Partnerorganisatie Spuitenruil Vlaanderen Werkjaar 2012

Transcriptie

1 Partnerorganisatie Spuitenruil Vlaanderen Werkjaar 2012 Eindrapport partnerorganisatie spuitenruil Tessa Windelinckx 31 maart 2013 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 1

2 Omkadering Projectcoördinator op vzw Free Clinic: Tino Ruyters: Directeur Free Clinic vzw Prof dr. Cathy Matheï: MSOC Antwerpen, Free Clinic vzw, KULeuven Personeel in dienst van het project spuitenruil: Tessa Windelinckx: Coördinator Vlaamse spuitenruil In dienst: 01/09/2003 tot heden Half time 1. Inleiding Het eindrapport is opgemaakt aan de hand van de indicatoren zoals beschreven in de beheersovereenkomst rond spuitenruil afgesloten met de Vlaamse Gemeenschap voor Binnen deze hoofdstukken worden de ondernomen stappen en de huidige evoluties m.b.t. het project Spuitenruil toegelicht. Per opdracht wordt er beschreven welke stappen zijn ondernomen en wat de eventuele knelpunten zijn. 2. Opdrachten 2.1. Opdrachten van de Vlaamse coördinatie De beheersovereenkomst heeft betrekking op het volgende beleidsthema, doelgroep en geografisch werkgebied: beleidsthema: beperken van gezondheidsschade door middelengebruik, meer bepaald door het aanbieden van spuitenruil bij injecterende druggebruikers; doelgroep: injecterende druggebruikers, intermediairen die in contact komen met injecterende druggebruikers, diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten; geografisch werkgebied: het hele Vlaamse Gewest en het tweetalig gebied Brussel- Hoofdstad. Met de methodiek spuitenruil worden de volgende algemene doelstellingen nagestreefd: 1 het aanbieden van steriel spuitenmateriaal aan injecterende druggebruikers en het recupereren en vernietigen van gebruikt spuitenmateriaal; 2 het aanbieden van gezondheidsbevorderende boodschappen en het aanleren van schadebeperkende vaardigheden aan de injecterende druggebruikers; 3 het doorverwijzen van de injecterende druggebruikers naar organisaties die relevante infectieziekten opsporen en gepaste hulp bieden waaronder (maar niet uitsluitend) drughulpverlening; 4 het aanbieden van informatie, advies en vorming aan professionals die in contact komen met injecterende druggebruikers of bij hun werk geconfronteerd worden met zwerfspuiten. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 2

3 De resultaatgebieden van deze beheersovereenkomst zijn: 1 aanbieden van informatie, documentatie en advies; 2 ontwikkelen van methodieken en materialen die, wat effectiviteit betreft, wetenschappelijk onderbouwd zijn; 3 ondersteunen van de implementatie van methodieken en materialen, met inbegrip van deskundigheidsbevordering; 4 inhoudelijk of organisatorisch coördineren van het beperken van gezondheidsschade bij injecterende druggebruikers. Onder resultaatsgebied 1: 1. verstrekken van informatie, advies en vorming over spuitenruil aan de Vlaamse organisaties met terreinwerking rond spuitenruil; 2. verstrekken van informatie, documentatie en advies over spuitenruil aan de Vlaamse Gemeenschap; Evaluatiecriteria voor resultaatgebied 1: - de inhoud van het aanbod is correct en up to date; - het aanbod speelt in op een behoefte bij de gebruikers; - de gebruikers zijn tevreden. Activiteiten 1. Er zijn in 2012 vier overlegmomenten geweest met de provinciale coördinatoren. Daarnaast zijn er verschillende persoonlijke contacten geweest en via mailing en telefonische contacten worden de coördinatoren op de hoogte gehouden van belangrijke zaken. Er is een telefonische help-desk vanuit de partnerorganisatie waar zowel de terreinorganisaties als intermediairen gebruik van kunnen maken. De coördinatoren worden op de hoogte gehouden van relevante vormingen waaraan ze eventueel kunnen deelnemen. In 2012 is er geen specifiek congres georganiseerd rond injecterend druggebruik via exchangesupplies. Spuitenruil wordt op de hoogte gehouden via electronische mailing. Spuitenruil Vlaanderen heeft samen met de vijf Vlaamse MSOC s een studiedag georganiseerd waarbinnen een specifieke spuitenruil-workshop aan bod is gekomen. Deel 1 bestond uit een keuze uit verschillende workshops: 1. Ouderschap en druggebruik inleiding en begeleiding van Veerle Bex (Vlaams Brabant) 2. Medicatiebeleid onder begeleiding van Lou Vinken (Limburg) en Leen Verplaatsen(Gent) 3. Hepatitis C inleiding en begeleiding door dr Rita Verando (Limburg) en dr Cathy Matheï (Antwerpen) 4. Chroniciteit van verslaving en dubbel diagnose inleiding en begeleiding door dr Els Noorlander verslavingspsychiater bij Delta Rotterdam 5. KansArmoede en Hechting inleiding en begeleiding door prof Jozef Corveleyn KULeuven 6. Laagdrempeligheid inleiding en begeleiding door Manuel Chiguero en Bart De Win van Chez Nous een laagdrempelig inloopcentrum in centrum Brussel Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 3

