Project Screening en Matching Vergunninghouders ARBEIDSMARKTREGIO GORINCHEM

Transcriptie

1 Project Screening en Matching Vergunninghouders ARBEIDSMARKTREGIO GORINCHEM Verslag 2017 en Regioplan

2 Verslag 2017 Project Screening & Matching Vergunninghouders Nederland kent sinds 2014 een verhoogde asielinstroom. De sterke instroom heeft de Rijksoverheid en de gemeenten voor grote uitdagingen gesteld op het gebied van huisvesting, participatie en maatschappelijke begeleiding. Aan het eind van 2015 is met het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom afgesproken om afspraken te maken over het onderwijs, zorg, werk en integratie van statushouders. Het uitgangspunt is daarbij dat de overheden passende en realistische oplossingen realiseren waarbij de kosten voor de maatschappij zo beperkt mogelijk worden gehouden en het draagvlak in de samenleving wordt bestendigd. Om de integratie van statushouders in de Nederlandse samenleving soepeler te laten verlopen wordt een integrale aanpak voorgestaan. Realisatie van vroegtijdige participatie en integratie staat in deze aanpak centraal. De landelijke Taskforce Werk en Integratie vluchtelingen heeft daartoe het project Screening en Matching Vergunninghouders ontwikkeld. Het doel van het project is om in een zo vroeg mogelijk stadium werk te maken van integratie en participatie. Dit project wordt met subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uitgevoerd door Divosa in de 35 arbeidsmarktregio s. De arbeidsmarktregio Gorinchem (ook wel regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden: regio AV) heeft in de afgelopen jaren voldaan aan haar taakstelling in de huisvesting van statushouders. Ten behoeve van de regionale uitvoering van het project Screening en Matching Vergunninghouders heeft de regio AV aan het begin van 2017 het Regionaal Plan Integratie en Participatie opgesteld. In dit plan wordt beschreven welke inzet nodig is om de reguliere uitvoering van de Participatiewet van de regio te versterken met betrekking tot statushouders. In het Regionaal Plan Integratie en Participatie worden op zeven onderdelen aanvullende actiepunten op de reguliere inspanningen geformuleerd: 1. Samenwerking met COA / landelijke keten 2. Samenwerking in de (regionale) keten / regionale bestuurlijke inbedding 3. Samenwerking met werkgevers op landelijk-, regionaal- en/of sectorniveau 4. Screening/Assessment 5. Maatwerk per statushouder 6. Uitstroom naar werk 7. Communicatie In deze rapportage wordt de stand van zaken gegeven van de inspanningen uit het Regionaal Plan Integratie en Participatie over het jaar Cijfermatig inzicht wordt gegeven aan de hand van data afkomstig vanuit de uitvoeringsorganisatie Avres. Deze evaluatie is opgemaakt aan de hand van informatie van de uitvoeringsorganisatie Avres, de regio AV en interviews met de stakeholders op beleids- en operationeel niveau. 2

3 1. Samenwerking in de landelijke keten De samenwerking in de landelijke keten heeft vorm gekregen in de samenwerking met het COA en omliggende arbeidsmarktregio s. Een recente ontwikkeling is dat het asielzoekerscentrum in Gorinchem per 31 december 2017 is gesloten. Daarmee zal toekomstige instroom van statushouders vanuit een andere regio plaatsvinden. De overdracht van de dossiers van statushouders moeten daarom meer aandacht krijgen in 2018, omdat de urgentie hoog blijft met oog op de instroom van nareizigers in de Regio AV. COA Voor een kansrijke koppeling van statushouders aan een arbeidsmarktregio is een goede onderlinge informatievoorziening belangrijk. Na de plaatsing van de statushouder in een van de gemeenten van de arbeidsmarktregio Gorinchem wordt het dossier van de statushouder door het COA overgedragen. Daarop worden de statushouder gehuisvest in de gemeente. Als geheel voldoen de gemeenten van de arbeidsmarktregio Gorinchem ruim aan de taakstelling huisvesting statushouders (slechts de gemeente Leerdam heeft op twee plaatsingen na haar taakstelling op 1 januari 2018 nog niet behaald). Gemeente Tabel 1: Stand plaatsingen huisvesting per 1 januari 2018 Plaatsingen achter sinds Stand per 1 januari 2018 Voor- of achterstand Taakstelling gerealiseerd of fase interventie ladder Totaal Giessenlanden n.v.t. +14 Voorsprong Gerealiseerd Gorinchem n.v.t. +15 Voorsprong Gerealiseerd Hardinxveld-Giessendam n.v.t. +6 Voorsprong Gerealiseerd Leerdam Achterstand 1 Signaleren Molenwaard n.v.t. +9 Voorsprong Gerealiseerd Zederik n.v.t. +9 Voorsprong Gerealiseerd De overdracht van het dossier van de statushouder vond plaats aan de hand van een digitaal dossier in het Taakstelling Volg Systeem (TVS) en het Persoonlijk Informatiedossier (in het bezit van de statushouder zelf). In de praktijk wordt het dossier uit het Taakstelling Volg Systeem nog niet in alle gevallen optimaal aangewend bij de overdracht van de statushouders aan de gemeenten. De redenen hiervoor liggen in de ontoegankelijkheid van het systeem en de vaak onvolledige informatievoorziening. Begin 2017 heeft het COA aanpassingen in het Taakstelling Volg Systeem doorgevoerd, waardoor het systeem toegankelijker en rijker gevuld werd in vergelijking met de voorgaande jaren. Desondanks geven de klantmanagers van de gemeenten mee dat de informatievoorziening in de praktijk nog verbeterd kan worden, omdat in sommige gevallen dossiers of informatievelden leeg blijken te zijn. Dit punt speelt ook op landelijk niveau en is een aandachtspunt voor alle arbeidsmarktregio s. In overleg met het COA wordt onderzocht hoe de informatievoorziening verbeterd kan worden. Hiertoe zijn meerdere suggesties gedaan, bijvoorbeeld door de organisatie van workshops over het Taakstelling Volg Systeem voor klantmanagers van de gemeenten en de uitvoeringsorganisaties. Ook is een suggestie om de communicatie tussen de klantmanagers van het COA en de gemeenten te stroomlijnen. Het opstellen van een (regelmatig geactualiseerde) contactenlijst van COA-medewerkers, Avres-medewerkers en gemeentelijke contactfunctionarissen wordt daarbij als een mogelijke oplossing gezien voor de verbetering van de warme overdracht van het COA naar de gemeenten. Daarnaast is ook voorgesteld om periodieke contactmomenten te organiseren tussen de COA-regiocoördinator van Zuid-Holland en de Divosa-regiocoördinator, zodat er meer afstemming plaats kan vinden in de landelijke keten. 1 De taakstelling van de gemeente Leerdam is begin januari gerealiseerd. De toewijzing heeft in december plaatsgevonden, maar is pas in januari in de gemeentelijke basisadministratie geregistreerd. 3

4 Sub- regionale samenwerking In de uitvoering heeft er ook sub- regionale samenwerking plaatsgevonden tussen de arbeidsmarktregio s in Zuid-Holland en de arbeidsmarktregio Rivierenlanden. Hierbij zijn waardevolle ervaringen en werkwijzen gedeeld. De gezamenlijke inspanningen zijn tot nu toe gericht geweest op de klantmanagers en de werkcoaches. Zo is in het najaar van 2017 in nauwe samenwerking tussen de uitvoeringsorganisaties Avres, Sociale Dienst Drechtsteden en Werkzaak Rivierenland een intervisiebijeenkomst voor werkcoaches georganiseerd. Tijdens dit gezamenlijke initiatief vanuit deze drie arbeidsmarktregio s, die sterke overeenkomsten vertonen in geografische en demografische kenmerken, zijn relevante onderwerpen en knelpunten uit de praktijk besproken. Hierbij zijn kennis en ervaringen uitgewisseld, die gedocumenteerd zijn voor de uitvoering. 2 De bijeenkomst werd gewaardeerd door de aanwezigen, waarop vervolgbijeenkomsten zijn georganiseerd. Tijdens de intervisiebijeenkomst zijn signalen opgehaald op gebied van knelpunten van statushouders in het kader van ondernemen (Bbz), leer-werktrajecten en ggzproblematiek. Aandachtspunten Er wordt gesignaleerd dat ook statushouders geconfronteerd worden met lange wachtlijsten bij ggz-instellingen. Vanwege de specifieke zorgvraag, waarbij de hulpverlening in een vreemde taal geboden moet worden, duurt het lang voordat statushouders geholpen worden in de behandeling van hun klachten. De sub- regionale samenwerking in de provincie Zuid-Holland en de omliggende arbeidsmarktregio s Drechtsteden en Rivierenland is goed. Deze samenwerking dient in 2018 voortgezet te worden. Veel klantmanagers zijn nog niet goed in staat om de informatie van het Taakstelling Volg Systeem optimaal te gebruiken. Dit is een aandachtspunt dat door het COA opgepakt moet worden. 2. Samenwerking in de regionale keten / regionale bestuurlijke inbedding Een doel uit het regionaal plan is om de samenwerking in de regionale keten te versterken. De regionale samenwerking (zowel bestuurlijke inbedding als ambtelijke voorbereiding) vond plaats in diverse overleggen. De Taskforce Inburgering van de AV-regio heeft voortvarend werk gemaakt van de huisvesting van statushouders (zie Tabel 1 onder Samenwerking in de landelijke keten ). Steeds vaker worden in deze overleggen ook aanverwante aspecten van de instroom besproken, zoals onderwijsmogelijkheden en zorg. Ook in diverse portefeuillehouders- en contactambtenaren- overleggen wordt de participatie van statushouders besproken. In de uitvoering zijn de taken en verantwoordelijkheden voor de participatie en re-integratie van statushouders echter belegd op verschillende niveaus, waardoor de regie op de inburgering niet centraal wordt aangestuurd vanuit één organisatie. Het doel om de statushouder de stap naar financiële zelfstandigheid en participatie in de Nederlandse samenleving te laten zetten wordt hiermee belemmerd. De afwezige regie op de inburgering resulteert in verschillende knelpunten op uitvoeringsniveau. Een voorbeeld hiervan is het samenlopen van de inburgeringsplicht en de participatieplicht in het kader van de Participatiewet. Van de statushouder wordt verwacht dat deze binnen drie jaar zowel inburgert, financieel zelfstandig is dan wel re-integreert op de Nederlandse arbeidsmarkt. De veronderstelling dat de statushouder zijn eigen verantwoordelijkheid kan nemen voor zijn/haar inburgering in de Nederlandse maatschappij blijkt in de praktijk weerbarstiger. De uitvoering signaleert dat de statushouder in veel gevallen nog niet in staat is om deze verantwoordelijkheid te pakken. 2 In de bijlage is een verslag van deze bijeenkomst opgenomen. 4

