o Alle entrees worden volgens het standaard ontwerp

Transcriptie

1 OPLEGNOTITIE Onderwerp: Masterplan PrimAviera e In te stemmen met de uitwerking van het Masterplan, met name de uitgewerkte wegenstructuur, groenlblauwe structuur en bebouwingsstructuur. Het gaat daarbij specifiek om: o ontsluiting van het gebied via de nieuwe op- en afrit van de A4 en via de nieuw te realiseren Centrale As.,, Realisering van een parallelstructuur ter hoogte van.j o o de kern Rijsenhout. Het nemen van aanvullende maatregelen waardoor de scheiding van bewonersverkeer en glastuinbouwverkeer wordt bewerkstelligd en met name op de Aalsmeerderweg en Ringdijk sprake is van minder doorgaand verkeer en geen glastuinbouwverkeer; o de realisering van een samenhangende groen-, water- en recreatiestructuur, in en rond het gebied; o de realisering van efficiënte, rechthoekige kavels waarop grote oppervlaktes glas kunnen worden gerealiseerd. Bedrijfwoningen worden geclusterd gerealiseerd in de aangegeven zones bij Rijsenhout en Burgerveen; in te stemmen met de beeldkwaliteitregels voor het openbaar gebied, in hoofdlijnen: o Samenhang door consequente scheiding van wegen en langzaamverkeerroutes. o Consequent toepassen van dezelfde beplanting. o Inrichting van een 40 meter brede zone langs de Aalsmeerderweg met groen en bedrijfswoningen, ter hoogte van de kern Burgerveen, met als doel het verminderen van zicht op de nieuwe kassen voor omwonenden en voorkomen van mogelijk geluidoverlast. In te stemmen met de beeldkwaliteitregels voor het uitgeefbaar gebied, in hoofdlijnen o De maximale bouwhoogte is 12 meter o Langs de centrale as staan de kassen direct op de o Alle entrees worden volgens het standaard ontwerp

2 e o Het oorspronkelijke landschap in de Poldertuin kan worden belefd, door de openheid en verkaveling in lengterichting. o De Poldertuin de entree is van het dorp Rijsenhout. Het college opdraiht te geven om een bestemmingsplan op Historie: 24 april 2008 presentatie Aanpak Energie aan de raadsleden 21 februari 2008 bezoek aan Greenport Venlo 5 juli 2007 vaststellen uitgangspunten masterplan 20 juli 2006 samenwerkingsovereenkomst en plan van aanpak Planning proces Thema: Stap Sessie Stemming Datum Doef Voorbereiden stemming Gewenste rol college Beantwoorden vragen en reactie eventuele moties en amendementen

3 Onderwerp Raadsvoorstel2008/24866 Masterplan PrimAviera Portefeuillehouder mr. k4.th.h. Van Dijk steiler Philippine van der Schuyt Collegevergadering 24 juni 2008 Raadsvergadering 4 septerhber Samenvatting Wat willen we bereiken? De glastuinbouwlocatie PrimAviera betreft een nieuw te ontwikkelen glastuinbouwgebied van ruim 240 ha. Hoofddoelstelling is het ontwikkelen van een modern en duurzaam glastuinbouwgebied. Met PrimAviera wordt een glastuinbouwlocatie gerealiseerd, met de volgende uitgangspunten: De basisinrichting van het nieuwe gebied is economische rendabel te ontwikkelen. Via verevening kan bovendien een deel van de herstructureringsopgave worden gefinancierd. PrimAviera draagt bij aan de invulling van de leefbaarheidskaders, zoals deze in het kader van ACT zijn vastgesteld. PrimAviera geeft een significante impuls aan de Greenport Aalsmeer en daarmee aan de Greenport Nederland. e De nieuwe verkeersstructuur heeft tot doel het aanbrengen van een hiërarchie in de wegenstructuur, die oneigenlijk gebruik van wegen binnen het dorp voorkomt. Daarmee is het mogelijk de overlast die met name de Aalsmeerderweg en de Ringdijk wordt ervaren weg te nemen. De hoofdontsluitingsroute voor glastuinbouwverkeer is de Centrale As en de nieuwe aansluiting op de A4. e De groen-, water- en recreatiestructuur zijn in samenhang met elkaar ontwikkeld. De waterstructuur biedt voldoende ruimte voor waterberging (in natte en in droge periodes) en draagt bij aan het tegengaan van kwalitatieve problemen van met name de verzilting. De samenhangende groenstructuur van PrimAviera vormt onderdeel van de bovenregionale structuren als het Park van de 21e eeuw, de Poldertuin, Westeinderplassen, Geniepark en de zones langs de A4. Nadrukkelijk is aansluiting gezocht met de woonkernen, zodat nieuwe uitloopgebieden ontstaan. Beeldkwaliteit: PrimAviera is een voorbeeldproject voor de Nederlandse glastuinbouw, dat zich kenmerkt door een aangenaam werklandschap waar efficiënte glastuinbouw is verweven met de omgeving (landschap en natuur) en waar het ook voor passanten aantrekkelijk is om doorheen te bewegen. Daarbij wordt ook gelet op de beleving vanuit de lucht, vanwege de directe nabijheid van Schiphol. Mooi, schoon en veilig zijn kernbegrippen.

4 Onderwerp Volgvei 2 Masterplan PrimAviera Wat gaan we daarvoor doen? In juli 2007 heeft de gemeenteraad de Uitgangspunten voor het Masterplan vastgesteld. Deze uitgangspunten zijn uitgewerkt tot een volwaardig Masterplan, dat de ambities beschrijft en de hoofdlijnen voor ontwikkeling vastlegt. De verkaveling biedt efficiënte, rechthoekige ruime kavels waarop grote oppervlaktes glas kunnen worden gerealiseerd. Bedrijfswoningen worden (in beperkte mate) voorzien op twee delen langs de Aalsmeerderweg, bij de bestaande kernen Rijsenhout en Burgerveen. Menging met andere glasgelieerde functies is op een aantal bijzondere plekken toegestaan. In het Masterplan is het begrip "duurzaamheid" op een aantal aspecten uitgewerkt. Het leefbaarheidskader van Gemeente Haarlemmermeer, zoals vastgesteld door de raad op 31 mei 2007, en de toespitsing op het project PrimAviera, zoals vastgelegd in de vastgestelde uitgangspunten voor het Masterplan, vormen het vertrekpunt. Voor de volgende onderwerpen zijn specifieke maatregelen benoemd: Water, en vooral een samenhangend watersysteem met een combinatie van gietwater, oppervlaktewater en groene zones Energie: Uitgangspunt is een duurzame en innovatieve energiestructuur waarbij de doelstelling een energieverbruik te realiseren per producteenheid met een reductie van 30% ten opzichte van die in het jaar Het percentage duurzaam energiedragers moet 10% bedragen. Daarnaast wordt aangesloten bij de overeenkomst tussen LTO en de Stichting Natuur en Milieu, 45% CO2 reductie in 2020 ten opzichte van Zowel op gebiedsniveau als op het niveau van de individuele tuinder 1 clusters worden maatregelen voorgesteld om de doelstellingen te realiseren e Uitgangspunt in het gehele glastuinbouw gebied is het stimuleren van meervoudig ruimtegebruik. In het kader van ACT wordt de ongestoord logistieke verbinding (OLV) gerealiseerd, die vier modaliteiten verbindt (vrachtauto, vliegtuig, trein en boot). Vanuit het gebied is een aantakking op de OLV mogelijk; als vrachtverkeer van de OLV gebruik gaat maken dan wordt het reguliere wegennet minder belast. Bij het Masterplan is een herziene grondexploitatie opgesteld. Het saldo tussen kosten en opbrengsten is thans berekend op (netto contant 1 januari 2008). Daarbij wordt opgemerkt dat de bijdrage vanuit de ontwikkeling van het nieuwe gebied aan het herstructureringsfonds al aan de kostenkant van deze berekening is meegenomen. Wat mag het kosten? In de samenwerkingsovereenkomst is met SGN afgesproken dat alle kosten van de gemeente ten behoeve van PrimAviera vergoed worden door SGN. Wel heeft de raad tweemaal een voorfinancieringkrediet ter beschikking gesteld van in totaal E ,- voor zowel de opstelling van het Masterplan als het herstructureringsplan. Dit voorfiancieringskrediet is nog voldoende voor de verdere uitwerking de eerste deelplannen. Wie is daarvoor verantwoordelijk? SGN is trekker van het project. Wij hebben daarbij een adviserende en toetsende rol. Wethouder Economische Zaken is portefeuillehouder voor de ontwikkeling van glastuinbouw in Rijsenhout, waaronder dit project PrimAviera. Met SGN is afgesproken dat Gemeente Haarlemmermeer een rol vervult bij het aankopen van gronden; deze gronden worden, na afgifte bouwvergunning, verkocht aan SGN. Per

5 Ondeiwerp Volgvei 3 Masterplan PrimAviera deelgebied wordt een aparte ontwikkelovereenkomst inclusief grondtransactie opgesteld, ter vaststelling in het college van B&W (en, afhankelijk van het bedrag ook in de raad). Grondtransacties vinden plaats onder verantwoording van wethouder Grondzaken. Binnen het PrimAvieragebied is in één geval sprake van strijdig gebruik. Handhaving vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de Burgemeester. Gemeente Haarlemmermeer is tenslotte actief betrokken vanwege de noodzakelijke publiekrechtelijke instrumenten die nodig zijn voor de realisering van de ontwikkelingsopgave van deelgebieden. Wethouder Ruimtelijke Ordening is verantwoordelijk voor de planologisch-juridische procedures. De raad is verantwoordelijk voor het vaststellen van dit Masterplan PrimAviera (zie ook beslispunten). Wanneer en hoe zal de raad over de voortgang worden geïnformeerd? Direct na het vaststellen van het Masterplan door de gemeenteraad zullen wij de art.19-lid 2 procedure voor het eerste deelplan starten, inclusief een aanvullend m.e.r.. Dit deelplan markeert een duidelijke start van de ontwikkeling van PrimAviera; wij zullen u op de hoogte houden over de voortgang van dit eerste deelplan. Voordat het bestemmingsplan voor het totale gebied is vastgesteld kunnen nieuwe deelplannen worden ontwikkeld. Hiervoor dienen dan aparte planologische procedures te worden doorlopen. De raad wordt geïnformeerd over de ontwikkeling van deze deelplannen. De planning hiervan hangt af van de belangstelling uit de markt voor PrimAviera. Uiteraard wordt de raad via de Bestuurlijke VoortgangsRapportage Kantoren en Bedrijven geïnformeerd over de voortgang van project PrimAviera 2. Voorstel Op grond van het voorgaande hebben wij besloten de raad voor te stellen om: In te stemmen met de uitwerking van het Masterplan, met name de uitgewerkte wegenstructuur, groenlblauwe structuur en bebouwingsstructuur. Het gaat daarbij specifiek om: o Ontsluiting van het gebied via de nieuwe op- en afrit van de A4 en via de nieuw te realiseren Centrale As. Realisering van een parallelstructuur ter hoogte van de kern Rijsenhout. Het nemen van aanvullende maatregelen waardoor de scheiding van bewonersverkeer en glastuinbouwverkeer wordt bewerkstelligd en met name op de Aalsmeerderweg en Ringdijk sprake is van minder doorgaand verkeer en geen glastuinbouwverkeer. o De realisering van een samenhangende groen-, water- en recreatiestructuur, in en rond het gebied. o De realisering van efficiënte, rechthoekige kavels waarop grote oppervlaktes glas kunnen worden gerealiseerd. Bedrijfwoningen worden geclusterd gerealiseerd in de aangegeven zones bij Rijsenhout en Burgerveen. In te stemmen met de beeldkwaliteitregels voor het openbaar gebied, in hoofdlijnen: o Samenhang door consequente scheiding van wegen en langzaamverkeerroutes. o Consequent toepassen van dezelfde beplanting. o Inrichting van een 40 meter brede zone langs de Aalsmeerderweg met groen en bedrijfswoningen, ter hoogte van de kern Burgerveen, met als doel

6 Onderwerp Volgvei 4 Masterplan PrimAviera het verminderen van zicht op de nieuwe kassen voor omwonenden en voorkomen van mogelijk geluidoverlast. In te stemmen met de beeldkwaliteitregels voor het uitgeefbaar gebied, in hoofdlijnen o De maximale bouwhoogte is 12 meter o Langs de centrale as staan de kassen direct op de rooilijn. o Alle entrees worden volgens het standaard ontwerp en dimensionering gerealiseerd. Daarbij is ruimte voor bedrijfsnamen o Reclame-uitingen zijn niet toegestaan op wanden maar wel op daken, voor zover dit past binnen het vastgestelde reclamebeleid van Gemeente Haarlemmermeer; o Voor gebouwen, anders dan kassen, zijn alle materialen toegestaan, mits uitgevoerd in een overwegend zwart-grijze tint eventueel aangevuld met natureltinten. In te stemmen met de uitwerking van duurzaamheidmaatregelen op de volgende aspecten: o Water: de ontwikkeling van een samenhangend watersysteem (oppervlaktewater- gietwater) waarbij ook de zones langs de A4 en Geniedijk worden aangewend om dit watersysteem te faciliteren en in samenhang met ACT worden gebracht; o Energie: de realisatie van een duurzame en innovatieve energiestructuur waarbij de doelstelling een energieverbruik te realiseren per produkteenheid met een reductie van 30% ten opzichte van die in het jaar Het percentage duurzaam energiedragers moet 10% bedragen. Het Masterplan vast te stellen als bindend kader. o Bij deelplanuitwerking wordt SGN opgedragen verantwoording af te leggen over de wijze waarop wordt voldaan aan het Masterplan PrimAviera; o Bij het herstructureringsplan is SGN gehouden dit Masterplan als uitgangspunt te nemen, vooral daar waar overgangen en aansluitingen tussen het nieuwe en bestaande glastuinbouwgebied dienen te worden gerealiseerd. Het college opdracht te geven om, ten behoeve van het realiseren van de energieambities, in samenwerking met SGN op gebiedsniveau de volgende projecten verder op haalbaarheid te onderzoeken: o Aanleg van een 150 kv station voor aan- en terugleveren van elektriciteit; o Aanleg van een centrale gasleiding met gegarandeerde hoge druk; o Aanleg CO2 leiding ten behoeve van CO2 bemesting in de kassen; o Boring ten behoeve van gebruik geothermische warmte. Het college opdracht te geven om het onderdeel "Poldertuin" in samenwerking met SGN verder uit te werken, met als uitgangspunten: o Het Buurderijconcept, waar elementen uit glastuinbouw, toerisme en recreatie, commerciële, educatieve en sociaal-maatschappelijke voorzieningen een plek kunnen krijgen; o Het oorspronkelijke landschap in de Poldertuin kan worden beleefd, door de openheid en verkaveling in lengterichting; o De Poldertuin de entree is van het dorp Rijsenhout. Het college opdracht te geven om een bestemmingsplan op te stellen, onder de nieuwe WRO-regelgeving.