4 Deel 2 was ingedeeld in thematische workshops : elke discipline kreeg de mogelijkheid om een uitwisselingsmoment te hebben met collega s uit een ander MSOC/provincie. Aangezien spuitenruil dit reeds organiseert hadden we een technische workshop georganiseerd voor de spuitenruilmedewerkers. Dr. Wim Eelen gaf een specifieke uitleg over aders, bloedsomloop,.. en andere spuitenruilzaken. 2. De Vlaamse Gemeenschap wordt op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen via een jaarlijkse rapportage. Er zijn geen dringende meldingen gedaan aan de Vlaamse gemeenschap. Op 8 september is er een artikel verschenen in de Gazet Van Antwerpen, het agentschap is hiervan op voorhand op de hoogte gebracht. (volledig artikel zie bijlage) Naaldboxen zijn succes Drie gepantserde naaldboxen verzamelden afgelopen jaar 6000 spuiten Om zo veel mogelijk gebruikte spuiten uit circulatie te halen, begon Free Clinic vorig jaar met het plaatsen van drie gepantserde naaldboxen op het openbaar domein. Er werden zo 6000 naalden verzameld. Uitbreiding dringt zich volgens Free Clinic op. Spuitenruil is een project van de drugshulporganisatie Free Clinic. In 2011 verdeelde dit project spuiten in de provincie Antwerpen en recupereerden er De recuperatiegraad steeg met 108 procent. Dat blijkt uit het jaarverslag 2011 van de Free Clinic. Ook het aantal contacten met drugsverslaafden steeg met 20 procent. Toch ervaren we dat het aanbod van inzamelpunten voor gebruikte drugsnaalden moet uitbreiden, zegt Tessa Windelinckx, coördinator Spuitenruil. Vorig jaar zijn we daarom begonnen met het proefproject van gepantserde naaldboxen. Er hangen er nu drie: aan de Free Clinic, het premetrostation Schijnpoort en aan het nachtopvangcentrum De Biekorf. Drugsgebruikers kunnen discreet hun naald veilig wegwerpen. Het is bovendien altijd beschikbaar. In één jaar tijd verzamelden we zo 6000 naalden. Dit is een groot succes. Het toont aan dat de gebruikers zich echt wel bewust zijn van de gevaren om naalden gewoon weg te werpen. Spuitenruil wil het aantal boxen uitbreiden in de stad en ook in het stadscentrum een locatie openen waar mensen propere naalden krijgen in ruil voor de gebruikte. We merken dat een aantal drugsgebruikers niet tot bij ons geraken, zegt Windelinckx. Daarom is uitbreiding naar andere delen in de stad nodig. Ook een verruiming van het aanbod via spuitenruilautomaten of internet lijkt zinvol. SACHA VAN WIELE Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 4

5 Op vraag van het agentschap is er feed back gegeven op de vragenlijst Council Recommendation of 18 June 2003 on the prevention and reduction of health-related harm associated with drug dependence - questionnaire/vragenlijst 3. Relevante gegevens rond injecterend druggebruik worden doorgeven aan de VAD (en focal point) en het EMCDDA. We verbinden ons ertoe deel uit te maken van het netwerk dat gegevens aanbrengt aan nationale en internationale instanties (VAD en EMCDDA).( Het gaat hier over registratiegegevens, en relevante data verkregen uit het jaarlijkse evaluatieonderzoek.) 4. In 2012 is de partnerorgansiatie spuitenruil uitgenodigd om ad hoc aan te sluiten bij een overlegstructuur PCLB (een overleg tussen de drugcoördinatoren van de vijf grote steden in België : Antwerpen, Gent, Brussel, Charleroi en Luik). Dit overleg werkt rond verschillende thema s en het thema van dit jaar was gebruiksruimtes. Aangezien er reeds verschillende jaren signalen worden gegeven vanuit spuitenruil rond de noodzaak van gebruiksruimtes en hier al heel wat literatuur rond is doorgenomen, is de partnerorganisatie uitgenodigd om hier mee rond te denken en te komen tot een signaalnota (in de loop van 2013) Evaluatiecriteria; *De inhoud van nieuwe ontwikkelingen zal steeds gecheckt worden bij academici met relevante kennis over het thema. Dit jaar is er voor het eerst een inhoudelijke stuurgroep bij elkaar geroepen. Dit om de partnerorganisatie spuitenruil de mogelijkheid te geven om een objectieve aftoetsing te krijgen van de signalen en knelpunten waarmee spuitenruil geconfronteerd wordt. Verschillende academici en relevante partners werden uitgenodigd, maar niet iedereen was aanwezig op deze eerste stuurgroep. Uitgenodigd: - prof Tom De Corte Ugent - prof Freya Van der Laenen Ugent - prof Wouter Van der Plaschen Ugent - prof Geert Robaeys ULeuven - prof Guido Van Hal - UAntwerpen - mevrouw Mareis Geirnaert VAD - dr Peter Blanqaert WIV, EWS - de heer John-Peter Kools international Harm Reduction Association verontschuldigd: Tom De Corte, Wouter Van der Plaschen, Mareis Geirnaert Met deze nieuwe inhoudelijke stuurgroep wil ik samen bekijken waar spuitenruil naartoe moet, vertrekkende van de rapporten, inhoudelijke gegevens en de aangegeven signalen en knelpunten binnen de rapporten. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 5

