weliswaar 195

8 afb. 9. St. Janshofje, Haarlemmerstraat. afb. Nieuwbouw aan de Sebastiaansdoelen.

9 Eva van Hoogeveenhofje aan de Doelensteeg. geen beschermd monument, omdat het een complex is dat in de eeuw vernieuwd is en niet zo n hoge monumentale waarde heeft, maar toch is het alleszins een restauratiebeurt waard vanwege de sfeer die in dit hofje hangt, wat toch een eigen karakter aan dit complex geeft. Aan de Caeciliastraat 78 werd van het voormalig schoolgebouw, dat een verbouwd gedeelte van het beschermde monument van het Waalse Weeshuis (Oude Vest 35 achterste deel) betreft, de kap gerestaureerd. In de Academiewij verrees aan de Doelengracht een complex nieuwbouw waarin woningen zijn ondergebracht. Hiermede is het hele voormalig lenterrein volgebouwd. De straat aan deze zijde van de Doelengracht ontving de naam Sebastiaansdoelen genoemd naar één van de twee van de Leidse schutterij die hier gelegen hebben. Achter de Doelensteeg nr 7 werd het Eva van Hoogeveenhofje, één van de mooiste Leidse hofjes met zijn prachtig straatwerk van gele en rode straatsteentjes, gerestaureerd, waarbij de woninkjes naar de eisen van deze tijd werden ingericht en aangekleed met behoud van de monumentale waarde. In dit gebied werden ook de van de Doelengracht en de hazengracht op een nieuwe fundering geplaatst, waarvoor tijdelijk de Doelenpoort werd gesloopt, die toch gerestaureerd moest worden. Als 197

10 12. Rapenburg 99. gevolg van de werkzaamheden aan de moesten wel een aantal panden aan de Groenhazengracht vanwege verzakking in ijzeren structies opgevangen worden. Aan het Rapenburg werd 27, een groot monumentaal pand waarin voorheen een bankinstelling was gevestigd, gerestaureerd en in verschillende woonappartementen en een kantoorgedeelte ingedeeld. De bijbehorende achterbouw aan de Doelengracht 2-4 (een voormalig bankgebouw en een voormalig koetshuis) werden hierbij eveneens gerenoveerd en in diverse woningen onderverdeeld, een aanzienlijke verbetering aan deze gracht. Rapenburg 99, een hoog pand met een plat dak, kreeg bij de renovatie weer zijn met twee monumentale dakkapellen terug: een hele verbetering in de bocht van deze gracht. Het pand werd inwendig verdeeld in een aantal wooneenheden. Rapenburg een huis met een eenvoudige klokgevel, werd gerenoveerd, waarbij de raamkozijnen van de begane grond en de eerste verdieping weer een empire-indeling kregen en de voordeur vervangen werd door een paneeldeur. Inwendig werd het huisje in twee wooneenheden verdeeld. In het vroeger zo geheten Nieuwland kwam aan de Jan van de restauratie van de Oistenrijck gereed. Op de verdieping van deze

11 73.

12 74. laat-middeleeuwse toren werd de oude ingang van de zichtbaar gemaakt door een groot venster. De oorspronkelijke ingang daaronder op de begane grond kwam om financiële en technische reden niet terug. Aan weerszijden werden aanzetten gemetseld om te laten zien hoe de vroegere stadsmuur op de aansloot. Een heel groot renovatie-werk was Sint-Jakobsgracht 7, het voormalig R.K.-weeshuis, thans Huize Sint-Maarten. Het complex, dat een aantal binnenhoven bevat, werd in een groot aantal woningen ingedeeld. Ook de voormalige zogenaamde kapel werd in woonappartementen verdeeld. Aan de Raamsteeg werden de voormalige gerenoveerd, terwijl aan de Hoefstraatzijde nieuwbouw verrees. In het gebied van de Noordvest, met name dat deel dat tegenwoordig De Oude Mors wordt genoemd, kwam de restauratie klaar van de poort. de daken werd een nieuwe lei- en loodbedekking aangebracht, terwijl het ondeugdelijke vervangen werd door nieuw eikenhout. Voorts werd het metselwerk en het voegwerk hersteld, daar waar dat verminkt of ondeugdelijk van kwaliteit was. Het alleraardigste poortgebouw kreeg nu ook een goede bestemming: aan de ene zijde als buurthuis voor de Mors, aan de andere zijde als smidse voor een edelsmid. De directe omgeving werd heringericht met een nieuwe bestrating en voorzien van vier oude Leidse lantaarns. Vanwege de vochtigheidstoestand van het

13 afb. 75. Nieuwbouw aan de Marepoortkade. natuursteenwerk wacht de afschildering op drogere tijden in het volgende jaar Aan de nieuwe Marepoortkade (aan de Rijnsburgersingel) verrees een nieuw groot woningencomplex dat zich aardig voegt in het stadsbeeld hier ter plaatse. Op de kade verschenen de oude Leidse lantaarnpalen. Voor de panden Oude Singel 58, 64, 66 en 68 werden de stoepen (hardstenen stoeppalen, dito stoepplaten of tegels en bijbehorend ijzerwerk) gerestaureerd. Het zijn weliswaar maar bijkomstigheden, doch zij bepalen toch zeer sterk het aanzien en het karakter van het pand. Ook het hoekpand Oude Singel 70 werd geheel gerenoveerd en in verschillende woningen verdeeld. De zijgevel aan de Nieuwe Mare werd in steenroodbruine kleur herschilderd. Van Oude Singel 730 werd het achterhuis gerenoveerd. Te midden van de nieuwbouwwoningen van het bied, het vroegere verrezen twee pandjes Oranjegracht 12 en 74 weer in de oorspronkelijke stijl, waarmee een stukje Leidse geschiedenis zichtbaar bleef. De woningen kregen wel een nieuwe indeling naar de eisen van deze tijd. Als laatste stukje Leidse binnenstad, het deel tussen Nieuwe Rijn en terwoudse Singel het voormalige Zuid-Rynevest, zijn ook hier tie-aktiviteiten te noemen. Hogewoerd 80 kreeg een nieuwe ondergevel, waarbij de winkelpui plaats maakte voor een deurkozijn en een modern venster, dat het wonderwel heel goed doet. De ramen van de verdieping kregen een empire-indeling. Het huis werd voor studentenbewoning geschikt gemaakt.

14 76. Oranjegracht Hogewoerd 752 onderging een restauratie waarbij de T-ramen van de voorgevel vervangen werden door ramen met roeden-verdeling en de deur uit de dertiger jaren vervangen werd door een paneeldeur. Aan het Levendaal vond de sloop plaats van het voormalige scholencomplex Sint-Barbara met wat woningen er achter en het vroegere filmtheater Casino/Camera. Het complex van de fabriek Sanders was al eerder gesloopt. Ook werd aan het Levendaal gerenoveerd en wel op nr waarbij de raamkozijnen van de begane grond en de eerste verdieping een empireindeling kregen. De vlakke voordeur van de benedenwoning werd vervangen door een paneeldeur. De vensters van de achtergevel kregen op de begane grond een roedenverdeling en op de verdiepingen een empireindeling. Zo is in het jaar 1984 heel wat gerenoveerd en gerestaureerd. In elke wijk gebeurt wel iets, zowel wat bouw-aktiviteiten als wat wegen- en waterwerken betreft. De werkzaamheden zijn vrijwel gelijkelijk over de hele binnenstad verdeeld. Alle foto s voorzover niet anders vermeld zijn gemaakt door de auteur.