7 Onderwerp Volgvei 5 Masterplan PrimAviera 3. Uitwerking o Wat willen we bereiken? Het gebied PrimAviera is een van de sleutelprojecten in de Greenport Aalsmeer. In dit gebied, gelegen in de gemeente Haarlemmermeer tussen de A4 en de kernen van Rijsenhout en Burgerveen, komen de verschillende ruimtelijke opgaven van de Greenport Aalsmeer op kleinere schaal samen. Het gaat om het nieuw te ontwikkelen glastuinbouwgebied PrimAviera van ruim 240 ha en een herstructureringsopgave rond Rijsenhout van circa 140 ha die in samenhang met de omgeving moeten worden ontwikkeld. Doelstelling is het ontwikkelen van een modern en duurzaam glastuinbouwgebied. Dit Masterplan heeft betrekking op het nieuw te ontwikkelen gebied; ruimtelijk is deze locatie begrensd door de A4, Aalsmeerderweg, Venneperweg en de Geniedijk. Situering PrimAviera Met PrimAviera wordt een glastuinbouwlocatie gerealiseerd die een significante impuls geeft aan de Greenport Aalsmeer en daarmee aan de Greenport Nederland. Daarnaast wordt een nieuwe verkeerstructuur en aanvullende groen- en waterstructuren gerealiseerd die de leefbaarheid in de kernen en de ruimtelijke kwaliteiten sterk ten goede komen. De basisinrichting van het nieuwe gebied is economische rendabel te ontwikkelen. Via verevening kan ook een deel van de herstructureringsopgave worden gefinancierd. Dit Masterplan is een uitwerking van de uitgangspunten, zoals die 5 juli 2007 door de gemeenteraad zijn vastgesteld en heeft betrekking op het nieuwe glastuinbouwgebied - tussen de Aalsmeerderweg en de A4. Voor het herstructureringsgebied wordt een herstructureringsplan opgesteld, dat dit najaar gereed is. Beide plannen worden in nauwe samenhang met elkaar ontwikkeld, zodat de structuren - infrastructuur, groen en water - naadloos op elkaar aansluiten. Context - historie Samenwerking Gemeente Haarlemmermeer - Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland Op 23 november 2004 is besloten om samen te werken met het Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland (SGN). SGN is verantwoordelijk voor de opstelling van de Masterplankaart alsmede de uitwerking van deelplannen. Met SGN is afgesproken dat het nieuwe- vestigingsgebied "Primaviera" voldoende geld moet genereren om de herstructurering van het bestaande gebied te kunnen financieren. Wij hebben een flexibel contract met SGN gesloten. Dit is noodzakelijk omdat de planvorming nog in de beginfase zit en een aantal factoren niet van te voren is vast te

8 Onderwerp Volgvei 6 Masterplan PrimAviera leggen. Daarbij kent het project een lange doorlooptijd. De verschillende fasen in het project (voorbereiding, het opstellen van het Masterplan, het ontwikkelproces van de verschillende deellocaties) worden contractueel vertaald, zodat per fase duidelijk is welke procesafspraken en inhoudelijke afspraken van kracht zijn. Op 20 juli 2006 heeft de raad het college opdracht gegeven, op grond van de samenwerkingsovereenkomst, SGN te faciliteren bij het opstellen van een Masterplan voor het glastuinbouwgebied. Tevens is ingestemd om exploitatieovereenkomsten met SGN op te stellen zodra het Masterplan is goedgekeurd. Uitgangspunten Masterplan PrimAviera Op 5 juli 2007 heeft de gemeenteraad de Uitgangspunten voor het Masterplan PrimAviera vastgesteld. In de Uitgangspunten voor het Masterplan zijn de visie en ambities van Primaviera beschreven en de ruimtelijke en functionele structuur voor de ontwikkeling vastgelegd. De Uitgangspunten voor het Masterplan bieden hiermee het kader voor de verdere inhoudelijke uitwerking en vormt de basis voor de planologische juridische verankering, in het bestemmingsplan en procedures ex art. 19 WRO. De structuurvisie glastuinbouw Rijsenhout en het Milieu Effect Rapport (MER) Glastuinbouw Nieuw Rijsenhout, beiden vastgesteld in 2004 lagen aan de basis van de Uitgangspunten voor het Masterplan. Relatie met ACT Op 3 april 2008 heeft de gemeenteraad van Haarlemmermeer het Masterplan Amsterdam Connecting Trade (ACT) vastgesteld. Betrokken partijen - overheden en bedrijfsleven - hebben gezamenlijk een visie ontwikkeld om de groei van de Schipholregio te accommoderen, binnen de kaders van verbetering van de bereikbaarheid en de leefbaarheid. ACT richt zich op de integrale samenhang tussen gebieden, waarbinnen projecten worden ontwikkeld en een gezamenlijke meerwaarde wordt gegenereerd. Als leidend principe is het Cradle to Cradle gehanteerd en partijen worden hiermee uitgedaagd projecten op de meest duurzame manier te realiseren, voor de mens, de natuurlijke omgeving en de economie (people, planet, profit). PrimAviera is één van de belangrijke afstemmingsprojecten van ACT. De vorming van een innovatief kassencomplex biedt kansen voor logistieke concepten en uitbreiding van de aan Schiphol gebonden bedrijvigheid. PrimAviera heeft daarnaast de ambitie om, voor wat betreft duurzame energie, toonaangevend in Nederland te worden. Het is met name door de koppeling van netwerken binnen ACT, de gezamenlijke ontsluiting met openbaar vervoer en (mogelijk) een aansluiting op de OLV dat PrimAviera onderdeel vormt van de visie op ACT. Relatie met ontwikkeling groenblauwe structuur A4-Geniedijk We hebben hoge ambities voor natuur en water in ACT. In het project "Groenlblauwe structuur werkstad A4 en voorlopig ontwerp Geniepark" gaan we bouwstenen voor een samenhangende groenlblauwe structuur in het gebied van ACT en een realistisch beeld voor het Geniepark ontwikkelen. Doelstelling is dat er samenhang en afstemming ontstaat tussen de verschillende gebieden. Het project resulteert in richtlijnen die kunnen worden meegegeven aan de ontwikkelende partijen. De belangrijkste ontwikkelende partijen zijn al vertegenwoordigd in de projectgroep. Hiermee komen we tegemoet aan eisen van de raad op het gebied van leefbaarheid en milieu voor ACT.

9 Onderwerp Volgvei 7 Masterplan PrimAviera Wat gaan we daarvoor doen? Inleiding In juli 2007 heeft de gemeenraad de Uitgangspunten voor het Masterplan vastgesteld. Deze uitgangspunten zijn uitgewerkt tot een volwaardig Masterplan - met Masterplankaart en beeldkwaliteitregels, dat de ambities beschrijft en de hoofdlijnen voor ontwikkeling vastlegt. Het Masterplan inspireert en geeft richting, maar is zeker geen blauwdruk. De ontwikkelingsperiode van PrimAviera zal 10 tot 15 jaar bedragen. Het Masterplan is de basis voor: Gedetailleerde uitwerking van de verkavelingen; Inrichtingsplan(nen) per deelgebied; Planologisch juridische uitwerking (structuurvisie l exploitatieplan I bestemmingsplan). Bij het opstellen van de Masterplankaart is het te herstructureringsgebied ten oosten van de Aalsmeerderweg wel al in beschouwing genomen, hoewel dit herstructureringsgebied geen deel uitmaakt van dit Masterplan. De plankaart toont dus de samenhangende structuren tussen het nieuwe en bestaande gebied. Het inrichtingsplan voor het herstructureringsgebied wordt uitgewerkt onder de voorwaarde dat het aansluit op de hier gepresenteerde structuren. Tegelijk met het Masterplan zijn de actualisatie van het MER voor PrimAviera en de Goede Ruimtelijke Onderbouwing I art. 19 kaart voor het eerste deelplan ter besluitvorming aangeboden, zodat deze documenten in samenhang met elkaar kunnen worden beoordeeld. Het vaststellen van het Masterplan (en mogelijk het geactualiseerde m.e.r.) is een bevoegdheid van de gemeenteraad. De bevoegdheid om art.19-lid 2 procedure voor het eerste deelplan te starten is door de gemeenteraad gedelegeerd aan het college van B&W Uitwerking Masterplankaart De structuur van de droogmakerij vormt de basis voor PrimAviera: helder, orthogonaal, meetbaar en efficiënt. De ruimtelijke structuur wordt bepaald door de volgende zaken: Wegenstructuur Doelstelling van de nieuwe verkeersstructuur is een heldere hiërarchie aanbrengen, die oneigenlijk gebruik van wegen binnen het dorp voorkomt. Daarmee is het mogelijk de overlast die met name de Aalsmeerderweg en de Ringdijk wordt ervaren weg te nemen. De verkeersstructuur brengt een scheiding aan tussen het verkeer voor de Glastuinbouw en het verkeer met bestemming dorp.

10 Onderwerp Volgvel 8 Masterplan PrimAviera De hoofdontsluiting voor het nieuwe gebied is de Centrale As en de nieuwe aansluiting op de A4. Deze nieuwe, volwaardige aansluiting wordt op dit moment voorbereid in het kader van de omgelegde N201. Provincie Noord-Holland is onlangs gestart met de art. 19 procedure. De aansluiting is (volgens planning) in gereed. Vrachtverkeer uit PrimAviera en de herstructureringsgebieden wordt via de Centrale As en de (toekomstige) op- en afrit op de A4 afgewikkeld. Hiertoe worden op meerdere punten dwarsverbindingen voorzien met de herstructureringsgebieden; de noodzaak om deze verbindingen ook daadwerkelijk te realiseren hangt overigens af van de ontwikkelingen in de herstructurering. Daarom is een aantal verbindingen als mogelijkloptioneel aangegeven. Het profiel van de Centrale As is breed genoeg om in de toekomst een doelgroepenstrook te realiseren. Glastuinbouwverkeer en bewonersverkeer zijn in principe gescheiden. Voor bewoners worden aantrekkelijke routes gerealiseerd, zodat zij op een prettige manier "naar huis" komen. In verband met nu geldende milieueisen kunnen bewoners niet rechtstreeks gebruik maken van de aansluiting A4lN201; bewoners worden vanaf de westkant van de A4lBennebroekerweg het gebied ingeleid. De aansluiting op de A4 bij de Bennebroekerweg is van tijdelijke aard; met Rijkswaterstaat zijn afspraken gemaakt dat deze aansluiting de komende 5 jaren nog mag worden gebruikt voor bouwverkeer (ACT en PrimAviera), daarna wordt de aansluiting verwijderd. Ter hoogte van de woonkernen wordt het gebruik van met name de Aalsmeerderweg door vrachtverkeer door verkeersremmende maatregelen of "koude kruisingen" ontmoedigd; de precieze maatregelen worden in een volgende projectfase, in overleg met bewoners, uitgewerkt. Bij de kern Rijsenhout - langs de "glasgelieerde zone Rijsenhout" - wordt een parallelstructuur gerealiseerd. Woningen in deze zone zijn georiënteerd op de Aalsmeerderweg, bedrijven krijgen een adres en een functionele entree vanaf de parallelweg. Langzaam verkeer krijgt een fijnmazig net van aangename langzaamverkeerroutes. Deze routes sluiten aan op regionale routes (onder andere via bruggen over de A4) en lopen aan de oostkant door tot aan de Ringdijk. De realisatie van PrimAviera is aanleiding om extra in te zetten op bedrijfsvervoer en andere vormen van collectief vervoer. Bedrijven worden gestimuleerd om middels vervoermanagement de mogelijkheden hiervoor te verkennen en in praktijk te brengen. Het bestaande openbaar vervoernetwerk in RijsenhoutlBurgerveen blijft gehandhaafd. Groenstructuur, waferstructuur en recreatieve structuur De groen-, water- en recreatiestructuur zijn in samenhang met elkaar ontwikkeld. Belangrijke opgave is het realiseren van een waterstructuur dat voldoende ruimte biedt voor waterberging (in natte en in droge periodes) en het tegengaan van kwalitatieve problemen van met name de verzilting en opbarsting. Hoofdwatergangen worden voorzien van een ecologische oever en er ontstaan ecologisch interessante plekken voor watergebonden flora en fauna. Gekoppeld aan de waterstructuur zijn mogelijkheden aanwezig voor routegebonden recreatie (wandelen, fietsen, paardrijden). Mogelijkheden voor koppeling van waterberging en gietwater worden maximaal uitgenut (zie ook kopje duurzaamheid) De samenhangende groenstructuur van PrimAviera vormt onderdeel van de bovenregionale structuren als het Park van de 2Ie eeuw, de Poldertuin, Westeinderplassen, Geniepark en de zones langs de A4. Nadrukkelijk is aansluiting gezocht met de woonkernen, zodat nieuwe uitloopgebieden ontstaan. Voor de zone langs de A4 en het Geniepark worden aparte ontwerpen gemaakt, overeenkomstig de voor die gebieden vastgestelde uitgangspunten. De

11 Onderwerp Volgvei 9 Masterplan PrimAviera Poldertuin wordt ontwikkeld in de Oostpoort, de groenzone ter hoogte van Rijsenhout. De Poldertuin wordt ontwikkeld volgens het buurderijconcept, waar elementen uit glastuinbouw, toerisme en recreatie, commerciële, educatieve en sociaal-maatschappelijke voorzieningen een plek kunnen krijgen. De Businesscase voor de Poldertuin is in maart 2008 vastgesteld in de Stuurgroep Buurderijen en vormt de basis voor verdere uitwerking in het kader van het project PrimAviera (zie onderliggende stukken). De bestaande sportvelden, ten noorden ven de Bennebroekerweg, zijn vooralsnog gehandhaafd. Als hiervoor een betere locatie wordt gevonden in het bestaande glastuinbouwgebied dan kan de huidige plek worden benut ten behoeve van de glastuinbouw. Bebouwingsstructuur De verkaveling biedt efficiënte, rechthoekige ruime kavels waarop grote oppervlaktes glas kunnen worden gerealiseerd. De kavels variëren in grootte van 5 tot 50 hectare. Kassen langs de Centrale As worden verplicht op de rooilijn gesitueerd. Bijgebouwen en opslag worden gerealiseerd in interne bedrijfsstraten en hoven, de zogenaamde alleys. Hierdoor wordt vermeden dat vanaf de openbare weg een rommelige indruk ontstaat en is het open beeld gewaarborgd. De rechtlijnige opzet waarborgt doorzichten naar de groene buitenranden van het plan, waardoor een ervaring van ruime opzet ontstaat, zonder het gevoel van "opsluiting in het glas". Bedrijfswoningen worden (in beperkte mate) voorzien op twee delen langs de Aalsmeerderweg, bij de bestaande kernen Rijsenhout en Burgerveen. Deze woningen versterken de kwaliteiten van het oude lint. Menging met andere glasgelieerde functies is op een aantal bijzondere plekken toegestaan: langs de randen van grotere groengebieden, bij de toegang van het dorp Rijsenhout of direct bij de entree vanaf de A4. Glasgelieerde functies zijn bijvoorbeeld vormen van zakelijke dienstverlening, zoals handels- en adviesbureaus, en bedrijven uit de logistieke sector, zoals verladers en transporteurs, onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat deze functies een functionele relatie hebben met glastuinbouw. Deze menging maakt het gebied levendiger en interessanter voor meerdere doelgroepen. Ook is ruimte voor specifieke voorzieningen, zoals een energievoorziening langs de Venneperweg, die noodzakelijk is om tuinders in staat te stellen om teveel aan opgewekte elektriciteit terug te leveren aan het net; deze teruglevering is voor tuinders vaak een extra bron van inkomsten. Uitwerking beeldkwaliteit PrimAviera is een voorbeeldproject voor de Nederlandse glastuinbouw. Voor ogen staat een aangenaam werklandschap waar efficiënte glastuinbouw is verweven met de omgeving (landschap en natuur) en waar het ook voor passanten aantrekkelijk is om doorheen te bewegen. Daarbij wordt ook gelet op de beleving vanuit de lucht, vanwege de directe nabijheid van Schiphol. Mooi, schoon en veilig zijn kernbegrippen. Openbare ruimte Voor de belangrijkste wegen/groenstructuren is in dwarsprofielen aangegeven op welke wijze deze worden ingericht. Tevens zijn voorstellen voor beplanting gedaan. De samenhang in de openbare ruimte wordt vooral bereikt door de consequente scheiding van wegen en langzaamverkeerroutes en de toepassing van dezelfde beplanting.

