Aanvraag ontgrondingsvergunning

Transcriptie

1 Aanvraag ontgrondingsvergunning Zomerbedverlaging Beneden-IJssel LW-AF Datum 29 januari 2013 Status Definitief

2

3 Aanvraag ontgrondingsvergunning Zomerbedverlaging Beneden-IJssel Datum 29 januari 2013 Status Definitief Kenmerk LW-AF

4 Colofon Uitgegeven door Rijkswaterstaat programmadirectie ruimte voor de rivier Telefoon Fax Uitgevoerd door Royal HaskoningDHV, Business line Rivers, Deltas & Coasts Opmaak Royal HaskoningDHV Datum 29 januari 2013 Status Definitief Versienummer 3.0 Pagina 4 van 46

5 Inhoud 1 Inleiding Algemeen Aanleiding, doelstelling en initiatief Ontgrondingsvergunning Gegevens aanvrager Leeswijzer 13 2 Beschrijving te ontgronden terrein Locatie Huidige situatie 14 3 Gegevens over de ontgronding Omvang van de ontgronding Overige uitvoeringsaspecten Toekomstige cultuurtoestand Planning 22 4 Effecten Rivierkundig Scheepvaart Grondwaterstand Natuur Overige effecten 28 5 Vergunningen en procedures MER en m.e.r.-procedure Planologische inpassing Grondverwerving Gecoördineerde procedure Crisis- en herstelwet Gezamenlijke voorbereiding van besluiten 32 6 Evaluatie en monitoring Aanzet tot een monitorings- en evaluatieprogramma 33 7 Bijlagen en referenties 35 Bijlage A Afkortingen en begrippen 36 Bijlage B Kaart projectgebied met kadastrale nummers 38 Bijlage C Milieueffectrapport 39 Bijlage D Deelrapport 1a ontwerp zomerbedvergraving 40 Bijlage E Deelrapport 1e ontwerp uiterwaardmaatregelen 41 Pagina 5 van 46

6 Bijlage F Deelrapport 2 Hydraulica en Morfologie 42 Bijlage G Deelrapport 3 Grondwater 43 Bijlage H Vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet 44 Bijlage I Ontheffing in het kader van de Flora- en faunawet 45 Bijlage J Achtergrondrapport D: Inventarisatie Kabels en leidingen 46 Pagina 6 van 46

7 1 Inleiding 1.1 Algemeen Voor u ligt de vergunningaanvraag in het kader van de Ontgrondingenwet voor ontgronding van het zomerbed van de rivier de IJssel over een lengte van ca 7,5 km, tussen de Molenbrug bij Kampen en Eilandbrug bij de monding van de IJssel. Het zomerbed wordt verlaagd in twee stappen. Het meest stroomopwaartse deel, de eerste stap, tussen rivier-km 992,9 996,3, wordt gemiddeld 1,8 m verlaagd. De tweede stap, tussen rivier-km 996,3 en 1000,6 (net voor de Eilandbrug), wordt met gemiddeld 2,3 m verlaagd. 1.2 Aanleiding, doelstelling en initiatief Aanleiding van het project: Ruimte voor de Rivier De hoogwatersituaties van 1993 en 1995 hebben aangetoond dat de bescherming van het rivierengebied in Nederland blijvende aandacht vraagt, temeer omdat er rekening mee gehouden wordt dat de rivierafvoeren in de toekomst verder zullen toenemen. Op de korte termijn dient er daarom uitgegaan te worden van een toename van de maatgevende rivierafvoer tot m3/s bij Lobith. In de PKB Ruimte voor de Rivier is gekozen voor een trendbreuk in de wijze van bescherming tegen overstromingen, waardoor niet steeds zal worden gegrepen naar dijkversterking, maar zoveel mogelijk zal worden ingezet op maatregelen die de rivier meer ruimte geven en hoge waterstanden voorkomen. Met deze keuze is een gedeeltelijke herinrichting van het rivierengebied onontkoombaar. In de PKB Ruimte voor de Rivier is een samenhangend pakket aan maatregelen vastgelegd, om in 2015 te voldoen aan het vereiste veiligheidsniveau in het rivierengebied rond de Rijntakken. Dit niveau dient in overeenstemming te zijn met de maatgevende afvoer van m3/s bij Lobith. Dit waarborgen van de veiligheid is de hoofddoelstelling van de PKB. De tweede doelstelling is het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit. In de PKB Ruimte voor de Rivier zijn vervolgens 39 maatregelen vastgelegd in het zogenaamde Basispakket. Gezamenlijk moeten deze maatregelen er toe leiden dat de veiligheid vóór eind 2015 op het gewenste niveau wordt gebracht. De maatregelen uit het Basispakket worden weergegeven in Figuur 1-1. Pagina 7 van 46

8 Figuur 1-1 Basispakket maatregelen Ruimte voor de Rivier. Bron: Keuze voor Zomerbedverlaging is gemaakt in de PKB In de PKB Ruimte voor de Rivier zijn verschillende type maatregelen en locaties beoordeeld om de waterveiligheid langs de Nederlandse rivieren eind 2015 weer op het gewenste veiligheidsniveau te brengen. Bij de gemaakte keuzen voor de maatregelen bij de IJssel heeft een aantal overwegingen een rol gespeeld. Van belang bij de overwegingen is dat de combinatie van de relatief hoge taakstelling voor de lange termijn en de hoge ruimtelijke kwaliteit, het selecteren van maatregelen langs de IJssel tot een specifiek probleem maakt. Uit de PKB Ruimte voor de Rivier deel 4 en het bijbehorende MER is een aantal overwegingen te herleiden die een rol hebben gespeeld bij de keuze voor de Zomerbedverlaging Beneden-IJssel. In de strategische beleidskeuzen is opgenomen dat de huidige buitendijkse landschappelijke, geomorfologische, natuur- en cultuurhistorische waarden langs de IJssel zo min mogelijk mogen worden aangetast. In het Regionaal Ruimtelijk Kader (RRK) is de huidige kwaliteit van de gehele IJsselvallei, met name van het buitendijkse gebied, als hoog aangemerkt. Veel uiterwaarden zijn in dit RRK opgenomen als handhavingsgebied respectievelijk aanpassingsgebied (PKB deel 4, 2006). Daarnaast geldt dat een aantal uiterwaarden voor grote delen behoren tot de blijf-af -gebieden uit het Strategisch Kader Vogel- en Habitatrichtlijn (2003). Dit betekent dat buitendijkse, ruimtelijke maatregelen een overwegend negatief effect hebben op de geldende bescherming in het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Een andere mogelijke maatregel zou kribverlaging kunnen zijn. De huidige kribben in de IJssel zijn relatief kort en laag. Daardoor draagt de mogelijkheid van kribverlaging weinig bij aan de verlaging van de toetspeilen. Ook zijn er weinig hydraulische obstakels in de rivier, waardoor het verwijderen van deze obstakels weinig effect zal hebben. Een zomerbedverlaging in het bovenstroomse deel zou Pagina 8 van 46