6 Een aantal vaststellingen die deze groep deed: - belangrijk dat er nog steeds nieuwe injecteerders bereikt worden (25% nieuwe contacten binnen spuitenruil) - Het is duidelijk dat de markt niet verzadigd is, maar er is niet voldoende dekking - Het grootste werkpunt is geografische spreiding - Spuitenruil heeft gigantsich veel materiaal/cijfermateriaal, maar het is onvoldoende bekend. Er moeten eventueel publicaties in relevante tijdschriften gebeuren. - Spuitenruil moet zich meer profileren *De noden en behoefte rond het ontwikkelen van nieuwe preventiematerialen wordt eerst gecheckt bij de betrokken terreinorganisaties en indien nodig bij de doelgroep van injecterende druggebruikers. Op deze manier is de nieuwe snow-ball folder ontwikkeld *Via een jaarlijkse bevraging (steekproef) worden signalen en risicogedragingen in kaart gebracht. Preventie en materialen worden aangepast naar de noden en behoeften en signalen die uit deze steekproef komen. Het resultaat van deze steekproef wordt als bijlage meegegeven. De belangrijkste vaststellingen uit de bevraging van de gebruikers van spuitenruil worden hieronder op een rij gezet: 1. Demografische gegevens: 80.2% van de respondenten is van het mannelijke geslacht. Aandachtspunt blijft het bereiken van meer vrouwelijke IDG's; De gemiddelde leeftijd is 36.5 jaar. (range van 19jaar tot 60jaar) Het grootste deel van de bereikte doelgroep leeft in een stabiele leefsituatie: 21% leeft alleen, 22% met partner en/ of kinderen; 31.4% leeft in een onstabiele leefsituatie en heeft hierdoor niet altijd de mogelijkheid om op een hygiënische en minder schadelijke manier te gebruiken. Dit komt ook aan bod bij de locatie van gebruik waar er een hoog percentage op een semi-openbare plaats injecteert. 2. Druggebruik Het bereik van de doelgroep van opwekkende middelengebruik stabiel gebleven, op 36%). o We zien verschillen tussen de verschillende provincies: Antwerpen bereikt beduidend meer cocktailgebruikers dan de andere provincies. Limburg zit duidelijk met een opiaat publiek. Polygebruik is eerder norm dan uitzondering, er worden gemiddeld 4 producten gebruikt en meer dan 2 geïnjecteerd. De startleeftijd van de eerste injectie is zeer laag! gemiddeld 22.7 jaar 37% was minderjarig wanneer zij voor de eerste keer injecteerden, 10% was zelfs jonger dan 15 jaar. De gemiddelde leeftijd van de IDG die het project spuitenruil bereikt is 36.5 jaar. Op de leeftijd van 25 jaar is reeds 75% van de bereikte doelgroep aan het injecteren! Er blijft een kloof tussen het eerste contact met spuitenruil en de eerste injectie, dit wil zeggen dat de IDG al verschillende jaren aan het injecteren is (en misschien heel risicovol) voordat er contact is met risk- en harm reduction. We weten uit internationale literatuur dat de eerste jaren van injecteren de meest risicovolle zijn. Ongeveer 50% wordt besmet met het hep C virus tijdens het eerste jaar van injecteren. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 6

7 Hiernaast zetten we het gegeven dat er ook IDG s aangeven dat ze op zeer jonge leeftijd starten met injecteren. Volgens een kruising tussen leeftijd en leeftijd eerste injectie blijkt dat de jongere IDG's op een jongere leeftijd zijn beginnen injecteren dan de oudere IDG's (die op een latere leeftijd hun eerste injectie gezet hebben). Aangezien de eerste jaren van injecteren de meest risicovolle zijn voor het oplopen van een besmettelijke aandoening én we een gemiddelde leeftijd bereiken van 36 is er een hiaat in het bereiken van een doelgroep die risicovol gedrag stelt. Het blijft onze bezorgdheid dat we nieuwe injecteerders zo snel mogelijk moeten zien te bereiken om aan harm reduction te kunnen doen!! Probleem blijft dat zowel drughulpverlening als straathoekwerk weinig tot geen zicht heeft op deze doelgroep, laat staan ze bereikt. Het is duidelijk dat de spuitenruil sinds enkele jaren een groep van opwekkende middelen gebruiker bereiken en er mee in contact blijven. Dit is een belangrijk aangezien deze groep quasi geen contact heeft met de hulpverlening en daardoor ook minder toegang tot preventie. Sinds enkele jaren bereiken we via spuitenruil een groep van gebruikers van opwekkende middelen, blijkbaar blijven ze beroep doen op het project en bereiken we steeds meer IDG's. Het overgrote deel van het intraveneuze gebruik heeft plaats op een veilige plek; meestal thuis of bij vrienden.(67.6% en 35.2%). Toch zijn er sterke indicaties dat er op openbare plaatsen gebruikt wordt (52.7%): op straat, in een kraakpand, op café, in nachtopvang,bij de dealer, andere locatie Dit is zo in bijna alle provincies (in Limburg is het semiopenbaar gebruik het laagst.) Slechts 57% geeft aan exclusief thuis en/of bij vrienden te injecteren dit wil dus zeggen dat 43% ook op openbare plaatsen injecteert (en dit zijn niet enkel daklozen of mensen in een onstabiele leefsituatie!!) Komt hier de noodzaak naar een gebruiksruimte naar voor?? En gaan we eindelijk het gesprek aan! We bereiken een publiek dat op regelmatige basis injecteert. 40% injecteert dagelijks, 34% een paar keer per week 3. Risicogedrag Er is statistisch geen significant verschil tussen risicogedrag in de verschillende provincies, hierdoor spreken we reeds van in het begin van deze bevraging in 2001 van Vlaamse gegevens De meerderheid van de respondenten 60% zegt geen materiaal gedeeld te hebben de laatste maand. Dit blijft echter een sterk aandachtspunt, want 40% deelt soms tot regelmatig wél materiaal. De meerderheid 60% zegt niet gedeeld te hebben met andere IDG's. Dit blijft echter een sterk aandachtspunt, want 40% deelt wél. Delen met sekspartner blijft een sterk aandachtspunt, dit komt niet uit de gegevens, maar eerder uit gesprekken met IDG s Frontloading en backloading blijven een marginaal verschijnsel Delen van andere materialen zoals lepel en filter komt meer voor dan het delen van spuiten. Jarenlange campagnes rond het niet delen van spuiten hebben gemaakt dat IDG's bewust zijn van de risico's van het delen van naalden, maar hebben nog te weinig aandacht voor de risico's van delen van parafernalia. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 7