12 Ondewerp Volgvei 10 Masterplan PrimAviera Langs de Aalsmeerderweg wordt een groen en gedifferentieerd beeld gerealiseerd. Waar mogelijk wordt een tot 40 meter brede zone gerealiseerd, die zodanig wordt ingericht dat het directe zicht op de nieuwe kassen wordt beperkt. Op de kavel van ruim 44 hectare direct langs de Venneperweg wordt één bedrijf voorzien. Met de direct betrokkenen is intensief overleg gevoerd over de inpassing van dit bedrijf, met name de strook langs de Aalsmeerderweg; hier wordt een ruim 40 meter brede parkachtige zone ingericht, die zorgt voor voldoende afscherming van de kassen (visueel, akoestisch) en wandelmogelijkheden biedt. Tevens is ruimte voor een beperkt aantal bedrijfswoningen. De uitkomsten van dit overleg hebben mede richting gegeven aan de voorstellen voor inrichting van de openbare ruimte in het totale gebied. De Poldertuin is de plek waar het oorspronkelijke landschap kan worden beleefd, door de openheid en handhaving van de verkaveling in lengterichting. Voor bewoners vormt de Poldertuin het decor van de entree van het dorp Rijsenhout. In het gebied is ruimte voor een aantal solitaire gebouwen, voornamelijk uitgevoerd in glas en met een eigen, representatieve vormgeving. Tevens is ruimte voor een landmark. Voor de inrichting van zones langs de A4 en de Geniedijk worden nu voorstellen uitgewerkt door bureau H+N+S. De te realiseren beeldkwaliteit wordt in dat kader bepaald. Uitgeefbaar gebied De kassen krijgen een vergelijkbare, rustige uitstraling. De vorm is principe vrij omdat de teeltsoort een rol speelt bij de keuze voor type en afmeting van een kas. De maximale hoogte is bepaald op 12 meter. Langs de Centrale As staan de kassen direct op de rooilijn. In de overige gebieden is rond de kassen een standaard onderhoudszone voorzien van 4 tot 6,5 meter. Voor de entrees is een standaard ontwerpen dimensionering toegevoegd. Bij de entrees is ruimte voor bedrijfsnamen en -logo's. Ook op bedrijfsgebouwen is, binnen randvoorwaarden, ruimte voor namen. De wanden van kassen mogen niet worden gebruikt voor reclame-uitingen; op (platte) daken zijn in principe hier juist wel alle mogelijkheden voor, vanwege de zichtbaarheid vanuit de lucht, uiteraard voor zover dit past binnen het gemeentelijk reclamebeleid. Overige gebouwen worden in principe uit het zicht in binnenstraten gerealiseerd. De vorm is vrij en de maximale bouwhoogte is bepaald op 15 meter. Alle materialen zijn toegestaan, mits uitgevoerd in een overwegend zwart-grijze tint, met eventueel een beperkte aanvulling in natureltinten (natuursteen, baksteen, hout). Bedrijfswoningen, toegestaan op twee plekken langs de Aalsmeerderweg, dienen zich te voegen in de lintbebouwing van de Aalsmeerderweg, dus afgestemd op de korrel, individueel en gevarieerd. De kavels variëren van 600m2 tot 1.O00 m*, de rooilijn ligt minimaal 15 meter van de kant van de weg en de woningen hebben een inhoud van maximaal 900m3. Parkeren, uitsluitend ten behoeve van eigen gebruik, vindt plaats op eigen terrein. In het plan is een aantal hoofduitgangspunten ten aanzien van ligging, massa, architectonische uitwerking en materiaal 1 kleurgebruik. Ook voor bedrijfsbebouwing in de "glasgelieerde zone Rijsenhout" zijn duidelijke regels voor beeldkwaliteit opgesteld. Langs de Geniedijk is, conform de vastgestelde uitgangspunten en beeldkwaliteitregels voor het Geniepark, in beperkte mate bebouwing mogelijk.

13 Onderwerp Volgvei Masterplan PrimAviera l l Duurzaamheid Het leefbaarheidskader van Gemeente Haarlemmermeer, zoals vastgesteld door de raad op 31 mei 2007, biedt een richtinggevend ambitieniveau voor alle ruimtelijke projecten, die onder de vlag van werkstad A4lACT worden ontwikkeld. Voor het PrimAviera zijn deze uitgangspunten toegespitst op het project en vastgesteld met de uitgangspunten voor het Masterplan. In het Masterplan is het begrip vervolgens duurzaamheid op de volgende aspecten uitgewerkt. Water (samenhangend watersysteem, gietwater/oppervlamewater) De zones langs de A4 en de Geniedijk maken, samen met het Geniepark, deel uit van de integrale groen en wateropgave van ACT; hiervoor ontwikkelt bureau H+N+S een samenhangende groenlblauwe structuur, dat invulling moet gaan geven aan de leefbaarheid ambitie van ACT als geheel. Voor PrimAviera zijn met name de zones langs de A4 en de Geniedijk van belang. Hierin dient een aantal opgaven te worden opgelost: waterberging, groen, recreatie en gietwater. Het watervraagstuk bestaat vooral uit het bergen van voldoende water om in natte periodes "droge voeten" te waarborgen en om in droge periodes het oppervlaktewater te verdunnen, zodat de verzilting wordt tegengegaan; dus zowel piekwaterberging al buffering. Voor de teelt hebben de tuinders voldoende gietwater nodig; bij voorkeur is dit schoon regenwater dat van de kassen stroomt maar andere oplossingen zijn mogelijk (onder andere hergebruik van gezuiverd afvalwater). Middels de parkmanagementorganisatie wordt vraag naar- en aanbod van gietwater afgestemd tussen de tuinders onderling, zodat de buffervoorraden beperkt kunnen blijven. De wateropgave is extra gecompliceerd door het Luchthavenindeling besluit Schiphol waarin bepalingen zijn opgenomen over het vermijden van aantrekking van vogels. De mogelijkheden voor koppeling van waterberging en gietwater worden in overleg met betrokken partijen verder onderzocht. De kwalitatieve ambities voor een duurzaam gietwatersysteem en beeldkwaliteit/vormgeving worden verder uitgewerkt in de inrichtingsvoorstellen per deelgebied, op basis van de nog vast te stellen visie van bureau H+N+S. Energie (energiereductie, energieopwekking en duurzame energie) Uitgangspunt is een duurzame en innovatieve energiestructuur waarbij de doelstelling een energieverbruik te realiseren per produkt-eenheid met een reductie van 30% ten opzichte van die in het jaar Het percentage duurzaam energiedragers moet 10% bedragen. Daarnaast wordt aangesloten bij de overeenkomst tussen LTO en de Stichting Natuur en Milieu, 45% CO2 reductie in 2020 ten opzichte van SGN werkt hiertoe op het niveau van de individuele tuinder 1 cluster onder andere aan de volgende initiatieven (zie ook bijlage: Plan van Aanpak Energievoorziening PrimAviera, Energy Quest Consultancy, oktober 2007): gebruik warmte - koudeopslag en aardwarmte; energie uit afval (biogas); e gesloten kas.

14 Onderwerp Volgvei 12 Masterplan PrimAviera Op deelplanniveau zijn meerdere energieconcepten denkbaar. In overleg met de tuinders wordt maatwerk geleverd, volgens de "Trias Energetica". Daarbij worden de volgende stappen doorlopen: Stap 1 Beperk het energieverbruik door beperking van de vraag. Alle energie die niet wordt verbruikt hoeft niet te worden opgewekt of kan voor andere doeleinden worden gebruikt. Stap 2 Gebruik duurzame energiebronnen. Uit wind, zon, water, aarde en biomassa wordt op een schone manier energie gewonnen en worden (fossiele) brandstoffen gespaard. Stap 3 Gebruik energiebronnen efficiënt. Door een hoog rendement te realiseren bij het opwekken, beperken van verliezen en omzetten van energie wordt efficiënt gebruik gemaakt van (fossiele) brandstoffen en andere energiebronnen. Het is, gezien de doelstellingen met betrekking tot energie-efficiency, belangrijk dat een aantal majeure energieconcepten op gebiedsniveau al bij de start van het project worden gerealiseerd. Realisatie van deze projecten draagt bij aan een zeer efficiënt gebruik van bestaande energiebronnen en het halen van de doelstellingen met betrekking tot energieefficiency. Op gebiedsniveau betreft het de uitvoering van de volgende concrete projecten: Aanleg van een 150 kv station voor aan- en terugleveren van elektriciteit; Aanleg van een centrale gasleiding met gegarandeerde hoge druk; o Aanleg CO2 leiding ten behoeve van CO2 bemesting in de kassen; Boring ten behoeve van gebruik geothermische warmte. Deze projecten dragen substantieel bij aan de aantrekkelijkheid van het gebied voor tuinders om zich te vestigen. Aanleg gebeurt daarom bij voorkeur bij de start van het totale project. SGN en de gemeente onderzoeken deze projecten op haalbaarheid. Gezien het grote belang van energie heeft SGN inmiddels een aparte projectleider energie aangesteld, die namens partijen handelt bij de verdere uitwerking van de deelplannen met de tuinders. Meervoudig ruimtegebruik Uitgangspunt in het gehele glastuinbouw gebied is meervoudig ruimtegebruik. Hierbij valt te denken aan meerlagen kassenteelt, benutten van de "hoogte" binnen de kassen, logistieke functies op begane grond en teelt op verdiepingsvloer, verdiept parkeren of gietwateropslag onder kassen. De logistieke ruimtes zijn dan ook meer verworden tot 'intensive area's' waarbij veel verkeersbewegingen plaatsvinden tussen de diverse lagen. Op een aantal plekken zijn mogelijkheden opgenomen waar, naast glas, ruimte is voor andere glasgelieerde functies. Bij invulling van deze glastuinbouwgelieerde functies is meervoudig ruimtegebruik uitgangspunt. In de groenzones, evenwijdig aan de A4 en langs de Geniedijk, wordt de benodigde watercompensatielwaterberging voor PrimAviera op een intelligente wijze ingepast binnen de regels die Schiphol daaraan stelt. Ook wordt gekeken naar het benutten van deze ruimte voor opslag van gietwater. In feite is dit de ultieme vorm van dubbel ruimtegebruik want het uitgeefbaar gebied van PrimAviera wordt hierdoor vergroot terwijl de groenlblauwe zone aan kwaliteit wint.

15 Onderwerp Volgvei 13 Masterplan PrimAviera Transport (OL V) In het kader van ACT wordt de ongestoord logistieke verbinding (OLV) gerealiseerd, die vier modaliteiten verbindt (vrachtauto, vliegtuig, trein en boot). Deze OLV loopt door de noordwesthoek van PrimAviera Vanuit het gebied is een aantakking op de OLV mogelijk; als vrachtverkeer van de OLV gebruik gaat maken dan wordt het reguliere wegennet minder belast. Samenhang tussen nieuwe glastuinbouw en het herstructureringsgebied. Tussen het nieuw te ontwikkelen glastuinbouwgebied PrimAviera en het herstructureringsgebied bestaat samenhang, zowel in ruimtelijk-functionele als in financiële zin. De plannen voor het nieuw te ontwikkelen glastuinbouwgebied en het herstructureringsgebied worden apart van elkaar opgesteld. De reden hiervan is dat het twee verschillenden gebieden zijn, met ieder een eigen opgave, doelstelling, doelgroep en dynamiek. Voor de eenheid en aansluiting is het evenwel van belang dat, vooral in de structuren (verkeer, groen, water, recreatie) goede samenhang bestaat en dat de plannen naadloos op elkaar aansluiten. Vanuit een integrale visie op gebiedsontwikkeling toont de plankaart samenhangende structureren van PrimAviera en het bestaande gebied, ten oosten van de Aalsmeerderweg. In het op te stellen herstructureringsplan worden wegen-, groenen waterstructuren nader worden uitgewerkt, onder de voorwaarde dat deze aansluiten op PrimAviera. Met SGN is afgesproken dat het nieuwe- vestigingsgebied "Primaviera" een substantiële bijdrage moet genereren om de herstructurering van het bestaande gebied te kunnen financieren. Per uitgegeven m2 wordt een bedrag van 3,64 gestort in het herstructureringsfonds. Als alle gronden door SGN worden verworven en uitgegeven dan genereert dit circa 8.1 miljoen, (prijspeil ), waaruit de herstructurering kan worden betaald. Daarnaast is afgesproken dat SGN de inkomsten, boven het vooraf overeengekomen rendement, stort in het Infrastructuurfonds, dat kan worden aangewend ten behoeve van investeringen in infrastructuur, groen en water in de directe omgeving. Grondexploitatie Bij het Masterplan is een herziene grondexploitatie opgesteld. Het totaal plangebied omvat 360 ha. Daarvan kan circa 248 ha worden uitgegeven (exclusief gietwater, dat in de zone langs de A4 kan worden gerealiseerd). Dit is een verbetering ten opzicht van de Uitgangspunten van het Masterplan. Ondanks de toename van uitgeefbaar gebied is het projectresultaat lager. Het saldo tussen kosten en opbrengsten is thans berekend op E 10.4 miljoen (netto contant 1 januari 2008). Daarbij wordt opgemerkt dat de bijdrage vanuit de ontwikkeling van het nieuwe gebied aan het herstructureringsfonds al aan de kostenkant van deze berekening is meegenomen. In het vervolgtraject zal per ontwikkellocatie (er worden 7 locaties onderkend) een deelgrondexploitatie worden opgesteld. Indien het gerealiseerde positieve resultaat van de deelexploitatie hoger uitvalt dan de deelexploitatie conform de herziene grondexploitatie op basis van het uitgangspunten masterplan, zal SGN de helft van het meerdere aan de gemeente uitkeren en storten in een infrafonds t.b.v. aanvullende voorzieningen van openbaar nut buiten het plangebied. Op basis van dit financiële resultaat concluderen wij dat er voldoende ruimte is om de openbare ruimte en de wegenstructuur in het nieuwe plangebied te realiseren en ook het

