Ontgrondingenwet: zomerbedverlaging Beneden-IJssel; ontgronding-vergunning in het kader van Ruimte voor de Rivier IJssel

Transcriptie

1 Nummer ILT-2013/44746 Betreft Ontgrondingenwet: zomerbedverlaging Beneden-IJssel; ontgronding-vergunning in het kader van Ruimte voor de Rivier IJssel Water, Bodem en Bouwen Graadt van Roggenweg 500 UTRECHT Postbus BD DEN HAAG Contactpersoon A.M. Putman -Job Medewerker Toezicht T M +31(0) Aiselyn.Putman-Job@ILenT.nl DE M I N I S T E R V A N I N F R A S T R U C T U U R E N M I L I E U Beslissing van de Minister van Infrastructuur en Milieu op de aanvraag d.d. 31 januari 2013 (gecompleteerd op 3 mei 2013) van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat Directie Oost Nederland, programmadirectie Ruimte voor de Rivier, om vergunning als bedoeld in artikel 3 juncto artikel 8 van de Ontgrondingenwet. De (ILT) treedt voor de Minister op als vergunningverlener respectievelijk bevoegd gezag. 1. BESLUIT De Minister heeft besloten: 1. De gevraagde vergunning te verlenen onder de voorschriften vermeld in bijlage 1; 2. Dat bijlage 1 onlosmakelijk onderdeel uitmaakt van dit besluit; 3. Dat de aanvraag en ingediende aanvullingen deel uitmaakt van dit besluit; 4. Dat de ontgrondingswerkzaamheden niet eerder mogen worden aangevangen dan nadat door het bevoegd gezag goedkeuring is gegeven aan de werkplannen en het monitoringsplan. Aan dit besluit liggen de navolgende overwegingen ten grondslag. 2. OMSCHRIJVING VAN DE AANVRAAG De aanvraag is ingediend voor ontgronding van het zomerbed van de rivier de IJssel over een lengte van ongeveer 7,5 kilometer, tussen de Molenbrug bij Kampen en Eilandbrug bij de monding van de IJssel. Het zomerbed wordt verlaagd in twee stappen. Het meest stroomopwaartse deel, eerste stap, tussen rivier-km 992,9 en 996,3 wordt gemiddeld 1,8 meter verlaagd. De tweede stap, tussen rivier-km 996,3 en 1.000,6 (net voor de Eilandbrug), wordt gemiddeld 2,3 meter verlaagd. De ontgronding heeft betrekking op een gebied van 92 hectare. Bij deze ontgronding komt 1,835,000 m³ bodemmateriaal, bestaande uit onder meer zand, klei, slib en veen, vrij. Pagina 1 van 35

2 De verlaging van het zomerbed is noodzakelijk om meer ruimte aan de rivier te geven en hoge waterstanden te voorkomen en om zo aan het vereiste veiligheidsniveau voor de rivier de IJssel te voldoen. Volgens de planning starten de werkzaamheden eind 2014 en zijn deze eind 2016 afgerond. Het gebied waarin de ontgronding plaatsvindt, is weergegeven in afbeelding 1 van onderhavige beschikking. De aanvraag heeft slechts betrekking op de vergraving van het zomerbed. De uiterwaardmaatregelen vallen buiten onderhavige vergunningaanvraag en beschikking. Afbeelding 1. Plangebied zomerbedverlaging met in het oranje het deel van de IJssel dat gemiddeld met 1,8 meter verlaagd wordt en in rood het deel dat gemiddeld 2,3 meter verlaagd wordt. Aanleiding zomerbedverlaging Beneden IJssel De hoogwatersituaties van 1993 en 1995 hebben aangetoond dat de bescherming van het rivierengebied in Nederland blijvende aandacht vraagt, temeer omdat er rekening mee gehouden wordt dat de rivierafvoeren in de toekomst verder zullen toenemen. Op 22 december 2005 is de Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (hierna: de PKB) vastgesteld door de Ministerraad. Hiermee is ingestemd door de Tweede Kamer op 7 juli 2006 en door de Eerste Kamer op 19 december De PKB is vervolgens op 26 januari 2007 in werking getreden. Besloten is toekomstige hoge rivierafvoeren veilig naar zee af te voeren door middel van rivierverruiming, in plaats van dijkverhogingen. Deze rivierverruiming moet Pagina 2 van 35

3 worden bereikt door onder andere de aanleg van geulen, het verlagen van uiterwaarden en het lokaal verlagen van het zomerbed. De veiligheidsdoelstelling (taakstelling) voor de maatregel zomerbedverlaging is vastgelegd in de PKB. De taakstelling wordt in de PKB uitgedrukt als lokale waterstanddaling bij maatgevend hoogwater (MHW) bij Zwolle en omhelst een waterstanddaling bij de maatgevende afvoer van 21 centimeter op het traject tussen km 979 en km 980 bij Zwolle door een zomerbedverlaging in de Beneden- IJssel en het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit in het projectgebied. Besluit tot wijziging basispakket van de PKB Oorspronkelijk zag de PKB op een zomerbedverlaging van ca. 22 kilometer. In de toelichting bij de PKB (pagina 64) was onderkend dat de zomerbedverlaging van ca. 22 kilometer zou kunnen leiden tot negatieve effecten op bepaalde habitattypen in Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel. Dit wordt veroorzaakt door afname van inundatieduur, -frequentie en sedimentatie. Verwacht werd dat de negatieve effecten gemitigeerd konden worden door bestaande kades in de uiterwaarden (verder) te verlagen. Bij de uitwerking van de planstudie voor de zomerbedverlaging is gebleken dat de negatieve effecten groter waren dan verwacht en dat tevens sprake was van een verlaging van de grondwaterpeilen. Deze daling van de grondwaterpeilen kan een verplaatsing van een grondwaterverontreiniging bij het stationsgebied van Zwolle veroorzaken, waardoor enkele drinkwaterputten verontreinigd kunnen raken. Hiervoor zijn geen directe oplossingen voorhanden. Beperking van de drinkwaterwinning ter plekke is niet mogelijk vanwege de verwachte toename van de vraag naar drinkwater, het ontbreken van alternatieve putten, de hoge kosten voor de aanleg van dergelijke putten en de lange proceduretijd die daarmee gemoeid is. Door deze negatieve effecten is de zomerbedverlaging uit de PKB niet volledig uitvoerbaar. Dit heeft de Staatssecretaris op 21 november 2011 bericht aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II 2011/12, , nr. 249). Een verkorte zomerbedverlaging van 7,5 kilometer is wel mogelijk (MER deel A, Royal Haskoning DHV 2013). Er is dan echter een aanvullende maatregel nodig om de beoogde waterstanddaling bij Zwolle te realiseren. Hiervoor zijn verschillende alternatieve maatregelen geanalyseerd (Kamerstukken II 2011/12, , nr. 60): 1. De aanleg van een volledige hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid (maximale waterstanddaling door aanleg van dijken en een in- en uitlaat en verplaatsing van de Roggebotsluis in zuidelijke richting): Hiermee kan de restopgave ruimschoots worden gerealiseerd. Deze maatregel kan naar verwachting in 2019 gerealiseerd zijn. 2. De aanleg van een beperkte hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid (minimaal halen van de benodigde restopgave aan waterstanddaling door de aanleg van dijken en een in- en uitlaat en geen verplaatsing van de Roggebotsluis, maar plaatsing van extra spuikokers). Een voordeel van een beperkte hoogwatergeul ten opzichte van de volledige hoogwatergeul is dat bij het definitieve ontwerp van de Roggebotsluis rekening kan worden gehouden met de beslissingen in het Deltaprogramma. Een beperkte hoogwatergeul past meer bij een adaptieve aanpak. Deze maatregel kan naar verwachting in 2017 gerealiseerd zijn. Pagina 3 van 35

