Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 7 MAART 2002 C N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C N 1. B.A., en zijn echtgenote 2. B.M., samenwonende te, eisers, vertegenwoordigd door mr. Pierre Van Ommeslaghe, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1050 Brussel, Louizalaan 81, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan, tegen 1. M.E., en zijn echtgenote 2. M.M., samenwonende te verweerders, vertegenwoordigd door mr. René Bützler, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1083 Ganshoren, de Villegaslaan 33-34, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan. I. Bestreden uitspraak

2 7 MAART 2002 C N/2 Het cassatieberoep is gericht tegen een vonnis, op 2 februari 1999 in hoger beroep gewezen door de Rechtbank van Eerste Aanleg te Mechelen. II. Rechtspleging voor het Hof Raadsheer Ernest Waûters heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Guy Dubrulle heeft geconcludeerd. III. Middelen 1. Eerste middel Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 14, eerste lid, en 57 van de Wet van 4 november 1969 betreffende de landpacht, opgenomen in Boek III, titel VIII, afdeling III, van het Burgerlijk Wetboek ; - artikel 1315 van het Burgerlijk Wetboek ; - artikel 870 van het Gerechtelijk Wetboek ; - artikel 131, 7, van de Wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven. Aangevochten beslissing De bestreden beslissing bevestigt integraal het vonnis a quo, dat een vonnis bij verstek ten aanzien van de eisers bevestigt waarbij de door de eisers aan de verweerders op 11 juni 1992 gegeven pachtopzeg (om de pacht te beëindigen op 25 december 1993) geldig en van waarde wordt verklaard en bijgevolg voor recht wordt gezegd dat de eisers de litigieuze gronden zonder recht of titel gebruiken en bevolen wordt dat de eisers die gronden ter vrije beschikking van de verweerders moeten stellen binnen de 24 uren na betekening van het vonnis op straffe van een dwangsom van BEF per vastgestelde inbreuk, op onder meer volgende gronden : "Volgens art. 14 en art. 57 Pachtwet kan de pachter ten allen tijde de pacht opzeggen en moet deze opzegging op straffe van niet-bestaan betekend worden bij deurwaardersexploot of bij ter post aangetekende brief. (De eisers) houden voor dat er geen opzegging zou zijn daar het schrijven van 11 juni 1992 niet aangetekend zou verzonden zijn terwijl (de verweerders) het tegendeel beweren.

3 7 MAART 2002 C N/3 In essentie is het aangetekend verzenden van een brief ertoe gericht in geval van betwisting de verzender in de mogelijkheid te stellen aan te tonen op welke datum de brief naar de geadresseerde verzonden werd. Het is dan ook de verzender die van de post het bewijs van aangetekende zending ontvangt (blauwe briefje). Daar in casu de geadresseerden (de verweerders) het aangetekend karakter van de brief niet betwisten, zijn de verzenders niet genoodzaakt het bewijs van aangetekende zending voor te leggen en aanvaardt de rechtbank dat het schrijven aangetekend werd verzonden. Overigens werd ook de eerdere briefwisseling tussen partijen aangetekend gevoerd zodat er geen reden is om aan te nemen dat ook de opzegging de dato 11/6/92 niet aangetekend zou gebeurd zijn. Bijgevolg is de opzeg geldig. Het zou trouwens een uiting zijn van manifeste kwade trouw in hoofde van (de eisers) om opzettelijk de opzegbrief waarin ze op ondubbelzinnige wijze te kennen geven de overeenkomst te willen beëindigen mits een opzegging ingaande vanaf 25/12/93, per gewone post te verzenden om zich naderhand zelf op dit vormgebrek te beroepen teneinde te stellen dat er geen geldige opzegging is gebeurd. Behoudens tegenbewijs dient de rechtbank uit te gaan van de veronderstelling dat partijen ter goeder trouw handelen, hetgeen bijgevolg een bijkomende aanwijzing is dat de opzegging aangetekend werd verstuurd. In het andere geval zouden (de eisers) zich trouwens niet op hun eigen kwade trouw kunnen beroepen. Grieven 1.1. Eerste onderdeel Op straffe van niet-bestaan, moet de opzegging door de pachter betekend worden bij gerechtsdeurwaardersexploot of bij ter post aangetekende brief (artikelen 14, eerste lid, en 57 van de Pachtwet). De wet vereist aldus niet het gerechtsdeurwaardersexploot of de aangetekende zending als bewijselement, maar als essentieel element voor het bestaan van de opzegging.