16 Onderwerp Volgvei 14 Masterplan PrimAviera herstructureringsfonds te vullen met het in de samenwerkingsovereenkomst afgesproken bedrag van circa E 8.1 miljoen,-, exclusief BTW (prijspeil l januari 2006). In het vervolgtraject zal per ontwikkellocatie (er worden 7 locaties onderkend) een deelgrondexploitatie worden opgesteld Risico's en kansen Voor de gemeente zijn op grond van het contract diverse risico's geïdentificeerd (zie raadsnota "samenwerkingsovereenkomst en plan van aanpak handhaving glastuinbouw Rijsenhout" d.d. 20 juli 2006). In het contract met SGN zijn de meeste en belangrijkste financiële risico's bij SGN neergelegd. SGN en de gemeente hebben gezamenlijk een risicomanagement-document opgesteld. Hierin zijn de belangrijkste risico's geïnventariseerd en beheersmaatregelen geformuleerd. (Rapportage risicoanalyse PrimAviera, APPM Management Consultants, 31 januari 2008, zie bijlage bij dit raadsvoorstel) SGN treedt op als gebiedsontwikkelaar; zij realiseren de openbare ruimte en storten, per verkochte m*, een bedrag van E 3,64 in het herstructureringsfonds. Belangrijk risico is dat verwacht mag worden dat een deel van de gronden niet zal worden verworven omdat huidige grondeigenaren zelf hun deelgebied willen ontwikkelen. Daarnaast bestaat de kans dat grondeigenaren niet willen verkopen en ook niet willen ontwikkelen; de mogelijkheden voor onteigening lijken beperkt. Met "zelfrealisatoren" moeten we aparte afspraken maken over bijdragen aan planontwikkeling en herstructurering, bij voorkeur in de vorm van een anterieure overeenkomst. De nieuwe WRO biedt extra instrumenten voor verevening van binnenplanse kosten; hiervoor is een exploitatieplan en een bestemmingsplan nodig. Als delen van het Masterplan PrimAviera niet of vertraagd worden ontwikkeld dan leidt dit tot verminderde plankwaliteit. Bovendien vult het herstructureringsfonds zich onvoldoende. De ambities voor de herstructurering (kwaliteit en tempo) moeten dan worden bijgesteld. Om deze risico's te beheersen heeft SGN een ontwikkelvisie opgesteld, met daarin een fasering en verwervingstrategie. De inzet van instrumentarium als onteigening wordt onderzocht. Onderling maken we goede afspraken over de rolverdeling bij grondverwerving. De complexe wetgeving ten aanzien van m.e.r.-procedures leidt tot procedurele risico's. Voor het gebied is een aanvullend m.e.r. opgesteld; dit m.e.r. is gekoppeld aan de art.19- procedure voor het eerste deelplan. Tussen juristen is enige discussie ontstaan of dit de juiste procedure is en of de m.e.r. niet moet worden gekoppeld aan het masterplan, waarna nog een aparte vaststellingsprocedure moet worden gevolgd. Op advies van de commissie m.e.r. is gekozen voor de koppeling art.19-procedure I m.e.r.. Andere onzekerheden ten aanzien van het totale ontwikkelproces worden veroorzaakt door mogelijkheden van bezwaar en beroep of door tegenvallende marktomstandigheden. Wat mag het kosten? In de samenwerkingsovereenkomst is afgesproken dat alle kosten van de gemeente ten behoeve van PrimAviera vergoed worden door SGN. Wel is tweemaal een voorfinancieringkrediet ter beschikking gesteld van in totaal E ,- voor zowel de opstelling van het Masterplan als het Herstructureringsplan. Dit voorfinancieringkrediet is nog voldoende voor de verdere uitwerking de eerste deelplannen. SGN heeft aangegeven de totaal voorgefinancierde kosten betaalbaar te stellen. Terugbetaling vindt plaats op het moment van overdracht van de gronden voor het eerste

17 Onderwerp Volgvei 15 Masterplan PrimAviera deelplan; de artikel 19 lid 2-procedure voor dit eerste deelplan start direct na het vaststellen van het Masterplan. Wie is daarvoor verantwoordelijk? SGN is trekker is van het project. In de samenwerkingsovereenkomst is vastgelegd dat SGN het Masterplan in nauw overleg met de gemeente opstelt. Wij hebben daarbij een adviserende en toetsende rol. De gemeente is actief betrokken vanwege de noodzakelijke publiekrechtelijke instrumenten die nodig zijn voor de realisering van de ontwikkelingsopgave van deelgebieden, binnen de mogelijkheden die de gemeente daartoe op grond van de wet- en regelgeving heeft. Wanneer en hoe zal de raad over de voortgang worden geïnformeerd? In de periode tussen het vaststellen van de uitgangspunten voor het Masterplan (raadsvergadering 5 juli 2007) en het opstellen van het Masterplan is de raad tweemaal geïnformeerd over het project PrimAviera: Raadsexcursie naar Greenporf Venlo: in februari 2008 hebben we, met SGN, SADC en een aantal externe adviseurs, een bezoek gebracht aan Greenport Venlo. Greenport Venlo ontwikkelt zich als een van de meest complete agro- en foodregio in Nederland (food, feed en flowers). Daartoe worden werklandschappen gerealiseerd (bijvoorbeeld 1.O00 hectare in Klavertje 4) bestaande uit agroproductie-, bedrijven-, kantoren-, researchclusters en ultramoderne kassencomplexen. In 2012 wordt hier de Floriade gehouden. Het Cradle to Cradle concept is leidend bij deze ontwikkelingen. De parallellen met de ontwikkelingen rond ACT zijn duidelijk. Presentatie Plan van Aanpak Energie aan raadsleden: Op 24 april 2008 heeft Rien Braun, projectleider Energie PrimAviera, het Plan van Aanpak Energie gepresenteerd aan geïnteresseerde raadsleden. De raadsleden zijn geïnformeerd over de hoge energie- en duurzaamheidambities, die we met PrimAviera nastreven, en de wijze waarop we deze ambities ook daadwerkelijk willen bereiken. Direct na het vaststellen van het Masterplan door de gemeenteraad zullen wij de art.19-lid 2 procedure voor het eerste deelplan starten. Het eerste deelplan betreft de meest zuidelijke kavel, langs de Venneperweg, met een omvang van ruim 52 hectare, waarvan 44 hectare tot glastuinbouw wordt ontwikkeld. Dit deelplan markeert een duidelijke start van de ontwikkeling van PrimAviera. Na afgifte van een bouwvergunning kan SGN starten met de daadwerkelijke realisatie van PrimAviera; wij zullen u op de hoogte houden over de voortgang van dit eerste deelplan. Na in werking treding van de nieuwe WRO veranderende ruimtelijke ordeningsprocedures; de artikel 19 procedure vervalt en ontwikkelingen kunnen alleen plaatsvinden na vaststelling van een bestemmingsplan. Voordat het bestemmingsplan voor het totale gebied is vastgesteld kunnen nieuwe deelplannen worden ontwikkeld op basis van aparte bestemmingsplannen of projectprocedures. De planning hiervan hangt af van de belangstelling voor PrimAviera uit de markt Overige relevante informatie o Raad van Deskundigen PrimAviera

18 Onderwerp Volgvei 16 Masterplan PrimAviera Bij de ontwikkeling van deze locatie laten wij ons adviseren door de Raad van Deskundigen PrimAviera. Dit deskundigenforum dient tot het vergroten van de glastuinbouwkundige kennis van SGN en gemeente en het stimuleren van innovatieve mogelijkheden. Het deskundigenforum is gedurende de uitwerking van het Masterplan twee keer bijeen geweest en heeft geadviseerd over optimalisatie van het plan en verbetering van de duurzaamheid. Communicatie en informatie over het Masterplan De bestuurlijke vaststelling van het Masterplan is hét moment om de (directe) omgeving te informeren. over de inhoud van de plankaart en plangrenzen. Hierdoor wordt de kennis over het project vergroot en de houding en gedrag positief beïnvloed. Om de gemeenteraad en bewoners van het projectgebeid herstructurering Rijsenhout te informeren over het vast te stellen Masterplan worden de verschillende communicatieactiviteiten uitgezet. Voor dat het Masterplan aan de raad ter besluitvorming wordt voorgelegd worden de leden vooraf geïnformeerd in een informatiebijeenkomst. De raadsleden ontvangen hiervoor een schriftelijke uitnodiging. Tijdens de presentatie wordt het Masterplan besproken en kunnen aan de verschillende inhouddeskundigen vragen worden gesteld. Tijdens de informatiebijeenkomst ontvangen de raadsleden het Masterplan en eventueel ondersteunende materialen. Voor deze avond kunnen ook belanghebbendenlbelangstellenden vanuit de bevolking worden uitgenodigd. Zij kunnen dan hun mening vormen over het Masterplan en deze, in direct overleg aan de raadsleden, kenbaar maken. De raadsleden kunnen de reacties vanuit de bevolking laten meewegen bij de besluitvorming over het Masterplan. Direct na een besluit door de gemeenteraad wordt een persbijeenkomst georganiseerd waar verantwoordelijke wethouder ondersteund door inhouddeskundigen vragen van de pers worden beantwoord. De pers wordt geïnformeerd middels een persbericht. Het laatste nieuws over de ontwikkeling van PrimAviera is te lezen op de website, Tevens geeft SGN een maandelijkse nieuwsbrief uit, waarin belangstellenden op de hoogte worden gehouden over de ontwikkelingen rond PrimAviera. 4. Ondertekening emeente Haarlemmermeer, Uitwerking Masterplan en Beeldkwaliteit PrimAviera Plan van aanpak energievoorziening PrimAviera Rapportage risicoanalyse PrimAviera

19 Onderwerp Plan van aanpak project Primaviera Bladzijde 1116 Datum 17/06/2008 Rapport PLAN VAN AANPAK ENERGIEVOORZIENING Uitgevoerd door: Spechtlaan BA Leidschendam Oktober 2007 Definitief

20 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad 2116 Inhoudsopgave 1 Algemeen Geschiedenis Energievisie Update van de energievisie Plan van Aanpak Kritische succesfactoren Volloopsnelheid Samenwerking met de regio Duurzame energie bronnen... 5 Energiebesparing Voldoende capaciteit gas- en elektriciteit Het gebruik van de ondergrond Wie doet wat Energievoorziening Gas Elektriciteit Ontheffing Besparing Algemene besparingsmaatregelen Aquifers Duurzaam Zon Wind Geothermie Bio-gas, bio olie Efficiency Organic Rangine Cycle CO Energie en omgeving Grootschalige productie Aanpak Locatie Activiteiten Planning... 16

21 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad Algemeen Parallel aan de oostkant van de A4, pal onder Schiphol, ligt het in te richten glastuinbouwgebied Primaviera. Dit nieuwe glastuinbouwgebied grenst aan het bestaande glastuinbouwgebied Rijsenhout waar in de komende jaren een herstructurering plaats vindt. Hoe een en ander precies vorm zal krijgen is op dit moment nog niet helemaal duidelijk. Wat wel duidelijk is dat het gebruik van energie ten behoeve van het teelt- en logistieke proces en de mogelijkheid om energie te kunnen terugleveren noodzakelijke randvoorwaarden zijn om de nieuwbouw en herstructurering te kunnen realiseren. In de komende jaren worden nog grote ontwikkelingen verwacht ten aanzien van de toepassing van nieuwe kastypen, energieomzetting, teelttechnieken, inzet van duurzame energiedragers, etc. Op dit moment, bij de planvorming en uitwerking van de inrichting en herstructurering van deze gebieden kunnen de consequenties van een en ander nog niet worden overzien. Wat daarom van belang is dat bij de invulling van Primaviera en de herstructurering van het bestaande glastuinbouwgebied Rijsenhout zodanige randvoorwaarden worden gecreëerd dat de glastuinbouw in de komende 25 jaar hier een goede locatie heeft om economisch en milieutechnisch verantwoord te kunnen produceren. Het is zeker van belang dat er geen mogelijkheden worden afgesneden maar dat wordt getracht een en ander zodanig in te richten dat in de komende jaren de implementatie van technische veranderingen mogelijk is. Bij de vaststelling van de plannen is ten aanzien van het gebruik van energie met de gemeente een ambitieuze doelstelling neergelegd voor het nieuw in te richten gebied. De minimale doelstelling is een energiebesparing van 30% en de inzet van duurzame bronnen met minimaal 4% van de vraag. De wens is echter om minimaal 10% duurzame bronnen in te zetten. Dit betekend een grote uitdaging bij de inrichting van het gebied voor de individuele ondernemers en de SGN. Verondersteld mag worden dat over een periode van 10 á 20 jaar het niet meer vanzelf sprekend zal zijn dat voor een nieuw in te richten glastuinbouw gebied zondermeer ongelimiteerd aardgas beschikbaar wordt gesteld. Minimaal zal aangetoond moeten worden dat de besparingen, inzet duurzame bronnen en de hoogste mate van efficiency optimaal uitgenut zijn. Dit betekend dat er in de komende jaren nog veel gestoeid moet worden met de Trias Energetica om dit te kunnen bereiken. De Trias Energetica is als volgt geformuleerd: Stap 1) Beperk het energieverbruik door beperking van de vraag. Alle energie die niet wordt verbruikt hoeft niet te worden opgewekt of kan voor andere doeleinden worden gebruikt. Stap 2) Gebruik duurzame energiebronnen. Uit wind, zon, water, aarde en biomassa wordt op een schone manier energie gewonnen en worden (fossiele) brandstoffen gespaard. Stap 3) Gebruik energiebronnen efficiënt. Door een hoog rendement te realiseren bij het opwekken, beperken van verliezen en omzetten van energie wordt efficiënt gebruik gemaakt van (fossiele) brandstoffen en andere energiebronnen.