4 3. Uiterwaardvergravingen: Uiterwaardvergravingen zijn niet nader uitgewerkt omdat deze de restopgave niet volledig realiseren en omdat de uitvoerbaarheid negatief wordt ingeschat. De uiterwaardvergravingen zijn zeer ingrijpend voor de landschappelijke en cultuurwaarde van het rivierengebied. 4. Dijkverhoging: Dijkverhoging kan gereed zijn tussen 2018 en 2025, onder andere afhankelijk van de relatie met andere dijkverbeteringen in het kader van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma. De samenhang tussen de rivierverruimende maatregelen op de IJssel wordt bij dijkversterking verstoord. Dit betekent dat op termijn bovenstrooms van Zwolle maatregelen nodig zullen zijn. Ook zal de levensduur van dijken van Kampen tot bovenstrooms van Zwolle afnemen, waardoor de kosten voor het handhaven van de veiligheid in de toekomst toe zullen nemen. Op grond van de analyse van deze alternatieven is gekozen voor de beperkte hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid als aanvullende maatregel. Door middel van een scopewijziging van de PKB worden de aangepaste maatregel (verkorte zomerbedverlaging) en de aanvullende maatregel (beperkte hoogwatergeul IJsseldelta-Zuid) opgenomen in het basispakket van de PKB en wordt de oorspronkelijke zomerbedverlaging hieruit verwijderd. Hiervoor wordt de binnenplanse wijzigingsprocedure uit de PKB gevolgd (ter inzage legging van het ontwerp-besluit, zes weken zienswijzentermijn, besluit en reactienota naar de Tweede Kamer, vaststelling besluit door Minister). De Minister van Infrastructuur en Milieu heeft de beslissing tot wijziging van het Basispakket uit de PKB genomen op 24 mei Deze is te raadplegen op Doel Het primaire doel van de Zomerbedverlaging is rivierverruiming ten behoeve van de hoogwaterveiligheid. Door de rivier te verdiepen wordt meer ruimte gecreëerd voor de afvoer van rivierwater. Bij hoogwater komt de waterstand minder hoog ten opzichte van de situatie nu. Daarmee kan de rivier de vereiste waterhoeveelheid aan en op die manier aan de veiligheidseisen voldoen. Daarnaast komt bij de zomerbedverlaging een grote hoeveelheid delfstoffen vrij, die kan worden geleverd aan de markt of het project IJsseldelta-Zuid. De uitvoering van de zomerbedverlaging kan gecombineerd worden met de hoogwatergeul van het project IJsseldelta-Zuid. In de periode (fase 1 van IJsseldelta-Zuid) worden volgens de plannen onder andere de dijken van de hoogwatergeul aangelegd, zodat het mogelijk is om zand uit de zomerbedverdieping te gebruiken bij de aanleg van deze dijken. Hierdoor heeft de riviermaatregel een tweede maatschappelijke functie gekregen, namelijk delfstoffenwinning. Voor deze delfstoffenwinning dient op grond van de Ontgrondingenwet een ontgrondingsvergunning te worden aangevraagd bij het bevoegd gezag van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Pagina 4 van 35

5 3. PROCEDURE De aanvraag is op 31 januari 2013 ingediend en aangevuld op 11 april 2013 en 3 mei Wettelijk kader Ingevolge artikel 3, eerste lid van de Ontgrondingenwet is het verboden zonder vergunning te ontgronden. Het tweede lid van dit artikel bepaalt dat aan een vergunning voorschriften worden verbonden ter bevordering en bescherming van belangen, betrokken bij de ontgronding, de herinrichting van de ontgronde onroerende zaken en de aanpassing van de omgeving van de ontgronde onroerende zaken. Bevoegd gezag Krachtens artikel 8, eerste lid Ontgrondingenwet is de Minister van Infrastructuur en Milieu bevoegd gezag ten aanzien van ontgrondingen in aangewezen rijkswateren. Deze bevoegdheid heeft betrekking op het zomerbed van de rivier. In artikel 1, onder a van de Regeling ontgrondingen in rijkswateren jo. bijlage II, onderdeel 1 onder d van het Waterbesluit is de IJssel aangewezen als rijkswater ten aanzien waarvan de Minister van Infrastructuur en Milieu bevoegd gezag is voor ontgrondingen. Voorschriften Het project wordt aanbesteed als een Design & Construct -contract. Door de uitvoeringsmogelijkheden voor de toekomstige aannemer zoveel mogelijk vrij te laten kan de aannemer een eigen invulling geven aan de uitvoeringsvariant. Deze werkwijze kan mogelijk worden gemaakt door nu een vergunning af te geven voor het project, en de uitvoering later, voorafgaand aan de uitvoering middels werkplannen in detail aan te laten geven. Dit is mogelijk gemaakt in artikel 3, lid 3 sub a Ontgrondingenwet. De werkplannen moeten door of namens de vergunninghouder bij het bevoegd gezag (de - ILT) ter goedkeuring worden ingediend. De ontgrondingswerkzaamheden mogen niet eerder worden aangevangen dan door ILT goedkeuring is gegeven aan een werkplan en de termijn voor het indienen van een beroepschrift is verlopen. Indien gedurende de termijn voor het indienen van een beroepsschrift bij de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een verzoek om voorlopige voorziening is gedaan mogen de ontgrondingswerkzaamheden niet worden aangevangen. Aan dit besluit wordt in de voorschriften, en dan met name voorschrift 3, het toetsingskader voor werkplannen opgenomen. Dit toetsingskader moet ervoor zorgen dat alle bij de ontgronding betrokken belangen worden beschermd bij de gekozen werkwijze. De besluitvorming omtrent de werkplannen vindt op dezelfde wijze plaats als dit besluit (Uniforme openbare voorbereidingsprocedure, conform afdeling 3.4 Algemene wet bestuursrecht (Awb)), met inspraakmogelijkheden. Hierdoor is de rechtszekerheid van alle belanghebbenden gewaarborgd. Indien een werkplan niet wordt goedgekeurd moet door of namens de vergunninghouder een nieuw werkplan worden ingediend. De vergunninghouder is er voor verantwoordelijk dat voor de werkzaamheden voldaan is aan alle wettelijke kaders. De vergunninghouder is zelf verantwoordelijk voor het verkrijgen en Pagina 5 van 35