9 leiden tot teveel negatieve effecten op de bodemligging van het rivierbed en de aanwezige infrastructuur zoals de kades. Een verlaging van het zomerbed van het benedenstroomse deel is een optie waarbij de gestelde taakstelling wordt behaald en de effecten worden beperkt (PKB deel 4, 2006). De zomerbedvergraving van de Beneden-IJssel heeft de voorkeur gekregen, boven andere mogelijkheden in de benedenloop van de IJssel, omdat daardoor relatief voordelig een relatief groot effect werd verkregen zonder de bestaande ruimtelijke waarden in de uiterwaarden aan te tasten Besluit tot wijziging basispakket van de PKB In de toelichting bij de PKB (pagina 64) was onderkend dat de zomerbedverlaging van ca. 22 kilometer zou kunnen leiden tot negatieve effecten op bepaalde habitattypen in Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel. Dit wordt veroorzaakt door afname van inundatieduur, -frequentie en sedimentatie. Verwacht werd dat de negatieve effecten gemitigeerd konden worden door bestaande kades in de uiterwaarden (verder) te verlagen. Bij de uitwerking van de planstudie voor de zomerbedverlaging is gebleken dat de negatieve effecten groter waren dan verwacht en dat tevens sprake was van een verlaging van de grondwaterpeilen. Deze daling van de grondwaterpeilen kan een verplaatsing van een grondwaterverontreiniging bij het stationsgebied van Zwolle veroorzaken, waardoor enkele drinkwaterputten verontreinigd kunnen raken. Hiervoor zijn geen directe oplossingen voorhanden. Beperking van de drinkwaterwinning ter plekke is niet mogelijk vanwege de verwachte toename van de vraag naar drinkwater, het ontbreken van alternatieve putten, de hoge kosten voor de aanleg van dergelijke putten en de lange proceduretijd die daarmee gemoeid is. Door deze negatieve effecten is de zomerbedverlaging uit de PKB niet volledig uitvoerbaar. Dit heeft de Staatssecretaris op 21 november 2011 bericht aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II 2011/12, , nr. 249). Een verkorte zomerbedverlaging van 7,5 kilometer is wel mogelijk (MER deel A, Royal HaskoningDHV 2013). Er is dan echter een aanvullende maatregel nodig om de beoogde waterstanddaling bij Zwolle te realiseren. Hiervoor zijn verschillende alternatieve maatregelen geanalyseerd (Kamerstukken II 2011/12, , nr. 60): 1. De aanleg van een volledige hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid (maximale waterstanddaling door aanleg van dijken en een in- en uitlaat en verplaatsing van de Roggebotsluis in zuidelijke richting): Hiermee kan de restopgave ruimschoots worden gerealiseerd. Deze maatregel kan naar verwachting in 2019 gerealiseerd zijn. 2. De aanleg van een beperkte hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid (minimaal halen van de benodigde restopgave aan waterstanddaling door de aanleg van dijken en een inen uitlaat en geen verplaatsing van de Roggebotsluis, maar plaatsing van extra spuikokers). Een voordeel van een beperkte hoogwatergeul ten opzichte van de volledige hoogwatergeul is dat bij het definitieve ontwerp van de Roggebotsluis rekening kan worden gehouden met de beslissingen in het Deltaprogramma. Een beperkte hoogwatergeul past meer bij een adaptieve aanpak. Deze maatregel kan naar verwachting in 2017 gerealiseerd zijn. 3. Uiterwaardvergravingen: Uiterwaardvergravingen zijn niet nader uitgewerkt omdat deze de restopgave niet volledig realiseren en omdat de uitvoerbaarheid Pagina 9 van 46

10 negatief wordt ingeschat. De uiterwaardvergravingen zijn zeer ingrijpend voor de landschappelijke en cultuurwaarde van het rivierengebied. 4. Dijkverhoging:. Dijkverhoging kan gereed zijn tussen 2018 en 2025, onder andere afhankelijk van de relatie met andere dijkverbeteringen in het kader van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma. De samenhang tussen de rivierverruimende maatregelen op de IJssel wordt bij dijkversterking verstoord. Dit betekent dat op termijn bovenstrooms van Zwolle maatregelen nodig zullen zijn. Ook zal de levensduur van dijken van Kampen tot bovenstrooms van Zwolle afnemen, waardoor de kosten voor het handhaven van de veiligheid in de toekomst toe zullen nemen. Op grond van de analyse van deze alternatieven is gekozen voor de beperkte hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid als aanvullende maatregel. Door middel van een scopewijziging van de PKB worden de aangepaste maatregel (verkorte zomerbedverlaging) en de aanvullende maatregel (beperkte hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid) opgenomen in het basispakket van de PKB en wordt de oorspronkelijke zomerbedverlaging hieruit verwijderd. Hiervoor wordt de binnenplanse wijzigingsprocedure uit de PKB gevolgd (ter inzage legging van het ontwerp-besluit, zes weken zienswijzentermijn, besluit en reactienota naar de Tweede Kamer, vaststelling besluit door Minister) Doelstelling Zomerbedverlaging Beneden-IJssel Met het besluit om in plaats van de volledige zomerbedverlaging een verkorte zomerbedverlaging uit te voeren, is de doelstelling voor de zomerbedverlaging aangepast. De opgave van de maatregel Zomerbedverlaging Beneden-IJssel is verwoord in onderstaande kader. Doelstelling Zomerbedverlaging Beneden-IJssel Een waterstandverlaging bij de maatgevende afvoer van 21 cm tussen rivierkilometer en bij Zwolle door een zomerbedvergraving in de Beneden-IJssel en het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit in het projectgebied Doelstelling waterveiligheid vergraving zomerbed Met het (gewijzigd) vaststellen van de PKB is bepaald dat de maatregel in de Beneden-IJssel een vergraving van het zomerbed zal zijn. Na studie en overleg is aan de doelstelling van de zomerbedvergraving de randvoorwaarde opgelegd dat deze zonder onacceptabele effecten op de drinkwaterwinning moet plaatsvinden. De bestuurlijke afweging heeft geleid tot een zo groot mogelijke taakstelling zonder effecten op drinkwaterwinning. Dit is een verlaging van de Maatgevende Hoogwaterstand met 21 cm tussen rivierkilometer en bij Zwolle Doelstelling ruimtelijke kwaliteit inrichting uiterwaarden Met de maatregel Zomerbedverlaging Beneden-IJssel wil de initiatiefnemer een bijdrage leveren aan de ruimtelijke kwaliteit van dit gebied. Aan deze doelstelling is beoogd invulling te geven door: Pagina 10 van 46