22 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad 4116 De stappen worden opeenvolgend genomen, zodanig dat eerst zoveel mogelijk maatregelen uit stap 1 worden genomen; kan dit niet meer economische en bedrijfstechnisch verantwoord worden gedaan, dan zoveel mogelijk maatregelen uit stap 2 en ten slotte de restvraag verder optimaliseren met stap 3. l. I Geschiedenis In het kader van de energievoorziening voor Primaviera zijn de volgende twee stukken voor dit Plan van Aanpak van belang, namelijk: - Energievisie, glastuinbouwlocatie Nieuw Rijsenhout van , opgesteld door Oranjewoud; - Up date Energievisie, glastuinbouwlocatie Nieuw Rijsenhout van februari 2006, opgesteld door Eco- fys. De eerste vormde een onderdeel van de MER en het tweede rapport vormde een evaluatie van deze energievisie vooral voor de eerste fase van de uitvoering van Primaviera Energievisie In de energievisie, welke door Oranjewoud in november 2003 werd vastgesteld, worden een aantal varianten onderzocht als meest milieuvriendelijke alternatief (MMA) en het duurzame basis alternatief (DBA). In deze alternatieven worden een aantal technische oplossingen gedefinieerd om de gestelde 30% energiebesparing ten opzichte van 2000 te kunnen realiseren evenals de inzet van duurzame bronnen van minimaal 4% en het liefst 10%. Tevens wordt in de energievisie gekeken naar de mogelijkheden om een en ander te realiseren op basis van een individuele ontwikkeling, een ontwikkeling van energieclusters en een cluster op parkniveau voor het gehele glastuinbouwgebied. Volgens de energievisie is de hoogste kwaliteit van het energieniveau te behalen in het cluster op park niveau en het laagste bij de volledige individuele ontwikkeling. De investering- en exploitatierisico's zijn echter dermate groot van de parkvariant dat deze als niet haalbaar wordt bestempeld. Het al dan niet inkopen van CO2 wordt hier eveneens betrokken in de afwegingen en dit heeft over het algemeen een positief effect Update van de energievisie In februari 2006 is door Ecofys een up date geschreven van de energievisie. In deze up date is vooral gekeken naar de ontwikkeling van de eerste 25 hectaren, genoemd fase 1. In deze up date wordt de clustering vergeleken met de individuele ontwikkeling van de energievoorziening. Er worden ook een aantal technieken met elkaar vergeleken zoals de cluster wkk, cluster wkk met bio-ketel, warmtepompconcept, gesloten kas en de biomassa wkk. Ook uit deze up date blijkt dat de beste resultaten worden behaald met het clusteren van diverse activiteiten. De bio massa wkk springt erin de vergelijkingen ook positief uit, maar daar wordt direct bij aangetekend dat dit sterk afhankelijk is van de MEP subsidie. Voorts moet veel aandacht worden besteed aan de geslotenkas en de wkk in combinatie met de bio ketel Plan van Aanpak. Inmiddels is bekend dat de eerste 44 hectaren waarschijnlijk aan een tomatenteler is verkocht, de MEP op biomassa geen gegeven meer is, gesloten kassen niet meer als zalig makend worden gezien maar de aandacht op (semi)gesloten wordt gericht, volloop risico's bij een cluster op park niveau onaanvaardbaar is, bioolie in de nabije toekomst waarschijnlijk niet meer als duurzaam wordt gezien. Er zijn ten opzicht van begin 2006 en zeker ten opzichte van 2003 een aantal randvoorwaarden gewijzigd zodat het zinvol is even stil te staan bij de praktische uitwerking en invulling. Bovendien is een bouwvergunning in procedure genomen waardoor de ontwikkeling van het gebied realiteit gaat worden. Hierdoor is het noodzakelijk om te bezien wat op dit moment als eerste aandacht vereist en wat moet worden ontwikkeld.

23 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad Kritische succesfactoren Volloopsnelheid De volloopsnelheid van een glastuinbouwgebied is in het bijzonder van zeer groot belang bij de haalbaarheid van collectieve projecten op het gebied van de energievoorziening. Het aanleggen van collectieve voorzieningen vereist meestal een grote voorfinanciering waardoor bij het uitblijven van de ingeschatte volloop een liquiditeitsprobleem ontstaat. De beinvloedings factoren die hierbij een rol spelen zijn er vele maar de belangrijkste zijn de grondverwerving, de aantrekkelijheid van het gebied ten aanzien van kosten en overige vestigingcvoorwaarden, ontwikkeling in de glastuinbouw in het algemeen Samenwerking met de regio Omdat bij het behalen van de energiedoelstellingen van belang is dat tot op zekere hoogte vormen van clustering van energiestromen wordt verkregen vereist dit een grote mate van organisatie. Hiermee zullen randvoorwaarden moeten worden gecreëerd waarbij de belangen van de individuele tuinders en eventuele afnemers van reststromen kunnen worden ingepast. Dit vereist een hoop voorwerk en in veel gevallen ook een stuk voorfinanciering. De beinvloedingsfactoren die hierbij een rol spelen zijn ondermeer: de volloopsnelheid, de wil tot samenwerken, de technische en economische haalbaarheid Duurzame energie bronnen De inzet van andere, liefst duurzame niet fossiele bronnen, is van groot belang bij de realisatie van de duurzaamheid~ doelstellingen van minimaal 4% en liefst 10% van de totale energievraag in het gebied. De twee belangrijkste bronnen zullen zijn de duurzame energie die in semi gesloten kassen wordt gewonnen en bio brandstoffen. De belangrijkste beinvloedingsfactoren zijn: de verdere ontwikkeling van de semi geslotenkas, de beschikbaarheid van bio brandstoffen, de referentie energieprijs, milieuvergunning Energiebesparing Het realiseren van energiebesparing wordt voor een belangrijk deel bepaald door de individuele tuinder die bij de bouw van zijn kas en de keuze voor alle installaties hiermee rekening wil en moet houden. Voor de ontwikkelaar is het van belang om dusdanige randvoorwaarden te creeren dat de doelstellingen eenvoudiger kunnen worden behaald. De belangrijkste beinvloedingsfactoren zijn: de energieprijzen, wet en regelgeving, technische ontwikkelingen zoals LED verlichting, en het beschikbaar hebben van een levering van zuivere CO2 door derden Voldoende capaciteit gas- en elektriciteit Voor de ontwikkeling van een volwaardig glastuinbouw gebied is het voorlopig nog noodzakelijk dat voldoende gas kan worden ingekocht en elektriciteit kan worden ingekocht en teruggeleverd. Gebieden zonder voldoende capaciteit zullen niet aantrekkelijk zijn voor de glastuinbouw. Het vergroten van gas en elektrische capaciteit kan altijd wel maar dit kost over het algemeen veel tijd en geld. De belangrijkste beinvloedingsfactoren zijn: de capaciteiten op het landelijke gas- en elektriciteitsnet in de buurt van Primaviera, de capaciteit bij de bestaande netbeheerders, de bereidheid capaciteiten beschikbaar te stellen Het gebruik van de ondergrond Zowel bij de beperking van zijn energiegebruik en een duurzame invulling van het gebruik als voor waterberging en waterbron speelt de ondergrond van het gebied een belangrijke rol.

24 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad 6116 De belangrijkste beinvloedingsfactoren zijn: de geohydrologische gesteldheid van de bodem, de verdeling over het gebied, de vergunningverlening. Wie doet wat In de MER zijn de nodige randvoorwaarden neergelegd voor de ontwikkeling van het gebied. Voor energie betekent dit dat 30% besparing moet worden gerealiseerd ten opzichte van de situatie in De inzet van duurzame energie moet minimaal worden gerealiseerd op het niveau zoals dat ook in het convenant glastuinbouw is afgesproken, namelijk 4%, maar gestreefd wordt naar een percentage van 10%. Om een en ander te kunnen realiseren zijn er een drietal partijen die gezamenlijk het resultaat bepalen. Dat is in de eerste plaats de individuele tuinder die allereerst een bedrijfseconomisch belang heeft bij de inzet van zo min mogelijk energie voor het creëren van de optimale teeltomstandigheden. Daarnaast zijn er regels en afspraken zoals die in het Convenant Glastuinbouw zijn vastgelegd waar de individuele tuinder zich ook aan zal moeten houden. De SGN heeft als ontwikkelaar van het gebied een belang bij een snelle ontwikkeling van het gebied en heeft ten aanzien van de inrichting van de energievoorziening een inspanningsverplichting voor het behalen van de in de MER aangegeven doelen. Goede energetische randvoorwaarden maakt het gebied aantrekkelijk en dus kan een snelle volloop worden gerealiseerd. De gemeente als vergunningverlenende partij en vanuit haar functie als bewaker van het algemene belang in de gemeente heeft eveneens een inspanningsverplichting om de voorstellen uit de MER te helpen realiseren en het gebied een aantrekkelijke invulling van het gemeentelijke grondoppervlak te laten zijn met een goede economische uitstraling. De individuele tuinder zal uiteindelijk alles wat geïnvesteerd wordt ten behoeve van de realisatie van de doelstellingen voor de energievoorziening op een of andere wijze betalen. Als al deze investering bijdragen bij het behalen van een beter bedrijfsresultaat van iedere individuele tuinder zal hiertegen uiteindelijk ook geen bezwaar bestaan. Het investeren in zaken waarvoor geen wettelijk kader bestaat en welke geen of slechts beperkt bijdragen leveren aan het verbeteren van het bedrijfsresultaat ligt dit anders. Hiervoor zal de individuele tuinder slechts in zeer beperkte mate willen bijdragen. Zowel de SGN als de gemeente zal ieder afzonderlijk en op sommige punten gezamenlijk de nodige randvoorwaarden moeten scheppen dat de doelstellingen behaald kunnen worden. In sommige gevallen zal dit zelfs kunnen betekenen dat activiteiten voorgefinancierd moeten worden.

25 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad Energievoorziening Ondanks het feit dat de ambitie van de ontwikkelaar hoog is en de inzet van de individuele tuinders die zich hier willen vestigen groot is moet ervan uit worden gegaan dat voorlopig nog een gas- en elektriciteit aansluiting noodzakelijk zal zijn. Sterker zelfs het beschikbaar zijn van een gas en elektrische aansluiting met voldoende capaciteit vormt de energie quota voor de glastuinbouw. Zijn deze quota er niet of van onvoldoende omvang dan is de realisatie van een modern glastuinbouwgebied dat concurrerend kan produceren uitgesloten. In het verleden was het realiseren van een aansluiting op het gas- en elektriciteitnet relatief eenvoudig omdat de enige oplossing was een aansluiting laten maken op het gas- en elektriciteitsnet van de locale netbeheerder. Momenteel is het echter ook mogelijk om voor een geheel gebied of stukken uit dit gebied private energienetten aan te leggen. De drijfveer voor de realisatie van een dergelijk maatwerk gas- en elektriciteitsnet is vrijwel altijd een economische, gebaseerd op een voordeliger realisatie of exploitatie van een dergelijk net. Het onderzoeken van deze mogelijkheden past uiteraard binnen de wens om aan de zich in Primaviera vestigende tuinbouwbedrijven zodanige randvoowaarden aan te bieden dat een concurrerende productie bij de individuele bedrijven kan worden gerealiseerd. 2.1 Gas Het landelijke gasnet is bedoeld om de beschikbare hoeveelheden aardgas van de verschillende locaties naar behoefte over Nederland te verdelen. Vanaf het landelijke gasnet wordt het aardgas meestal getransporteerd via lokale netbeheerders naar de eindgebruikers. Het gasverbruik in de glastuinbouw wordt uiteraard in belangrijke mate bepaald door de teeltsoort, kastype, verwarming, wkk, inzet duurzame energie, etc. In grote lijnen varieert de gevraagde aansluit capaciteit voor Primaviera tussen de 70 en 180 m3/ha/uur en de gevraagde hoeveelheid tussen de 20 en 80 m3/m2. Uitgaande van 200 hectaren netto glas zal in de toekomst een capaciteit nodig zijn tussen de en m31uur. De hoeveelheid aardgas zal varieren tussen de 40 en 160 miljoen m3 per jaar. Voor de tuinbouw is de gegarandeerde leveringsdruk eveneens van belang omdat de grotere wkk installaties hogere voordrukken van het gas vragen, tot wel 4,5 bar(a). Veel netbeheerders hebben moeite met het afgeven van een garantie voor de voordruk. De netbeheerder in de Haarlemmermeer is bv Netbeheer Haarlemmermeer. Aan het gebied grenzen de gebieden van Eneco en Continuon. Elektriciteit Via het landelijke elektriciteitsnet wordt al de geproduceerde en geïmporteerde elektriciteit verdeeld naar de diverse vraag locaties en teruggeleverde elektriciteit ook weer verdeeld. Van af dit net wordt de verbinding naar de eindverbruikers gelegd door de lokale netbeheerder. De hoeveelheid capaciteit die wordt gevraagd en de hoeveelheid elektriciteit kan hier een nog grotere spreiding vertonen dan bij de vraag naar gas, welke wordt veroorzaakt door belichting, wkk en overige installaties. De capaciteitsvraag voor inkoop kan variëren tussen de 5 en 150 w/m2, en een levering van kwh per m2. Voor teruglevering moet worden gedacht aan een capaciteit van omstreeks 0,5 MWe per ha met een teruglevering van elektriciteit van omstreeks 2,5 miljoen kwhlha. Voor de inkoop van elektriciteit kan een capaciteit gevraagd worden van 10 MW tot 300 MW en een hoeveelheid elektriciteit tussen de MWh en 0,6 miljoen MW. Voor teruglevering kan een capaciteit worden gevraagd van circa 100 MW en een terug te leveren hoeveelheid van circa MWh. De locale netbeheerder is Continuon. 2.3 Ontheffing Onder bepaalde condities kan de Directie Toezicht Energie (Dte), wat een onderdeel is van de Nederlandse Mededinging Autoriteit (NMA), ontheffing verlenen aan partijen die daarom verzoeken om, in overeenstemming met de mogelijkheden die hiervoor worden geboden in de Gas- en Elektriciteitswet, als netbeheerder te worden gezien, dit is een zogenaamd verzoek ontheffing netbeheer. Dit maakt het mogelijk om los van de lokale netbeheerder een eigen gas- enlof elektriciteitsnet aan te leggen en te beheren. Het aantal wettelijke

26 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad 8116 verplichtingen waaraan moet worden voldaan in een gebied met een ontheffing is veel kleiner dan die van een openbare netbeheerder. Zo hoeft niet comptabel te worden gemeten en zijn er beduidend minder administratieve verplichtingen rond het beheer van de netten. Het financiële voordeel kan worden gevonden in het vermijden van regionale transportkosten en mogelijkheden om op gasontvangststation (GOS) niveau goedkoper capaciteit in te kopen. Een nadeel is dat via het private elektriciteitsnet de afnemers (nog) niet vrij zijn om ieder afzonderlijk hun commodity leverancier te kiezen, in het private gasnet kan dit overigens wel. Een tussenvorm kan ook nog bestaan namelijk dat een aantal tuinders gezamenlijk besluiten om op één punt gas enlof elektriciteit willen inkopen. Dit kan bijvoorbeeld voor de tuinders met een gasafname < m3 per jaar erg interessant zijn.