5 De samenwerking tussen de partners op gebied van statushouders wordt niet door een integraal, regionaal werkproces ondersteunt. De diverse aangelegenheden die voor statushouders van belang zijn, zoals onderwijs, gezondheidszorg en participatie, zijn breed belegd in de regio AV. Zo is Avres verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet en zijn het de gemeenten die invulling geven aan huisvesting, onderwijs, welzijn en maatschappelijke begeleiding en/of ontwikkeling (zoals inburgering). De eindverantwoordelijkheid voor de statushouder is daarmee ook niet bij één organisatie belegd, waardoor integraliteit in de uitvoering niet tot stand komt. Dit is in lijn met de constatering dat de regie niet vanuit één ketenpartner wordt aangestuurd. Ook door de lokale invulling van het beleid geeft dit een gefragmenteerd beeld voor de uitvoering. Daarbij wordt opgemerkt dat in de gemeenten ook verschillende uitwerking wordt gegeven aan het beleid. Deze lokaal verschillende uitwerking is deels gelegen in de verschillen de gemeenten, maar ook in het afwijkende maken van bilaterale afspraken met Vluchtelingenwerk Zuidwest Nederland over de begeleiding van statushouders bij het voldoen aan de inburgeringsplicht. Zo hebben de gemeenten de aanvullende maatschappelijke begeleiding van statushouders extern belegd bij de welzijnsstichtingen en vrijwilligersorganisaties. De complexiteit van de sturing en governance en het ontbreken van een eigenaarschap resulteert in een ondoorzichtige en gefragmenteerde uitvoering. Iedere partner opereert op basis van eigen inzichten en houdt op deze manier haar voortgang bij. Tabel 2: Overzicht van actoren en verantwoordelijkheden Actoren 3 Statushouder Gemeenten Vluchtelingenwerk Taal Avres Verantwoordelijkheden De statushouder is zelf verantwoordelijk voor het voldoen aan de inburgeringsplicht. Daarnaast zijn statushouders met een bijstandsuitkering ook participatie-plichtig. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de huisvesting en de maatschappelijke begeleiding. Deze begeleiding is (deels) bilateraal belegd bij Vluchtelingenwerk en (lokale) welzijns- en vrijwilligersorganisaties. Daarbij kiest iedere gemeente voor haar eigen beleidsprioriteiten en werkwijze, dat geeft een gefragmenteerd beeld van de uitvoering. Vluchtelingenwerk heeft van de gemeenten de verantwoordelijkheid gekregen om de statushouders maatschappelijk te begeleiden vanaf de huisvesting in de gemeente voor de duur van een jaar. Hierin wordt de statushouder workshops aangeboden voor het participatieverklaringstraject, informeel taalonderwijs en begeleiding bij werken en leven in Nederland. De dienstverlening die vanuit Vluchtelingenwerk geboden kent verschillen tussen de gemeenten. Waar de statushouder verantwoordelijk is voor zijn eigen inburgering, kiezen sommige gemeenten ervoor om de accenten van maatschappelijke begeleiding nader in te vullen op gebied van taalonderwijs. Zo heeft de gemeente Giessenlanden gekozen om het aanvullende bedrag van inburgering vanuit het rijk aan te wenden voor een versterking van het taalonderwijs van de inburgeraars. De gemeente Molenwaard verkent ook mogelijkheden om de taalontwikkeling van statushouders te versterken. Avres is de uitvoeringsorganisatie voor de Participatiewet voor de gemeenten uit de regio-av. 4 Haar opdracht is om bijstandsgerechtigde inwoners te begeleiden naar arbeid of onderwijs. Vanuit Avres worden werkcoaches ingezet om, naast de inzet voor de reguliere doelgroep van de Participatiewet, op beperkte schaal deel te nemen aan overleggen en statushouders in praktische situaties te begeleiden. 3 Dit zijn de actoren waarop het regioplan van maart 2017 betrekking heeft. Naast deze actoren zijn er veel meer instanties aanwezig in het werkveld rondom de statushouder. Dit wordt toegelicht onder Maatwerk. 4 Hardinxveld-Giessendam is uit de Gemeenschappelijke Regeling Avres getreden per 1 januari

6 Door de regionale ketenpartners worden nog veel mogelijkheden gezien om de samenwerking te verbeteren. Ideeën zijn o.a. de introductie van een integrale informatievoorziening, waarin structureel periodiek informatie op geaggregeerd niveau uitgewisseld wordt tussen Avres, Vluchtelingenwerk en de gemeenten. Op deze manier wordt meer inzicht geboden in de inburgeringsvoortgang en -participatie (in vorm van gevolgde onderwijstrajecten, afgeronde werkervaringstrajecten en activiteiten in vrijwilligerswerk). Daarnaast kan er meer met concrete en meetbare doelen gewerkt worden, zodat de inzet van de samenwerkende partijen in een integrale aanpak opgenomen kan worden. Op welke wijze deze informatievoorziening opgezet kan worden moet nog verder worden uitgezocht. In de praktijk worden ook knelpunten in de samenwerking opgemerkt, die niet op regionaal niveau kunnen worden opgelost. Afstemming en informatie-uitwisseling tussen de partners wordt belemmerd door privacywetgeving, die het delen van informatie met (afleidbare) persoonsgegevens aan strenge eisen koppelt (bijvoorbeeld de exclusieve rechten voor informatie op grond van de wet Suwi, maar ook wetgeving op gebied van privacy waar Wmo-consulenten mee te maken hebben. Het is belangrijk om in te zetten op het krijgen van inzicht en overzicht in de actuele situatie van de statushouder, zodat consulenten in de toekomst daadwerkelijk met de statushouder de stap naar participatie kunnen zetten. Aandachtspunten De regie op de inburgering is niet specifiek bij één partij belegd. De statushouder is op dit moment volledig verantwoordelijk voor zijn eigen inburgering, terwijl hij deze verantwoordelijkheid in de praktijk veelal niet kan dragen. Taalbeheersing blijft cruciaal in het traject naar participatie. Inzicht in de voortgang op de inburgering van de statushouders is dringend gewenst. De inspanningen en overdrachtsmomenten van de samenwerkende partners moeten concreter worden gemaakt. Dit bevordert het leveren van maatwerk door de samenwerkende partners. De doelgroep moet in beeld gebracht worden aan de hand van actuele gegevens vanuit de gemeenten en de uitvoeringsorganisaties, bijvoorbeeld op gebied van onderwijs, welzijn en (informele) participatie. Enkele gemeenten hebben aangegeven in 2018 mogelijk aan de slag te gaan met het formuleren van beleid op gebied van statushouders en integratie. Vanuit het Project Screening & Matching Vergunninghouders kan dat gefaciliteerd worden in het kader van vluchtelingen aan het werk. Borging van de werkprocessen eind 2018 is essentieel om de successen te laten beklijven in de uitvoering. 3. Samenwerking met werkgevers op landelijk, regionaal en sectoraal niveau De lokale economie van de arbeidsmarktregio Gorinchem kenmerkt zich als een regio diet doorkruist wordt door rivieren, veel kleine kernen en een landelijk karakter. Door de beperkte openbare vervoersvoorzieningen is fysieke bereikbaarheid van werk in de praktijk in sommige gevallen een knelpunt. In de praktijk maken deze kenmerken van de regio een kansrijke koppeling van statushouders aan werkgevers complex. In de arbeidsmarktregio Gorinchem zijn de sectoren van industrie, detailhandel, bouw- en infrastructuur en zorg & welzijn sterk vertegenwoordigd. 5 In landelijk perspectief zijn de segmenten van de bouw en industrie ruim vertegenwoordigd, evenals de maritieme sector. Sterke groeisectoren zijn zorg & welzijn, de bouwsector en detailhandel, waarbij voornamelijk krapteberoepen zijn ontstaan in de sectoren techniek, ICT, bouw en zorg. In haar benadering van werkgevers heeft Avres deze geografische en economische omstandigheden goed in beeld. In 2017 zijn door het werkgeversservicepunt van Avres met (lokale) werkgevers, maar ook regionale en landelijke brancheorganisaties, samenwerkingen opgezet om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt voor te bereiden op een aantal specifieke krapteberoepen. Bij het opzetten van deze projecten is 5 UWV, Regio in Beeld Gorinchem Oktober

7 nadrukkelijk rekening gehouden met deelname van statushouders. In deze samenwerkingen wordt geprobeerd maatwerk te bieden aan zowel de statushouders als de werkgevers, waarbij rekening wordt aangesloten met taalachterstanden en de specifieke regionale kenmerken (bijvoorbeeld door toekenning van reiskostenvoorzieningen ter overbrugging van de forse afstanden). 6 Veel projecten bieden werkervaringsplaatsen aan statushouders, waarin gedurende een vooraf vastgestelde periode met behoud van een uitkering werkervaring opgedaan en voldaan kan worden aan de inburgeringsplicht. Enkele projecten zijn in 2017 succesvol geweest, zodat er een vervolg aan is gegeven met een nieuwe groep bijstandsgerechtigden (waaronder wederom statushouders). Op dit moment is het nog niet mogelijk om de effectiviteit van deze projecten in te schatten. De algemene kerngegevens en cijfers omtrent (duurzame) uitstroom naar werk of opleiding worden behandeld in de volgende hoofdstukken. Wel wordt het door de werkcoaches en het accountmanagement van Avres breed erkend dat trajecten waarin maatwerk wordt toegepast een hogere kans hebben op een duurzame uitstroom van de statushouder naar werk. Vanuit het werkgeversservicepunt wordt aangegeven dat plaatsingen zonder de benodigde begeleiding van statushouders én werkgevers (bijvoorbeeld in de vorm van jobcoaching) leidt tot wederzijdse teleurstellingen. In het volgende overzicht worden de gerealiseerde en verkende samenwerkingen met de lokale werkgevers weergegeven. Tabel 3: Overzicht werkgeversprojecten Branche Functie Aantal Status Bouw- en infra Wandzetter 5 personen Actief Bouw- en infra Schildersprojecten I 8 personen Actief Bouw- en infra Schildersprojecten II 8 personen Actief Bouw- en infra Bouwmensen 15 personen Actief Logistiek en transport Behouden Vaart 11 personen Actief Groen Groenvoorziening 1 persoon In voorbereiding Bouw- en infra Plintafbouwer 2 personen In voorbereiding Zorg Ouderenzorg 5 personen In voorbereiding Bouw- en infra Dakenbranche 3 personen In voorbereiding Bouw- en infra Asbestsanering 3 personen In voorbereiding Logistiek en transport Magazijnwerk 5 personen In voorbereiding Metalektra Elektrotechniek 2 personen In voorbereiding Metalektra Lassen en metaalbewerking 3 personen In voorbereiding Logistiek en transport Orderpicker 10 personen In voorbereiding Schoonmaak Schoonmaakwerk 5 personen In voorbereiding 6 Dit onderwerp wordt onder het kopje Maatwerk verder uitgewerkt. 7

8 Tabel 4: Twee voorbeelden van samenwerkingen met (regionale) werkgevers Xella Nederland BV Avres heeft in samenwerking met Xella Nederland BV een traject opgezet waarin statushouders worden opgeleid voor de bouw- en infrastructuur. Xella Nederland BV biedt de mogelijkheid om een cursus te volgen voor het installeren van Ytong separatiepanelen. Over een periode van meerdere maanden wordt de werkbelasting geleidelijk verhoogd. Gedurende deze periode ontvangen statushouders begeleiding op de werkvloer, zoals uitleg bij instructies in de werkzaamheden. Na het succesvol afronden van deze periode kan de statushouder een baan worden aangeboden, waarop de statushouder uit de bijstand stroomt. Dit project loopt op dit moment, waardoor er nog geen resultaten beschikbaar zijn over de uitstroom naar werk vanuit dit project. Bouwmensen De brancheorganisatie Bouwmensen heeft samen met de Avres en het Da Vincicollege een leerwerktraject opgezet. Statushouders krijgen de mogelijkheid om werkervaring in de bouw- en infrastructuursector op te doen. Tegelijkertijd volgen de statushouders taalonderwijs, zodat ook voldaan wordt aan de inburgeringsplicht. Gedurende het leer-werktraject met Bouwmensen worden statushouders begeleid, zodat ze relevante werkervaring opdoen en hun taallessen in de praktijk kunnen gebruiken. Dit project loopt op dit moment, waardoor er nog geen resultaten beschikbaar zijn over de uitstroom naar werk vanuit dit project. 8