11 In de uiterwaarden meer ruimte te geven aan de natuurlijke dynamiek, waardoor bijzondere natuur- en landschapswaarden langs de Beneden-IJssel behouden blijven en worden versterkt; Het beleefbaar maken van de landschappelijke en ecologische waarden door de recreatieve toegankelijkheid te vergroten; De uiterwaardmaatregelen zodanig in te passen dat ze voortbouwen op de kenmerken en kernkwaliteiten van de Beneden-IJssel (Visie Ruimtelijke Kwaliteit Zomerbedverlaging, Bosch Slabbers, 2011, Ingezet is op het behoud van de kernkwaliteiten; behoud van openheid, cultuurlandschap en natuurlijk reliëf zijn hierbij bijzondere aandachtspunten Het Initiatief Er zijn twee typen maatregelen uitgewerkt vanuit de dubbele doelstelling voor het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel: 1. vergraving van het zomerbed; 2. uiterwaardmaatregelen voor ruimtelijke kwaliteit. Figuur 1-2 toont de ligging van de maatregel Zomerbedverlaging Beneden-IJssel. Een kaart van het gebied met kadastrale nummers is opgenomen in bijlage B. Voor het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel heeft de staatssecretaris in september 2012 het SNIP3 besluit genomen. Figuur 1-2 Kaart van het voornemen, vergraving en uiterwaardmaatregelen.. Pagina 11 van 46

12 1.3 Ontgrondingsvergunning Het primaire doel van de Zomerbedverlaging is rivierverruiming ten behoeve van de hoogwaterveiligheid. Daarnaast komt bij de Zomerbedverlaging een grote hoeveelheid zand vrij, dat kan worden gebruikt in andere projecten. Het kabinet heeft in september 2009 aangegeven dat de uitvoering van de Zomerbedverlaging gecombineerd kan worden met de hoogwatergeul van het project IJsseldelta-Zuid. In de periode (fase 1 van IJsseldelta-Zuid) worden volgens de plannen onder andere de dijken van de hoogwatergeul aangelegd, zodat het mogelijk is om zand uit de Zomerbedverdieping te gebruiken bij de aanleg van deze dijken. Omdat de vrijgekomen grond mogelijk wordt toegepast in het project IJsseldelta-Zuid (of een ander werk), is er formeel sprak van delfstoffenwinning. Voor deze delfstoffenwinning dient op grond van de Ontgrondingenwet een ontgrondingsvergunning te worden aangevraagd bij het bevoegd gezag Inspectie Leefomgeving en Transport van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Deze ontgrondingsvergunning is een m.e.r.-beoordelingsplichtig besluit. In hoofdstuk 5 wordt de relatie met de milieueffectrapportage nader toegelicht. De vergunningaanvraag is beperkt tot de zomerbedvergraving. Op basis van de provinciale verordening van de Provincie Overijssel is sprake van een meldingsplicht voor ontgrondingen in de uiterwaarden binnen de Provincie Overijssel. 1.4 Gegevens aanvrager Het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat, programmadirectie Ruimte voor de Rivier is verantwoordelijk voor de uitvoering en vraagt derhalve de benodigde vergunningen aan. Naam aanvrager: Contactpersoon: Rijkswaterstaat, Directie Oost Nederland Ton Swanenberg, Projectmanager Realisatiefase Zomerbedverlaging Beneden-IJssel Postadres: Postbus ED Arnhem Telefooon Ton.swanenberg@rws.nl Pagina 12 van 46

13 1.5 Leeswijzer Hoofdstuk 1 geeft een inleiding op de aanvraag. In hoofdstuk 2 wordt de locatie van de Zomerbedverlaging gespecificeerd en de huidige situatie van het te ontgronden terrein beschreven. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op alle relevante aspecten voor de vergraving, inclusief de uitvoeringswijze en globale planning. Hoofdstuk 4 beschrijft de effecten van de ontgronding. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op overige benodigde vergunningen en de gevolgde en te volgen procedure. Tenslotte komt in hoofdstuk 6 de evaluatie en monitoring van de ontgronding aan bod. Het milieueffectrapport (MER) Zomerbedverlaging Beneden-IJssel en de bodemonderzoeken uitgevoerd voor het projectgebied zijn opgenomen in de bijlage bij deze aanvraag ontgrondingsvergunning. Pagina 13 van 46

14 2 Beschrijving te ontgronden terrein 2.1 Locatie De zomerbedvergraving is gepland in de Beneden-IJssel over een traject van ca. 7.5 km (km 992, ) grofweg vanaf de Molenbrug tot aan de Eilandbrug voorbij Kampen. Het plangebied ligt in de gemeente Kampen. De grond ter plaatse van het te vergraven zomerbed is in eigendom van de staat. In Figuur 2-1 is een overzicht van het plangebied van het gehele project Zomerbedverlaging weergegeven, met daarin het riviertraject waar de ontgronding plaatsvindt. Figuur 2-1 Kaart van het voornemen, vergraving en uiterwaardmaatregelen. 2.2 Huidige situatie Huidige cultuurtoestand Het voorgenomen ontgrondingsgebied ligt in het zomerbed van de IJssel en bevindt zich permanent onder water. Het zomerbed van de IJssel is dynamisch en er vindt sedimenttransport plaats van bovenstrooms naar benedenstrooms. De dynamiek van het zomerbed is in de winter groter dan in de zomer, gerelateerd aan de grotere waterafvoer in de winter. De IJssel is een hoofdvaarweg en druk bevaren met beroeps- en recreatievaart. De gehele Geldersche en Beneden IJssel vallen voor bevaarbaarheid door beroepsvaart in de categorie Va (groot Rijnschip, eenbaksduwsel). Daarnaast wordt de IJssel gebruikt voor visserij en voor inname van koelwater voor industrie. De waterstand in de rivier beïnvloedt de grondwaterstand in de omgeving en daarmee de gebruiksfuncties natuur en landbouw (buitendijks en binnendijks), Pagina 14 van 46

15 drinkwaterwinning (binnendijks) en wonen. De uiterwaarden van de IJssel zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. Bodem De fysische bodemkwaliteit in het riviertraject zijn onderzocht in een gedetailleerd bodemonderzoek in 2008 en een aanvullend bodemonderzoek in Dit onderzoek is uitgevoerd conform de Leidraad waterbodemonderzoek Rivierengebied. De resultaten van deze onderzoeken zijn verwerkt in het rapport Grondstromen en Uitvoering en het rapport Bodemonderzoek. In 2012 is de milieukundige kwaliteit van de waterbodem in het zomerbed onderzocht conform NEN5717 en NEN5720. In 2010 is een geactualiseerde bodemzoneringskaart voor de IJsseluiterwaarden opgesteld die een indicatie geeft van de te verwachten milieuhygiënische bodemkwaliteit ter plaatse van de beoogde inrichtingsmaatregelen in de uiterwaarden. Ook zijn voor de uiterwaarden die geselecteerd zijn t.b.v. de inrichtingsmaatregelen verwachtingswaarden bepaald conform de Richtlijn Bodemkwaliteitskaarten. De resultaten van deze onderzoeken zijn verwerkt in het rapport Grondstromen en Uitvoering en het achtergrond rapport Bodemonderzoek. Bij de zomerbedvergraving komt een grondvolume van circa 1,8 miljoen m 3 vrij. In onderstaande tabel zijn de hoeveelheden te ontgraven grond en de verwachte grondsoort opgenomen. De grond in het projectgebied bestaat uit zand, veen en klei. Het grootste gedeelte van de grond is zand. De waterbodem ter plaatse van de zomerbedverlaging valt conform het Besluit bodemkwaliteit in klasse B voor toepassing in oppervlaktewater (onder voorwaarden toepasbaar in bepaalde wateren, inclusief op bepaalde delen van uiterwaarden). Dat geldt zowel voor de te verwijderen waterbodem als voor de achterblijvende bodem na ontgraven; de kwaliteit verandert dus niet. De ontgraven waterbodem kan conform het Besluit bodemkwaliteit op landbodems vrij worden toegepast. Tabel 2-1 Verwachte hoeveelheden en fysische kwaliteit vrijkomende grond m3 Verwachte hoeveelheden en fysische kwaliteit vrijkomende grond [m 3 ] Totaal % (Ophoog)zand ( 8% fractie 885,000 49% 2µm) Zand met bijmenging (>8%) 567,000 31% Klei 11,000 1% Slib 7,000 <1% Veen 334,000 19% Totaal 1,804,000 Percentage 100% Bij km 997 bevindt zich niet toepasbare klei, als gevolg van een bijmenging met verontreinigd materiaal. Deze klei zal verwijderd worden en afgevoerd worden naar een verwerker. Voorafgaand aan deze werkzaamheden dient de aannemer een werkplan op te stellen en te laten goedkeuren door het bevoegd gezag. Pagina 15 van 46