6 hebben van alle noodzakelijke vergunningen en toestemmingen. Beleid De aanvraag is getoetst aan artikel 2 en 7 van de Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren. De betreffende bepalingen zijn hieronder opgenomen. Artikel 2 van de Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren bevat in tabel 1 afstanden ten opzichte van kunstwerken, vaste objecten, situaties en omstandigheden waarbinnen geen ontgrondingvergunning wordt verleend. Tabel 1. Afstanden tot de kunstwerken, vaste objecten, situaties en omstandigheden waarbinnen geen ontgrondingsvergunning wordt verleend. Type kunstwerk of object Waterkeringen Primaire waterkeringen (afstand tot de teen van dijk) Secundaire waterkeringen en Limburgse kaden (afstand tot de teen van dijk) Natuur en milieu Werp-, rust- en zooggebieden van zeehonden Vogelconcentraties 500 m Per geval bepaald Natuurlijke schelpdierbanken Binnen een zone van 500 m gemeten vanuit de afgebakende mosselpercelen Binnen een zone van 1000 m vanuit de 500 m gemeten vanuit de afgebakende mosselzaad-invanginstallaties, en voorts binnen een zone van 1000 m Locatie rijkswater Noordzee IJsselmeergebied Waddenzee Rivieren, kanalen en havens 100 m 1 Zie voetnoot m Per geval bepaald n.v.t. n.v.t. n.v.t. Per geval bepaald Grote Zeeuwse en Zuid- Hollandse wateren 100 m n.v.t m n.v.t m n.v.t m 500 m Per geval bepaald Per geval bepaald 100 m n.v.t. 100 m n.v.t. 100 m 500 m 1000 m Pagina 6 van 35

7 Tabel 1. Afstanden tot de kunstwerken, vaste objecten, situaties en omstandigheden waarbinnen geen ontgrondingsvergunning wordt verleend. Type kunstwerk of object Waterkeringen Archeologie en cultuurhistorie Wettelijk beschermde monumenten van archeologische vondsten, locaties met melding van archeologische vondsten en wrakken Overige objecten Olie- en gasleidingen in de bodem van het betreffende rijkswater In gebruik zijnde telecommunicatiekabels in de bodem van of boven het betreffende rijkswater Door ontgronding ontstaan water Overige vaste objecten van het Rijk of van derden Locatie rijkswater Noordzee IJsselmeergebied Waddenzee Rivieren, kanalen en havens Grote Zeeuwse en Zuid- Hollandse wateren 100 m 100 m m 100 m 100 m 500 m 4 Per geval bepaald 500 m 5 Per geval bepaald 500 m 100 m 500 m 500 m 100 m 500 m n.v.t. n.v.t. n.v.t. Per geval bepaald 500 m 6 Per geval bepaald 500 m Per geval bepaald n.v.t. 500 m Artikel 7 van de Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren bevat het toetsingskader voor ontgrondingen in het zomerbedgedeelte van rivieren in beheer bij het Rijk. De ontgrondingvergunning kan worden verleend, waarbij de ontgronding in ieder geval: a. geen ongewenste erosie of sedimentatie van het rivierbed tot gevolg heeft, noch op de locatie van de ontgronding, noch elders, b. het rivierkundig gewenste evenwicht in de bodemligging en de stabiliteit van infrastructuur niet verstoort, c. niet leidt tot substantiële waterstandsverhogingen in maatgevende situaties als bedoeld in de Beleidsregels grote rivieren en hoofdstuk 6, 6 van het Waterbesluit, d. geen belemmering vormt voor huidige/geplande/toekomstige rivierverruimingsprojecten als bedoeld in de Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier en het project Zandmaas II, Pagina 7 van 35

8 e. niet leidt tot een structurele beperking van de scheepvaart, en f. niet leidt tot ongewenste grondwaterstandveranderingen. In bijzondere gevallen afwijken van de Beleidsregels De Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren hebben voor de regionale diensten van Rijkswaterstaat een intern bindend karakter. Conform de toelichting bij de Beleidsregels en overeenkomstig artikel 4:84 Algemene wet bestuursrecht (Awb) kan slechts van de Beleidsregels worden afgeweken als de Beleidsregels voor een of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met de beleidsregel te dienen doelen. Advisering De volgende bestuursorganen en organisaties zijn op grond van artikel 3 en 10 van de Ontgrondingenwet in de gelegenheid gesteld te reageren op de aanvraag: - Burgemeester en Wethouders van Kampen; - Gedeputeerde Staten van de Overijssel; - Dagelijks bestuur van Waterschap Groot Salland; - Rijksdienst van Cultureel Erfgoed; - Drinkwaterbedrijf Vitens. Op 20 maart 2013 is advies ontvangen van het waterschap Groot Salland. Dit advies is meegenomen in de overwegingen en voorschriften met betrekking tot de effecten op de omgeving (grondwaterstand). Op 5 april 2013 is advies ontvangen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (ingeboekt onder nr. RWS-2013/11253). Dit advies is meegenomen in de overweging en voorschriften met betrekking tot archeologie. Van de volgende bestuursorganen en organisaties zijn geen adviezen ontvangen: - Burgemeester en Wethouders van Kampen; - Gedeputeerde Staten van de Overijssel; - Drinkwaterbedrijf Vitens. Rijkscoördinatieregeling van toepassing De voorbereiding en bekendmaking van de besluiten ter uitvoering van het project Ruimte voor de Rivier Zomerbedverlaging Beneden-IJssel worden gecoördineerd. Deze coördinatie vindt plaats op basis van het besluit van de Minister van Infrastructuur en Milieu van 26 april 2011 tot toepassing van de rijkscoördinatieregeling (Staatscourant 2011 nr. 7723, op grond van artikel 3.35 van de Wet ruimtelijke ordening). Dit besluit (ontgrondingvergunning) staat niet op zichzelf maar gaat gelijktijdig in procedure met de volgende besluiten: - Projectplan op grond van de Waterwet, ministerie van Infrastructuur en Milieu; - vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet 1998, ministerie van Economische Zaken en Provincie Overijssel; - ontheffing op grond van de Flora- en faunawet, Dienst Regelingen van het ministerie van Economische Zaken; - omgevingsvergunning ten behoeve van afwijking van het bestemmingsplan, gemeente Kampen; Pagina 8 van 35