27 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad Besparing Energie besparing is de basis voor het energiebeleid omdat allereerst gezocht moet worden naar de echte energievraag alvorens andere bronnen en dergelijke worden ingezet. Bij de inrichting van een nieuw glastuinbouwgebied en zeker bij het ontwerp van een nieuw kassencomplex moet hier heel veel aandacht aan worden besteed. 3. l Algemene besparingsmaatregelen In het Handboek Milieumaatregelen Glastuinbouw worden aan iedere individuele tuinder een groot aantal maatregelen aangereikt die leiden tot een beperking van het energiegebruik. Dit zijn een groot aantal maatregelen die in de volgende categorieën kunnen worden ondergebracht; 1 Kasconstructie, zoals: - Dichtere kassen; - Geisoleerde kasvoet en fundering; - Alternatieve kasdekken, zoals dubbele beglazing 2 Installaties in de kas, zoals: - Beweegbare schermen; - Gevelscherm; 3 Installaties, zoals: - Toepassing wkk installatie; - Combicondensor; - Aquifer; - Frequentieregelingen. 4 Regeling, zoals: - Temperatuurintegratie; - Afschaffen minimum buis. Het toepassen van dergelijke maatregelen kan door de individuele tuinder bij de keuze voor zijn kas en installaties worden meegenomen. In sommige gevallen kan hij met het aanbrengen van dergelijke voorzieningen en nemen van dergelijke maatregelen een gunstige financiering krijgen zoals bij de "Groenlabel kas". In alle gevallen zal bij de inrichting van een nieuw bedrijf altijd bijzonder kritisch gekeken moeten worden naar de mate van toepassing van energiebesparende maatregelen omdat het aanbrengen ervan achteraf of erg duur of vrijwel onmogelijk is. 3.2 Aquifers Een belangrijke vorm van energie besparing voor de individuele glastuinder is het toepassen van een (semi)gesloten kas in combinatie met de opslag van warmte in de ondergrond. Hiermee kunnen energiebesparingen tot circa 30% worden gerealiseerd. Aangezien de besparing voor een belangrijk deel wordt behaald door het opslaan van warmwater in de ondergrond die gedurende de zomer wordt weggekoeld uit het gesloten deel van de kas. Deze warmte kan in de winter weer worden gebruikt door deze uit de ondergrond te halen en met een warmtepomp op de gewenste temperatuur te brengen. Bij de inrichting van een nieuw tuinbouwgebied is het van groot belang dat alle zich hier vestigende tuinders van deze mogelijkheden gebruik kunnen maken en niet alleen de eerste paar tuinders die zich er vestigen die de volledige opslag potentie van de ondergrond benutten. Voor de tuinders die zich na deze eerste tuinders vestigen in het gebied is het vervolgens uitgesloten om nog van de aquifers gebruik te maken. Voor de projectontwikkelaar is het van belang dat een beheersplan wordt opgesteld voor het gehele gebied waarin het gebruik van de ondergrond zodanig wordt gereguleerd dat in principe alle zich hier vestigende tuinders van deze aquifers gebruik kunnen maken. Een beheerplan wordt nog beter als meteen de mogelijkheden voor ondergrondse hemelwaterberging (OHB) en het gebruik van grondwateronttrekking in combinatie met omgekeerde osmose (RO) bij de opstelling ervan wordt betrokken.

28 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad Duurzaam De inrichting van het glastuinbouw gebied kan duurzaam zijn door de wijze van inrichting, de gebruikte materialen en de benutting van duurzame energiebronnen. Onder duurzame energiebronnen worden energiedragers verstaan die geen fossiele oorsprong hebben en welke dus vernieuwbaar zijn. 4.1 Zon Aan gebruik van de zon als energiebron ontleend de tuinbouwkas zijn bestaansrecht. Het gebruik kan alleen nog veel beter zoals bij (semi)gesloten kassen het gevallen is, zeker in combinatie met warmteopslag in de ondergrond. In de (semi)gesloten kas wordt in de zomer zonnewarmte middels een koelsysteem geoogst en meestal opgeslagen in een aquifer, zie hfdst 3.2, waarna het in de winter weer kan worden gebruikt. De energie die middels het koelproces uit de kas wordt gehaald en in de winter kan worden hergebruikt kan als duurzame energie worden gezien. Daarnaast kan het gebruik van zonne energie, gesplitst in zonne boiler systemen voor de productie van warmwater en Photo Voltaische systemen (PV) voor de directe productie van elektriciteit, voor de glastuinbouw geen erg grote bijdrage leveren gezien de hiervoor benodigde oppervlakken die nodig zijn om de collectoren op te stellen. Echter vanwege de wens om de inzet van duurzame bronnen in het gebied te optimaliseren is het de moeite waard zijn om te overwegen delen van het dak van bijvoorbeeld de bedrijfsruimtes en bedrijfswoningen te voorzien van zonne boilers voor het opwarmen van sanitair water of PV systemen voor de elektriciteitsproductie. Daarnaast kan bij de inrichting van het gebied bijvoorbeeld gewerkt worden met een openbare verlichting (OV) systeem op basis van PV wat het duurzame karakter van het gebied kan onderstrepen. 4.2 Wind De nabijheid van de luchthaven Schiphol maakt het voor Primaviera vrijwel onmogelijk om binnen haar eigen gebied een gangbaar type windmolen van enige omvang te plaatsen omdat hiervoor as hoogtes van circa 80 meter noodzakelijk zijn. Binnen het gebied zal de toepassing van windenergie daarom beperkt zijn tot relatief kleine turbines met bijvoorbeeld een verticale as opstelling zoals de Darrieusrotoren. Dit betekend overigens niet dat het glastuinbouwgebied geen wind turbines zou kunnen exploiteren. Stel dat er een soort Coöperatieve vereniging van eigenaren zou worden gevormd. Deze zou kunnen participeren in een windproject op een geschikte locatie in of zelfs buiten Nederland. Onder bepaalde voorwaarden mag de duurzaamheid dan aan het glastuinbouw gebied worden toegerekend. 4.3 Geothermie Het op grote diepte onttrekken van warmte aan de aarde kan voor sommige tuinders alleen of een aantal gezamenlijk goede mogelijkheden bieden om zodoende duurzame energiebronnen in te zetten bij de dekking van hun warmtevraag. Op dit moment is het niet bekend of de winning van aardwarmte in dit gebied een optie is. Evenmin is dus bekend op welke diepte zich geschikte aardlagen bevinden voor de winning van deze warmtebron en of hier dus een economische winning mogelijk is. Als er een winning van geothermische warmte economisch mogelijk is dringt zich onmiddellijk de vraag op hoe verdelen we de potentieel winbare warmte zodat ook de laatste tuinder die zich hier gaat vestigen hierop eventueel een beroep kan doen. Hierbij zal dus ook voor de diepere ondergrond een beheersplan moeten worden vastgesteld. 4.4 Bio-gas, bio olie Aan de rand van het plangebied van Primaviera bevinden zich een afvalverwerkingsbedrijf en een rioolreiniging installatie. Beide bieden mogelijkheden voor de productie van biogas of beschikken over materiaal voor het gebruik van een biologische reststroom voor energieproductie. Daarnaast zijn er in de directe omgeving meerdere bronnen te vinden voor agrarische restproducten en wellicht ook industriële reststromen van betrouwbare biologische oorsprong die ingezet kunnen worden voor de productie van duurzame energie.

29 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 BIE~ 11/16 Het gebruik van bijvoorbeeld palmolie waarvoor grote delen van oerwouden worden gecultiveerd zal op afzienbare termijn zeker niet meer als een duurzame energiebron worden gezien en het gebruik op grote schaal wordt daarom ook ontraden. Er lopen in diverse stadia een drietal projecten die mogelijk gebruik maken van duurzame energiebronnen. 1 Er is een intentieovereenkomst afgesloten met EECT om de haalbaarheid te onderzoeken van de inzet van een Heron gasturbine concept op basis van biodiesel. 2 Een aantal agrarische ondernemers in de Haarlemmermeer willen graag gezamenlijk een biovergistingsinstallatie bouwen en exploiteren en het vergistinggas leveren aan het glastuinbouwgebied. 3 De afvalinzamelaar in Rijsenhout heeft plannen om biogas te winnen uit een afvalstroom en dit gas wil ze verkopen aan het glastuinbouwgebied. Al deze projecten zullen op hun haalbaarheid worden beoordeeld en, indien mogelijk, worden ingepast bij de inrichting van het glastuinbouwgebied.

30 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad Efficiency Onder de efficiency van een energie omzettingsproces wordt verstaan het rendement waarmee de energiedrager wordt omgezet in de energie welke uiteindelijk voor de diverse processen wordt benut. Organic Rangine Cycle Het vergroten van de efficiency van installaties is een lastige zaak omdat veel tuinbouw installaties in de afgelopen jaren al een enorme efficiency verbetering hebben ondergaan. Een van de grootste recente ontwikkelingen op dit gebied is toch wel de toepassing van Organic Rangine Cycle (ORC) waarmee hoeveelheid warmte uit bijvoorbeeld de rookgassen van een WKK installatie weer voor een deel kan worden omgezet in elektrische energie. Hiermee kan het rendement van de elektriciteitsproductie maximaal 10% worden vergroot. Planten groeien onder invloed van licht, het beschikbaar hebben van voedingsstoffen in het water en het beschikbaar zijn van CO2. Doordat planten CO2 opnemen zal het natuurlijke gehalte van circa 350 ppm in een kas snel dalen als geen CO2 wordt toegevoegd. Inmiddels is gebleken dat bij hogere C02 concentraties de planten meer opnemen en meer groeien en een beter gewas produceren dat voor potplanten en snijbloemen van belang is of meer kg vruchten produceren dat voor de groenteteelt van belang is. In het verleden werd CO2 voornamelijk gedoseerd met de rookgassen van de ketel installatie. Momenteel hoofdzakelijk met wkk installaties met een rookgasreiniger omdat deze per kg CO2 ongeveer de helft warmte produceren tov een ketelinstallatie. Dit neemt echter niet weg het feit dat ketel- of wkk installatie altijd aan moet staan als er een CO2 vraag is omdat de CO2 niet tegen aanvaardbare kosten kan worden opgeslagen. De bij deze CO2 productie vrij gekomen hoeveelheid warmte wordt opgeslagen in een buffer en zal in de nacht en ochtend moeten worden benut om voor de volgende dag weer voldoende ruimte in de buffer te hebben voor weer een dag CO2 productie. Ook op de momenten dat er slechts een zeer beperkte warmtevraag is zal de installatie aan moeten staan of de wkk op momenten dat de opbrengst voor de terug te leveren CO2 op of soms zelfs onder de kostprijs ligt. In de laatste jaren zien we dat de vraag naar CO2 verder stijgt en dat bij een teelt in gesloten kassen de eisen aan de kwaliteit van de CO2 verder worden aangescherpt. In het bijzonder bij de teelt van diverse planten, zoals Anthurium en Phalaenopsis, worden steeds hogere eisen gesteld aan de kwaliteit van de CO2. Ten westen van de A4, op circa 4 kilometer van Primaviera, bevindt zich de leiding van Ocap waarmee zuivere CO2 onder hoge druk wordt getransporteerd. Een eerste verkenning heeft geleerd dat hier mogelijk capaciteit beschikbaar komt voor zowel Primaviera als het reconstructiegebied. Het beschikbaar hebben van zuivere CO2 geeft de tuinders de noodzakelijke vrijheid om hun installaties, ook in de periode met een grote CO2 vraag, energetisch optimaal in te zetten. Dit betekend een belangrijke verbetering van het rendement waarmee de energiedragers worden gebruikt. 5.3 Energie en omgeving Bij een tuinbouwbedrijf waar op het gebruik van energie wordt bespaard door de toepassing van een (semi)gesloten kas ontstaat meestal een warmte overschot dat in sommige gevallen wordt gebruikt in een deel van zijn bedrijf wat niet gesloten is. Zo niet dan heeft hij een warmte overschot in de bodem wat daar volgens de vergunning niet mag blijven. De balans in de ondergrond, de som van de opgeslagen en onttrokken energie, moet over een periode van 365 dagen O zijn. Op dit moment moet degene die de vergunning krijgt ook zorg dragen voor het balanceren van het aquifer. Samen met de vergunningverlener moet gekeken worden naar de mogelijkheden om het balanceren van de ondergrond van Primaviera aan een overkoepelende organisatie op te dragen zoals de al in hoofdstuk 5.2 genoemde Coöperatieve vereniging van eigenaren. Een tuinder die zijn gewas belicht zal, als het gevraagde vermogen l MW of grote is, vaak gebruik maken van een W K installatie om de benodigde elektriciteit te leveren voor de belichting. Bij belichting intensiteiten boven de lux zal, zeker bij belichting op het totale perceel, over het algemeen een warmte overschot ontstaan. Dit warmte overschot is beschikbaar op circa 90 C. Deze warmte is vooral in de zomer, maar bij

31 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad zwaar belichtte bedrijven ook op de winterdag, beschikbaar. De buffer voor deze warmte overbrugt meestal slechts een periode van maximaal 36 uur en moet eigenlijk ook in die periode worden gebruikt. Tuinders die in de zomer hun gewas willen koelen hebben behoefte aan koud water van 8 á 12 C. Dit kunnen ze uiteraard halen uit de eerder genoemde aquifers, maar mogelijk zijn er bedrijven in de buurt die een koudwaterstroom hebben. Tuinders met een relatief grote hoeveelheid opgesteld WKK vernogen hebben in sommige gevallen een overschot aan rookgassen voor CO2 bemesting. Uit deze beknopte opsomming blijkt dat binnen een glastuinbouwgebied een overschot ontstaat aan LT en HT warmte en rookgassen terwijl andere tuinders graag koud water geleverd zouden willen krijgen. In de omgeving van Primaviera zijn al vele grote bedrijvencentra gevestigd en plannen voor nog eens vele nieuwe activiteiten wachten op uitwerking. Het zou het gebied ten goede komen als er een onderlinge uitwisseling zou ontstaan van reststromen die voor de andere partij weer als energiebron kunnen dienen. Hierdoor kan de energieomzettings efficiency voor het gehele gebied worden opgewaardeerd. 5.4 Grootschalige productie. Zeker als het gaat om de omzetting van duurzame brandstoffen danwel alternatieve brandstoffen dan het traditionele aardgas is het omzetten op grotere schaal in de meeste gevallen een efficiëntere productiewijze, er vanuit gaande dat met name reststromen zoals warmte ook nuttig worden gebruikt. Hierbij moet gedacht worden van zowel het gebruik van bio brandstoffen, zie hfdst.4.4, als het grootschalige milieutechnisch verantwoorde gebruik van fossiele energiedragers waarvan nog grote reserves aanwezig zijn zoals bijvoorbeeld steenkool. Het gebruik van uitsteenkool gewonnen gas, mits dit milieutechnisch verantwoord gebeurt, kan voor bijvoorbeeld wkk installaties worden ingezet. Onderzocht moet worden of bij Primaviera dergelijke omstandigheden zich voordoen of kunnen worden gecreëerd.