16 Op de bodem van de IJssel ligt grofvuil, waarbij het meeste vuil ligt in de buurt van steden, bruggen of op locaties waar wegen dicht bij de rivier komen. Kabels en leidingen Binnen het plangebied van de zomerbedverlaging kruisen een groot aantal bestaande kabels en leidingen de IJssel. Deze kabels en leidingen zijn in eigendom/ beheer van derden. Archeologische waarden De IJssel kent verschillende aandachtsgebieden waarin een verhoogde kans op archeologische vondsten bestaat. In het kader van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (WAMZ) zijn voor de zomerbedvergraving twee inventariserende veldonderzoeken uitgevoerd. Bij het onderzoek in 2010 zijn op diverse locaties contacten gekwalificeerd als object of fenomeen met een (middel)hoge archeologische verwachting. In 2011 heeft nader duikonderzoek plaatsgevonden waarbij 20 locaties met archeologische verwachting zijn onderzocht. In dit onderzoek wordt één specifieke aandachtslocatie benoemd, waarnaar in oktober 2012 waarderend onderwater onderzoek is uitgevoerd. Hieruit blijkt dat aan de rand van de vaargeul, net buiten de haven van Kampen een 15 de -eeuwse Kogge is geïdentificeerd. Gelet op de relatie met de Hanzestad Kampen is dit een unieke vondst voor Nederland. Natuurwaarden De natuurwaarden van het zomerbed zijn gering. Door de hoge stroomsnelheden en grote zanddynamiek is de bodem slechts van beperkte betekenis voor een klein aantal soorten. Pagina 16 van 46

17 3 Gegevens over de ontgronding 3.1 Omvang van de ontgronding Diepte ontgronding De te realiseren ontgronding moet voldoen aan de volgende eisen: Het ontwerp moet voldoen aan de functionele eis: ten opzichte van de situatie in 1997 een verlaging van de waterstand tijdens MHW bij Zwolle (km 979/980) van 21 cm. Te berekenen volgens specificaties PKB. De effecten van de vergraving op andere belangen mogen niet groter worden dan beschreven die van het referentieontwerp, zoals beschreven in de vergunningaanvragen. Op hoofdlijnen betekent dat: o Effecten op Vitens PS Engelsewerk: verlaging van de waterstand bij Zwolle (km 980) bij gemiddelde zomerafvoer (1920 m3/sec bij Lobith) niet groter dan 5 cm o effecten op waterstanden bij andere afvoeren (OLA, T1, T10) worden niet groter, zodat effecten op inundatiefrequenties van uiterwaarden niet groter worden en ook effecten op grondwaterstanden niet groter worden. Maximale taludhelling in dwarsrichting 1:7 Maximale taludhelling in langsrichting 1:17 Er is een referentieontwerp opgesteld, dat aan deze eisen voldoet. Dit referentieontwerp is nader beschreven in Deelrapport 1A: Ontwerp Zomerbedverlaging, (opgenomen als bijlage D bij dit document). Op basis van dit ontwerp zijn effecten beschreven in de vergunningaanvragen. Het ontwerp is gespecificeerd met toleranties ten aanzien van de aanleg en het beheer. Binnen deze toleranties zijn de beschreven effecten van toepassing. Voor de contractvorming met een aannemer zijn er twee mogelijkheden: De aannemer maakt een uitvoeringsontwerp en toont aan dat voor het ontwerp aan bovengenoemde eisen wordt voldaan; De aannemer voert het uitgewerkte referentieontwerp met bijbehorende vakindeling en toleranties uit. Dit is nader beschreven in het ontwerprapport. Oppervlak ontgronding Het totale oppervlak van de vergraving is circa 92 ha. De breedte van de vergraving van het zomerbed is gedefinieerd met een contourlijn. Deze contourlijn is ontworpen bij de kribben, dijken, kades en oevers de stabiliteit van deze constructies te waarborgen. De lokale inpassing van de vergraving is als volgt: Er is een contourlijn gedefinieerd waarbinnen de vergraving van het zomerbed zal plaatsvinden. Deze contourlijn ligt op een minimum afstand van 15 m ten opzichte van de kribben, dijken, kades en oevers om de stabiliteit van deze constructies te waarborgen. Als de bodem in de huidige situatie al dieper ligt dan de beoogde aanleg hoogte van de zomerbedverlaging, wordt er niet gegraven (of zelfs dieptes opgevuld). Omdat de contourlijn de beoogde aanleghoogte volgt kan Pagina 17 van 46