9 - watervergunning, Waterschap Groot Salland. De besluiten benodigd voor de uitvoering van Zomerbedverlaging zijn door betrokken overheden gezamenlijk voorbereid en ook de communicatie daarover is gezamenlijk opgepakt. Om de op handen zijnde besluiten zo goed mogelijk bij betrokkenen en belangstellenden onder de aandacht te brengen en hen daarover te raadplegen hebben er verschillende momenten van informatieverstrekking en raadpleging plaatsgevonden. De informatievoorziening wordt de komende tijd voortgezet. Gedurende de gehele periode is de omgeving bovendien op de hoogte gehouden via nieuwsbrieven en bestaat de mogelijkheid tot het raadplegen van de website De rijkscoördinatie heeft tevens betrekking op een aantal uitvoeringsvergunningen. Besluitvorming hierover vindt in een later stadium plaats. De coördinatie heeft tot doel de voorbereiding en bekendmaking van de besluiten voor het project tussen de betrokken bevoegde gezaginstanties af te stemmen en gelijktijdig te laten plaatshebben. De coördinatie heeft tot gevolg dat op deze besluiten de procedure van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht en de bijzondere regels in de artikelen 3.35 en 3.36 van de Wet ruimtelijke ordening van toepassing zijn. Milieueffectrapportage Voor de ontgrondingvergunning ten behoeve van de zomerbedverlaging is een MER opgesteld. Voor de m.e.r.-procedure is in maart 2012 het startdocument Zomerbedverlaging Beneden-IJssel, start van de m.e.r.-procedure gepubliceerd. Het MER wordt samen met de gecoördineerde besluiten ter inzage gelegd. Het MER heeft samen met het ontwerpbesluit ontgrondingvergunning ter inzage gelegen. De Commissie voor de milieueffectrapportage (de Commissie) heeft op 16 augustus 2013 haar toetsingsadvies gepubliceerd (rapportnummer ). De Commissie is van oordeel dat het MER de essentiële informatie bevat om een besluit te kunnen nemen over de aanvraag ontgrondingvergunning waarin het milieubelang volwaardig wordt meegewogen. Crisis- en herstelwet Voorts is afdeling 2 van hoofdstuk 1 van de Crisis- en herstelwet (afgekort: Chw) van toepassing op de betreffende besluiten vallend onder de rijkscoördinatieregeling. Dit brengt onder meer met zich mee dat alle beroepsgronden in het beroepschrift dienen te worden opgenomen. Na afloop van de beroepstermijn kunnen de beroepsgronden niet meer worden aangevuld. Dit betekent dat het indienen van een pro forma beroepschrift niet mogelijk is. Zienswijzen Op het ontwerp-besluit zijn 10 zienswijzen binnengekomen. Alle zienswijzen op het ontwerp-besluit, die schriftelijk en mondeling binnen de termijn zijn ingediend, zijn samengevat in de Reactienota en zijn voorzien van een antwoord. De Reactienota is als bijlage 4 opgenomen bij dit besluit en maakt daar deel van uit. Pagina 9 van 35

10 Het maximaal toegestaan talud vanwege scheepvaartveiligheid is ambtshalve gewijzigd. Om dit mogelijk te maken wordt een overgangstraject aangewezen. In bijlage 5 is een onderbouwing toegevoegd waarin wordt aangetoond dat de aanpassing van het talud geen effect heeft op veiligheidsdoelstelling of een negatief effect heeft op grondwater. Tevens zijn ambtshalve enkele tekstuele aanpassingen doorgevoerd die de overwegingen en voorschriften nader verduidelijken. 4. MOTIVERING 1. Riviermorfologie (artikel 7 onder a Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren) In de studie Beheersing Morfologie IJssel (HK V, juli 2012) zijn de effecten van de geplande Ruimte voor de Rivier projecten rond Zwolle (onder andere Zomerbedverlaging, Westenholte, Scheller & Oldeneler buitenwaarden, hoogwatergeul Kampen) in beeld gebracht. Bij elke maatregel ontstaan op korte of langere termijn morfologische effecten. De zomerbedverlaging grijpt zodanig in het sedimenttransporterend vermogen van de rivier in dat het ter plaatse van de zomerbedverlaging vrijwel verdwijnt. Het gevolg is dan ook dat vrijwel de gehele sedimentvracht van de IJssel zal sedimenteren bij het begin van de zomerbedverlaging. De maatregel Zomerbedverlaging leidt tot de volgende morfologische effecten en bijbehorende beheeropgaven: - Er ontstaat een aanzandingsfront op de bovenstroomse rand van de zomerbedverlaging. Zonder verdere maatregelen vermindert de bijdrage aan de veiligheidstaakstelling in snel tempo. De opgave voor het veiligheidsonderhoud is gemiddeld m³ per jaar (+/- 50 %). Dit is mede afhankelijk van de afvoercondities van de IJssel. Bij hogere (piek) afvoeren wordt meer (en grover) sediment meegevoerd. Bij het uitblijven van een hoge afvoer zal er minder sediment dan gemiddeld neerslaan. Het fijne sediment zal tot afzetting komen in het Ketelmeer, gelijk aan de huidige situatie. - Benedenstrooms van de Zomerbedverlaging zal bodemerosie plaatsvinden. Mogelijk vindt ook bovenstrooms bodemerosie plaats. Voor het beheer en onderhoud geldt dat de aannemer uiteindelijk de keuze maakt voor de meest geschikte uitvoeringsmethode. In samenwerking met de rivierbeheerder is een groot aantal potentiële oplossingen geïnventariseerd voor het aanzandingsfront. Hierbij kunnen onder andere de volgende (deel)oplossingen onderscheiden worden: - Constructieve maatregel in de vorm van het verhogen van de zomerkades; - Constructieve maatregel in de vorm van de aanleg van langsdammen; - Inzet van baggermaterieel in samenhang met lokaal verbreden van de vaargeul; - Inzet van methode water injectie baggeren in combinatie met aanleg zandvang in uiterwaard; Pagina 10 van 35

11 - Inzet flexibel (zelfvarend) en groter baggermaterieel, zoals sleephopperzuigers die vrijwel geen overlast voor het overige scheepvaartverkeer veroorzaken. Na uitwerking en beoordeling van de oplossingsrichtingen heeft een combinatie van een tweetal oplossingen met baggermaterieel de voorkeur. Om bij de baggerwerkzaamheden de overlast op de scheepvaart te minimaliseren wordt er voor gekozen om het baggeren zoveel mogelijk buiten de vaarweg te laten plaatsvinden door de combinatie van: Oplossingsrichting 1: in twee fasen verrichten van onderhoudswerkzaamheden zodat de vaargeul (tenminste 80m breed) beschikbaar blijft voor de scheepvaart. In de binnenbocht van de bocht bij rivier-km 993 vindt momenteel geen scheepvaart plaats omdat hier niet genoeg diepgang is. Door bovenstrooms van en in de binnenbocht uit te diepen wordt deze geschikt als vaargeul. Lokaal wordt de vaargeul hierdoor extra breed. Dat maakt ruimte om met traditioneel vastliggend materieel baggerwerk uit te voeren, mits voldoende ruimte en diepgang in de vaargeul vrij blijft. Het onderhoud kan vervolgens afwisselend in de binnen- en buitenbocht uitgevoerd worden. Scheepvaart kan tijdens het onderhoud doorgang vinden. Oplossingsrichting 2: op plekken waar niet voldoende ruimte in de vaarweg is: Inzet van varend baggermaterieel dat groter is dan gebruikelijk voor de IJssel (voorbeeld: sleephopperzuiger). Doordat het varend baggermaterieel kan uitwijken voor overig scheepvaart is de hinder zeer beperkt (geen structurele hinder). In de praktijk zal door de aannemer, afhankelijk van de vaargeulbreedte, voor een combinatie van materieel gekozen worden. De aannemer moet aantonen dat hij aan de hydraulische taakstelling en overige wet- en regelgeving blijft voldoen en moet zijn werkwijze ook laten goedkeuren door de rivierbeheerder. De sedimentatie in de beheersituatie is in de orde van m3/jaar. Volgens het rivierkundig beoordelingskader mag de hinder voor scheepvaart 5 dagen per 15 km zijn. Uitgangspunt daarbij is de huidige vaarwegbreedte. Het grootste gedeelte van de aanzanding zal bij of na rivier-km 993 neerslaan. Door ter plekke van rivier-km 993 de vaarweg (o.a. in de volledige bocht) te verruimen kan de vaarwegbreedte potentieel verdubbeld worden. Daardoor ontstaat er ruimte om een baggerschip zijn werk te laten doen in de vaargeul zonder dat er significante hinder voor de scheepvaart ontstaat. Benedenstrooms van de vergraving moet er voorkomen worden dat erosie van het zomerbed tot problemen gaat leiden. Hiervoor wordt gemonitord. Op basis van de monitoring en in nauw overleg met de rivierbeheerder wordt bepaald hoeveel sediment er wordt teruggestort. Het materiaal dat bovenstrooms (bij het aanzandingsfront) gewonnen wordt kan hiervoor gebruikt worden. Door middel van het terugstorten van het sediment wordt het sediment weer teruggebracht in het systeem. Wanneer bovenstrooms van de vergraving bodemerosie optreedt en tot problemen leidt, kan een vergelijkbare strategie worden toegepast. Op basis van de onderzoeksgegevens treedt geen ongewenste erosie of sedimentatie van het rivierbed op. Pagina 11 van 35