9 4. Screening Zoals aangegeven vindt de informatie-uitwisseling tussen het COA en de gemeenten in de regio AV en in de rest van Nederland plaats door middel van het Taakstelling Volg Systeem. Dit systeem bevat in de meeste gevallen achtergrondinformatie over de statushouder, die gedurende gesprekken (in de taal van de statushouders) zijn vastgesteld. Daarnaast zijn er ook feitelijke gegevens in af te lezen, zoals of een statushouder bepaalde cursussen heeft gevolgd in het AZC of al heeft meegedaan aan een voorinburgeringprogramma. Zoals in de voortgangsrapportage van medio 2017 is aangegeven zijn deze resultaten van de vroegtijdige screening voor het werkgeversservicepunt niet altijd direct bruikbaar geweest voor het verkrijgen van inzicht in de competenties van de statushouders. Dit heeft tot gevolg gehad dat de statushouders in de beginperiode niet direct bemiddelbaar naar de arbeidsmarkt zijn. Daarbij speelt ook dat het asielzoekerscentrum in Gorinchem is gesloten, waardoor de afstand tussen het COA tot de regio (in fysieke zin) groter is geworden. Vanuit het COA wordt daarom gewerkt aan het opzetten van een contactenlijst met klantmanagers uit de regio AV, zodat persoonlijke toelichting kan worden gegeven na een plaatsing van een statushouder in een gemeente. Hiermee wordt de aanpak ten behoeve van de warme overdracht versterkt en geborgd, wat ook in 2018 een relevante opgave blijft met oog op de instroom van (voornamelijk) nareizigers. Daarnaast heeft Avres in 2017 ook een aanvullende screening gedaan in samenwerking met de taalaanbieder AOB Compaz/Capabel Taal. Hierbij is een groep van ongeveer honderd statushouders getoetst op taalbeheersing, persoonlijkheid, competenties, opleidingsrichting en de mogelijke kansrijke beroepen voor deze groep statushouders. Op individueel niveau heeft Avres daarmee meer inzicht gekregen, en wordt de informatie gebruikt bij het tot stand brengen van matches met werkgevers. 7 Niet alleen op individueel niveau hebben aanvullende acties plaatsgevonden op gebied van screening van statushouders. In samenwerking met Avres is ook gewerkt aan een monitor, waarin op geaggregeerd niveau geprobeerd wordt om meer inzicht te geven in de actuele situatie van de statushouder. In zowel regionaal als landelijk verband is aangegeven dat er veel behoefte is aan cijfermatige informatie over de stand van zaken van statushouders. Er is echter nog geen consensus over welke cijfermatige informatie dit concreet betreft. Hierdoor is er in 2017 aanvang gegeven aan het in kaart brengen van de doelgroep op gebied van participatie in brede zin. Hierbij wordt ook aandacht gegeven aan de toepassing van een aantal instrumenten (jobcoaching, beschut werk, loonkostensubsidies) voor statushouders in de regio. Door samen op te trekken met andere arbeidsmarktregio s voor dit cijfermateriaal kan er breed inzicht ontstaan in de gehele doelgroep (waarbij oog dient te zijn voor welke cijfers worden gemonitord, zodat de uitvoeringsorganisaties de gegevens aan kunnen leveren zonder hierdoor teveel belast te worden). Dit is een actiepunt dat in 2018 dient te worden voortgezet Aandachtspunten In 2017 is het Taakstelling Volg Systeem (TVS) van het COA verbeterd. Wel wordt opgemerkt dat het systeem nog niet altijd volledig ingevuld, bekend of hanteerbaar is voor de gemeentelijke medewerkers en de klantmanagers van Avres. Er is een aanvullende screening gedaan over een substantieel deel van de statushouders. Uit deze screening wordt duidelijk dat de taalbeheersing van veel statushouders nog niet goed genoeg is om direct gekoppeld te worden aan een werkgever of een leer-werktraject. Avres heeft inspanningen gedaan om cijfermatig inzicht te geven in de stand van zaken van de participatie van statushouders. De uitkomsten van de screening zijn vertaald naar geaggregeerd niveau, zodat een totaalbeeld ontstaat voor de gemeenten. Hierop kan in 2018 beleid worden geformuleerd. 7 Dit betreft slechts een doorkijk van de betreffende honderd statushouders, waardoor niet geconcludeerd kan worden dat het een representatieve steekproef over het gehele statushouderbestand betreft. 9

10 Aantal 5. Participatie Het doel van het project screening en matching vergunninghouders is om statushouders in een zo vroeg mogelijk stadium werk te laten maken van integratie en participatie. Dit wordt bereikt door statushouders vroegtijdig kansrijk te koppelen aan een regio, snel inzicht te krijgen in de vaardigheden en competenties van de statushouders en om statushouders snel te laten participeren in de Nederlandse samenleving. Het merendeel van de statushouders stroomt in het bijstandsbestand. In 2017 zijn meerdere samenwerkingen ontstaan tussen de ROC s, werkgevers en vrijwilligersorganisaties bij het bieden van participatiemogelijkheden aan statushouders (zie ook Regionale samenwerking met werkgevers ). Aantal statushouders bijstandsbestand Arbeidsmarktregio Gorinchem (stand: 31 december 2017) Jan 2018 Jaar Figuur 1: Ontwikkeling bijstandsbestand statushouders 2010 Januari Op basis van aangeleverde cijfers is een overzicht opgesteld van de participatieactiviteiten die door Avres zijn georganiseerd. Het totale aantal statushouders in het bijstandsbestand van Avres resulteert daarmee op 528 statushouders (22,6% van het totale aantal bijstandsgerechtigden van 2335 op de peildatum 31 december 2017), waarmee de stijging van 2017 ten opzichte van de jaren daarvoor lijkt te stagneren. 9 Dit verloop van het bijstandsbestand voor statushouders wordt geïllustreerd in Figuur 1. Voor de meeste statushouders geniet het voldoen aan de inburgeringsplicht een hoge prioriteit. Tijdens deze periode worden de statushouders gedurende enkele dagdelen geschoold in de Nederlandse taal. In de eerste fase van de inburgering wordt ook nadruk gelegd op maatschappelijke ontwikkeling onder begeleiding van Vluchtelingenwerk. De meeste statushouders zijn daarom nog niet klaar voor zelfstandige en volwaardige participatie op de Nederlandse arbeidsmarkt. Uit Figuur 4 blijkt dat de meeste statushouders in de bijstand bijna drie jaar in de bijstand zitten. Dit komt op grote lijnen overeen met de gestelde termijn voor het voldoen aan de inburgeringsplicht. Het is een vraagpunt voor 2018 of de omvangrijke groep statushouders, die ingestroomd is over de afgelopen jaren, duurzaam uit de bijstand stromen na het voldoen aan de inburgeringsplicht. Deze uitstroom vindt waarschijnlijk niet vanzelf plaats, omdat statushouders zonder aanvullende ondersteuning niet aan het werk kunnen gaan. Er bestaat een 8 Bron: 3 e Tertaalcijfers Avres In januari 2018 blijkt het aantal bijstandsgerechtigde statushouders te zijn afgenomen naar 462 statushouders. Het relatieve aandeel statushouders in het totale bijstandsbestand stijgt echter, omdat de uitstroom van bijstandsgerechtigden van statushouders achterblijft bij die van reguliere bijstandsgerechtigden. 10

11 groot risico dat een groot gedeelte van deze statushouders op termijn onderdeel wordt van het granieten bestand. 10 Er zijn enkele positieve constateringen te maken over de uitstroom naar werk en opleiding over Uit de bekende informatie blijkt dat ongeveer 90 statushouders zijn uitgestroomd uit het bijstandsbestand in Van deze 90 statushouders zijn 26 statushouders uitgestroomd vanwege inkomsten uit een dienstbetrekking en 13 statushouders door het volgen van een opleiding met een studiefinanciering. De overige uitstroom is gelegen in andere redenen, zoals verloop, handhaving of andere oorzaken. Sommige statushouders verrichten naast het studeren voor de inburgeringsplicht ook vormen van (informele) participatie. Zoals eerder in dit verslag is benoemd bevinden meerdere statushouders zich in leer-werktrajecten, waarin onder behoud van uitkering geleerd en gewerkt wordt bij een werkgever. Een deel van de statushouders die onder de verantwoordelijkheid van Vluchtelingenwerk valt (gedurende een jaar na de huisvesting in de gemeente) participeert gedurende de inburgeringsperiode in vrijwilligerswerk. Uit de gesprekken met Vluchtelingenwerk Nederland volgt dat ongeveer 25% van de statushouders in het bestand van Vluchtelingenwerk informeel participeert. Dit vindt plaats door o.a. het vervullen van vrijwilligerswerk voor tenminste enkele uren per week. Hier worden de statushouders in begeleid door de arbeidscoaches van Vluchtelingenwerk. Aandachtspunten Een meerderheid van de gehuisveste statushouders stroomt in het bijstandsbestand. Er zijn in 2017 ca. 90 statushouders uitgestroomd uit het bijstandsbestand. Hiervan hebben 24 statushouders inkomsten uit een dienstbetrekking verworven en zijn 13 statushouders met een studiefinanciering begonnen aan een opleiding. De overige uitstroom is gelegen in andere redenen. Veel factoren staan in de weg om een snelle koppeling van statushouder aan een werkgever te realiseren, zoals onvoldoende taalbeheersing en het voldoen aan de inburgeringsplicht. De meeste statushouders bevinden zich in de leeftijdscategorie 28 tot 48 jaar oud. Het aantal jongere bijstandsgerechtigde statushouders (151 statushouders bevonden zich per 31 december 2017 in de leeftijdscategorie van 18 tot 28 jaar oud) is ongeveer tweemaal zo hoog als dezelfde leeftijdscategorie in het totale bijstandsbestand. De verantwoordelijkheid voor statushouders is belegd bij Vluchtelingenwerk gedurende een jaar na huisvesting voor maatschappelijke begeleiding en het voltooien van het Participatieverklaringstraject. Na deze termijn van een jaar is Avres verantwoordelijk uit hoofde van de uitvoering van de Participatiewet. 25% van de statushouders in het bestand van Vluchtelingenwerk participeren gedurende enkele uren per week in vrijwilligerswerk. 10 Sociaal-Economische Raad, Nieuwe wegen naar een meer succesvolle arbeidsmarktintegratie van vluchtelingen. Den Haag: SER 2016 en Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Geen tijd te verliezen: van opvang naar integratie van asielmigranten. Den Haag: WRR

12 Aantal Aanvragers en partners per gemeente (totaal & statushouders) (Stand: 31 december 2017) Totaal Statushouders Figuur 2: Aantal bijstandsgerechtigden per gemeente (totaal en statushouders), bron: 3 e Tertaalcijfers Avres 2017 Statushouders Aantal % Aandeel statushouders op totaal gemeente Giessenlanden 40 29,6% Gorinchem ,1% Hardinxveld-Giessendam 70 35,7% Leerdam 87 19,6% Lingewaal 31 23,5% Molenwaard 89 30,8% Zederik 37 30,8% Totaal ,6% Toelichting In de bovenstaande figuur is het aantal bijstandsgerechtigden per gemeente weergegeven voor zowel de totale omvang als het aandeel statushouders. De centrumgemeente Gorinchem heeft de meeste bijstandsgerechtigden in haar bestand, relatief echter het laagste aantal statushouders. Het aantal statushouders op het totaal van de gemeente loopt uiteen voor de gemeenten. Statushouders maken in enkele gemeenten meer dan 30% van het bijstandspopulatie uit. 12