8 Gebruikers die openstaan voor preventieboodschappen en schadebeperkende technieken om veiliger te gebruiken, zullen hun gedrag rond schadebeperking doortrekken op hun volledige spuit en gebruik gedrag. Knelpunt is dat spuitenruil binnen de drughulpverlening door drughulpverleners wordt gedaan binnen en samen met andere opdrachten. Er kan niet steeds de tijd worden genomen om aan een degelijke sensibilisering én preventie te doen. Maar het is uiteraard beter om iets te doen dan helemaal geen aanbod rond spuitenruil te organiseren 4. Spuitenruil De materialen worden voornamelijk gehaald bij de aparte spuitenruilpunten en de drughulpverlening; toch gaat 65% soms tot regelmatig spuiten kopen bij de apotheek. De meeste IDG's leveren hun gebruikte materialen in bij spuitenruil of drughulpverlening. Globaal kan gesteld worden dat het beschermen van de volksgezondheid door de recuperatie van gebruikt materiaal zeker bij de IDG s die gebruik maken van een spuitenruil behaald wordt. Er werden ook dit jaar heel wat nieuwe IDG's bereikt: 12.5% maakt minder dan 6 maanden gebruik van het project, 10.9% tussen 6 maand en een jaar. Dit zijn 23.2% nieuw bereikte IDG's, die voorheen nog geen gebruik maakten van spuitenruil; Informatie over spuitenruil wordt verkregen via laagdrempelige (drug-)hulpverlening (65%) en via vrienden (peers) (46%). o Er kan gesteld worden dat verschillende informatiekanalen werkzaam zijn, waarbij vooral de drughulpverlening en het eigen netwerk van IDG s (al dan niet georganiseerd) de belangrijkste rol spelen; Vrienden zijn een belangrijk kanaal in het verspreiden van materialen bij IDG's; Het bereiken van "Tweedelijnsgebruikers" blijft een heel belangrijk aandachtspunt en een signaal dat het project slechts een fractie van de doelgroep van IDG's bereikt!! o 64% geeft aan andere gebruikers te kennen die intraveneus gebruiken, maar geen gebruik maken van het project (51% kent er zelfs meerdere!!!!!) o 10% zegt ook minderjarige IDG's te kennen! o Belangrijk aandachtspunt hierbij is dat we geen minderjarigen bereiken, dat er geen zicht op de grootte van deze subgroep is; niet bij drughulpverlening en niet bij straathoekwerk!!! o De subjectieve redenen die werden aangegeven ( schrik van politie, denken persoonlijke gegevens te moeten geven, durven niet, schamen zich, ) geven aan dat er nog heel wat sensibilisering te doen is bij de doelgroep en de intermediairen; Meer dan 84% zegt tevreden te zijn over het project spuitenruil. Belangrijke vaststelling is dat ook dit jaar anonimiteit en vertrouwelijkheid (als zeer belangrijk ervaren worden; Daguren blijken een goed moment te zijn om aan spuitenruil te doen. 13.4% geeft aan s avonds spuitenruil nodig te vinden en 10% wil 24u/24u spuiten kunnen komen ruilen. Ook dit jaar werd er regelmatig gerefereerd naar de noodzaak van het installeren van een van een spuitautomaat Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 8

9 5. Gezondheid Ongeveer 60% heeft zich laten testen op besmettelijke aandoeningen Omdat het gaat over zelfrapportage en er blijkbaar nog heel wat verwarring is over deze besmettingen geven de resultaten een onderschatting. Bijna 60% heeft geen spuitabcessen gehad het laatste jaar 85% heeft geen overdosis gehand, maar 5% heeft er wel meerdere gehad! Tijd om het gesprek te openen rond Naloxone-verdeling. 6. Drughulpverlening Voor de categorie ooit begeleiding gaven 210 respondenten een antwoord 16% (33 personen) van de respondenten die expliciet NOOIT in begeleiding hebben beantwoord op deze vraag. indien er een behandeling ooit gevolgd is, is dit meestal binnen een MSOC/dagcentrum en binnen de residentiële sector. 23.8% (=53 personen) geeft expliciet aan momenteel GEEN begeleiding te volgen.er zijn duidelijke indicaties zijn dat er meer en meer gebruikers bereikt worden die, via de spuitenruil, een eerste contact hebben met een laagdrempelige drughulpverlening. We denken hierbij bijvoorbeeld aan gebruikers van opwekkende middelen zoals amfetamines en cocaïne. Uit vorige resultaten (meest gebruikte product) bleek reeds dat de spuitenruil heel wat gebruikers van opwekkende middelen bereikt. Deze doelgroep wordt niet traditioneel massaal bereikt door de hulpverlening. Dit cijfer geeft ook aan dat de methodiek spuitenruil erin slaagt contact te krijgen (en te houden) met zogenaamde moeilijk bereikbare IDG s 7. Base-cocaïne crack gebruik 49.5 % van de subgroep van injecteerders rookt ook crack Het overgrote deel maakt deze zelf aan via de ammoniak methode.(50%) 19.44% stelt reeds klaargemaakte base-cocaïne te hebben aangekocht bij een dealer 8. DCR : gebruiksruimte Reeds enkele jaren signaleren we de noodzaak voor het installeren van gebruiksruimtes zeker in grootsteden. Dit enerzijds om een veilige omgeving te creëren voor de IDG, anderzijds voor een veiligere omgeving voor de bevolking. We gaan ervan uit dat gebruik een privé aangelegenheid is waar niemand anders mee geconfronteerd hoeft te worden en ook niet met de mogelijke neveneffecten (zoals zwerfspuiten). Heel wat leden van onze doelgroep leeft én gebruikt in zeer onstabiele en mogelijks zéér onhygiënische omstandigheden. Gebruiksruimtes kunnen hier een deel van de oplossing in zijn. Doordat we reeds enkele jaren aanvoelden dat er een nood leefde rond het opstarten van gebruiksruimtes (DCR) en doordat het één van de doelstellingen is van het nieuw opgerichte EuroHarmreduction network hebben we dit jaar een nieuwe vraag in onze bevraging gestoken. Dit om na te gaan of IDG s gebruik zouden maken van gebruiksruimtes en om een zicht te krijgen in welke provincies deze nood leeft: Algemeen in Vlaanderen zien we dat 35% nooit gebruik zouden maken van een DCR, maar 73% van 223 bevraagde IDG s zou wél gebruik maken van een gebruiksruimte.( Dit zijn 163 mensen.) 56% zou dit dagelijks doen (één of meerdere keren per dag, 24% wekelijks en 33 % minstens één keer maandelijks. In elke provincie zou meer dan 50% van de bevraagden gebruik maken van een gebruiksruimte: Voor Antwerpen en Oost en West Vlaanderen is dit zelfs meer dan drie kwart van de bevraagden Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 9