32 Stolllnpsbodrljf O~~SIUIO~OUY Rsdorlond L Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad 14/16 6 Aanpak Uit het bovenstaande beknopte en niet uitputtende overzicht kan worden opgemaakt dat voor het energetisch optimaliseren van een glastuinbouwgebied een groot aantal zaken moet worden onderzocht en vastgelegd om te voorkomen dat toekomstige ontwikkelingen worden afgesneden of een optimalisatie niet kan worden gerealiseerd. In de komende tijd zal het beeld compleet moeten worden gemaakt welke wegen er voor Primaviera open staan op het gebied van de energievoorziening. Alle mogelijke oplossingen die bijdragen aan de realisatie van de energetische doelstellingen voor Primaviera zullen uiteraard getoetst moeten worden op hun technische- en economische haalbaarheid en de acceptatie door de individuele tuinder die zich hier gaat vestigen. 6. l Locatie Het glastuinbouwgebied Primaviera bevindt zich in een bijzonder dynamisch deel van de Haarlemmermeer. De omgeving creëert de nodige beperkingen maar biedt aan de andere kant ook weer grote mogelijkheden die waart zijn om onderzocht te worden. Grenzend aan Primaviera bevindt zich het reconstructiegebied Rijsenhout. De energetische ontwikkeling van beide gebieden kan voor diverse zaken niet los van elkaar worden gezien. Hierbij moet gedacht worden aan de mogelijkheden voor de realisatie van een aansluiting op de Ocap leiding, een eigen gas- enlof elektriciteitsnet, het opstellen van een beheersplan voor de ondergrond (het gebruik van aquifers) en zaken zoals het gebruik van geo thermische energie, OV op zonne energie, participeren in wind energieproductie, gebruik bio energie, etc. Daar waar mogelijk moeten de bestaande en nieuwe glastuinbouwlocatie als één worden gezien. 6.2 Activiteiten Om op veel vragen een antwoord te kunnen geven zal een referentie model moeten worden opgezet voor de glastuinbouw op Primaviera en ook voor het herstructureringsgebied Rijsenhout om de effecten van maatregelen op de energievraag in beeld te kunnen brengen en tevens de milieueffecten. NOx en CO2 emissie, in beeld te kunnen brengen. Voor de ontwikkeling van de traditionele infrastructuur, gas en elektriciteit, moet in kaart worden gebracht wat de mogelijkheden zijn in het gebied ten aanzien van beschikbare capaciteiten zowel bij de lokale netbeheerders als bij de landelijke netbeheerders. Vervolgens moeten plannen worden gemaakt voor de technische ontwikkeling van de gas- en elektriciteitsvoorziening op locatie en wat de kosten zijn van de verschillende opties. Het grote belang van het beschikbaar hebben van de ondergrond voor energieopslag of energiewinning op grotere diepte is hierboven al aangegeven. Samen met hierin gespecialiseerde bureaus, zoals If technology uit Arnhem of Fugro uit Leidschendam, kan in beeld worden gebracht wat de potentie van de aquifers zijn en hoe we een beheersplan hiervoor vorm kunnen geven. Hetzelfde zal ook moeten worden gedaan voor een mogelijke warmte winning op grotere diepte, de geothermie. De mogelijkheden voor de toepassing van duurzame energie zijn erg breed. Voor het gebruik van biomassa kan worden gewerkt met bronnen welke lokaal kunnen worden gevonden dan wel de inkoop van reststromen bio massa van elders. Tevens zijn er een groot aantal omzettingstechnieken beschikbaar. Het gebruik van bio massa zal in een aparte studie aandacht moeten krijgen. De voordelen van de toepassing van zonne energie moeten in beeld worden gebracht zodat de individuele tuinders kunnen bezien in hoeverre zij op hun bedrijfsruimte of bedrijfswoning hiervan gebruik willen maken. Met mogelijke leveranciers kunnen tevens raamcontracten worden afgesproken om een en ander financieel aantrekkelijk te maken. Er zijn echter ook potentiële investeerders in de markt die hierin mogelijk willen investeren zodat alleen m2 dak oppervlak beschikbaar moet worden gesteld. Met de gemeente moet overleg worden gevoerd of zij bereid zijn mee te werken aan een project voor de toepassing van PV voor de openbare verlichting.

33 Referentie Mogelijke clustering - Datum 17/06/2008 Blad De toepassing van wind energie zal zich locaal beperken tot zeer kleine turbines, mogelijk in combinatie met PV systemen voor bijvoorbeeld riool- of afwateringspompen. Voor grootschalige projecten kan bezien worden of hiervoor elders mogelijkheden zijn. Een andere belangrijke vorm van energieoptimalisatie is de mogelijkheid om locaal energiestromen uit te wisselen danwel een uitwisseling met bedrijventerreinen in de directe omgeving of het opzetten van de levering van LT warmte aan woningbouw in directe omgeving. Alle mogelijkheden ten aanzien van zowel de beschikbare energiestromen, de potentiële afnemers als de mogelijkheden voor het transport zullen in beeld moeten worden gebracht om gefundeerd een oordeel uit te spreken over de mogelijkheden ervan. Aangegeven is dat het gebruik van zuivere CO2 niet alleen voor diverse teelten een kwaliteit voordeel biedt maar voor vrijwel alle CO2 gebruikers een extra vrijheidsgraad betekent bij de optimale inzet van hun CO2 producerende installaties. Een eerste inventarisatie heeft geleerd dat Ocap waarschijnlijk op afzienbare termijn weer nieuwe glastuinbouwgebieden kan gaan voorzien van zuivere CO2. Voor primaviera en het reconstructiegebied Rijsenhout zou dit een grote bijdrage kunnen leveren bij het realiseren van de energiebesparing doelstelling doordat dit bijdraagt aan de economische haalbaarheid van (semi)gesloten kassen. In de komende tijd zullen de mogelijkheden voor de aansluiting op de Ocap leiding goed in beeld moeten worden gebracht. Veel aandacht zal moeten worden besteed aan de verdere introductie van energiebesparende technieken en het verhogen van de efficiency bij de individuele tuinders. Dit zal moeten gebeuren door in een vroeg stadium betrokken te worden bij het ontwerp van het kassencomplex en vooral de inventarisatie van de energievraag van de tuin en de wijze waarop men deze vraag wil invullen. Met name ambities ten aanzien van gesloten kassen moeten goed worden begeleid omdat hierbij een aanspraak wordt gedaan op de ondergrond waarvoor een beheersplan wordt opgesteld. Dit betekend dat iedere tuinder en zijn adviseur en installateur moet worden gesproken over de invulling van alle ambities.

34 Referentie Mogelijke clustering Datum 17/06/2008 Blad Planning Onderstaand is een eerste inschatting gegeven van de planning van de voor de energievoorziening uit te voeren activiteiten. Bij de ontwikkeling van de meeste activiteiten zijn beslismomenten aangebracht omdat hier op basis van een inventarisatie van mogelijke ontwikkelingen een besluit moet worden genomen welke optie(s) uitgewerkt gaan worden. Elektriciteitsvoorziening Individuele energie besparing Nagesc hakelde technieken. f>:,.>>.>i>.>'-. f f..~..<..fi<...< benodigde tijd besluitvorming met mogelijke vervolg activiteiten. F. y:. <.T...:$.:.:::.:?,:P

35 Rapportage risicoanalyse EINDCONCEPT PrimAviera OPDRACHTGEVER: STALLINGSBEDRIJF GLASTUINBOUW NEDERLAND OPGESTELD DOOR: APPM MANAGEMENT CONSULTANTS IR. J. KOOTSTRA DRS. E.M. VAN DUIJN EINDCONCEPT, 31 JANUARI 2008

36 INHOUDSOPGAVE 1 UITGANGSPUNTEN RISICOANALYSE 1.1 Algemeen 1.2 Doel en resultaat 1.3 Leeswijzer 2 HET PROJECT PRIMAVIERA 2.1 Omschrijving project 2.2 Huidige stand van zaken 3 BELANGRIJKSTE RESULTATEN 3.1 Omschrijving resultaten op hoofdlijnen 3.2 Top-l O risicotabel 3.3 Aandachtspunt 4 CONCLUSIES & AANBEVELINGEN 4.1 Conclusies 4.2 Aanbevelingen Bijlage 1 : Risicokaart Bijlage 2: Raamwerk Bijlage 3: Kwantificering risico's Bijlage 4: Organisatie en Deelnemerslijst EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

37 l UITGANGSPUNTEN RISICOANALYSE 1.1 Algemeen Het Stallingsbedrijf Glastuinbouw (SGN) werkt samen met de gemeente Haarlemmermeer aan de ontwikkeling van glastuinbouwgebied PrimAviera. Om het proces van de fasegewijze ontwikkeling van het glastuinbouwgebied goed te kunnen beheersen is de wens ontstaan een risicoanalyse te verrichten die inzicht biedt in de bedreigingen voor het eindresultaat en de bijbehorende beheersmaatregelen formuleert. APPM is gevraagd invulling te geven aan deze risicoanalyse. 1.2 Doel en resultaat Het doel van de risicoanalyse is drieledig: Het verkrijgen van een zo volledig mogelijk overzicht van de (belangrijkste) risico's voor de gemeente Haarlemmermeer en Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland in het project PrimAviera; Inzicht verkrijgen in mogelijke beheersmaatregelen bij de belangrijkste geïnventariseerde risico's; Vergroten van het risicobewustzijn bij de projectbetrokkenen. Het beoogde resultaat van de risicoanalyse is: Een lijst met de (belangrijkste) projectrisico's in het project PrimAviera, per risico voorzien van een kwantificering en beheersmaatregelen, vastgelegd in een rapportage; Draagvlak bij de projectbetrokkenen voor de projectrisico's waarbij de projectbetrokken tevens het belang van het uitvoeren van de benodigde beheersmaatregelen onderschrijven. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 is een beschrijving van het project en de stand van zaken bij aanvang van de risicoanalyse opgenomen. Aansluitend staan de belangrijkste resultaten van de risicoanalyse in hoofdstuk 3 beschreven inclusief de top 10 risico's. Hoofdstuk 4 beschrijft de conclusies en aanbevelingen naar aanleiding van deze risicoanalyse. Alle geïnventariseerde risico's en de bijbehorende beheersmaatregelen zijn, in de vorm van een risicokaart, opgenomen in bijlage 1. EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

38 2 HET PROJECT PRIMAVIERA Omschrijving project Glastuinbouwlocatie PrimAviera wordt ontwikkeld tot een ambitieus, hoogwaardig, leefbaar, duurzaam en landschappelijk ingepast glastuinbouwgebied dat een voorbeeldfunctie vervult van een trotse toekomstgerichte glastuinbouwsector. Het is dé uitbreidingslocatie van de Greenport Aalsmeer, waarin teelt, handel, verwerking, dienstverlening en logistiek een sterke en hechte keten vormen. Het plangebied is circa 450 hectare groot. Hierin wordt circa 220 ha nieuw uitgeefbaar glastuinbouwgebied gerealiseerd, verdeeld over 7 deelplannen. Daarnaast omvat het plan een poldertuin en Geniepark. Het gebied wordt de komende tien jaren ontwikkeld en kent hoge ambities met betrekking tot beeldkwaliteit en de reductie van water- en energieverbruik. Huidige stand van zaken De uitgangspunten van het Masterplan PrimAviera zijn op 5 juli unaniem door de gemeenteraad van de Haarlemmermeer vastgesteld. Het project kwam hiermee projectmatig gezien in de ontwerpfase. Conform de samenwerkingsovereenkomst vindt de uitwerking van het Masterplan per deelgebied plaats. Per deelgebied worden inrichtingsplannen opgesteld waarin de openbare ruimte wordt ontworpen en worden de gedetailleerde kaders gesteld voor de glastuinbouwbedrijven. De bouwaanvragen voor de glastuinbouwbedrijven, worden door de particuliere tuinders zelf voorbereid. Voor het eerste deelplan is dit reeds het geval. Het eerste deelplan ligt aan de zuidkant van het plangebied, tegen de Venneperweg. SGN en gemeente werken momenteel intensief samen om hier in 2008 het eerste bedrijf te kunnen vestigen. Alle voorbereidingen worden getroffen om zo spoedig mogelijk de artikel 19 procedure te kunnen starten. In de fase van de deeluitwerkingen vinden de volgende werkzaamheden plaats: Opstellen verkavelingsplannen en inrichtingsplannen, met bijbehorende beeldkwaliteitseisen; Opstellen bouwplannen, energieplannen en waterplannen per deelgebied; Deelexploitaties; Planologisch/juridische procedures, met bijbehorende onderbouwingen. Naast uitwerking van de deelplannen wordt de Masterplankaart meer in detail uitgewerkt zodat deze als basis kan dienen voor de structuurvisie voor Rijsenhout die de gemeente gaat opstellen. Voor het totale plangebied wordt tevens een actualisatie van het Milieueffectrapport voorbereid die procedureel gelijktijdig met de artikel 19 procedure van start gaat. EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

39 3 BELANGRIJKSTE RESULTATEN 17 december 2007 heeft de risicosessie plaatsgevonden. De uitvoering van deze risicoanalyse op basis van het raamwerk (zie bijlage 2) heeft geleid tot de inventarisatie van 43 risico's. Daarbij is een rangorde in de risico's aangebracht op basis van de risicoscore (zie bijlage 3). Voor de belangrijkste risico's zijn beheersmaatregelen geformuleerd die handvatten bieden voor de projectorganisatie om daadwerkelijk de risico's in het project PrimAviera te beheersen. Hieronder zijn de belangrijkste risico's en beheersmaatregelen omschreven met als afsluiting de top 10 van risico's en aandachtspunten hierbij. 3.1 Omschrijving resultaten op hoofdlijnen Onduideliik ontwikkelproces Er bestaat bij de gemeente Haarlemmermeer veel onduidelijkheid over het ontwikkelproces (producten, planning, kritieke pad) van de totale gebiedsontwikkeling. Door het ontbreken hiervan ontstaat bij de gemeente het beeld dat SGN zich te eenzijdig richt op het eerste deelplan. Hierdoor neemt het vertrouwen van de gemeente in SGN af en ontstaat de neiging om aanvullende en nieuwe eisen bij de gemeente in te brengen. Dit leidt tot veel vertraging en wantrouwen over en weer. Om dit risico zo goed mogelijk te beheersen, zou SGN de ontwikkelingsstrategie inzichtelijk moeten maken en daarmee moeten laten zien op welke wijze rekening wordt gehouden met de mogelijkheden voor grondverwerving (grondverwervingstrategie) en de risico's in het proces (publiekrechtelijke procedures). Tevens moet een realistische planning worden gemaakt waarbij rekening wordt gehouden met bezwaar- en beroepsprocedures. Tegelijkertijd dient de gemeente dan zelf goed de regie te voeren op de procedures en behandeltermijnen waar te maken. e Complexe wetaeving Twee risico's uit de top 10 vinden hun oorsprong in de complexiteit van de wetgeving die betrekking heeft op het project. Het belangrijkste risico is dat de toepassing van de m.e.r.-regelgeving op de fasering van de glastuinbouwontwikkeling, mede in relatie tot de herstructurering, complex is. De regels zijn "multi-interpretabel" waardoor binnen SGN en de gemeente geen duidelijkheid bestaat over de te volgen m.e.r.-procedure. Dit kan leiden tot vertraging en hogere plankosten. Om dit risico te voorkomen is het van belang dat de gemeente en SGN gezamenlijk een juridische specialist op dit gebied raadplegen en op basis van dit advies gezamenlijk afspraken maken over de te volgen m.e.r.-procedure. Een ander risico op dit gebied is de complexe regelgeving op het gebied van luchtkwaliteit. Dit leidt tot voorzichtigheid bij de plantoetsers, eigen externe toetsing door de gemeente en daardoor vertraging bij de planbeoordeling. Om dit risico te voorkomen zouden het verkeers- en luchtrapport dat SGN heeft laten opstellen juridisch getoetst moeten worden en transparant met de gemeente besproken moeten worden. o Master~lan als toetsinaskader EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