13 300 Leeftijdsopbouw statushouders (aanvragers en partners) (Stand: 31 december 2017) tot 23 jaar 23 tot 28 jaar 28 tot 48 jaar 48 tot 58 jaar 58 tot 65 jaar 65 jaar en ouder Figuur 3: Verdeling statushouders naar leeftijd, bron: 3 e Tertaalcijfers Avres 2017 Leeftijdscategorie Aantal 18 tot 23 jaar tot 28 jaar tot 48 jaar tot 58 jaar tot 65 jaar jaar en ouder 2 Totaal 528 Toelichting In de bovenstaande grafiek kan de leeftijdsverdeling van de statushouders worden afgelezen. Circa 150 statushouders bevinden zich in de leeftijdscategorie 18 tot 28 jaar. Dit aandeel is naar verhouding ongeveer tweemaal zo groot als dezelfde leeftijdscategorieën van het totale bestand bijstandsgerechtigden. Voor deze groep wordt ingezet op het volgen van een studie met studiefinanciering. Uit de grafiek kan tevens afgelezen worden dat de meeste statushouder zich in de leeftijdscategorie 28 tot 48 jaar bevinden. 13

14 Statushouders (aanvragers en partners) naar duur uitkering (Stand: 31 december 2017) < 1 kwartaal tussen 1 en 2 kwartalen tussen 2 en 3 kwartalen tussen 3 en 4 kwartalen tussen 1 en 2 jaar tussen 2 en 3 jaar tussen 3 en 5 jaar tussen 5 en 10 jaar Figuur 4: Verdeling statushouders naar duur uitkering, bron: 3 e Tertaalcijfers Avres 2017 vanaf 10 jaar en meer Uitstroom naar reden Aantal < 1 kwartaal 15 tussen 1 en 2 kwartalen 15 tussen 2 en 3 kwartalen 17 tussen 3 en 4 kwartalen 37 tussen 1 en 2 jaar 190 tussen 2 en 3 jaar 158 tussen 3 en 5 jaar 57 tussen 5 en 10 jaar 36 vanaf 10 jaar en meer 3 Totaal 528 Toelichting In deze grafiek wordt de verblijfsduur aangegeven voor de statushouders die in het bijstandsbestand zitten. Een groot gedeelte van de statushouders bevindt zich op dit moment tussen één en drie jaar in het bijstandsbestand. 14

15 Uitstroom statushouders uit bijstandsbestand naar reden (stand: 31 december 2017) Overig; 24; 27% Vervolgdossier; 8; 9% Werk; 26; 29% Scholing; 13; 14% Verloop; 15; 17% Handhaving; 4; 4% Andere inkomsten; 0; 0%. Figuur 5: Uitstroom statushouders uit bijstandsbestand naar reden, bron: 3 e Tertaalcijfers Avres 2017 Werk Scholing Andere inkomsten Handhaving Verloop Vervolgdossier Overig Uitstroom naar reden Aantal Werk 26 Scholing 13 Andere inkomsten 0 Handhaving 4 Verloop 15 Vervolgdossier i.v.m. normwijziging 8 Overig 24 Totaal 90 Categorie Werk Scholing Andere inkomsten Handhaving Verloop Vervolgdossier Overig Uitstroom vanwege: Arbeid in dienstbetrekking of zelfstandig beroep of bedrijf gaan volgen van onderwijs met studiefinanciering uitkering arbeidsongeschiktheid of alimentatie, vermogensopbrengsten, ander inkomen of uitkering werkloosheid overschrijden maximale verblijfsduur buitenland, geen inlichtingen, niet verschenen op herhaalde oproep inlichtingenplicht, niet verschenen op herhaalde oproep re-integratiegesprek of kunnen volgen van onderwijs maar dit niet doen bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd, overlijden, detentie, verhuizing naar andere gemeente, verhuizing naar buitenland of aangaan relatie Vervolgdossier i.v.m. normwijziging andere oorzaak of oorzaak partner Toelichting In de bovenstaande grafiek kan afgelezen worden dat in 2017 ruim 90 statushouders zijn uitgestroomd uit het bijstandsbestand. Van dit totaal zijn 26 statushouders uitgestroomd uit het bijstandsbestand door het verwerven van inkomsten uit een dienstbetrekking. Dertien statushouders zijn uitgestroomd vanwege het volgen van een studie met studiefinanciering. Veel statushouders stromen ook uit vanwege verloop, zoals een verhuizing naar een gemeente buiten het gebied van Avres of het buitenland. Tenslotte stromen statushouders uit de bijstand als gevolg van een oorzaak die buiten de voornaamste categorieën vallen ( andere oorzaak of oorzaak partner ). 15

16 6. Maatwerk In de praktijk blijkt dat de benadering van statushouders als reguliere bijstandsgerechtigden niet leidt tot het gewenste effect in uitstroom naar betaald werk. In de uitvoering wordt breed erkend dat bijstandsgerechtigden de meeste kans hebben op een duurzame uitstroom naar de arbeidsmarkt, indien maatwerk wordt geleverd in de aanpak. Het leveren van maatwerk voor statushouders is complex, omdat er vaak meerdere aandachtspunten op hetzelfde moment aanwezig zijn. Taalbeheersing, onderwijsniveau en culturele aspecten belemmeren vaak nog een snelle introductie op de arbeidsmarkt. Ook spelen in specifieke gevallen ook andere vormen van meervoudige problematiek op de achtergrond mee, zoals schuldenproblematiek, ggz-problematiek en het zich zorgen maken over achtergebleven familieleden in oorlogsgebieden. Deze uiteenlopende aspecten van de begeleiding van statushouders zijn breed belegd bij de diverse partners in de keten. Zo wordt er dienstverlening aan statushouders geboden door het COA, de gemeenten, Vluchtelingenwerk, Avres, onderwijsinstellingen, ggz-instellingen, inburgeringsaanbieders, Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), sociale teams en vrijwilligersorganisaties. De ketenpartners leveren maatwerk waar dit mogelijk is. Zoals echter al eerder is aangegeven in dit verslag sluit de keten nog niet in alle instanties goed aan, wordt informatie nog niet tijdig overgedragen en zijn de overdrachtsmomenten nog niet optimaal ingericht. Na toekenning van de verblijfsstatus wordt gedurende drie maanden de huisvesting van de statushouder voorbereid. Ook wordt er een introductiecursus gegeven over de Nederlandse maatschappij. Daarbij kan de statushouder aanvullende cursussen over de arbeidsmarkt en de Nederlandse taal volgen, waarvan melding wordt gemaakt in het Persoonlijke Informatie Dossier (PID) van de statushouder en het Taakstelling Volg Systeem (TVS) van het COA. Deze informatie is in de praktijk niet altijd bruikbaar, omdat het niet accuraat, volledig of correct is. Gezinsherenigers kunnen meestal direct geplaatst worden bij de andere gezinsleden, waardoor dit voortraject niet gevolgd hoeft te worden. Na de eerste drie maanden van het voortraject wordt de statushouder in de gemeente geplaatst. Alle gemeenten van de regio AV hebben de maatschappelijke begeleiding ingekocht bij Vluchtelingenwerk. De maatschappelijke begeleiding gedurende 12 maanden uitgevoerd (welke termijn voor de meeste gemeenten gaat lopen na huisvesting van de statushouder in de gemeente). Vluchtelingenwerk ondersteunt de statushouder bij het regelen van de huisvesting, de aanvraag voor een uitkering en het zoeken van een inburgeringscursus. Daarnaast vindt samen met de gemeente, Vluchtelingenwerk en Avres een brede intake plaats, waarin geïnventariseerd wordt wat de statushouder kan, wil en gaat doen. Ook de sociale teams van de gemeenten en SamenDoen zijn hierbij aangehaakt. In de opvolgende maanden begeleidt Vluchtelingenwerk de inburgeraar bij de integratie in de Nederlandse samenleving. Zo bereidt Vluchtelingenwerk statushouders voor op de participatie in de Nederlandse samenleving, bijvoorbeeld door het aanbieden van workshops en begeleiding in het Participatieverklaringstraject. De waarde van parallelle participatie en inburgering (d.m.v. aanleren van de Nederlandse taal) wordt door de uitvoeringsorganisatie Avres erkend, omdat participatie en inburgering elkaar versterken. In de praktijk wordt gezien dat veel statushouders gedurende deze periode veel prioriteit geven aan het leren van de Nederlandse taal. De meeste statushouders volgen een taalcursus voor drie dagdelen van drie uur. De duur van het aanleren van de Nederlandse taal verschilt per statushouder en beslaat voor de meeste statushouders meerdere jaren. Helaas is over de voortgang op de inburgering weinig bekend binnen de regio, omdat de statushouders met de taalscholen zelf verantwoordelijk zijn voor de voortgang. De gemeenten herkennen wel dat de inzet op het aanleren van de Nederlandse taal versterkt kan worden, waarop verschillende initiatieven zijn opgezet (o.a. zogenaamde taalbaden (zoals Speedy Contaalles in Giessenlanden) en de uitbreiding van het aantal dagdelen in Molenwaard). Veel statushouders zijn door de vereiste intensieve focus op de inburgeringsplicht nog niet klaar om te participeren op de arbeidsmarkt. Voor het succesvol koppelen van statushouders aan werkgevers is een minimale beheersing van de Nederlandse taal vereist. In de begeleiding van de statushouder zoekt 16