10 Onder resultaatsgebied 2: 1. ontwikkelen van methodieken en materialen (folders, draaiboeken, leaflets, spuitenmateriaal ) voor gebruik en verspreiding door de Vlaamse organisaties met terreinwerking rond spuitenruil. Evaluatiecriteria voor resultaatsgebied 2: - de inhoud van het aanbod is correct en up to date; - het aanbod speelt in op een behoefte bij de gebruikers; - de gebruikers zijn tevreden. De partnerorganisatie spuitenruil wil up-to date informatie aanbieden aan de terreinorganisaties. Het herhaaldelijk hernieuwen en aanbieden van bestaande informatie, aan de verschillende terreinorganisaties, is een constante in de werking. Om up-to date te blijven is het net zoals bij het vorige resultaatsgebied nodig om op de hoogte te blijven van nieuwe trends en evoluties binnen het werkveld van spuitenruil dit zowel in het binnen- als buitenland. Evaluatiecriteria: *De inhoud van nieuwe ontwikkelingen zal steeds gecheckt worden bij academici met relevante kennis over het thema. De inhoudelijke stuurgroep is dit jaar voor de eerste keer bijeengekomen (zie hierboven) deze groep kan gebruikt worden als klankbord en zal bevraagd worden indien er bepaalde zaken gecheckt moeten worden. Naast deze inhoudelijke stuurgroep kan spuitenruil beroep doen op zeer ervaren collega artsen binnen de vzw Free Clinic zeker rond thema s verslaving en infectieziektes De partnerorgainsatie maakt ook deel uit van een Europees netwerk ( als representative voor Vlaanderen in het Euro Harm Reduction Network ), hier is een online groep van collega s uit alle Europese landen, die allerhande vragen/thema s kunnen bespreken. (uiteraard is dit een tweerichtingsverkeer en delen we onze expertise met de Europese collega s) *Via een jaarlijkse bevraging (steekproef via de betrokken terreinorganisaties) worden signalen en risicogedragingen in kaart gebracht. Preventie en materialen worden aangepast naar de noden en behoeften en signalen die uit deze steekproef komen. In 2013 is er een presentatie rond gebruiksruimtes gemaakt die oa is gebracht op de gebruikersdag in Antwerpen, waar er met verschillende politici in dialoog is gegaan. Het signaal dat we toen kregen - net voor de gemeenteraadsverkiezingen was dat er momenteel geen politiek draagvlak rond is, maar dat er terug gesprekken kunnen komen na de verkiezingen. Dit staat dan ook op de agenda voor 2013 *Via een jaarlijkse steekproef ( uitgevoerd door de betrokken terreinorganisaties ) wordt gepeild naar de tevredenheid van de gebruikers. (het volledige evaluatierapport wordt als bijlage meegegeven) Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 10

11 Tevredenheid 2012 ja %ja nee %nee kan me niet schelen %? aparte spuitenruil , , ,83 spr in drughulp , ,32 3 1,60 plaats van spr , ,69 6 3,30 bereikbaarheid , ,53 8 4,30 info en advies , ,38 6 3,23 folders , , ,95 materialen ,31 4 2,08 5 2,60 anonimiteit , ,24 8 4,19 Globaal zijn de meeste IDG s die gebruik maken van spuitenruil zeer tevreden: er is een tevredenheids score op alle vragen van meer dan 84%. Toch willen we de ontevredenheid van dichterbij bekijken, en zien wat hierbij de mogelijkheden naar de toekomst zijn. Één van de laagste scores, naast de openingsuren, blijft ook dit jaar is voor de plaats en bereikbaarheid van de spuitenruilpunten spuitenruil is nog steeds verbonden aan drughulpverlening, wat zowel voor- als nadelen met zich meebrengt. De link met drughulpverlening maakt dat sommige IDG's denken dat ze verplicht gaan worden om af te kicken, dat ze persoonlijke gegevens moeten geven, dit kan sommige van onze doelgroep afschrikken. (zie ook later). Maar daar tegenover staat dat spuitenruil in de drughulpverlening als zeer positief wordt ingeschat. Dit is een belangrijk gegeven zeker als we zien dat in de monograph 1 rond harm reduction van het EMCDDA wordt gesteld dat het belangrijk is om harm reduction strategieën te combineren. De bereikbaarheid van de spuitenruil geeft 7,5% ontevredenheid. Hierbij moet opgemerkt worden dat de ruilpunten niet in alle zones van een stad gelokaliseerd zijn. Het is dus niet evident dat IDG s verre verplaatsingen ondernemen om tot aan deze punten te geraken, en dat voor diegenen die dit wel doen, de afstand een probleem vormt. Daarenboven zijn de openingsuren beperkt, wat in voorgaand geval, de effectiviteit nog bemoeilijkt. De openingsuren van de aparte ruil, de bereikbaarheid en de plaats van spuitenruil hebben de hoogste score van ontevredenheid. Indien het gaat over aparte ruil, zal dit hoofdzakelijk gaan over Antwerpen ( enkel in Antwerpen en Limburg wordt aparte ruil nog gescoord, aangezien het slechts over 3 personen in Limburg deze ontevredenheid uiten, ligt de grootste ontevredenheid in Antwerpen ). 1 EMCDDA Monograph Harm reduction: evidence, impact and challenges Emcdda, editors Tim Rhodes and Dagmar Hendrig Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 11