4 7 MAART 2002 C N/4 De rechter kan derhalve het bestaan van een opzegging niet wettig aanvaarden door op grond van andere elementen dan het gerechtsdeurwaardersexploot zelf of de aangetekende zending zelf, tot het voorhanden zijn van een betekening bij gerechtsdeurwaardersexploot of bij ter post aangetekende brief te beslissen. Hieruit volgt dat het bestreden vonnis, door de opzegging geldig te verklaren op grond van elementen die zouden aantonen dat de opzegging betekend werd per aangetekende post, artikelen 14, eerste lid, en 57 van de Pachtwet schendt Tweede onderdeel (in ondergeschikte orde), Het niet-vervuld zijn van de vereiste voor het bestaan van een opzegging door de pachter, te weten de vereiste van de betekening van de opzegging bij gerechtsdeurwaardersexploot of bij ter post aangetekende brief, mag zowel door de pachter als door de verpachter worden ingeroepen (artikelen 14, eerste lid, en 57 van de Pachtwet). Het komt aan de verpachter toe, die zich beroept op een opzegging gegeven door de pachter, om het bestaan van de opzegging door de pachter te bewijzen en namelijk het bewijs van een opzegging betekend bij gerechtsdeurwaardersexploot of bij ter post aangetekende brief over te leggen (artikelen 1315 van het Burgerlijk Wetboek en 870 van het Gerechtelijk Wetboek). Wanneer de verpachter zich beroept op een opzegging door de pachter, komt het niet aan de pachter toe te bewijzen dat hij geen opzegging betekend heeft bij gerechtsdeurwaardersexploot of bij ter post aangetekende brief. Dit zou bovendien een bewijs zijn van een negatief feit, welke de pachter derhalve niet kan leveren. De pachter die met een ter post aangetekende brief een opzegging betekent, stelt een juridische daad, te weten een daad die rechten en verplichtingen schept. Een dergelijke juridische daad moet door diegene die zich erop beroept, met een geschrift worden bewezen (artikel 1341, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek).

5 7 MAART 2002 C N/5 De wet definieert de aangetekende zending als volgt : "Elke zending die tegen ontvangstbewijs aan De Post wordt afgegeven, door deze laatste tegen aftekening wordt besteld en waarvoor er geen waarde wordt aangegeven" (artikel 131, 7, van de Wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven). De aangetekende zending impliceert derhalve een geschrift dat aan De Post werd overhandigd door de verzender tegen ontvangstbewijs en dat aan de geadresseerde werd besteld tegen aftekening. De verpachter dient derhalve de juridische daad van de verzending van de opzegging door de pachter te bewijzen door overlegging van dit geschrift, minstens door voorlegging van de aftekening van de ontvangst van de aangetekende verzending (wat ook een geschrift is). Hieruit volgt dat : 1. het bestreden vonnis, door op grond van de omstandigheid dat de verweerders "het aangetekend karakter van de brief niet betwisten" te aanvaarden dat de eisers een opzegging hebben betekend bij een ter post aangetekende brief, de verweerders op onwettige wijze ontslaat van de verplichting die op hen rust om de aangetekende zending te bewijzen, zijnde een vereiste voor het bestaan van de opzegging door de eisers, waarop verweerders hun vordering steunen (schending van de artikelen 1315 van het Burgerlijk Wetboek, 870 van het Gerechtelijk Wetboek en 14, eerste lid, en 57 van de Pachtwet) ; 2. het bestreden vonnis, door op grond van vermoedens te aanvaarden dat de eisers een opzegging hebben betekend bij een ter post aangetekende brief, het karakter van juridische daad van de opzegging schendt (schending van de artikelen 14, eerste lid, en 57 van de Pachtwet), alsmede de artikelen 1341, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek en 131, 7, van de Wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven. 2. Tweede middel Geschonden wettelijke bepalingen

6 7 MAART 2002 C N/6 Wetboek ; - de artikelen 1322, 1323, eerste lid, en 1324 van het Burgerlijk - de artikelen 883 tot en met 894 van het Gerechtelijk Wetboek. Aangevochten beslissingen De bestreden beslissing bevestigt het vonnis a quo, dat een vonnis bij verstek ten aanzien van de eisers waarbij de door de eisers aan verweerders op 11 juni 1992 gegeven pachtopzeg (om de pacht te beëindigen op 25 december 1993) geldig en van waarde wordt verklaard en bijgevolg voor recht wordt gezegd dat de eisers de litigieuze gronden zonder recht of titel gebruiken en bevolen wordt dat de eisers die gronden ter vrije beschikking van de verweerders moeten stellen binnen de 24 uren na betekening van het vonnis op straffe van een dwangsom van BEF per vastgestelde inbreuk, integraal bevestigt op onder meer volgende gronden : (de eisers) houden voor dat ze op 11 juni 1992 geen opzeg hebben gedaan. Terecht oordeelde de eerste rechter, steunende op de vergelijking met de andere voorgelegde stukken, dat het schrijven van 11 juni 1992 kennelijk wel degelijk van de hand van de (eerste eiser) of (tweede eiseres) is en alleszins door hen beiden ondertekend is. Het schrijven laat geen mogelijke twijfel open over de aard of ernst van de opzegging door de pachter". Grieven Een onderhandse akte heeft geen bewijswaarde indien hij tegen wie men zich op die akte beroept, zijn geschrift of zijn handtekening ontkent, behalve indien ingevolge een schriftonderzoek, bevolen op verzoek van de partij die zich op die akte beroept of ambtshalve bevolen en gedaan in toepassing van de artikelen 883 tot en met 894 van het Gerechtelijk Wetboek, de echtheid ervan zou zijn vastgesteld (artikelen 1322, 1323, eerste lid, en 1324 van het Burgerlijk Wetboek). Het schriftonderzoek houdt in dat de rechter partijen gelast hem alle titels, documenten en stukken van vergelijking mee te brengen (artikel 884, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek).