17 Vluchtelingenwerk naar mogelijkheden om statushouders informeel te laten participeren, bijvoorbeeld in vrijwilligerswerk. Tegelijkertijd monitort de werkconsulent van Avres of de statushouders de Nederlandse taal voldoende beheersen om in te stromen in een workfirst, werk-leertraject of een (parttime) baan. In veruit de meeste gevallen is de taalbeheersing voor een dergelijke plaatsing bij een werkgever gedurende deze 12 maanden nog niet voldoende. Deze trend wordt in heel Nederland herkent. Statushouders participeren ook in vrijwilligerswerk (zie Participatie ). Het vrijwilligerswerk wordt door ongeveer 25% van de statushouders uitgevoerd voor zeker enkele uren per week. Vrijwilligerswerk of betaald (parttime) werk van grotere omvang komt niet veel voor. Dit wordt deels veroorzaakt door een combinatie van factoren. Zo worden de taallessen vaak in grotere plaatsen verzorgd rond het middaguur, waardoor de reistijden oplopen door het geografisch uitgestrekte karakter van de regio. Dit heeft in de praktijk in de weg gestaan aan plaatsingen bij werkgevers in zowel de ochtend als de middag. Avres heeft hier weinig invloed op, omdat ze geen partij is binnen de afspraken over de inburgeringscursus van de statushouders. Hieruit blijkt dat de gefragmenteerde uitvoering ten behoeve van statushouders in de weg kan staan aan het bieden van maatwerk. Doordat iedere gemeente haar eigen beleidsprioriteiten stelt en uitvoering anders organiseert, ontstaat er een gefragmenteerd beeld in de uitvoering. De overeengekomen maatschappelijke begeleiding door Vluchtelingenwerk stopt na 12 maanden vanaf de huisvesting in de gemeente. Vanaf dit moment volgt Vluchtelingenwerk niet meer de statushouders, waardoor deze deels uit beeld verdwijnen. Tegelijkertijd voldoen veel statushouders op dit moment nog niet aan de inburgeringsplicht, waardoor statushouders in een situatie belanden waarin ze zelf volledig verantwoordelijk zijn voor het voldoen aan zowel de inburgeringsplicht (Wet Inburgering) als de participatieplicht (Participatiewet). Er wordt ruimte gezien om de kennisuitwisseling, samenwerking en een warme overdracht van statushouders tussen gemeente, Vluchtelingenwerk en Avres te verbeteren. 11 Zodra de werkconsulent van Avres een melding ontvangt dat de statushouder begonnen is met het maken van de inburgeringsexamen volgt er een uitnodiging voor een gesprek. Hierbij worden door Avres de mogelijkheden onderzocht voor de statushouder om in te stromen in een opleiding, werk-leertraject, een oriëntatieplaats of een directe plaatsing bij een werkgever. Welke vorm van participatie wordt ingezet hangt af van de onderwijsachtergrond, opgedane (vrijwilligers-)werkervaring, interesses en het bereikte niveau van taalbeheersing. Het werkgeversservicepunt van Avres zoekt daarbij vervolgens een geschikt traject. Bij totstandkoming van een plaatsing in een werk-leertraject wordt niet gekeken naar de verblijfsstatus van de statushouder. De werk-leertrajecten die in 2017 vanuit Avres in samenwerking met werkgevers zijn aangeboden hebben wel specifiek oog gehad voor mogelijke plaatsingen van statushouders. Zoals uit het hoofdstuk Samenwerking met werkgevers op landelijk, regionaal en sectoraal niveau blijkt, is in 2017 een reeks met werkgeversprojecten opgezet, waarin ook wordt voorzien in werkplekken voor statushouders. Deze samenwerkingen heeft Avres bewerkstelligd door een beroep te doen op de lokale werkgevers, die voornamelijk afkomstig zijn uit de sectoren bouw- en infrastructuur, logistiek en transport en de metaalbewerking branche. Daarbij wordt de koppeling met onderwijs gemaakt voor statushouders zonder (voor-)opleiding die de leeftijd van 28 nog niet hebben bereikt. Dit vindt plaats in samenwerking met het Da Vinci College, waarin een statushouder naast werk een MBO-Entree opleiding kan volgen. Waar het kansrijk wordt geacht kan voorzien worden in de toekenning van een (forfaitaire) loonkostensubsidie aan een werkgever, jobcoaching of het volgen van een kortdurende opleiding met behoud van uitkering. Tijdens participatie in (vrijwilligers-)werk wordt voortdurend maatwerk geleverd door de arbeidscoaches van Vluchtelingenwerk en de werkcoaches van Avres. Op dit moment zijn vanuit Avres twee professionele werkcoaches actief die gespecialiseerd zijn in het begeleiden van statushouders. Door de begeleiding van de werkcoaches worden de statushouders gecoacht in het werknemerschap op de Nederlandse werkvloer. Zo moet voortdurend worden nagegaan worden of een term, instructie of boodschap is begrepen. De werkcoaches houden in het oog dat taalbeheersing en cultuurverschillen kunnen leiden tot misverstanden 11 De formatie van de inburgeringsconsulent gedurende de eerste fase bedraagt (waarin geen actieve begeleiding wordt geboden) is 0,4 fte voor een bestand van 228 statushouders (wat resulteert in een caseload van 1 op 570). Avres geeft aan dat deze caseload overeenkomt, mits de samenwerking verbeterd. 17

18 op de werkvloer. Jobcoaching vangt dit soort mogelijke obstakels in een vroeg stadium op, zodat zowel de statushouder als de werkgever de plaatsing in het werk-leertraject als positief ervaren. Uit de ervaringen van werkcoaches blijkt dat duurzame uitstroom pas bereikt wordt nadat de statushouder meerdere leer-werktrajecten heeft gevolgd. Meerdere ervaringen bij verschillende soorten werkgevers bereiden de statushouder voor op een zelfstandige plaats op de arbeidsmarkt. Dit betekent dat voldoende aandacht en opvolging vanuit het accountmanagement en jobcoaching nodig blijft voor een kansrijke koppeling van statushouders. Tenslotte hebben de werkcoaches van Avres een sterke signaalfunctie. Zo wordt opgemerkt dat veel statushouders (begrijpelijkerwijs) veelal bezig zijn met gezinshereniging, waardoor inburgering en participatie naar de achtergrond verdwijnen. Ook worstelen veel statushouders met eenzaamheid en geestelijke gezondheidsproblemen. Veel statushouders weten zonder begeleiding in deze fase niet bij welke instantie een bepaalde zorgvraag kan worden neergelegd. In sommige gemeenten hebben de sociale (wijk-)teams deze rol opgepakt waarbij de werkwijze van de sociale teams per gemeente verschillend is, ook in relatie tot Avres. Daarbij speelt daarnaast nog een rol dat de aanbieder van interculturele geestelijke gezondheidszorg, bedrijf i-psy, lange wachttijden kent. De werkcoaches kunnen bij het begeleiden van de statushouder naar herstel of participatie slechts in beperkte mate individuele ondersteuning bieden, omdat de caseload van de werkcoaches zeer hoog is. Gedurende de tweede fase worden 228 statushouders begeleid (intake, diagnose, ontwikkelplan en het volgen van trajecten) door twee werkcoaches met een formatie van 1,65 fte. Deze caseloads zijn naar verhouding kleiner met betrekking tot de groep statushouders dan voor de reguliere groep bijstandsgerechtigden. Aandachtspunten Het werkgebied rondom de statushouder is breed. Werk, gezondheidszorg, inburgering, schuldproblematiek, maatschappelijke ontwikkeling en onderwijs hangen bij de individuele aanpak voor de statushouder sterk samen. Veel statushouders zijn nog niet in staat volwaardig te participeren wanneer de beheersing van de Nederlandse taal niet voldoet aan een bepaald minimumniveau. Er wordt daarbij opgemerkt dat participatie een positieve uitwerking kan hebben voor het aanleren van de Nederlandse taal. Er wordt herkend dat statushouders pas duurzaam uit de bijstand stromen, nadat ze meerdere leer-werktrajecten hebben afgerond. Statushouders met meervoudige problematiek vragen een aanpak op gebied van herstel, terwijl de begeleiding naar werk begint met een aanpak op gebied van re-integratie. Dit proces verloopt volgtijdelijk. Re-integratie is in de regel niet mogelijk, voordat een statushouder hersteld is. De informatieoverdracht van de ketenpartijen kan verbeterd worden zodat (nog) meer maatwerk mogelijk is. De arbeidscoaches van Vluchtelingenwerk begeleiden op vrijwillige basis statushouders bij vrijwilligerswerk. Ze geven aan behoefte te hebben aan kennisdeling over de koppeling van statushouders aan werkgevers. De caseloads van werkcoaches en inburgeringsconsulenten zijn naar verhouding kleiner voor het respectievelijke aandeel van de groep statushouders ten opzichte van de caseloads van de reguliere bijstandsgerechtigden. 7. Communicatie Conform het regioplan hebben er aanvullende acties plaatsgevonden op het gebied van communicatie. Op het terrein van kennisdeling en informatievoorziening heeft de regiocoördinator een faciliterende en organiserende rol gespeeld door informatie of mensen uit verschillende onderdelen van de keten aan elkaar te koppelen. Dit heeft plaatsgevonden door het delen van (nieuwe) informatie, maar ook door de organisatie van bijeenkomsten. Deze evenementen zijn in samenwerking met Avres uitgevoerd. Hierin stonden kennisdeling en versterking van de informatievoorziening centraal: 18

19 In de communicatie richting het landelijk platform van Divosa zijn concrete voorbeelden van samenwerkingen, knelpunten en best practices van de arbeidsmarktregio s in Zuid-Holland geïnventariseerd en beschreven. Deze voorbeelden dienden daarmee ter inspiratie en bewustwording bij werkgevers(-organisaties), scholen en gemeenten. In het najaar van 2017 heeft een intervisiebijeenkomst plaatsgevonden voor de werkcoaches van Avres, Sociale Dienst Drechtsteden en Werkzaak Rivierenland, waarin uitgebreid gesproken is over hoe de werkcoaches in de praktijk omgaan met complexe situaties. De bijeenkomst heeft tot positieve reacties geleid vanuit de aanwezigen, waardoor is besloten om deze bijeenkomst een vervolg te geven in De arbeidsmarktregio Gorinchem heeft een belangrijke faciliterende rol gespeeld in de organisatie van een bovenregionale bijeenkomst in Rijswijk, Zuid-Holland. Tijdens deze bijeenkomst kwamen werkgevers, gemeenten en brancheorganisaties bij elkaar om ervaringen uit te wisselen over de koppeling van statushouders aan werkgevers. Ook werkgevers uit de regio AV waren op uitnodiging van Avres aanwezig bij deze bijeenkomst. Er heeft bestuurlijke terugkoppeling plaatsgevonden in de vorm van een voortgangsrapportage, waarin beschreven is wat de stand van zaken was bij de uitvoering van het regioplan. Er is gestart met het opzetten van een monitor op de inburgering (tevens behandeld onder screening ). Deze monitor geeft op termijn inzicht aan gemeenten over de stand van zaken van de statushouders-populatie, bijvoorbeeld de mate van participatie in werk, opleiding of vrijwilligerswerk, het gebruik van instrumenten uit de Participatiewet en de vorderingen op het gebied van inburgering. Door de gemeenten is aangegeven dat er behoefte is aan deze informatie, waardoor besloten is om dit project in het kader van informatievoorziening op te zetten. In de bijlage zijn verslagen opgenomen van enkele van deze bijeenkomsten en initiatieven. Op het gebied van communicatie is nog een grote slag te slaan met betrekking tot informatievoorziening over de stand van zaken van statushouders. Tevens worden er nog kansen gezien op het faciliteren van extra werkoverleg in de uitvoering. Tenslotte zal in 2018 besproken moeten worden hoe de communicatie naar werkgevers omtrent de mogelijkheden met statushouders verder uitgewerkt kan worden. Aandachtspunten Een structurele informatievoorziening is gewenst tussen de gemeenten, Avres en Vluchtelingenwerk. In 2017 hebben meerdere bijeenkomsten plaatsgevonden op initiatief van de arbeidsmarktregio Gorinchem op het gebied van statushouders (bovenregionale werkgeversbijeenkomst, intervisiebijeenkomsten werkcoaches). De kennisdeling tussen de arbeidsmarktregio s in Zuid-Holland is op orde. Er zijn meerdere intervisiebijeenkomsten voor de werkcoaches van de uitvoeringsorganisaties voor de Participatiewet (SDD, Avres en Werkzaak Rivierenland) georganiseerd. Regie en sturing op de keten, ketensamenwerking en ketenpartners moet verbeterd worden. 8. Conclusie Op uitvoeringsniveau voeren de samenwerkingspartners de toegewezen taken uit. De eerste resultaten over 2017 en begin 2018 zijn op dit vlak voorzichtig positief. Helaas is het beleid, de sturing en regie op de statushouder binnen de regio nog gefragmenteerd, waardoor de statushouder nog te vaak tussen wal en schip belandt. In 2017 is het gebrek aan regie op de inburgering ook gevoeld in de arbeidsmarktregio Gorinchem. Eén van de voorwaarden voor een goede regie en sturing op de ketensamenwerking is inzicht te krijgen in de actuele cijfermatige gegevens over de situatie van de statushouders. De tweede voorwaarde voor een goede regie en sturing is om goede werkafspraken te maken tussen de verschillende samenwerkingspartners. De taken en verantwoordelijkheden voor statushouders dienen in de verschillende stadia van hun pad naar herstel en/of participatie duidelijk toebedeeld te worden aan de partijen in de uitvoering. Er wordt in 2018 een belangrijke opdrachtgeverschapsrol voor de gemeenten opgemerkt bij het vervullen van deze voorwaarden. 19