18 het op deze locaties voorkomen dat de contourlijn dichterbij de kribben, kades en dijken ligt dan 15 meter. Daarnaast is rekening gehouden met bodemopbouw en bochten. Op veel plekken is een veel grotere afstand dan 15 m aangehouden. In de bochten is gekozen voor een smallere ontgravingcontour. De contour ligt aan de binnenbocht zijde minimaal 15 m uit de oever. Aan de buitenbocht zijde ligt de contour ongeveer op de locatie waar de geul op maximale diepte ligt. Dit betekent dat de overwegend diepe buitenbochten niet verder vergraven worden. Op basis van geotechnische overwegingen vindt de vergraving vanaf de contourlijn plaats onder een helling van 1:7, of flauwer, naar de gewenste ontwerphoogte. Plaatselijk komen kribben en ontgrondingkuilen in de rivier voor die meer of minder ver van de rivier-as zijn gelegen. Door bij de contour van de ontgraving plaatselijk een grotere afstand tot de kribben aan te houden worden ongewenste invloeden van de zomerbedvergraving op stabiliteit van kribben en/of de oeververdediging voorkomen. In het benedenstroomse traject komen slappere bodemlagen voor in het rivierbed. Uit de geotechnische analyses is gebleken dat juist hier ten behoeve van de stabiliteit van kribben en oevers voldoende ruimte aangehouden moet worden. Aangezien het zomerbed hier bovendien breder is dan verder bovenstrooms, is er ook ruimte aanwezig om de ontgravingcontour verder naar binnen te verleggen. De bodem wordt alleen vergraven op plaatsen waar de huidige bodemhoogte hoger is dan de ontwerp-bodemhoogte, dat betekent dat diepere delen niet worden opgevuld. Ter hoogte van rivier km 996,1 bevindt zich de archeologische vindplaats van een 15 de -eeuwse kogge. Het zomerbed wordt ter hoogte van de vindplaats niet vergraven, waarbij een drempel ontstaat in de rivier. De drempel wordt voortgezet over de gehele breedte van het zomerbed en wordt verhard uitgevoerd om erosie ervan te voorkomen. Het ontwerp van de drempel wordt nog verder geoptimaliseerd om zo hinder voor bijvoorbeeld de scheepvaart te voorkomen. In Bijlage D is het ontwerprapport voor de zomerbedvergraving opgenomen. Hierin staat een gedetailleerde beschrijving en onderbouwing van het ontwerp, waarbij verschillende kaarten zijn opgenomen met ligging, vorm en afmeting van het werk. Hoeveelheid en samenstelling grond In totaal wordt ca. 1,8 miljoen m 3 ontgraven. De samenstelling van de grond staat weergegeven in Tabel 3-2. Tabel 3-2 Fysische en chemische samenstelling van de grond van de ontgronding Totaal % (Ophoog)zand ( 8% fractie 885,000 49% 2µm) Zand met bijmenging (>8%) 567,000 31% Klei 11,000 1% Slib 7,000 <1% Veen 334,000 19% Totaal 1,804,000 Percentage 100% Pagina 18 van 46

19 Op het tracé van de Zomerbedverlaging bevinden zich geen verontreinigingen en daarmee bestaat er geen risico op vermenging met het IJsselwater. Benedenstrooms van de vergraving bevindt zich momenteel een verontreiniging, waarvoor volgens planning uiterlijk in 2015 met de sanering begonnen wordt (zie paragraaf 2.2). Uitvoeringswijze Het is aan de uitvoerende aannemer om een definitief uitvoeringsplan en planning op te stellen voor de realisatie van de Zomerbedverlaging en de uiterwaardmaatregelen. Hieronder worden de kaders beschreven waarbinnen dit moet plaatsvinden. Voor de vergraving van het zomerbed zal vanaf het water gewerkt worden. Hierbij wordt elke soort grond met het daarvoor geschikte materieel ontgraven. De (milieu)effecten van verschillende werkwijzen voor ontgraven, transport en overslag zijn in het MER beoordeeld, het MER is bijgevoegd als bijlage C van dit document. In principe wordt er uitgegaan van verticaal ongescheiden ontgraving, tenzij scheiden van grondlagen gewenst is om redenen zoals verontreinigingen of duidelijk onderscheidbare grondsoort (zoals aanwezige veenlagen). Bij verwerking van grond van de klasse niet toepasbaar wordt verwerking d.m.v. overvloeien niet toegestaan. Er wordt gebruik gemaakt van riviervakken van 1 tot 2 km lengte waarbinnen een constante nieuwe bodemhoogte wordt aangelegd. De taludhelling bij overgangen tussen de riviervakken is maximaal 1:10 (en minimaal 1:50). De grond wordt afgevoerd en zoveel mogelijk hergebruikt in werken in de omgeving of (tijdelijk) opgeslagen. De vrijgekomen grond kan daarbij gebruikt worden binnen het Ruimte voor de Rivier project IJsseldelta-Zuid. De uiteindelijke keuze voor toepassing van de grond ligt bij de aannemer. Het uitgangspunt voor het afzetten van gebaggerde specie is de markt tenzij, daarmee wordt het beleid van Rijkswaterstaat voor grondstromen in het kader van Ruimte voor de Rivier gevolgd (PDR 2008). Uitgangspunt is dat de werkzaamheden met betrekking tot verplaatsing en afvoer van bodemmaterialen moet voldoen aan de Waterwet en het Besluit bodemkwaliteit. 3.2 Overige uitvoeringsaspecten Naast de vergraving van het zomerbed zijn er werkzaamheden nodig voor het aanpassen van kunstwerken en constructies, het verleggen van kabels en leidingen, de archeologische vindplaats en verwijderen van grofvuil op de rivierbodem. Deze werkzaamheden worden in principe uitgevoerd voorafgaand aan de zomerbedverlaging op die plekken. Kunstwerken en constructies Voor alle bestaande constructies binnen het projectgebied is de stabiliteit voor- en na de vergraving beschouwd, deze analyses zijn uitgewerkt in deelrapport 1B: inventarisatie Constructies en Kunstwerken, opgenomen in Bijlage E. Voor een aantal constructies worden aanpassingen uitgevoerd zoals benoemd in de Tabel 3-3. Voor een aantal kribben bestaat een gering risico op instabiliteit als gevolg van erosie van het bodemtalud. Na een hoogwatergolf zal monitoring plaatsvinden van Pagina 19 van 46

20 de stabiliteit van deze kribben. Er worden geen nadelige consequenties verwacht voor de stabiliteit van de andere aanwezige constructies. Tabel 3-3 Aanpassing aan kunstwerken en constructies Object Km Uitgewerkte oplossing (schetsniveau) langs IJssel BRUGGEN Eilandbrug met strekdam Bodembescherming: Ten noorden van de strekdam wordt het zomerbed vergraven. Om erosie nabij de strekdam te voorkomen wordt de bestaande bodembescherming uitgebreid. Stadsbrug Remmingwerk: aanpassen van remmingwerk - Bodembescherming: vervangen door nieuwe bodembescherming rond en tussen pijlers. CONSTRUCTIES Kogge 996,6 - Ter plaatse van de kogge wordt het zomerbed niet verlaagd en wordt deze in stand gehouden door middel van een harde bescherming MEERPALEN Meerpalen, Locatie km1000: vervangen door langere buispalen steigers 996,5 - Locatie 996,5: palen rond 762 mm: vervangen door langere buispalen KABELS EN LEIDINGEN Kabels leidingen en Divere locaties In totaal 15 maatregelen. - voorstel gestuurde boring voor 6 locaties (waarvan 3 gecombineerd); - voorstel verwijderen voor 9 locaties; Kabels en leidingen De kabels en leidingen die op minder dan 3 meter diepte onder de ontgronding liggen, moeten worden verlegd of worden verwijderd wanneer de kabels buiten bedrijf zijn (zie Tabel 3-3 en op tekening in Bijlage J). Als uitgangspunt zijn beheerders c.q. eigenaren van kabels en leidingen zelf verantwoordelijk voor het aanvragen en verkrijgen van de benodigde vergunningen van bevoegde gezaginstanties, tenzij anders overeengekomen met Rijkswaterstaat. De opdracht tot het verleggen van de kabels en leidingen wordt rechtstreeks door het Rijk aan de beheerders c.q. eigenaren opgedragen, dit betekent dat voor de kosten van de verlegging de Compensatieregeling verleggen kabels en leidingen in en buiten rijkswaterstaatswerken en spoorwegwerken 1999 van toepassing is. Archeologie In lijn met het advies in het archeologisch waarderend onderzoek (zie paragraaf 2.2) wordt de archeologische vindplaats in stand gehouden, terwijl rondom het zomerbed wordt verlaagd. Hiervoor wordt de vindplaats versterkt, deze maatregel Pagina 20 van 46