12 1. In het eerste werkjaar zal er minstens één preventiefolder vertaald worden in relevante talen. Er is geen gedrukte versie van de folders in verschillende talen. In 2013 moet hier werk van gemaakt worden Om tegemoet te komen aan de groep anderstalige gebruikers maakt spuitenruil regelmatig gebruik van buitenlandse harm reduction publicaties en films ( preventiemateriaal van Modus Vivendi ). exchange suplies Engelstalige DVD, Hepatitis C, How much citric, Going over (OD), Recovery, The injecting proces : femoral injecting 2. In het eerste werkjaar zal minstens één van de preventiematerialen herzien worden en indien nodig aangepast. Alle preventiematerialen worden up-to-date gehouden binnen vormingen, enkel wanneer er ingrijpende veranderingen zijn worden de folders eventueel aangepast 3. Er wordt gestreefd naar minstens één deelname aan de relevant congres/studiedag (nationaal en/ of internationaal) Er is in 2012 geen relevant internationaal congres georganiseerd. Er is wel een eigen studiedag georganiseerd voor de MSOC-medewerkers en er zijn verschillende deelnames geweest aan nationale studiedagen Onder resultaatsgebied 3: 1. aankopen, verdelen en recupereren van spuitenmateriaal voor gebruik en verspreiding door de Vlaamse organisaties met terreinwerking rond spuitenruil; 2. organiseren van een netwerk ter ondersteuning van de activiteiten van de Vlaamse organisaties met terreinwerking rond spuitenruil; 3. Verstrekken van vorming op het gebied van spuitenruil en veiligheidsmaatregelen inzake zwerfspuiten, aan intermediairen en professionals. Evaluatiecriteria voor resultaatgebied 3: - materiaal wordt aangekocht tegen een optimale prijs/kwaliteit verhouding, na vergelijking van het aanbod op de markt; - er is een uitgeschreven procedure voor de verdeling en recuperatie van materiaal die door alle partijen is onderschreven. De procedure houdt rekening met een realistische inschatting van evoluties in vraag en verschillen tussen de regio s; Het huidige project spuitenruil beschikt over een ruim en goed-draaiend spuitenruil netwerk. Via een breed netwerk en deelname aan verschillende overlegstructuren blijft spuitenruil aanspreekbaar. Vragen naar informatie en advies worden opgevolgd tijdens structurele overlegmomenten, informele momenten, ad hoc overleg en vormingen Om verbreding van het aanbod te realiseren is het bestendigen en het verder uitbouwen van een netwerk van diensten die actief meewerken binnen het project spuitenruil noodzakelijk. Spuitenruil wil intermediairen die in aanmerking komen om spuitenruil in hun werking op te nemen motiveren, ondersteunen en aanmoedigen om in het project te stappen Het realiseren van deze lange termijn planning vraagt een sterke investering in netwerkontwikkeling en elke spuitenruilpartner. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 12

13 Evaluatiecriteria: *De aankopen van de nodige materialen binnen spuitenruil gebeuren centraal en worden verdeeld naar de noden en de behoeften van de terreinwerkingen zolang deze binnen het budget van de partnerorganisatie passen. Materialen worden in grote hoeveelheden aangekocht om een optimale prijsverhouding te verkrijgen. Bij de start van het spuitenruilproject in 2001 is er een marktonderzoek gedaan door de Vlaams Coördinator (toen Willy De Maere) om de juiste materialen aan de juiste prijs te kunnen aankopen. Voor de naaldcontainers wordt er met een specifieke naaldcontainer gewerkt die de meest veilige is en die ook speciaal ontwikkelde containers maken voor IDG s (Frontier) waar preventieboodschappen op staan) Deze naaldcontainers worden enkel geleverd door één firma- MSH In 2007 is er van leverancier van spuiten veranderd, omdat deze een scherpere prijs kon geven van zowel de spuiten als de alcoholswabs. Eveneens in 2007 is de leverancier van steriel water gestopt en worden de steriele watertjes aangekocht bij de groothandel die ook spuiten en swabs levert. Voor de vernietiging van het medisch gevaarlijk afval is er in 2002 een marktonderzoek gedaan en blijkt dat de firma Van Heede de enige firma is die ook de grote 30liter containers aanvaard (zonder dat deze nog eens extra moeten verpakt worden in karton dozen specifiek voor medisch gevaarlijk afval wat anders een grote meerkost zou betekenen) Momenteel bestaat er geen schriftelijke procedure en kunnen de huidige provinciale werkingen naar behoefte hun materialen bestellen bij de Vlaamse spuitenruil. Momenteel is er geen probleem rond de beschikbaarheid van materiaal en de terreinorganisaties kunnen naar behoefte de nodige materialen aanvragen bij de Partnerorganisatie. De gerecupereerde materialen worden binnengeleverd bij de partnerorganisatie die instaat voor de vernietiging van de materialen en hiervoor ook een attest verkrijgt van de firma Van Heede. Op het einde van vorige convenant werd er nog een stock aangelegd van containers, hierdoor zijn er geen nieuwe aankopen gebeurt in Ook de Gentse spuitenruil had nog een stock van containers, hierdoor hebben zij geen beroep moeten doen op aankopen van de partnerorganisatie. Vanaf 2013 zijn er terug bestellingen van containers. *Er wordt in het eerste werkjaar een procedure uitgeschreven om de bestellingen en leveringen vlot te laten verlopen. Er wordt van de terreinwerkingen verwacht dat ze minimaal 14 dagen op voorhand hun materialen bestellen. Voor het leveren van de individuele zwarte naaldcontainers is dit zelfs 6 weken (deze zijn niet altijd in voorraad en moeten in de UK besteld worden via onze leverancier) *De uitgeschreven procedure en vorming rond hoe omgaan met riskant injectiemateriaal en de nodige veiligheidsmaatregels wordt geüpdate en verspreid bij de terreinwerkingen. De procedure rond omgaan met prikongevallen blijft ongewijzigd. Aangezien de veiligheidshandschoenen die we in het verleden gebruikte niet meer in productie zijn, is de partnerorganisatie op zoek gegaan naar een veilig alternatief. Deze handschoenen zijn gevonden en uitgetest en zullen begin 2013 verdeeld worden onder de terreinorganisaties. De terreinorganisaties en de partnerorganisaties kunnen deze handschoenen als voorbeeld meenemen binnen prikongevallenpreventie-vormingen. Indien er vraag is van partners kunnen de gegevens doorgegeven worden, dit naar analogie met onze naaldcontainers. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 13