12 2. Bodemligging en infrastructuur (artikel 7 onder b Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren) Voor de ontgronding is een contourlijn gedefinieerd waarbinnen de vergraving van het zomerbed plaatsvindt. Deze contourlijn ligt op een minimum afstand van 15 meter ten opzichte van de kribben, dijken, kades en oevers om de stabiliteit van deze constructies te waarborgen. Als de bodem in de huidige situatie al dieper ligt dan de beoogde aanleg hoogte van de zomerbedverlaging, wordt er niet gegraven. Diepere delen worden niet opgevuld. Omdat de contourlijn de beoogde aanleghoogte volgt, kan het op deze locaties voorkomen dat de contourlijn dichterbij de kribben, kades en dijken ligt dan 15 meter, echter zal de stabiliteit van de constructies niet afnemen ten opzichte van de huidige conditie. Op veel plekken is een veel grotere afstand dan 15 meter aangehouden. In de bochten is gekozen voor een smallere ontgravingcontour. De contour ligt aan de binnenbocht zijde minimaal 15 meter uit de oever. Aan de buitenbocht zijde ligt de contour ongeveer op de locatie waar de geul op maximale diepte ligt. Dit betekent dat de overwegend diepe buitenbochten niet verder vergraven worden. Plaatselijk komen kribben en ontgrondingkuilen in de rivier voor die meer of minder ver van de rivier-as zijn gelegen. Door bij de contour van de ontgraving plaatselijk een grotere afstand tot de kribben aan te houden worden ongewenste invloeden van de zomerbedvergraving op stabiliteit van kribben en/of de oeververdediging voorkomen. In het benedenstroomse traject komen slappere bodemlagen voor in het rivierbed. Uit de geotechnische analyses is gebleken dat juist hier ten behoeve van de stabiliteit van kribben en oevers voldoende ruimte aangehouden moet worden. Aangezien het zomerbed hier bovendien breder is dan verder bovenstrooms, is er ook ruimte aanwezig om de ontgravingcontour verder naar binnen te verleggen. Ondanks de optimalisatie in de lokale inpassing van de zomerbedvergraving en de aangehouden afstand tot de bestaande constructies en kunstwerken is uit analyses naar alle aanwezige kunstwerken gebleken dat enkele aanpassingen noodzakelijk zijn voor de volgende objecten: - Eilandbrug met strekdam: om de erosie nabij de strekdam te voorkomen, wordt de bestaande bodembescherming uitgebreid en de meerpalen op locatie rivier-km1000 worden vervangen door langere buispalen; - Stadsbrug: aanpassen van het remmingswerk. Daarnaast wordt de bestaande bodembescherming rond en tussen de pijlers vervangen door nieuwe bodembescherming en de aanwezige meerpalen op locatie rivier-km 996,5 (palen rond 762 mm) worden vervangen door langere buispalen. Waar de ingreep effecten heeft op de stabiliteit van infrastructuur, wordt deze aangepast. Door het treffen van bovengenoemde maatregelen wordt het rivierkundig gewenste evenwicht in de bodemligging en de stabiliteit van de infrastructuur niet verstoord door de ontgronding. 3. Waterstand (artikel 7 onder c en d Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren) Door de rivier te verdiepen wordt meer ruimte gecreëerd voor de afvoer van rivierwater. Bij hoogwater komt de waterstand minder hoog ten opzichte van de situatie nu. Daarmee kan de rivier de vereiste waterhoeveelheid aan en op die manier aan de veiligheidseisen voldoen. Pagina 12 van 35

13 De doelstelling van de Zomerbedverlaging Beneden IJssel is een waterstandverlaging bij de maatgevende afvoer van 21 cm tussen rivierkilometer en bij Zwolle. Bij Zwolle (km 980) bedraagt de waterstanddaling minimaal 21 cm waarmee de maatregel voldoet aan de taakstelling. De waterstanddaling tijdens MHW varieert over de lengte van de ingreep. De maximale waterstanddaling vindt plaats bij rivierkilometer 991 en bedraagt ca. 41 cm. Ter hoogte van de stadsbrug te Kampen bedraagt de waterstanddaling ca. 19 cm. Benedenstrooms van Kampen (vanaf rivierkilometer 999) is de waterstanddaling als gevolg van de Zomerbedverlaging minder dan 1 cm. Ter hoogte van rivierkm 1000 treedt een verhoging van de waterstand op van circa 3 cm (einde zomerbedverlaging). De verhoging heeft waarschijnlijk te maken met de overgang van het verlaagde gebied naar de originele bodem. De verhoging die optreedt, vormt geen veiligheidsrisico. De maatgevende conditie voor dit deel van de IJssel (benedenstroom rivierkilometer 1000) wordt veroorzaakt door stormopzet in het Ketelmeer. Tijdens stormopzet zal een verhoging van de waterstand bij rivierkilometer 1000 niet optreden. In de binnendijkse polders, zoals polder Mastenbroek en Kampereiland, blijven de sloten op het huidige peil. Alleen de inlaat s Heerenbroek kan verslechteren als gevolg van de zomerbedverlaging. Onder de huidige omstandigheden is het inlaten van water bij lage rivierafvoeren lastig. Na de zomerbedverlaging kan de periode waarin dit gebeurt, groter zijn. Ingeschat is dat de mogelijke gewasschade die hierdoor kan optreden beperkt is. Schadegevallen worden afgehandeld via de schaderegeling van Ruimte voor de Rivier (schadeloket). Door de ontgronding wordt de waterstand verlaagd. De ontgronding leidt niet tot substantiële waterstandverhogingen in maatgevende situaties als bedoeld in de Beleidsregels grote rivieren en hoofdstuk 6, paragraaf 6 van het Waterbesluit. Daarnaast vormt de ingreep geen belemmering voor toekomstige rivierverruimingsmaatregelen zoals dijkverlegging, aanleg van nevengeulen, verlagen van uiterwaarden of verwijderen van obstakels. 4. Scheepvaart (artikel 7 onder e Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren) De IJssel is een hoofdvaarweg en druk bevaren met beroeps- en recreatievaart. De gehele Geldersche en Beneden IJssel vallen voor bevaarbaarheid door beroepsvaart in de categorie Va (groot Rijnschip, eenbaksduwsel). Aan de eisen ten aanzien van de minimum vaardiepte wordt voldaan. Voor het traject van de zomerbedvergraving neemt de vaardiepte aanzienlijk toe, daarbij ontstaan geen knelpunten voor de scheepvaart boven- of benedenstrooms. Bovenstrooms daalt de waterstand in de IJssel wel tijdens lage- en gemiddelde afvoer, maar dit leidt niet tot onderschrijding van de minimum vaardiepte. Verder volgt uit de analyses dat de aan- en aftakkingen van de nevengeulen geen invloed hebben op de dwarsstroming in de vaargeul. Zichtlijnen en zichtbaarheid van de vaarwegmarkering blijven ongewijzigd. De overgang tussen de zomerbedverlaging en het normale zomerbed is een verantwoorde situatie (methode Schijf). Gedurende de beheerfase kan het talud eenvoudig worden bijgesteld als daar vanuit scheepvaart aanleiding toe is. Daarmee leidt de zomerbedverlaging niet tot structurele beperking van de scheepvaart. Pagina 13 van 35