20 Regionaal Plan Integratie en Participatie 2018 Project Screening & Matching Vergunninghouders Introductie Het Project Screening en Matching Vergunninghouders wordt verlengd tot en met 31 december In het Regionaal Plan Integratie en Participatie 12 is een visie geformuleerd voor de arbeidsmarktregio Gorinchem. Uit de voortgangsrapportage en de rapportage over 2017 wordt duidelijk dat de uitvoering van de werkprocessen voor statushouders door de samenwerkende partijen in de regio nog niet voldoende ingebed is. Bij deze constatering zijn er kansen en knelpunten geformuleerd. Deze kansen en knelpunten signaleren urgentie om dit thema stevig op te pakken in de regio AV. In dit plan worden de doelen en te bereiken resultaten herijkt, zodat de (keten-) regie wordt versterkt en de informatievoorziening en de keten wordt verbeterd. Het eindresultaat is dat er (nog) meer maatwerk in 2018 geleverd wordt, waarmee de inburgering van statushouder sneller en zo integraal mogelijk verloopt. Divosa heeft ook een aantal (landelijke) projectdoelen gesteld in haar Actieplan 2018 dat met het ministerie van SZW is vastgesteld. Dit Actieplan is meegenomen in de regionale doelstellingen voor De opgave voor de regio Uit de evaluatie van de activiteiten in 2017 wordt duidelijk dat er veel werk verzet is, maar dat nog het nodige gedaan moet worden om de participatie en re-integratie van de statushouders een duurzaam karakter te geven. Uit de terugblik over 2017 werd duidelijk dat investeren in de participatie en reintegratie van statushouders gedurende de eerste jaren het meest effectief is. Voorkomen moet worden dat statushouders langdurig afhankelijk worden van een bijstandsuitkering. Uit recente informatie blijkt dat inmiddels ca. 22% van het totale bijstandsbestand statushouder is (peildatum: 31 december 2017). Door de relatief snellere daling van de reguliere bijstandsgerechtigden zal het aandeel statushouders in de bijstand toenemen. In deze zin is de opgave voor de regio groot. Langdurige bijstandsafhankelijkheid is voor statushouder, werkgevers én gemeente niet wenselijk. Het leidt tot isolatie, psychische, gezondheids- en financiële problemen bij statushouders, en legt een groot beslag op de financiële middelen van gemeenten en organisaties. Gerichte inzet en inspanningen voor de participatie en reintegratie van statushouders is gewenst. Voor de gemeenten in de regio geldt daarnaast dat een aantal gaan fuseren tot nieuwe gemeenten op 1 januari Het betreffen Molenwaard en Giessenlanden tot Molenlanden, Zederik, Leerdam en Vianen tot Vijfheerenlanden en Lingewaal, Neerrijnen en Geldermalsen tot West Betuwe. Dit gaat ook vragen opleveren voor het (nieuwe) beleid en de uitvoering er van in Dit heeft ook betekenis voor de samenwerking in de regio. Dat zal in 2018 verder duidelijk worden. Visie De visie op de integratie en participatie van de regio AV is dat iedereen kan meedoen in de samenleving. Deze visie wordt de komende periode geëxpliciteerd door uit te gaan van de onderstaande uitgangspunten. Hierbij staat centraal dat statushouders van alle leeftijden (jong en oud) achtergronden en geslacht een volwaardig onderdeel worden van de samenleving door hen te ondersteunen bij: - Het meteen mee (kunnen)doen; - De potenties en mogelijkheden optimaal te benutten, met focus op kracht en talenten; - Het actief werken aan zelfredzaamheid en (financiële) zelfstandigheid; 12 Regionaal Plan Integratie en Participatie Gorinchem, 6 maart

21 Om dit te realiseren werken we in een integrale en goed op elkaar afgestemde keten van organisaties (onderwijsinstellingen, gemeenten, uitvoeringsorganisatie Participatiewet, werkgevers, zorg- en welzijnsinstellingen) en stakeholders, waarbij activiteiten zo mogelijk naast elkaar worden uitgevoerd. We slechten drempels en blokkades in de keten en zorgen voor een sluitende en integrale aanpak. We laten mensen pas los als zij zelfredzaam en zelfstandig kunnen leven en participeren, waarmee invulling wordt gegeven aan de visie van de regio AV en gemeentelijk beleid. Voor diegene die nog (veel) stappen moeten zetten om zelfredzaam en zelfstandig te functioneren zorgen we voor adequate ondersteuning (scholing, GGZ-ondersteuning, medische zorg). We gaan hierbij uit van wederkerigheid: beide partijen investeren in het werken aan de zelfredzaamheid en zelfstandigheid. Hiermee zorgen we ook voor draagvlak van de samenleving. De doelstelling van de acties uit dit Plan 2018 is om statushouders in staat te stellen om volwaardig te participeren. Mogelijk dat de nadere uitwerking van het Regeerakkoord nog tot aanvullende acties leidt. Hierna worden de actiepunten van de regio-coördinator weergegeven. 1. Integrale ketensamenwerking In het kader van het Project Screening & Matching wordt de relatie met het COA in het plaatsingsproces van de statushouders versterkt. Deze opdracht blijft uiterst relevant met oog op de instroom van nareizigers in de regio. Na het sluiten van het asielzoekerscentrum in Gorinchem is het belangrijk om een duurzame relatie met de contactfunctionarissen van het COA op te zetten en deze te borgen voor de toekomst. De plaatsing van statushouders in de regio-av vindt daardoor voortaan plaats vanuit AZC s uit andere regio s. De samenwerking met het COA wordt in 2018 daartoe verder uitgebouwd. De samenwerking voor de uitvoering van de Participatiewet met betrekking tot statushouders is in principe goed ingebed in de reguliere dienstverlening van de uitvoeringsorganisatie Avres. Wel wordt opgemerkt dat het werkveld complex is. Hierdoor is de behoefte uitgesproken om meer inzicht te krijgen in de voortgang op de inburgering, een structurelere informatievoorziening vanuit de verschillende ketenpartners op te zetten en om de werkprocessen (in combinatie met de verdeelde taken en bevoegdheden van de ketenpartners) te verduidelijken. In 2018 vinden de gemeenteraadsverkiezingen in Gorinchem plaats. Tevens vinden na de herindeling ook gemeenteraadsverkiezingen plaats in de nieuw te vormen gemeenten Molenlanden en Vijfheerenlanden. Ambtelijk is aangegeven dat er interesse is om de invulling van het beleid ten aanzien van statushouders te verkennen. Op het gebied van screening, matching en participatie van statushouders kan de Divosaregiocoördinator een faciliterende rol spelen bij deze verkenning. Het werkgeversservicepunt heeft in 2017 al sterke matches tot stand gebracht tussen statushouders en werkgevers. In 2018 wordt deze aanpak aangevuld met gerichte acties op gebied van de samenwerking met werkgevers op sectoraal niveau. Daarnaast worden acties verzorgd op gebied van communicatie, door in overleg met het werkgeversservicepunt bij regionale werkgeversevenementen een rol te geven voor matching van werkgevers en statushouders. De regiocoördinator pakt de volgend actiepunten op: Actiepunten Landelijk Het opstellen en onderhouden van een contactenlijst van COA-medewerkers en de medewerkers in de regio AV. Het voeren van periodiek overleg met de COA-regio coördinator ten behoeve van het tot stand brengen van kansrijke koppelingen, het gebruik van het Taakstelling Volg Systeem (TVS) en een warme overdracht. De samenwerking tussen de arbeidsmarktregio s van Zuid-Holland wordt in stand gehouden. 21

22 Regionaal Faciliteren van overleg om de werkprocessen in de plaatsing en begeleiding van de statushouders in kaart te brengen, en waar nodig, aan te passen en te verbeteren. Faciliteren van de uitvoeringsorganisaties bij het opzetten van een structurele informatievoorziening op gebied van statushouders. Het opstellen en onderhouden van een regionale contactpersonenlijst ten behoeve van een integrale aanpak en kennisdeling. De verkenning en het doen van voorstellen hoe de verbinding kan worden gelegd met andere aspecten in het Sociaal Domein, zoals geestelijke gezondheidszorg en schuldhulpverlening. Faciliteren van de gemeenten bij het verkennen van beleid op de uitvoering omtrent statushouders, zoals de gemeentelijke regie op de inburgering. Werkgevers In samenwerking met het werkgeversservicepunt het verkennen van de mogelijkheid om meer werkarrangementen te organiseren in sterke sectoren van Gorinchem, zoals bouw- en infrastructuur, ICT, metaal en techniek. In samenwerking met het werkgeversservicepunt het organiseren van communicatieactiviteiten op met oog op de samenwerking tussen statushouder en werkgever. 2. Communicatie / werkgeversbenadering Goede, transparante kennisdeling is een randvoorwaarde voor het bereiken van de doelstellingen. De werkgeversbenadering bij het koppelen van statushouders in leer-werktrajecten staat hierbij centraal. Hiertoe worden in de eerste helft van 2018 de volgende inspanningen geleverd. Actiepunten Het verkennen en het doen van voorstellen met het werkgeversservicepunt tot uitbreiding van de mogelijkheden om integrale werk-leertrajecten voor statushouders te creëren. Monitoring van de ontwikkelingen bij de uitwerking van het regeerakkoord op het gebied van statushouder. Het dragen van zorg voor het opzetten van een structurelere informatievoorziening tussen de gemeenten, Avres en Vluchtelingenwerk. Verkenning van de mogelijkheden om deel te nemen aan pilots van de Rijksoverheid, die vormgeven aan de regie op de inburgering. Faciliteren van de organisatie van werkgeversbijeenkomsten waarin de koppeling van statushouder en werkgever centraal staat. Stimuleren van kennisdeling op beleids- en uitvoeringsniveau. In kaart brengen van de huidige samenwerkingen met werkgevers. 3. Informatievoorziening De screening van statushouders is actief opgepakt door de uitvoeringsorganisatie Avres in 2017 met gerichte aanvullende acties. In 2018 wordt deze aanpak verbreed, door naast werk en opleiding breder naar inburgering te kijken. Daarbij wordt onderzocht of gemeenten inzicht kunnen krijgen in aspecten van maatschappelijke ontwikkeling en de gezondheid van de statushouder, zodat de juiste uitvoeringsinstantie op het juiste moment haar interventie pleegt bij de begeleiding van de statushouder. Daarnaast wordt ook op geaggregeerd niveau gekeken naar het statushouders-bestand. Door het opstellen van een monitor, waarin cijfermatig inzicht wordt geboden in de situatie van de statushouders op geaggregeerd niveau, krijgt de keten een beter beeld van de stand van zaken. Ook in deze monitor wordt geprobeerd om een verbreding te krijgen van participatie naar gezondheid en maatschappelijke ontwikkeling. 22