14 Overzicht van de verstrekte vormingen door de partnerorganisatie. datum provincie vorming # 20/jan Antwerpen productinfo buurtoverleg De Wijk 20 29/feb Vlaams spuitenruil en HR, Ugent ortho 120 2/mrt Antwerpen sensibilisering zwerfspuiten, clienteel MSOC Antwerpen 40 5/mrt Vlaams veranderingsgericht werken en harm reduction in de gevangenis- ruiselede 35 16/mrt Antwerpen productinfo : arsen kinderziekenhuis Paola 35 30/apr Antwerpen spuitenruil en HR, Cité Antwerpen 5 10/mei Antwerpen ghapro 5 31/mei Vlaams productinfo penitentiaire inrichting merksplas 30 1/jun Antwerpen studenten info alg 5 4/jun Antwerpen productinfo ocmw vorselaar 20 5/jun Vlaams harm reduction vad 20 6/jun Antwerpen praatcafé, werken met jonge druggebruikers 20 28/aug Vlaams hr en spuitenruil - hoge school leiden 35 25/sep Antwerpen prikongevallenpreventie 15 1/okt Antwerpen spuitenruil 't alternatief 5 9/okt Vlaams deelname studiedag politea /okt Vlaams productinfo de spiegel kessel lo 20 19/okt Vlaams ontvangen iraanse delegatie 10 6/nov Vlaams shw en hygiëne 80 8/nov Vlaams eerste vlaamse msocs studiedag /mrt Antwerpen productinfo: artsen kinderziekenhuis Paola, deel /nov Vlaams productinfo VAD 20 16/nov Antwerpen Buurt aan de beurt, infomoment 10 4/dec Vlaams studiedag Belspo : harm reduction en sociale inclusie 20 7/dec Vlaams Kijk tast ruikdag Vlastrov 35 11/dec Antwerpen infomoment studenten huisartsenopleiding 20 20/dec oost vl rondetafel info moment druggrbruik - WKG Brugse Poort - gent 15 totaal bereikt 917 Er werden 917 personen bereikt met één of andere vorming vanuit spuitenruil Vlaanderen gaande van prikongevallen-preventie/sensibilisering tot meer diepgaande thema s zoals omgaan met druggebruikers. In het verleden werd er een spel ontwikkeld dat gebruikt kan worden in 1 ste -2 de en 3 de leerjaar. Dit om kinderen te sensibiliseren over de risico s in de stad. Het spel-de-prik spel wordt hoofdzakelijk gebruikt in de stad Antwerpen (waar het ook ontwikkeld is), maar is ook uitgeleend aan Oost en West Vlaanderen. Eind 2012 is er de vraag gekomen om iets te ontwikkelen voor leerlingen van het 4 de 5 de en 6 de leerjaar. De eerste gesprekken zijn hierrond geweest en het sensibiliseringsmoment zal worden uitgetest (planning begin 2013) in een school in Antwerpen, eventueel aangepast worden en kan dan verder verspreid worden in de andere provincies. Naast de gegeven vormingen vanuit de Vlaamse Spuitenruil worden er heel wat intermediairen bereikt door de terreinorganisaties: meestal gaat dit over algemene Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 14

15 informatie harm reduction/spuitenruil en over de veel gevraagde prikongevallenpreventievorming. Een gedetailleerde beschrijving is terug te vinden in de eigen rapporten, hieronder een kort overzicht van de vormingen gegeven door de terreinwerkingen. Overzicht van de verstrekte vormingen door de verschillende terreinorganisaties. Antwerpen In 2012 namen 195 personen deel aan een vorming waarbij de inhoud gefocust was op spuitenruil en harm reduction gerelateerde thema s. Er werden vanuit de Antwerpse terreinwerking 12 vormingen aangeboden. Een specifieke vraag kwam van de gebruikersorganisatie GOA ( Gebruikers Overleg Antwerpen, waar er een dialoog op gang getrokken wordt met Antwerpse gebruikers peers ) werd er een vorming op maat gemaakt rond gebruiksruimtes. Deze werd gepresenteerd op de eerste gebuikersdag van het terug opgestarte GOA. Spuitenruil werd gevraagd de gebruikers mee te ondersteunen bij de organisatie van deze dag en om een presentatie rond gebruiksruimtes te brengen Op deze dag waren een 80 tal mensen aanwezig waaronder heel wat gebruikers. De bedoeling van de presentatie rond gebruiksruimtes was om een dialoog/debat op gang te brengen tussen gebruikers en vertegenwoordigers van politieke partijen. De dialoog was aanwezig, besluit was dat er op dat moment (net voor de verkiezingen) een negatief antwoord kwam, maar dat de dialoog in 2013 nog maar eens gevoerd moest worden. Een kleine opening naar verder werken aan het installeren van een gebruiksruimte Overzicht van vragen naar info, advies en vorming over veiligheidsmaatregelen van diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten. De Antwerpse terreinorganisatie bereikte 128 personen met de prikongevallenpreventie vorming. Daarnaast werd er de laatste jaren geïnvesteerd om coördinatoren van grote werkingen op te leiden om deze training te geven volgens het principe train-de-trainer. De vorming wordt sinds enkele jaren gegeven door de coördinator welzijn, preventie en veiligheid op het werk in samenspraak met het project spuitenruil. In 2012 volgden ongeveer 275 personeelsleden van de stadsreinigingsdiensten van Antwerpen een vorming prikongevallen In 2012 volgden in totaal: 403 gebruikers (SPAT), hulpverleners en stadspersoneel een opleiding prikongevallen. Limburg Voor de gedetineerden is er in samenwerking met de dienst preventie van de CAD een 2-daagse gevangeniscursus drugs rond het onderwerp drugs en overdosispreventie. Tijdens deze 2-daagse cursus wordt het thema overdosis en veiligheidshouding behandeld door de coördinator spuitenruil. In totaal namen 25 gedetineerden deel aan de cursus. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 15