14 Tijdens de berging van de Kogge en aak- en punterachtige vaartuigen voorafgaand aan de ontgronding kan de scheepvaart enige hinder ondervinden. Afhankelijk van de nog te kiezen bergingsmethodiek is er sprake van enige hinder tijdens de bergingswerkzaamheden gedurende minimaal 3 maanden tot naar schatting maximaal 8 maanden. De vaargeul is dan tijdelijk 40 meter breed waardoor bijvoorbeeld eenrichtingsverkeer moet worden ingesteld. De scheepvaart die gebruik maakt van de IJssel zal tijdens uitvoering van de vergraving hinder ondervinden van de baggerwerken, specifiek op locaties waar de rivier een beperkte breedte heeft in bochten en nabij havens. Het voorkomen van hinder heeft gedurende de uitvoering hoge prioriteit. Helemaal uitsluiten van hinder is niet mogelijk. In het Rivierkundig beoordelingskader (Rijkswaterstaat, 2009) staat beschreven dat de hinder voor scheepvaart vijf dagen per jaar in een riviertraject van 15 km mag bedragen. Gezien de omvang van de realisatie is dit niet haalbaar. Er zal daarom ontheffing voor de werkzaamheden worden aangevraagd. Dit wordt gedaan door de aannemer aan de hand van het door hem in te zetten materieel, daarbij worden afspraken gemaakt met de beheerder over de omgang met de scheepvaartoverlast. Naar verwachting wordt de ontheffing verleend. De rivier vult in de loop van de tijd de vergraving met sediment. Daarom vindt periodiek onderhoud plaats met baggerschepen, waarbij hinder kan ontstaan voor de scheepvaart. Het materiaal dat daarbij vrijkomt wordt stroomafwaarts van de vergraving weer in de IJssel gebracht. De hoeveelheid baggeronderhoud die ontstaat door de morfologische effecten van de zomerbedverlaging is een veelvoud van de te baggeren hoeveelheid sediment binnen de gangbare scheepvaartcriteria. Om bij de baggerwerkzaamheden de overlast op de scheepvaart te minimaliseren, vindt het baggeren zoveel mogelijk buiten de vaarweg plaats. Tevens worden nog enkele maatregelen getroffen om de hinder voor de scheepvaart de minimaliseren: - in de binnenbocht van de bocht bij rivierkm 993 vindt momenteel geen scheepvaart plaats, omdat hier niet genoeg diepgang is. Door de bocht uit te diepen wordt deze geschikt als vaargeul. Lokaal wordt de vaargeul hierdoor extra breed; - het onderhoud wordt vervolgens afwisselend in de binnen- en buitenbocht uitgevoerd. De scheepvaart kan tijdens het onderhoud doorgang vinden; - door het inzetten van sleephopperzuigers wordt voorkomen dat materieel ingezet wordt dat gebruik maakt van ankers of spudpalen. De werkzaamheden worden varend uitgevoerd. Doordat de sleephoppers kunnen uitwijken voor overige scheepvaart, is de hinder zeer beperkt (geen structurele hinder). De hinder ten behoeve van de verwijdering van de Kogge, aak- en punterachtige vaartuigen tijdens de verlaging en tijdens onderhoud is beperkt en tijdelijk, waardoor geen sprake is van structurele hinder van het scheepvaartverkeer. In de op te stellen werkplannen moet de uitvoeringswijze en hinder voor de scheepvaart worden uitgewerkt. Tijdelijke verkeershinder wordt afgestemd en moet worden goedgekeurd door de vaarwegbeheerder. Pagina 14 van 35

15 5. Grondwaterstand (artikel 7 onder f Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren) De effecten van de Zomerbedverlaging op grondwaterstanden in de omgeving van het project zijn uitgebreid geanalyseerd. Een gedetailleerde uitwerking en interpretatie van de resultaten is opgenomen in bijlage G bij de aanvraag (Zomerbedverlaging Beneden IJssel, deelrapport 3: grondwater, planstudie SNIP 3, Programmadirectie ruimte voor de Rivier, januari 2013, definitief versie 1.0 registratienummer: LW-AF ) en maakt integraal onderdeel uit van deze beschikking. De verwachte grondwaterstandverhogingen zijn maximaal 5 tot 10 cm, en op de meeste plaatsen minder dan 5 cm. Verhogingen van de grondwaterstand kunnen leiden tot een toename van grondwateroverlast. Grondwateroverlast treedt op in natte perioden (veel neerslag en hoge IJsselpeilen). Omdat de verhogingen van de stijghoogte in natte perioden juist relatief gering zijn, is het risico op toename van grondwateroverlast klein. Verhogingen van de grondwaterstand kunnen leiden tot een toename van grondwateroverlast in natte perioden. De verwachting is dat de zomerbedverlaging in natte periode juist relatief geringe verhogingen van de stijghoogte en van de grondwaterstand zal veroorzaken en op een aantal plaatsen ook verlagingen. In natte perioden wordt het verhogende effect op de stijghoogte (vergraven weerstand) voor een deel teniet gedaan door het verlagende effect van een lager IJsselpeil. Omdat een toename van grondwateroverlast alleen op kan treden waar de stijghoogte verhoogd wordt is de verwachting daarom dat de kans op toename van grondwateroverlast door Zomerbedverlaging klein is. Gemiddelde rivierafvoer Onder gemiddelde omstandigheden leidt de zomerbedverlaging tot een verlaging van de grondwaterstand in het buitendijks gebied van Zwolle tot Kampen. Binnendijks treedt onder gemiddelde omstandigheden geen significant effect op. Hoge afvoer Bij hoge waterstanden wordt het IJsselpeil door de Zomerbedverlaging verlaagd, hierdoor neemt het risico op wateroverlast langs de IJssel doorgaans af. Bij Kampen treedt echter praktisch geen verlaging van het IJsselpeil op, maar wordt wel de aanwezige slecht doorlatende laag vergraven. Hierdoor wordt het contact tussen de IJssel en het grondwatersysteem vergroot. Afhankelijk van de lokale situatie kan dit mogelijk leiden tot een toename van grondwaterdruk, dit kan leiden tot wateroverlast (kan verschillen op wijkniveau). De lokale situatie in Kampen wordt gemonitord om eventuele toename van wateroverlast in kaart te brengen. Lage afvoer Onder (extreme) laagwateromstandigheden wordt geen significante verlaging van oppervlaktewater- en grondwaterstanden berekend omdat de invloed van het IJsselmeer tot verder stroomopwaarts doorwerkt en het peil van het IJsselmeer niet verandert. De verandering in de waterbalans voor de omliggende polders is zo klein dat dit opgevangen kan worden met bestaande gemaalcapaciteit. Door de geringe daling van de grondwaterstand bestaat geen risico op extra inklinking van het veenweidegebied. Er is geen noodzaak op polderniveau het oppervlaktewatersysteem aan te passen. Pagina 15 van 35