40 Het Masterplan dient als toetsingskader voor de uitwerking van deelplannen. In de praktijk biedt het Masterplan aan de gemeente echter onvoldoende houvast om als expliciet toetsingskader te dienen. Hetzelfde geldt voor de Masterplankaart, die in tegenstelling tot het Masterplan zelf, nooit is vastgesteld door de gemeenteraad. Hierdoor ontbreekt een helder formeel kader voor de beoordeling door de gemeente van deeluitwerkingen, worden onderdelen van het plan door de gemeente opnieuw ter discussie gesteld en werkt de gemeente onderdelen soms eigenhandig uit. Dit leidt tot vertraging bij de gemeente in de planbeoordeling en besluitvorming over deeluitwerkingen en spanning in de samenwerking tussen SGN en de gemeente. Om dit risico te verkleinen is het van belang dat de Masterplankaart door SGN, in gezamenlijkheid met de gemeente, alsnog zo spoedig mogelijk wordt afgerond. Daarbij dient te worden aangegeven wat de betekenis van de kaart precies is. Hierbij dient het Masterplan duidelijk te worden afgekaderd ten opzichte van het Masterplan Amsterdam Connecting Trade (ACT) en het Ontwikkelingskader Rijsenhout. Om alle uitgangspunten voor de planuitwerking helder en overzichtelijk te krijgen voor iedereen, moet door SGN en de gemeente tevens in kaart worden gebracht welke besluiten over het Masterplan zijn genomen en wat de (bestaande) toetsingskaders uit het Masterplan zijn. Een specifiek risico is dat de locatie van de Centrale As onvoldoende vaststaat, waardoor er geen basis zou zijn voor onteigening van de gronden voor de Centrale As. Dit kan leiden tot vertraging en hogere kosten. Om dit te voorkomen zal SGN het plan op dit punt gedetailleerder moeten uitwerken (V0 niveau), waarbij ook de belangen van omwonenden moeten worden betrokken om het ontwerp robuust te maken. Hierbij dient ook te worden betrokken welke gronden wel en niet onteigend kunnen worden (inclusief de juridische risico's). Grondverwervinq Door verkoop van gronden aan tuinders worden door SGN opbrengsten gegenereerd die zullen worden ingezet voor verwerving van nieuwe kavels. Momenteel heeft SGN 180 hectare van de 450 hectare in bezit. Er bestaat echter een risico dat niet alle gronden kunnen worden verworven en dat daardoor de kwaliteit van het totaal niet kan worden gerealiseerd. Behalve dat dit afdoet aan de kwaliteit kan er ook vertraging optreden. Verder is er bij de gemeente zorg over de financiële basis van de herstructurering. Om dit risico te beheersen kan SGN de grondverwervingstrategie inzichtelijk maken. Deze verwervingsstrategie, die gebaseerd is op de reële mogelijkheden voor grondverwering en inzicht geeft in de mogelijke inzet van het instrument van onteigening, dient te worden besproken met het team van Grondzaken van de gemeente zodat een gedragen strategie ontstaat. e Proiector~anisatie Een belangrijk organisatorisch risico is het ontbreken van een robuuste gezamenlijke projectorganisatie. Deze gewenste robuustheid heeft betrekking op heldere verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden en een goede overlegstructuur binnen en tussen SGN, de gemeente en de contractpartijen van SGN. Daarnaast dient sprake te zijn van vertrouwen, voldoende ervaring en duidelijkheid over producten en ontwikkelproces. Vanwege de huidige 'troebele' organisatiestructuur en samenwerking is de kans op continue discussies en gebrek aan voortgang groot. EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

41 Om deze kans te verkleinen dient er beter zicht te zijn op de ontwikkeling van het project. Dit kan bijvoorbeeld door de communicatielijnen te stroomlijnen en de organisatiestructuur goed te belichten waarbij specifieke taken en verantwoordelijkheden benoemd worden. Hiernaast zou de Regiegroep zich meer moeten richten op proces in plaats van op inhoud en kan vanuit de werkgroep communicatie de interne projectcommunicatie verbeterd worden. Ook moet worden vastgehouden aan de gemaakte afspraken zoals SOK, raadsbesluiten en formele briefwisselingen. Tenslotte is geopperd om meer activiteiten te organiseren, waarbij teambuilding centraal staat om het vertrouwen in samenwerking te versterken. Weerstand uit de omaevinq Twee risico's uit de top 10 hebben betrekking op het ontstaan van weerstand in de omgeving. Doordat belanghebbenden voelen dat ze onvoldoende zijn betrokken bij het opstellen van de plannen (ontsluiting 'dorp' en locatie Poldertuin), kan weerstand ontstaan bij de ruimtelijke procedures. Gevolgen zijn vooral het optreden van vertraging en hogere kosten. Een andere oorzaak van mogelijk weerstand kan zijn dat er sprake is van individuele belangen die tegengesteld zijn aan de projectbelangen. Indien hier niet goed mee wordt omgegaan kan gestructureerde weerstand tegen het project ontstaan. Om deze risico's te kunnen beheersen moeten plannen toegankelijk en inzichtelijk zijn en dient hierover duidelijk en tijdig gecommuniceerd te worden. Ook is het goed om de gemeenteraad hierbij actief te betrekken. Hiernaast kan een krachtenveldanalyse worden uitgevoerd, waardoor geïnventariseerd kan worden waar mogelijk weerstand zit. Verder is het belangrijk om geleden schade te herstellen of in ieder geval erger te voorkomen, door structureel overleg te organiseren met onder meer dorpsraden (Burgerveen en Rijsenhout). Tenslotte is het belangrijk om positieve krachten te mobiliseren ter compensatie van negatieve weerstand. 3.2 Top-l0 risicotabel Onderstaande tabel beschrijft de top 10 van risico's. De letters in de eerste kolom verwijzen naar één van de invalshoeken van de risicoanalyse te weten Juridisch/Planologisch, Organisatorisch, Financieel, Planinhoudelijk, Communicatief, Maatschappelijk en Politiek JP4 PL2 Door onduidelijkheid over de toepassing van de m.e.r.-regelgeving (complex en multi-interpretabel) bij de voorgenomen (fasering van de) glastuinbouwontwikkeling, is de te volgen m.e.r.-procedure onvoldoende duidelijk en treedt vertraging op. Doordat de locatie van de Centrale As niet volledig vaststaat, is er geen basis voor onteigening, wat leidt tot vertraging en hogere kosten. 12,O 12,O Doordat de projectorganisatie niet robuust (vertrouwen, ervaring en onduidelijkheid over producten en ontwikkelproces) genoeg is, ontstaan er veel discussies en dat leidt tot een gebrek aan voortgang. 11,9 4. PLlO Doordat het ontwikkelingsproces (producten en kritieke pad) onvoldoende concreet is uitgewerkt, ontstaat discussie over nieuwe eisen en procedures, wat leidt tot veel vertraging, minder vertrouwen en hogere kosten. 11,9 EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

42 5. PL9 Doordat het Masterplan niet robuust genoeg is vastgesteld, is het toetsingskader onduidelijk, wat leidt tot vertraging in de planbeoordeling en in de besluitvorming. 11,7 6. MA3 Door het onvoldoende betrekken van belanghebbenden bij het opstellen van de plannen (ontsluiting 'dorp', locatie Poldertuin), ontstaat weerstand bij de eerste ruimtelijke procedures, wat leidt tot vertraging en hogere kosten. 11,6 7. MA4 Doordat individuele belangen tegenovergesteld zijn aan de belangen van het hele project, ontstaat weerstand, wat leidt tot gestructureerde weerstand tegen het project. 11,6 8. JP5 Door onduidelijkheid over de toepassing van de complexe regelgeving op het gebied van luchtkwaliteit is, is interpretatie noodzakelijk, wat leidt tot afbreukrisico's en voorzichtigheid bij de gemeentelijke plantoetsers. 11,4 g. 08 Doordat er onvoldoende duidelijkheid bestaat over de betekenis van de masterplankaart, ontbreekt er een robuust ruimtelijk kader, wat leidt tot vertraging van de behandeling van het eerste deelplan. 11,l 10. PLl Doordat gronden niet kunnen worden verworven, is er geen mogelijkheid om kavels uit te geven, wat leidt tot derving van de inkomsten en mogelijk afstel van het project. Tabel I: Top 10 risico's project PrimAviera. 11,O 3.3 Aandachtspunt Bij bovenstaande, 'belangrijkste resultaten', is vooral gefocust op de risico top 10. Er is echter sprake van meerdere risico's met een relatief hoge score, waar rekening mee gehouden dient te worden en waar middelen voor ingezet kunnen worden om ook deze risico's zoveel mogelijk te beperken. EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

43 4 CONCLUSIES & AANBEVELINGEN 4.1 Conclusies Bij verschillende risico's komt de soms wat moeizame samenwerking tussen de gemeente Haarlemmermeer en Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland aan de orde. Het welslagen van het project lijkt dan ook grotendeels af te hangen van het verbeteren van de samenwerking, het erkennen van ieders belangen, het herstellen van het vertrouwen en het beperken van de hiermee samenhangende risico's. Er zijn relatief veel (1 2) risico's geformuleerd binnen de invalshoek 'planinhoudelijk'. Vier risico's hiervan staan bovendien in de top-l 0. Vanwege deze uitkomst is het raadzaam specifiek aandacht te besteden aan alle planinhoudelijke aspecten van het project. Het is van groot belang dat de gemeente en SGN ieder hun verantwoordelijkheid nemen voor een spoedige afronding van het Masterplan en de Masterplankaart. Een aantal juridische onzekerheden moet snel worden uitgezocht en open en gezamenlijk besproken worden. Uit de risicoanalyse komt een beeld naar voren dat SGN en de gemeente door onderlinge discussies sterk op elkaar gericht zijn. Het lijkt dat daardoor de blik naar buiten is veronachtzaamd. Er zijn diverse andere belanghebbenden in het plangebied waarin omwille van de voortgang geïnvesteerd moet worden. 4.2 Aanbevelingen Deze risicoanalyse is te beschouwen als een nulmeting van de risico's in het project PrimAviera. De beheersing van het grootste deel van de geïnventariseerde risico's behoeft regelmatige aandacht. Het is dan ook aan te bevelen dat het monitoren van de risico's in de Regiegroep gebeurt en dat de risicosessie in volle omvang tenminste eenmaal per jaar herhaald wordt. Tevens kan ook de risicokaart structureel worden hergeijkt. Hiernaast is het goed om de beheersmaatregelen een vast onderdeel te laten zijn van de projectaansturing om zodoende het risicomanagement in te bedden in het project. Gezien het feit dat planinhoudelijke en projectorganisatorische risico's als de belangrijkste worden ingeschat, is het van belang dat zowel vanuit de gemeente Haarlemmermeer en Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland gericht wordt gewerkt aan nadere concretisering van de (bestaande) plannen en er tevens ruimte is voor verbetering van de samenwerking. EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

44 BIJLAGE l: RISICOKAART Zie apart verstuurde excel sheet. EINDCONCEPT, 31 JANUARI 2008 l0 van l3

45 BIJLAGE 2: RAAMWERK Om vooraf duidelijk te maken welke aspecten wel of geen onderdeel uitmaken van de risicoanalyse, is het onderstaande raamwerk gehanteerd. Tabel II: raamwerk RADAR project PrimAviera EINDCONCEPT, 31 JANUARI van l3

46 BIJLAGE 3: KWANTIFICERING RISICO'S Beoordelen en prioriteren De geïnventariseerde risico's zijn beoordeeld op kans van optreden en een inschatting van de gevolgen op de beheeraspecten tijd, geld en kwaliteit, waarbij op een schaal van 1 tot 4 voor beide een score toegekend wordt (zie tabel 2). Voor het bepalen van de risicoscore wordt gekeken naar het product van kans en gevolg. Dit leidt bij onderstaande indeling tot een minimale score van 1 (1 *l) en een maximale score van 16 (4*4). Bij de bepaling van de risicoscore wordt alleen de hoogste gevolgscore gehanteerd. Dit betekent bijvoorbeeld dat als van een gebeurtenis de kans "waarschijnlijk" is (3) en de gevolgen voor tijd, geld en kwaliteit op respectievelijk 1,4 en 3 worden gewaardeerd, dat de risicoscore 3x4=12 is. Geld is in dit voorbeeld dus de bepalende factor. De omvang van de vertraging en kosten zijn indicatief. Tabel 2: determinatietabel PrimAviera Met behulp van de risicoscores zijn de belangrijkste risico's geïdentificeerd (zie tabel I). EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

47 BIJLAGE 4: ORGANISATIE EN DEELNEMERSLIJST De inhoudelijke kant van de risicoanalyse is verzorgd door de risicoanalisten van APPM, Jelle Kootstra en Marieke van Duijn en betreffen: 0 Opstellen plan van aanpak; Voorbereiden en inhoudelijk begeleiden van de risicosessie; Opstellen concept en definitieve rapportage. Michiel Cappendijk, Michiel Venne en Philippine van der Schuyt hebben de beheersmaatregelen geformuleerd. Deelnemers: De met een * aangeduide personen hebben niet deelgenomen EINDCONCEPT, 31 JANUARI van 13

48 Risicoanaiyse PrimAviera Opgesteld op basis van risicosessie project PrimAviera van

49 Risicoanalyse PrimAviera Opgesteld op basis van risicosessie project PrimAviera van Afpeilen van wat er aan besluiten is genomen. Welke vwr maken kaart afspraken zijn er gemaakt, wat is het toetslngskader. 3. Uitgangspunten helder en inzichtelijk maken voor iedereen. PL1 PL7 Gronden kunnen niet worden verworven. Er is geen mogelijkheid om kavels uit te geven. Voortschrijdend inzicht uit het ontwikkelingskader Het Masterplan als geheel biijít onderhevig aan (Rijsenhout) en het uitblijven van een 'besluit' over verandering. de Masterpiankaart. Derving van de inkomsten en mogelijk afstel van het project. Vertraging van de planuitwerking. 11 zie PL10; een duidelijke ontwikkelstrategie opstellen met inzicht in (risico's op) grondverwerving en benodigde inzet van onteigeningsinstrumenten Zie PL9 (en 08) Vertraging en hogere kosten.