7 7 MAART 2002 C N/7 De eisers hebben in hun beroepsconclusie uitdrukkelijk ontkend dat de tegen hen door de verweerders ingeroepen opzegbrief van 11 juni 1992 van hen zou uitgaan en door hen zou zijn ondertekend ("Zelfs als de handgeschreven brief van 11 juni 1992 van beroepers zou zijn uitgegaan of door hen zou zijn getekend" - quod non -). Het kwam aan de eisers niet toe een schriftonderzoek te vragen, maar wel aan de verweerders. Een schriftonderzoek had eventueel ambtshalve kunnen worden bevolen door de appèlrechters. Het bestreden vonnis onderzoekt weliswaar of de litigieuze opzegbrief van de hand van de eisers is, zonder evenwel op voorhand partijen te gelasten alle titels, documenten en stukken van vergelijking over te leggen, waardoor de eisers, die niet geconfronteerd waren met een tussenvordering tot schriftonderzoek vanwege de verweerders, dergelijke titels, documenten en stukken van vergelijking niet hebben voorgelegd. Hieruit volgt dat het bestreden vonnis, door bewijswaarde te verlenen aan de door de verweerders voorgelegde opzegbrief van 11 juni 1992 zonder daarbij een schriftonderzoek te bevelen conform de artikelen 883 tot en met 894 van het Gerechtelijk Wetboek, de artikelen 1322, 1323, eerste lid, en 1324 van het Burgerlijk Wetboek schendt, alsmede de artikelen 883 tot en met 894 van het Gerechtelijk Wetboek. IV. Beslissing van het Hof 1. Eerste middel Overwegende dat het bestreden vonnis beslist : Het zou trouwens een uiting zijn van manifeste kwade trouw in hoofde van de heer B. en mevrouw B. om opzettelijk de opzegbrief waarin ze op ondubbelzinnige wijze te kennen geven de overeenkomst te willen beëindigen mits een opzegging ingaande vanaf 25 december 1993, per gewone post te verzenden om zich naderhand zelf op dit vormgebrek te beroepen teneinde te stellen dat er geen geldige opzegging is gebeurd ; Dat het bestreden vonnis verder oordeelt, na te hebben vastgesteld dat er een bijkomende aanwijzing is dat de opzegging aangetekend werd verstuurd : In het andere geval zouden de heer B. en mevrouw B. zich trouwens niet op hun eigen kwade trouw kunnen beroepen ;

8 7 MAART 2002 C N/8 Overwegende dat die zelfstandige niet-bekritiseerde reden de beslissing draagt ; Dat de onderdelen, al waren zij gegrond, niet tot cassatie kunnen leiden, mitsdien niet ontvankelijk zijn ; 2. Tweede middel Overwegende dat artikel 1322 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat een onderhandse akte die erkend is door degenen tegen wie men zich daarop beroept, of die door de wet voor erkend wordt gehouden, tussen de ondertekenaars van de akte en tussen hun erfgenamen en rechtverkrijgenden dezelfde bewijskracht heeft als een authentieke akte ; Dat artikel 1324 van dit wetboek bepaalt dat in geval een partij haar geschrift of haar handtekening ontkent, een gerechtelijk onderzoek naar de echtheid ervan wordt bevolen ; Overwegende dat de rechter, zonder dat een schriftonderzoek overeenkomstig de artikelen 883 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek is bevolen, vermag te beslissen over de echtheid van het geschrift dat is ontkend door degene tegen wie het is ingeroepen, op grond dat hij daartoe voldoende zekerheid heeft door de overgelegde feitelijke gegevens en hun bewijswaarde ; Dat het middel faalt naar recht ; OM DIE REDENEN, HET HOF, Verwerpt de voorziening ; Veroordeelt de eisers in de kosten. De kosten begroot op de som van zeshonderd en elf euro zevenentwintig cent jegens de eisende partijen en op de som van honderd euro vierennegentig cent jegens de verwerende partijen. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door voorzitter Ivan Verougstraete, de raadsheren Ernest Waûters, Ghislain Londers, Eric Dirix en Albert Fettweis, en in openbare terechtzitting van zeven maart tweeduizend en twee uitgesproken door voorzitter Ivan Verougstraete, in aanwezigheid van advocaat-generaal Guy Dubrulle, met bijstand van griffier Philippe Van Geem.

9 7 MAART 2002 C N/9