16 Met betrekking tot de grondwaterstandverandering is in bijlage G van de aanvraag tevens een monitoringsplan opgenomen (Zomerbedverlaging Beneden IJssel, Monitoringsplan grondwater, Programmadirectie ruimte voor de Rivier, januari 2013, definitief versie 4, registratienummer LW-AF ). Op basis van deelrapport 3: grondwater zijn de effecten acceptabel en leidt de ontgronding niet tot ongewenste grondwaterstandveranderingen. Door middel van de uitkomsten van de monitoring wordt beoordeeld of de effecten binnen de marges blijven. Aan dit besluit worden voorschriften verbonden met betrekking tot de uitkomsten van de monitoring. 6. Ecologie Beschermde natuurgebieden en plant- en diersoorten In kwantitatieve zin neemt het areaal met natuurwaarden volgens de instandhoudingsdoelen Natura 2000 in de uiterwaarden toe. En door de verbeterde samenhang ten opzichte van de autonome situatie is er sprake van een robuuster systeem. Daar staat een kwaliteitsverslechtering van bestaande natuurwaarden als gevolg van de zomerbedvergraving tegenover. Per saldo zijn er geen gevolgen voor de instandhoudingsdoelen zoals die zijn geformuleerd voor het Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel. Dit geldt ook voor de Ecologische Hoofdstructuur en de beschermde soorten (Flora- en faunawet). Voor de uitvoering van het project wordt een vergunning ingevolge de Natuurbeschermingswet en een ontheffing ingevolge de Flora- en faunawet aangevraagd. De besluiten worden gelijktijdig met onderhavig besluit ter inzage gelegd. KRW De natuurbelangen waar rekening mee gehouden moet worden zijn de effecten die de ontgronding heeft op de aanwezige flora- en fauna in en buiten het projectgebied. In het MER is geconstateerd dat de zomerbedvergraving positieve gevolgen heeft voor verruigingsvegetaties en ecosystemen die goed tegen droogte kunnen. Dit gaat ten koste van natte en overstromingsafhankelijke natuur. De zomerbedvergraving leidt tussen Kampen en de Herxerwaarden tot een vermindering van overstromingen, en daardoor tot minder afzetting van slib en (basenrijk) zand. Ook de grondwaterstanden nemen ten opzichte van de autonome ontwikkeling op sommige plekken af. De kribvakken van de Beneden-IJssel (stroomafwaarts van Zwolle) zijn belangrijke standplaatsen voor waterplanten. De Kaderrichtlijn water doelstellingen voor waterplanten in de IJssel worden gehaald dankzij deze standplaatsen. Achteruitgang als gevolg van de zomerbedverlaging moet daarom voorkomen worden. Ondiep water in combinatie met geringe fluctuaties bepalen de mogelijkheden voor waterplanten. Bij de huidige waterstanden kunnen tussen Kampen en de IJsselmonding (rivier-km ) waterplanten groeien op een bodemhoogte tussen -60 en -210 cm ten opzichte van NAP. Omdat door de zomerbedverlaging de waterstanden afnemen, zullen de groeiplaatsen iets lager komen te liggen. De belangrijkste beperking van het areaal zal echter de ligging van de hellingknik tussen ondiep kribvak en steile onderwateroever zijn. Voorkomen van achteruitgang van waterplanten in kribvakken kan door tijdens de baggerwerkzaamheden te voorkomen dat de ondiepe zones in de kribvakken afschuiven naar de verdiepte geul. Er mag geen zijwaartse erosie van de Pagina 16 van 35

17 hellingknik ondiep kribvak / helling naar geul plaatsvinden. Zo blijft het begroeibaar areaal ongeveer gelijk aan de huidige situatie. 7. Archeologie en cultuurhistorie De IJssel kent verschillende aandachtsgebieden waarin een verhoogde kans op archeologische vondsten bestaat. In het kader van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (WAMZ) zijn voor de zomerbedvergraving twee inventariserende veldonderzoeken uitgevoerd. Bij het onderzoek in 2010 zijn op diverse locaties contacten gekwalificeerd als object of fenomeen met een (middel)hoge archeologische verwachting. In 2011 heeft nader duikonderzoek plaatsgevonden waarbij 20 locaties met archeologische verwachting zijn onderzocht. In dit onderzoek wordt één specifieke aandachtslocatie benoemd, waarnaar in oktober 2012 waarderend onderwater onderzoek is uitgevoerd. Hieruit blijkt dat aan de rand van de vaargeul, net buiten de haven van Kampen een 15 de -eeuwse Kogge is geïdentificeerd. Daarnaast zijn een aak- en een punterachtig vaartuig aangetroffen. Gelet op de relatie met de Hanzestad Kampen is dit een unieke vondst voor Nederland. De Kogge, aak- en punterachtige vaartuigen worden geborgen voorafgaand aan de zomerbedvergraving, waardoor niet wordt ontgrond binnen 100 meter vanaf de Kogge, aak- en punterachtige vaartuigen (archeologische vondst). In april 2013 is aanvullend archeologisch booronderzoek uitgevoerd. Het doel van dit onderzoek was om een aantal fenomenen met mogelijke archeologische relevantie te onderzoeken, die zich in de nabijheid van de Kogge bevinden. Het onderzoek heeft geen aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van meer scheepsresten of andere watergerelateerde structuren in de directe omgeving van de vindplaats van de Kogge, aak en punterachtige vaartuigen. Met het tot op heden verrichte onderzoek lijkt de vindplaats daarom goed begrensd. Op de rest van het traject van de zomerbedverlaging wordt passieve archeologische begeleiding aangehouden tijdens de uitvoering. Er wordt een programma van eisen met meldingsprotocol opgesteld en tijdens de uitvoering wordt regelmatig contact gehouden met de aan het project verbonden archeoloog. 8. Kabels en leidingen Binnen het gehele projectgebied van de Zomerbedverlaging ligt een groot aantal bestaande kabels en leidingen, in eigendom/ beheer van derden. Een inventarisatie van deze kabels en leidingen heeft plaatsgevonden en daaruit blijkt dat op 15 locaties de aanwezige kabels na de vergraving onvoldoende dekking hebben. Op 6 van deze locaties worden de kabels verlegd. Deze verlegging bestaat uit het op grote diepte terugleggen binnen de ontgravingscontour. Dit is in overleg met de Kabels- en leidingenmaatschappijen besloten. Op de overige 9 locaties zijn de kabels buiten bedrijf. Deze 9 kabels worden verwijderd. De verlegging van de kabels en leidingen moet plaatsvinden voor realisatie van de ontgravingswerkzaamheden. De verlegging vindt plaats door de beheerders. Door de verlegging van de kabels naar een grotere diepte, vindt ontgronding plaats binnen 100 meter van in gebruik zijnde telecommunicatiekabels en gasleidingen in de bodem van de IJssel. De kabels worden echter om een dusdanige diepte teruggebracht dat de ontgronding geen effect heeft op de kabels en leidingen. Pagina 17 van 35