21 voorkomt erosie en problemen bij ankeren. Er wordt daarbij gekozen voor een drempel over de gehele breedte van de rivier met een gemiddelde hoogte van -4,20 m NAP. Een drempel over de gehele breedte van de rivier geeft het meest geleidelijke stromingsbeeld en daardoor de minste hinder voor de scheepvaart, wel zal de baggerinspanning rondom de drempel toenemen met bijbehorende hinder voor de scheepvaart en aanvullend vaarwegbeheer. Bij bepaling van de drempelhoogte is rekening gehouden met de richtlijnen voor voldoende diepgang voor de scheepvaart klasse Va (diepgang tot 3,5m), ook bij een mogelijke toekomstige verbreding van de vaarweg. Uitgaande van deze hoogte zullen de hoogste delen van de Kogge (net als nu) circa 1 meter boven de bodem uit steken. Op basis van vaardiepte, dwarsstroming en vaarwegbeheer wordt de vormgeving van de drempel verder geoptimaliseerd voor aanvang van de uitvoering. Op de rest van het traject van de zomerbedverlaging wordt passieve archeologische begeleiding aangehouden tijdens de uitvoering. Er wordt een programma van eisen met meldingsprotocol opgesteld en tijdens de uitvoering wordt regelmatig contact gehouden met de aan het project verbonden archeoloog. Daarbij vindt terugkoppeling plaats aan het bevoegde gezag. Grofvuil Voorafgaand aan het baggeren zal het gehele gebied worden onderzocht op de aanwezigheid van grofvuil en zullen grotere objecten verwijderd worden. Kleiner grofvuil kan in de baggerwerken worden opgenomen. De verantwoordelijkheid voor het verwijderen en afvoeren van het gevonden vuil ligt bij de aannemer, uitgangspunt is het grofvuil af te voeren naar een erkende verwerker of opslagplaats. 3.3 Toekomstige cultuurtoestand De huidige bodemhoogte van het zomerbed varieert over de lengte van de rivier. Voor een realistisch en uitvoerbaar ontwerp wordt voor de nieuwe bodemhoogte gebruik gemaakt van riviervakken van 1 tot 2 km lengte, waarbinnen een constante nieuwe bodemhoogte wordt gekozen. Er wordt dus niet gekozen voor een vergraving waarbij de diepte de huidige bodemligging volgt. De taludhelling bij overgangen tussen de riviervakken is maximaal 1:10. De bodem wordt alleen vergraven op plaatsen waar de huidige bodemhoogte hoger is dan de ontwerpbodemhoogte, dat betekent dat diepe delen van de rivier die lager liggen dan het ontwerp van de Zomerbedverlaging niet worden opgevuld. Ter hoogte van de archeologisch vindplaats op km 996,6 komt een drempel over de gehele breedte van de rivier. De drempel wordt verhard uitgevoerd om erosie ervan te voorkomen. Na verloop van tijd zal de rivier de vergraving weer opvullen met materiaal getransporteerd van bovenstrooms, dit is een natuurlijk proces waarbij het zomerbed naar een evenwichtssituatie convergeert. Periodiek onderhoud is daarom nodig om de Zomerbedverlaging in stand te houden. Bovenstrooms van de zomerbedvergraving vindt sedimentatie plaats, benedenstrooms erodeert de bodem Pagina 21 van 46

22 ter hoogte van de Eilandbrug. Naast sedimentatie kan bovenstrooms van de vergraving ook (beperkte) bodemerosie plaatsvinden. Tenslotte vindt sedimentatie en erosie plaats bij de drempel die aangelegd wordt ter plaatse van de Kogge. Er wordt rekening gehouden met een sedimentatie van m 3 per jaar. Uitgangspunt is dat de vergraving door middel van periodiek beheer op ontwerpdiepte wordt gehouden. Daarbij wordt gesedimenteerd materiaal bovenstrooms gebaggerd. Een deel van het gebaggerde materiaal wordt benedenstrooms, en mogelijk ook bovenstrooms, teruggestort in de rivier om de erosie te compenseren. De verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud ligt bij de rivierbeheerder (in dit geval RWS DON). 3.4 Planning De uitvoering van de zomerbedverlaging start naar verwachting halverwege 2014 en zal voor het einde van 2015 worden afgerond. Pagina 22 van 46

23 4 Effecten Bij het beschrijven van de effecten van de Zomerbedverlaging wordt getoetst op artikel 7 van de Beleidsregels ontgrondingen in Rijkswateren. Hierin staat dat voor ontgrondingen in het zomerbedgedeelte van rivieren in beheer bij het Rijk een ontgrondingsvergunning kan worden verleend waneer de ontgronding in ieder geval: a. geen ongewenste erosie of sedimentatie van het rivierbed tot gevolg heeft, noch op de locatie van de ontgronding, noch elders, b. het rivierkundig gewenst evenwicht in de bodemligging en de stabiliteit van de infrastructuur niet verstoort c. niet leidt tot substantiële waterstandverhogingen in de maatgevende situaties als bedoeld in de Beleidsregels grote rivieren en hoofdstuk 6, 6 van het Waterbesluit d. geen belemmering vormt voor huidige/geplande/toekomstige rivierverruimingsprojecten als bedoeld in de Planologische kernbeslissing Ruimte voor de Rivier en het project Zandmaas II e. niet leidt tot structurele beperking van de scheepvaart, en f. niet leidt tot ongewenste grondwaterstandveranderingen. In onderstaande paragrafen wordt een beschrijving gegeven van de effecten van de afgraving, waarbij deze aspecten worden behandeld: Rivierkundig (paragraaf 4.1), aspect a t/m d Scheepvaart (paragraaf 4.2, aspect e Grondwaterstand (paragraaf 4.3) aspect f Natuur (paragraaf 4.4) Overige effecten (paragraaf 4.5) (visserij, koelwater, drinkwater, landbouw) In het MER is een uitgebreidere beschrijving opgenomen van deze effecten. Daarnaast worden in het milieueffectrapport ook voor andere aspecten, zoals archeologie en recreatie, de effecten beschreven. In verband met de wijziging van het waterstaatswerk de IJssel en de IJsseluiterwaarden wordt tevens een Projectplan Waterwet opgesteld in nauwe afstemming met de waterbeheerder Rijkswaterstaat Oost-Nederland. In dit projectplan wordt een beschouwing gegeven van de invloed van het project op waterkwantiteit, waterkwaliteit en maatschappelijk functies. 4.1 Rivierkundig Riviermorfologie (aspect a) In een uitgebreide morfologische studie ( ) voor de IJssel zijn de effecten van de geplande Ruimte voor de Rivier projecten rond Zwolle (onder andere Zomerbedverlaging, Westenholte, Scheller & Oldeneler buitenwaarden, hoogwatergeul Kampen) in beeld gebracht. Bij elke maatregel ontstaan op korte of langere termijn morfologische effecten. Specifiek voor de zomerbedverlaging geldt dat de ingreep zodanig in het systeem ingrijpt dat het sedimenttransporterend vermogen in de rivier ter plaatse van de zomerbedverlaging vrijwel verdwijnt. Het Pagina 23 van 46