23 Actiepunten - Stimulering van de deling van kennis en ervaringen, waartoe de partijen worden gefaciliteerd in kennisuitwisseling. - Onderzoeken van de mogelijkheid tot het opzetten van een monitor, waarin cijfermatig inzicht wordt geboden op vlak van participatie, onderwijs, gezondheidszorg, inburgering en maatschappelijke ontwikkeling. - Onderzoeken van de mogelijkheid tot het opzetten van een benchmark op de inburgering, waarmee effecten van beleidskeuzes op de uitstroom naar werk in kaart worden gebracht. - Onderzoeken van de mogelijkheid met het werkgeversservicepunt of aanvullende acties op de screening van het huidige en toekomstige statushouders-bestand mogelijk zijn. 4. Ketenbrede datagedreven beleidsvorming & - uitvoering In 2017 heeft het accent van de aanpak vooral gelegen op het voldoen van de inburgerings- en participatieplicht. Uit succesvolle bemiddelingen blijkt dat maatwerk leidt tot de beste resultaten voor de uitstroom van statushouders. De werkwijzen van de uitvoeringsorganisaties die bijdragen aan het leveren van maatwerk worden geborgd en verbreed. Hiervoor worden arrangementen op gebied van (combinaties van) onderwijs, werk-leerplekken en vrijwilligerswerk in kaart gebracht. Actiepunten - Faciliteren van de gemeenten bij het verstevigen en verbreden van de begeleiding van statushouders door het voeren van regionaal overleg met de beleidsmedewerkers en -uitvoerders. - In kaart brengen waar de behoefte aan additionele werkcoaching voor statushouders ligt. - Stimuleren van het maken van integrale werkafspraken binnen de keten, o.a. door werkprocessen te stroomlijnen (en fragmentatie tegen te gaan) en uit te werken en deze te borgen voor Tot besluit De vier onderwerpen (informatievoorziening, integrale samenwerking, faciliteren beleidsontwikkeling en uitvoering en communicatie & werkgeversbenadering) vormen de basis voor de dienstverlening vanuit de regiocoördinator tot en met 31 december In de loop van 2018 informeren wij u over de voortgang van de inspanningen en de behaalde resultaten. Wij vernemen graag uw instemming met de hiervoor geformuleerde speerpunten en vragen uw samenwerking bij de uitvoering van dit plan. 23

24 Bijlage 1: Bronnen Gesproken personen 13 Arnold Stuy Gemeente Leerdam Petra Verwaaij Gemeente Zederik Wendy Springer Gemeente Gorinchem Karina de Jager Gemeente Molenwaard Ayse Güdük - Gemeente Molenwaard Joost-Jan Kool Gemeente Giessenlanden Saïde Kroon Vluchtelingenwerk Zuidwest Nederland Martine Verlek Vluchtelingenwerk Zuidwest-Nederland Diderik van Beusekom - Avres Weda Ayubi - Avres Bas van Peer Avres Kees Saarloos - Avres Bronnen Sociaal-Economische Raad, Nieuwe wegen naar een meer succesvolle arbeidsmarktintegratie van vluchtelingen. Den Haag: SER 2016; UWV, Regio in Beeld Gorinchem Oktober 2017 (online publiek); Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Geen tijd te verliezen: van opvang naar integratie van asielmigranten. Den Haag: WRR Contactgegevens Anton Revenboer arevenboer@avres.nl Jorn Mulder - jorn.mulder@bdo.nl De gemeente Hardinxveld-Giessendam is uitgetreden uit Avres en de arbeidsmarktregio Gorinchem. Er is getracht hen nog te spreken over 2017 maar dat is ondanks enkele pogingen niet gelukt. De gemeente is daarom buiten de beschouwing van het verslag 2017 gelaten. 24

25 Bijlage 2: Verslag intervisiebijeenkomst Project Screening & Matching Vergunninghouders Locatie: Avres, Avelingen-West 2, 4202 MS Gorinchem Datum: Maandag 13 november Tijd: 15:00 17:00 Opening De bijeenkomst wordt georganiseerd met de arbeidsmarktregio s Drechtsteden, Gorinchem en Rivierenland. Deze regio s lijken op elkaar in geografische en economische zin, door het uitgestrekte en rurale economische karakter. De aanwezigen zijn accountmanagers en werkcoaches die zich voornamelijk met de begeleiding en participatie van statushouders bezighouden. De meeting is naar mening van de aanwezigen geslaagd als er goede ideeën uitgewisseld worden, vooral op specifieke onderwerpen waarin de aanwezigen knelpunten ervaren. Graag spiegelen de aanwezigen specifieke casussen voor ter reflectie, zodat de mening van de anderen over de aanpak gevraagd kan worden. Als deze bijeenkomst opgevolgd kan worden met concrete suggesties voor Divosa en ervaringen en contacten uitgewisseld worden zal dit een geslaagde meeting zijn geweest. Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) en statushouders Veel statushouders oefenden in hun land van herkomst een eigen bedrijf uit. In Nederland zouden ze graag ook een bedrijf opzetten. Ondernemen als statushouder met behoud van uitkering vereist echter toestemming via het Besluit bijstandverlening zelfstandigen, welke voor nietgenaturaliseerde inwoners bijna nooit gegeven wordt. Ondernemen als statushouder is in sommige gemeenten mogelijk. Binnen de regio s Drechtsteden, Gorinchem en Rivierenland is ondernemen voor statushouders in de meeste gevallen niet mogelijk. Dit kan leiden tot onbegrip van statushouders die afkomstig zijn uit gemeenten waar dit wel mogelijk is. Deze verschillen in de uitvoering met toekenning van kredieten leiden soms tot forumshopping onder gemeenten. Statushouders met de wens om te gaan ondernemen kennen een sterke drive. Het is een vraag in de bijeenkomst hoe hiermee omgegaan moet worden. In het voortraject zien de aanwezigen het belang van een realistische weergave van ondernemen als inburgeringsplichtige statushouder. Ondernemen is niet voor alle statushouders de beste route naar volwaardige participatie. Voor deze statushouders geldt dat de drive voor ondernemen omgezet moet worden in motivatie voor een realistischere vorm van participatie. Statushouders worden daarom aanbevolen om een reguliere functie aan te nemen. Ervaring wordt zodoende opgedaan op de Nederlandse arbeidsmarkt en een sociaal netwerk gebouwd, waaruit de stap naar ondernemen altijd nog kan volgen. Drechtsteden adviseert vastberaden statushouders door naar het Regionaal Bureau Zelfstandigen (RBZ) in Rotterdam, waar een pilot wordt uitgevoerd met de Bbz. Drechtsteden kent een geval waarin een statushouder toestemming is gegeven om te ondernemen onder behoud van uitkering voor een periode van drie maanden, die zelf financiering voor zijn bedrijf wist te bemachtigen. Het inkomen van deze statushouder is beperkt gebleven tot de uitkeringshoogte. Deze casus zit in de pijplijn en het is nog onbekend of het een succes wordt. Er zijn een paar gevallen bekend waarin ondernemen door statushouders tot succes heeft geleid. Zo is er een geval bekend waarin een bedrijf overgenomen werd met een bestaande clientèle, waardoor het bedrijf meteen voorzien was van een concrete inkomensstroom. Maatwerk, zoals in de hiervoor beschreven situatie, kan voor ondernemende statushouders soms tot goede resultaten leiden. In de meeste gevallen wordt echter een voorzichtige benadering 25 Verslag intervisiebijeenkomst 13 november 2017

26 aanbevolen. Eethuizen, opgericht door statushouders, zijn doorgaans geen succesvolle ondernemingen. Ondernemen en het voldoen aan de inburgeringsplicht lijkt in de praktijk te wringen. Inburgering is de eigen verantwoordelijkheid van de ondernemende statushouder. Online inburgeringscursussen, zoals TAMA Online, lijken een uitkomst voor ondernemende statushouders te bieden. Niet alle ervaringen met online inburgeringscursussen zijn positief onder de aanwezigen. Andere vormen van Participatie Een folder over de Participatiewet zou direct uitleg moeten geven over ondernemerschap, vrijwilligerswerk en andere bijverdiensten. In de praktijk wordt nu gezien dat statushouders soms eigen initiatief tot ondernemen of vrijwilligerswerk nemen. Soms blijkt dat statushouders daarna niet meer aan de Participatiewet voldoen met de bijbehorende consequenties. Dit is nadelig voor de statushouder zelf. Gevolgen zijn onderbetaling door werkgevers en verdringing op de arbeidsmarkt. Indien de bovenstaande situatie zich voordoet zet Baanbrekend erop in om de functie van de statushouder (vrijwilligerswerk of stage) om te zetten in een taal-werkstage of een werktraject, waarin met behoud van uitkering gewerkt wordt. De werkcoaches zijn dan in ieder geval betrokken. De informele participatie van statushouders maken het voor de sociale diensten van de gemeenten lastig om de statushouder te volgen. De waarde van de regie terugkrijgen wordt door de aanwezigen gevoeld. Regie zou kunnen plaatsvinden door de voortgang van een statushouder breed te monitoren. Dit voorkomt dat de sociale diensten bij misverstanden met de vuist op tafel hoeven te slaan, omdat een statushouder al maanden informeel samengewerkt hebben met lokale werkgevers of organisaties die zich van geen kwaad bewust zijn. Opgemerkt wordt dat gemeenten gaan hier op verschillende manieren mee om, omdat sommige gemeenten deze informele participatie (met de nadelen van het verdwijnen van de radar) waarderen. Na de verkiezingen volgt hierin mogelijk nieuw beleid. Taalbeheersing in de inburgering Statushouders met werk hebben vaak moeite met het afmaken van de inburgeringscursus. De aanwezigen geven Divosa mee dat er meer ruimte geboden zou moeten worden voor uitloop van werkende statushouders, door flexibeler met de situatie om te gaan afhankelijk van de situatie. Dit creëert rust en ruimte voor de statushouder, die daarmee de motivatie voor het werk kunnen behouden en ondertussen de taalcursus in de uitloop afmaken. Er wordt maatwerk gezocht in intensieve begeleiding van statushouders veel potentie. In de regio s worden statushouders soms voorzien van een module, waarin ze plaatsnemen in een topklas van het ROC. Drechtsteden heeft dit met taalschool Delken en Boot afgesproken, waarvoor een extra budget is vrijgemaakt vanuit het Participatiedeel bij bestuursbesluit. Er wordt eerst een basis gelegd. Voordat ze plaatsnemen in deze klas ontvangen ze al vijf dagdelen met facultatieve ondersteuning, keuzestages en mogelijk werk. In Gorinchem volgen statushouders van het Da Vinci college drie dagdelen taalonderwijs op de tijdstippen 10:30-13:30. Hierdoor is het moeilijk om statushouders in de ochtend of in de middag voor een volledig dagdeel in te zetten. Gorinchem biedt maatwerk in de reiskostenvergoeding voor potentiële statushouders die een hoger taalniveau willen en kunnen bereiken, vanwege de uitgestrektheid van de regio. In Drechtsteden volgen de statushouders in de ochtend inburgeringscursus, voornamelijk op tijdstippen van 9:00-11:00 en 9:00-12:00. Het taalniveau loopt uiteen voor dezelfde niveaus. Zo is er veel verschil in de kwaliteit van A2 niveau taalonderwijs. Koppeling statushouders-werkgevers De vraag wordt gesteld hoe vacatures voor statushouders worden opgehaald bij werkgevers. In de praktijk vinden statushouders een parttime baan via de achterkant, bijvoorbeeld via het informele netwerk of na een stage. 26 Verslag intervisiebijeenkomst 13 november 2017