18 Aangezien hier sprake is van een langgerekte ontgronding over 7,5 km moeten grote extra lengtes nieuwe kabeltracé s worden aangelegd om niet buiten de contour van 100 meter van de vergraving te blijven, hetgeen onredelijk is in verhouding tot met de beleidsregel te dienen doelen. Artikel 2 van de Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren bepaalt dat geen ontgrondingsvergunning wordt verleend, onder meer wanneer de ontgronding plaatsvindt binnen 100 meter vanaf in gebruik zijnde telecommunicatiekabels en gasleidingen. In paragraaf 1.5 van de toelichting bij de Beleidsregels (Staatscourant 2010 nr ) is opgenomen dat van de Beleidsregels kan worden afgeweken als de Beleidsregels voor een of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met de beleidsregel te dienen doelen, artikel 4:84 Awb. Om de uitvoering van de zomerbedverlaging mogelijk te maken is besloten af te wijken van artikel 2 Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren door toepassing van artikel 4:84 Awb. Onderhavige ontgronding betreft een maatregel uit de Planologische kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (PKB). De PKB richt zich op het realiseren van twee samenhangende doelstellingen: 1. Het op het vereiste veiligheidsniveau brengen van het rivierengebied tegen overstromingen; en 2. Het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied. Met de PKB is een nationaal veiligheidsbelang gemoeid, waardoor bij onderhavige ontgronding sprake is van een bijzondere omstandigheid waardoor op basis van artikel 4:84 Awb kan worden afgeweken van de beleidsregels. 9. Ruimtelijke inpassing De mogelijkheden voor de planologische inpassing van de zomerbedverlaging zijn in nauwe afstemming met de gemeenten Kampen en Zwolle en de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (PDR) geïnventariseerd. Uit deze inventarisatie bleek dat de vergraving c.q. verdieping van het zomerbed past volledig past in Plan in Hoofdzaak, zoals vastgesteld door de gemeenteraad van Kampen op 29 augustus 1946 en goedgekeurd door gedeputeerde staten van Overijssel op 14 oktober 1947 en de bestemmingsplannen Buitengebied, zoals vastgesteld door de gemeenteraad van Kampen op 22 december 1971 en goedgekeurd door gedeputeerde staten van Overijssel op 20 februari 1973 en Uiterwaarden, zoals vastgesteld door de gemeenteraad van Kampen op 25 september 2003 en (gedeeltelijk) goedgekeurd door gedeputeerde staten van Overijssel op 6 januari Voor de werkzaamheden moet een aanlegvergunning worden aangevraagd. De voorziene werkzaamheden passen binnen de voorwaarden voor het verlenen van de aanlegvergunning. Pagina 18 van 35

19 10. Bodemkwaliteit De fysische bodemkwaliteit in het riviertraject is onderzocht in een gedetailleerd bodemonderzoek in 2008 en een aanvullend bodemonderzoek in Dit onderzoek is uitgevoerd conform de Leidraad waterbodemonderzoek Rivierengebied. In 2012 is de milieukundige kwaliteit van de waterbodem in het zomerbed onderzocht conform NEN5717 en NEN5720. De resultaten van deze onderzoeken zijn verwerkt in het rapport Grondstromen en Uitvoering en het achtergrond rapport Bodemonderzoek. Indien er bij eventuele graafwerkzaamheden (al dan niet verontreinigde) grond, baggerspecie of bouwstoffen vrijkomen, zullen deze conform de geldende wet- en regelgeving worden toegepast of afgevoerd. Bij de zomerbedvergraving wordt een grondvolume van circa 1,8 miljoen m 3 ontgraven, bestaande uit zand, klei, slib en veen. Het grootste gedeelte van de grond die vrijkomt is zand. De waterbodem ter plaatse van de zomerbedverlaging valt conform het Besluit bodemkwaliteit in klasse B voor toepassing in oppervlaktewater. Dat geldt zowel voor de te verwijderen waterbodem als voor de achterblijvende bodem na ontgraven; de kwaliteit verandert dus niet. De ontgraven waterbodem kan conform het Besluit bodemkwaliteit op landbodems vrij worden toegepast. Bij km 997 bevindt zich niet toepasbare klei, als gevolg van een bijmenging met verontreinigd materiaal. Deze klei zal verwijderd worden en afgevoerd worden naar een verwerker. Voorafgaand aan deze werkzaamheden dient de aannemer een werkplan op te stellen en te laten goedkeuren door het bevoegd gezag. Daarnaast moet een melding worden gedaan in het kader van het Besluit lozen buiten inrichtingen. De werkzaamheden met betrekking tot verplaatsing en afvoer van bodemmaterialen moet voldoen aan de Waterwet en het Besluit bodemkwaliteit. Om de belangen te borgen worden aan dit besluit voorschriften verbonden met betrekking tot de afvoer en/of toepassing van de vrijkomende grond in relatie tot de overige wetgeving. 11. Overige omgevingsaspecten Landbouw De grondwaterstanddalingen ten gevolge van de zomerbedvergraving leiden buitendijks niet tot significant negatieve effecten op de landbouw. De droogteschade kan op enkele plekken iets toenemen (met <5%) en de natschade zal afnemen (met <5%). De gehele uiterwaarden van de IJssel zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. Op een aantal percelen vindt, ondanks deze status, nog steeds intensieve landbouw plaats. Door de uiterwaardmaatregelen wordt een deel van deze percelen omgevormd naar natuur, waar veelal agrarisch medegebruik mogelijk is. Dit past binnen het autonome beleid voor dit gebied. Deze omvorming betekent wel een achteruitgang van de landbouwopbrengsten van deze percelen. Pagina 19 van 35