24 gevolg is dan ook dat vrijwel de gehele sedimentvracht van de IJssel zal sedimenteren bij het begin van de zomerbedverlaging. De maatregel Zomerbedverlaging leidt tot de volgende morfologische effecten en bijbehorende beheeropgaven: Er ontstaat een aanzandingsfront op de bovenstroomse rand van de zomerbedverlaging. Zonder verdere maatregelen vermindert de bijdrage aan de veiligheidstaakstelling in snel tempo. De opgave voor het veiligheidsonderhoud is gemiddeld m3 per jaar (+/- 50 %). Dit is mede afhankelijk van de afvoercondities van de IJssel. Bij hogere (piek) afvoeren wordt meer (en grover) sediment meegevoerd. Bij het uitblijven van een hoge afvoer zal er minder sediment dan gemiddeld neerslaan. Benedenstrooms van de Zomerbedverlaging zal bodemerosie plaatsvinden. Mogelijk vindt ook bovenstrooms bodemerosie plaats. Bij de drempel ter hoogte van de kogge ontstaat bovenstrooms aanzanding. Dit heeft gevolgen voor de ingang van de haven net bovenstrooms van de drempel. Ten opzichte van de huidige situatie zonder zomerbedverlaging zal echter geen extra aanzanding optreden. Benedenstooms van de drempel zou erosie kunnen optreden. Voor het beheer en onderhoud geldt dat de aannemer uiteindelijk de keuze maakt voor de meest geschikte uitvoeringsmethode. In samenwerking met de rivierbeheerder is een groot aantal potentiële oplossingen geïnventariseerd voor het aanzandingsfront. Hierbij kunnen onder andere de volgende (deel)oplossingen onderscheiden worden: Constructieve maatregel in de vorm van het verhogen van de zomerkades; Constructieve maatregel in de vorm van de aanleg van langsdammen; Inzet van baggermaterieel in samenhang met lokaal verbreden van de vaargeul; Inzet van methode water injectie baggeren in combinatie met aanleg zandvang in uiterwaard; Inzet flexibel en groter baggermaterieel, zoals sleephopperzuigers. Na uitwerking en beoordeling van de oplossingsrichtingen heeft een combinatie van een tweetal oplossingen met baggermaterieel de voorkeur. Om bij de baggerwerkzaamheden de overlast op de scheepvaart te minimaliseren wordt er voor gekozen om het baggeren zoveel mogelijk buiten de vaarweg te laten plaatsvinden: De constructieve maatregelen (de eerste twee mogelijkheden) lossen het probleem slechts ten dele op. Langsdammen verplaatsen het aanzandingsprobleem richting benedenstrooms en het verhogen van zomerkades heeft enkel effect bij specifieke waterstanden. Daarnaast vormen deze constructies een obstakel voor waterafvoer (verhogen zomerkades) en haveningangen (langsdammen). Om deze redenen vallen de constructieve mogelijkheden af. Ook het combineren van constructies met baggeren, blijkt niet realistisch omdat daardoor enkel de locatie van het baggeronderhoud zal wijzigen. Ook waterinjectiebaggeren valt af omdat deze mogelijkheid niet voldoende zekerheid geeft en relatief veel vertroebeling en daarmee effecten op de waterkwaliteit veroorzaakt. Om bij de baggerwerkzaamheden de overlast op de scheepvaart te minimaliseren wordt er voor gekozen om het baggeren zoveel mogelijk buiten de vaarweg te doen. De volgende mogelijkheden worden als bandbreedte beschouwd voor het bepalen van de effecten van het rivierbeheer. Pagina 24 van 46

25 Oplossingsrichting 1: in twee fasen verrichten van onderhoudswerkzaamheden zodat de vaargeul beschikbaar blijft voor de scheepvaart. In de binnenbocht van de bocht bij rivier-km 993 vindt momenteel geen scheepvaart plaats omdat hier niet genoeg diepgang is. Door de binnenbocht uit te diepen wordt deze geschikt als vaargeul. Lokaal wordt de vaargeul hierdoor extra breed. Dat maakt ruimte om met traditioneel vastliggend materieel baggerwerk uit te voeren, mits voldoende ruimte en diepgang in de vaargeul vrij blijft. Het onderhoud kan vervolgens afwisselend in de binnen- en buitenbocht uitgevoerd worden. Scheepvaart kan tijdens het onderhoud doorgang vinden. Oplossingsrichting 2: op plekken waar niet voldoende ruimte in de vaarweg is: Inzet van varend baggermaterieel dat groter is dan gebruikelijk voor de IJssel (voorbeeld: sleephopperzuiger). Doordat het varend baggermaterieel kan uitwijken voor overig scheepvaart is de hinder zeer beperkt (geen structurele hinder). In de praktijk zal door de aannemer, afhankelijk van de vaargeulbreedte, voor een combinatie van materieel gekozen worden. De aannemer moet zijn werkwijze ook laten goedkeuren door de rivierbeheerder. In de realisatiefase zal er hinder voor scheepvaart optreden. Op basis van de Werkwijzer Minder Hinder en overleg met de rivierbeheerder kan en moet de hinder geminimaliseerd worden. Baggertechnieken die gebruik maken van ankers, kabels of dergelijke die in de vaarweg liggen, moeten uitgesloten worden. Het mag ook niet zijn dat een baggertechniek eisen oplegt aan scheepvaart (bv. eisen ter voorkoming van golfslag tegen baggerschip). Bovenstaande oplossingsrichtingen hebben als doel de hinder binnen de perken te behouden. De sedimentatie in de beheersituatie is in de orde van m3/jaar. Volgens het rivierkundig beoordelingskader mag de hinder 5 dagen per 15 km mag zijn. Uitgangspunt daarbij is de huidige vaarwegbreedte. Het grootste gedeelte van de aanzanding zal bij of na rivier-km 993 neerslaan. Door ter plekke van rivier-km 993 de vaarweg (o.a. in de volledige bocht) te verruimen kan de vaarwegbreedte potentieel verdubbeld worden. Daardoor ontstaat er ruimte om een baggerschip zijn werk te laten doen in de vaargeul zonder dat er significante hinder voor de scheepvaart ontstaat. Om de vaargeuldiepte en ingang naar de haven bovenstrooms van de kogge (linkeroever, binnenbocht) te waarborgen zullen extra baggerwerkzaamheden nodig zijn. Dit wordt meegenomen in het regulier baggeronderhoud van het zomerbed zoals hierboven beschreven. Benedenstrooms van de vergraving moet er voorkomen worden dat erosie van het zomerbed tot problemen gaat leiden. Hiervoor moet ca m3 per jaar gestort worden op de erosielocatie, het materiaal dat bovenstrooms (bij het aanzandingsfront) gewonnen wordt kan hiervoor gebruikt worden. Door middel van het terugstorten van het sediment wordt het sediment weer teruggebracht in het systeem. Wanneer bovenstroomse van de vergraving of bij de kogge bodemerosie optreedt en tot problemen leidt, kan een vergelijkbare strategie worden toegepast. Pagina 25 van 46