27 Er bestaat nog geen goed beeld onder statushouders welke beroepen goed in de Nederlandse arbeidsmarkt liggen. Er wordt geworven onder statushouders door deze te informeren aan de hand van filmpjes en excursies. Stages zijn waardevol, maar bij individuele plaatsingen is duurzaamheid na de stage belangrijk. Er staan veel vacatures open voor arbeid waarbij de handen gebruikt moeten worden. Deze vacatures matchen niet met het aanbod vanuit de statushouder, bijvoorbeeld door het ontbreken van een relevante vooropleiding. Accountmanagement voor statushouders vereist meer inzet dan de normale doelgroep. Er is veel contact met werkgevers nodig om een samenwerking op te zetten. De benadering om werkgevers te vragen met welke soort vraag naar arbeid er bestaat werpt lijkt in de praktijk goed te werken, mits de benaderde werkgevers bereid zijn om te voorzien in maatwerk voor statushouders. Gorinchem kent goede ervaringen met werkgeversprojecten die specifiek aansluiten bij de lokale behoeften van werkgevers. Zo zijn er statushouders geplaatst in schilderstrajecten, bouwtrajecten en trajecten waarin statushouders opgeleid worden tot wandenzetter. Gorinchem heeft slechte ervaringen met zgn. key accounts, waarbij grotere groepen gedetacheerd worden bij een grote werkgever. Er worden betere resultaten bij het MKB behaald, omdat daar meer maatwerk mogelijk is. Drechtsteden heeft een zorgtraject opgezet. Werkgevers binnen zorg en welzijn hebben gevraagd of er 25 statushouders met een BBL-opleiding op mbo-3 niveau geleverd konden worden (statushouders bestand Drechtsteden bedraagt ca. 1060). Het vereiste niveau is verlaagd naar mbo- 2 niveau. Rivierenland ziet dat statushouders met enkel A2 taalniveau al grote moeite hebben met een zorgtraject op mbo-1 niveau. In de praktijk blijkt taalniveau B1 nodig om van het traject een succes te maken. Meerdere plaatsingen in een traject blijken noodzakelijk voordat een statushouder duurzaam de arbeidsmarkt op kan. Statushouders hebben begeleiding nodig bij zaken die voor Nederlanders vanzelfsprekend zijn, zoals het meenemen van lunch naar het werk en standaard omgangsvormen. Drechtsteden voorziet statushouders hierin tijdens haar startmodule. Benadering per geslacht In principe moeten zowel de man als de vrouw participeren. Wie in geval van een gezinssituatie moet participeren hangt af van de statushouder met het meeste potentieel. De man-vrouw verhoudingen in huishoudens liggen voor statushouders liggen scheef, waardoor de man als kostwinner wordt aangewezen. Hier is begrip voor vanuit de aanwezigen. Er wordt aangegeven aan dat de vrouw zal moeten participeren indien zij meer potentie heeft. Inzet gemeentelijk instrumentarium De vraag wordt voorgelegd hoe de collega s omgaan met leer-werktrajecten en stages op het einde van de overeengekomen duur. In principe dienen werkgevers dan voor een vervolgperiode een dienstverband aan te bieden, maar statushouders zijn vaak nog niet in staat om het wettelijk minimumloon op te leveren. Rivierenland kan in deze gevallen voor een periode van zes maanden een statushouder voorzien van een forfaitaire loonkostensubsidie van 50%. Gedurende deze periode groeien de statushouders door naar het minimumloonniveau. Dit wordt bekostigd vanuit het Participatiebudget. Drechtsteden biedt een baanbonus aan voor werkgevers die een statushouder in dienst nemen voor een periode langer dan zes maanden. Deze baanbonus wordt in twee termijnen uitbetaald. Regeerakkoord Het is voor de aanwezigen onbekend hoe de nieuwe regierol voor de gemeenten, zoals aangekondigd in het regeerakkoord, er in de uitwerkingen uit gaan zien. In het overleg met de G32 is de vraag neergelegd bij de gemeenten hoe zij het graag willen inrichten. 27 Verslag intervisiebijeenkomst 13 november 2017

28 GGZ-problematiek statushouders Binnenkort wordt een training verzorgt door het GGD in samenwerking met Pharos over de begeleiding van statushouders met psychische problematiek onder statushouders voor begeleiders in de regio s Drechtsteden en Gorinchem. Drechtsteden en Rivierenland zijn bekend met deze workshop. De gecombineerde aanwezigheid met het sociaal team wordt aanbevolen. Ook wordt het aangeraden om huisartsen mee te nemen, omdat huisartsen in de praktijk de specifieke problematiek van statushouders nog niet genoeg herkennen. Tot besluit De intervisiebijeenkomst wordt gewaardeerd door de aanwezigen. Tijdens de volgende sessie worden uitgediepte thema s en dilemma s voorgesteld. Voorbeeld: hoe om te gaan met statushouders die gezondheidssituatie onderschatten en later in een leerwerktraject geconfronteerd worden met de opborrelende klachten. Actiepunten Een vervolgsessie wordt ingepland voor eind januari Verslag en contactgegevens worden rondgestuurd naar aanleiding van de intervisiebijeenkomst. 28 Verslag intervisiebijeenkomst 13 november 2017

29 29 Verslag intervisiebijeenkomst 13 november 2017

30 Bijlage 3: Verslag bijeenkomst - Monitor Project Screening & Matching Locatie: Divosa, Koningin Wilheminalaan 5, 3527 LA Utrecht Datum: Vrijdag 15 december 2017 Tijd: 14:30 15:30 Aanwezig: Joost Bruggeman (Holland-Rijnland), Anneke Boven (Drechtsteden), Anton Revenboer (Gorinchem), Nico Lansbergen (Hart van Brabant), Erna Gaal (Groot-Amsterdam/Zeeland), Jorn Mulder (Gorinchem), Annabel Trouwborst (Zuid-Holland Centraal), Wouter van den Berg (Haaglanden) Aanleiding voor deze bijeenkomst is de behoefte aan kwantitatieve informatie over de participatie van statushouders vanuit de gemeenten. Het doel is om aan de hand van kwantitatieve informatie inzicht in de stand van zaken te geven (monitor) en om methoden te vergelijken (benchmark). 14 Een mogelijke aanpak bij het opzetten van een metingsinstrument is om de resultaten binnen de inburgering en participatie van statushouders vast te stellen en te vergelijken. Bestaande databases binnen de overheid zijn de basisregistratie persoonsgegevens (BRP), het Taakstelling Volg Systeem (TVS) van het COA, het Informatiesysteem Inburgering (ISI), de Statistiek Re-integratie door Gemeenten (SRG), Basisgegevens Bekostiging Onderwijs (BBO) en de Divosa Benchmark. In theorie kunnen de databases aan elkaar gekoppeld worden op microniveau via BSNnummers. Dit is echter met oog op de privacywetgeving niet toegestaan. 15 sturingsinformatie vanuit deze databases is in sommige gevallen wel beschikbaar op geaggregeerd niveau, maar mist in deze gevallen soms een aanmerking van een verblijfsstatus. 16 Op gemeentelijk niveau is ook veel informatie aanwezig, maar dit zijn veelal handmatige modellen vanuit GWS4ALL en Suite. In de toekomst wordt een informatiesysteem, waarin alle managementinformatie met een druk op de knop inzichtelijk wordt gemaakt, als ideaalsituatie gezien. Hierbij wordt bijvoorbeeld gedacht aan uitbreiding van de Divosa Benchmark op gebied van statushouders. Dit idee wordt nog verder besproken. Het voorlopige voorstel is om een handmatige monitor te verkennen. Regisseurs van de gemeenten op de inburgering van statushouders leveren op dit moment al handmatig informatie aan. Aan de hand van deze beschikbare informatie kunnen uitspraken gedaan worden over de voortgang op inburgering, opleidingen en participatie (d.m.v. vrijwilligerswerk, leer-werktrajecten, stages en werk). Actiepunten Het verslag van de bijeenkomst wordt besproken met Marije van Dodeweerd (Divosa). De regio-coördinatoren van Drechtsteden, Gorinchem, Groot-Amsterdam en Zuid-Holland Centraal gaan in haar organisatie na of de verzochte informatie beschikbaar is. Erna Gaal (Groot-Amsterdam) heeft aangegeven de informatie halverwege februari aan te kunnen leveren. Er wordt een vervolgafspraak in het kader van deze monitor georganiseerd na afloop van de volgende bijeenkomst van de regio-coördinatoren in De gemeenten Den Haag en Utrecht hebben een opdracht gegeven aan Regioplan om de effectiviteit van re-integratie instrumenten onder statushouders te onderzoeken. 15 Suwinet kent nu al een geïntegreerd systeem, maar is door privacywetgeving niet voor alle partijen inzichtelijk. 16 Tijdens de bijeenkomst is de vergelijking getrokken met de aanpak en monitoring van jeugdwerkloosheid.

31 Bijlage 4: Verslag intervisiebijeenkomst Project Screening & Matching Vergunninghouders Locatie: Werkzaak Rivierenland, Poppenbouwing 18, Geldermalsen Datum: Maandag 12 februari 2018 Tijd: 14:30 17:00 Naar aanleiding van de eerste intervisiebijeenkomst voor de werkcoaches van de arbeidsmarktregio s Drechtsteden, Gorinchem en Rivierenland is er een tweede intervisiebijeenkomst georganiseerd. Deze bijeenkomst stond in het teken van de rol van persoonlijke en gezondheidsaspecten bij de begeleiding van statushouders naar participatie, alsmede lerend werken voor statushouders. Bij de uitnodiging is tevens een handreiking meegestuurd over het onderwerp lerend werken. Het doel van de bijeenkomst was kennisuitwisseling, signalering en het bespreken van casuïstiek. Onderwerp Persoonlijke- en gezondheidsaspecten statushouders Inhoud Er zijn vele redenen waarom statushouders niet kunnen participeren, bijvoorbeeld door zorgen voor achtergebleven familieleden in het gebied van herkomst of gezondheidsproblematiek. De werkcoaches menen dat stilzitten nooit een optie is, maar dat er altijd gekeken moet worden wat mensen in hun situatie nog wel kunnen ondernemen. Participatie is gezond. Zwangerschappen In principe is de keuze voor een gezin als statushouder de beslissing van de statushouder zelf. Wel wordt gemeend dat seksuele voorlichting, alsmede voorlichting bij de keuze voor gezinsvorming, verstandig kan zijn met oog op de vele verplichtingen voor de inburgerings- en participatieplicht. Er wordt een kloof geconstateerd tussen verschillende normen en waarden tussen statushouders en de Nederlandse samenleving op het gebied van gezinsvorming. Een ambassadeur in vorm van een geïntegreerde statushouder kan krachtig werken bij het uitleggen van de mogelijkheden in Nederland, vooral voor vrouwen (bijvoorbeeld in het kader van informatievoorziening mogelijk is voor een individuele vrouw, in die zin dat ze er zonder man naartoe zou kunnen indien dit gewenst is). Gezinsvorming Het hebben van kinderen brengt in Nederland kosten met zich mee. Indien statushouders kiezen voor gezinsuitbreiding kan dit leiden tot een terugval in inkomen of participatie. Vanuit de werkcoaches wordt daarom opgemerkt dat er grotere knelpunten zijn dan de keuze voor gezinsvorming of gezondheidsproblematiek: kinderopvang. Dit kan statushouders in staat stellen beter te participeren. De uitvoeringsorganisatie Avres (Gorinchem) vult de kosten van de kinderopvang aan voor de statushouders, zodat er geen terugval ontstaat in het inkomen.