26 Infrastructuur en bodemligging (aspect b) Er heeft een inventarisatie plaatsgevonden van stabiliteit van de infrastructuur in relatie tot de Zomerbedverlaging. Waar de ingreep ongewenste effecten heeft op de stabiliteit van infrastructuur, wordt deze aangepast (zie kunstwerken en constructies) binnen het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel. Morfologisch onderzoek laat zien dat onttrekking van de grond in combinatie met de baggermaatregelen beschreven onder riviermorfologie niet leidt tot verandering in bodemligging buiten het projectgebied. De vrijgekomen grond van de zomerbedvergraving wordt niet teruggestort in het zomerbed van de IJssel, zoals voorgeschreven in de memo sedimentbeheer Rijntakken , vastgesteld door de directie water en scheepvaart van Rijkswaterstaat Oost Nederland (16 maart 2010). Deze memo geeft op uitvoeringsniveau van de rivierbeheerder invulling aan het landelijke beleid voor inperking van het probleem bodemdaling door erosie. Terugstorten van de grond zou de beoogde waterstanddaling van de Zomerbedverlaging tenietdoen. Op basis van het morfologisch onderzoek kan geconstateerd worden dat het doel van het zandwinbeleid wel gerespecteerd wordt: de Zomerbedverlaging leidt niet tot terugschrijdende bodemerosie. Het zandwinbeleid wordt voor de Zomerbedverlaging aangepast. Hydraulica (aspect c en d) De vergraving van het zomerbed leidt tot een verlaging van de maatgevende hoogwaterstanden, er vindt nergens een verhoging van de maatgevende hoogwaterstand plaats. Daarnaast vormt de ingreep geen belemmering voor toekomstige rivierverruimingsmaatregelen zoals dijkverlegging, aanleg van nevengeulen, verlagen van uiterwaarden of verwijderen van obstakels. 4.2 Scheepvaart Aan de eisen ten aanzien van de minimum vaardiepte wordt voldaan. Voor het traject van de zomerbedverlaging zal de vaardiepte aanzienlijk toenemen en er ontstaan geen knelpunten voor de vaardiepte bovenstrooms, benedenstrooms of bij de vindplaats van de Kogge. Bovenstrooms daalt de waterstand in de IJssel wel tijdens lage- en gemiddelde afvoer, maar dit leidt niet tot onderschrijding van de minimum vaardiepte. Het ontwerp van de beschermende constructie bij de Kogge wordt gedimensioneerd zodanig dat het aan de eisen ten aanzien van de vereiste vaardiepte voldoet. Verder volgt uit analyses dat de aan- en aftakkingen van de nevengeulen en de drempel ter hoogte van de Kogge geen significante invloed hebben op de dwarsstroming in de vaargeul. Zichtlijnen en zichtbaarheid van vaarwegmarkering blijven ongewijzigd. De scheepvaart zal hinder ondervinden tijdens de perioden waarin onderhoud van de rivier plaatsvindt. De hoeveelheid baggeronderhoud die ontstaat door de morfologische effecten van de zomerbedverlaging is een veelvoud van de te baggeren hoeveelheid sediment binnen de gangbare scheepvaartcriteria. Met de gekozen oplossingsrichting (zie riviermorfologie) voor het rivierbeheer is de overlast Pagina 26 van 46

27 voor de scheepvaart beperkt. Er zijn echter wel effecten op de veiligheid en de vlotheid van de scheepvaartroute. Naast de vaarwegbreedte speelt ook de overzichtelijkheid op dit vaarwegdeel een rol, voornamelijk beïnvloed door een aantal aspecten: De Molenbrug. Deze verhindert een goed radarbeeld en bemoeilijkt de visuele waarneming. De bocht in de rivier. Door de bocht kunnen andere verkeersdeelnemers pas later worden waargenomen. Het baggermaterieel. Deze ligt in of nabij de vaargeul. Daarmee maakt hij het verkeersbeeld complexer en bemoeilijkt een goede visuele waarneming van andere schepen. Dit geldt voornamelijk als hij in de binnenbocht is afgemeerd. Bovenstaande factoren geven een verminderde overzichtelijkheid van de vaarweg. In combinatie met de verminderde vaarwegbreedte verhoogt dit de noodzaak tot (informerende en eventueel regulerende) verkeersmaatregelen. 4.3 Grondwaterstand De effecten van de Zomerbedverlaging op grondwaterstanden in de omgeving van het project zijn uitgebreid geanalyseerd. Een gedetailleerde uitwerking en interpretatie van de resultaten is opgenomen in Deelrapport 3: Grondwater opgenomen in Bijlage G. Gemiddelde rivierafvoer Onder gemiddelde omstandigheden leidt de zomerbedverlaging tot een verlaging van de grondwaterstand in het buitendijks gebied van Zwolle tot Kampen. Op de effecten op de natuurwaarden in de uiterwaarden wordt nader ingegaan in paragraaf 4.4. Binnendijks treedt onder gemiddelde omstandigheden geen significant effect op. Ook worden geen negatieve effecten op het waterbeheer verwacht. Hoge afvoer Bij hoge waterstanden wordt het IJsselpeil door de Zomerbedverlaging verlaagd, hierdoor neemt het risico op wateroverlast langs de IJssel doorgaans af. Bij Kampen treedt echter praktisch geen verlaging van het IJsselpeil op, maar wordt wel de aanwezige slecht doorlatende laag vergraven. Hierdoor wordt het contact tussen de IJssel en het grondwatersysteem vergroot. Afhankelijk van de lokale situatie kan dit mogelijk leiden tot een toename van grondwaterdruk, dit kan leiden tot wateroverlast (kan verschillen op wijkniveau). De lokale situatie in Kampen wordt gemonitord om eventuele toename van wateroverlast in kaart te brengen. Lage afvoer Onder (extreme) laagwateromstandigheden wordt geen significante verlaging van oppervlaktewater- en grondwaterstanden berekend omdat de invloed van het IJsselmeer tot verder stroomopwaarts doorwerkt en het peil van het IJsselmeer niet verandert. De verandering in de waterbalans voor de omliggende polders is zo klein dat dit opgevangen kan worden met bestaande gemaalcapaciteit. Door de geringe daling van de grondwaterstand bestaat geen risico op extra inklinking van het veenweidegebied. Er is geen noodzaak op polderniveau het oppervlaktewatersysteem aan te passen. Pagina 27 van 46