16 De meerwaarde en doelstellingen van spuitenruil en Harm reduction werden gecommuniceerd/overgemaakt aan de nieuwe collega s en stagiairs. In 2012 waren dit 10 stagiaires (9x preventie en 1x MSOC) en 4 nieuwe collega s. Oost Vlaanderen: -Algemene vorming spuitenruil/harm reduction (4 keer) - Basisvorming Spuitenruil (opstart ruilpunt: samen met partnerorganisatie) -Kijk-tast en ruikdag:spuitenruil leverde ook in 2012 ervaringsdeskundigen voor de Kijk-Tast en Ruikdag georganiseerd door Vlastrov 07/12/12: 3 ervaringsdeskundigen voor 20 personen De vorming Preventie van prikongevallen werd in 2012 gegeven aan: 7 vormingen waarbij 89 personen bereikt werden Vlaams Brabant - Er werden door de spuitenruilcoördinatoren 17 basisvormingen gegeven Prikongevallen - Vorming Prikongevallen gegeven aan 224 personen in 7 sessies West Vlaanderen De algemene vorming spuitenruil werd 7 keer georganiseerd voor verschillende partners De prikongevallenvorming werd gegeven aan 9 verschillende diensten diensten *In het eerste werkjaar wordt er minstens één overleg georganiseerd met de werkgevers, de VAD en de partnerorganisatie rond de werking en organisatie van de terreinorganisaties. Dit om een optimale afstemming en uniforme werking te verkrijgen. werkgever: vzw of MSOC werkgeversoverleg + partneroganisatie +VAD terreinorganisatie spuitenruil Dit eerste werkgeversoverleg ging door in december. - Agenda: o stand van zaken terreinwerkingen o feed-back inhgoudelijke stuurgroep o bespreking jaarplanningen 2013 o bespreking ingediende abstract voor het internationaal harm reduction congres o evaluatie eerste gezamenlijke spuitenruil-msoc studiedag. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 16

17 Onder resultaatsgebied 4: 1. verzamelen en synthetiseren van de registratiegegevens van de Vlaamse organisaties met terreinwerking rond spuitenruil, en verwerken van de resultaten in een jaarlijks rapport met evaluatie van de werking en aanbevelingen. 2. Coördineren en ondersteunen van de werking van organisaties met terreinwerking rond spuitenruil en andere relevante organisaties, o.a. met het oog op een uniforme werking en een optimale afstemming op de noden van de doelgroep De activiteiten zijn gericht op de volgende doelgroepen: - injecterende druggebruikers; - Vlaamse overheid; - organisaties met terreinwerking rond spuitenruil en andere intermediairen. Evaluatiecriteria voor resultaatsgebied 4 - er is een uitgeschreven procedure voor het verzamelen van de gegevens; - het rapport vergelijkt gegevens van de verschillende werkingsjaren, analyseert trends en regionale verschillen; - het rapport doet, waar nodig, een beroep op andere bronnen (buitenlandse gegevens, wetenschappelijk onderzoek, verklaringen van experten, internationale richtlijnen, conclusies van conferenties ). De partnerorganisatie spuitenruil vindt het belangrijk om gegevens te verzamelen rond de werking van de projecten spuitenruil, wil tendensen opvolgen en wil proberen noden en behoeften te verzamelen en te signaleren aan bevoegde overheden, netwerken en andere partners Activiteiten *Jaarlijks worden de registratiegegevens van de terreinorganisaties verzameld en verwerkt binnen het rapport van de partnerorganisatie. Vlaams 2012 Totaal Vlaanderen 2012 verdeeld 20recup 2011 contacten returnrate januari ,63 februari ,53 maart ,60 april ,72 mei ,12 juni ,01 juli ,50 augustus ,78 september ,16 oktober ,86 november ,79 december ,51 Totaal ,91 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 17

18 Vlaams overzicht given return Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 18

19 Analyse De verdeling binnen spuitenruil lijkt zich te stabiliseren. Sinds de opstart was er een constante stijging tot Na een aantal jaren daling in de verstrekking en contacten werd er in 2010 terug een stijging gemerkt. Een zeer voorzichtige conclusie vanuit de registratiegegevens zou kunnen zijn dat er een stabilisatie is binnen het project spuitenruil. Internationaal wordt er een daling van het injectie-fenomeen opgemerkt. Van een echte daling van het injecteren in Vlaanderen lijkt er tot op heden nog geen sprake. Maar het de daling in de cijfers is wel iets om te monitoren en te bekijken of er in Vlaanderen net zoals internationaal een dalende trend te merken is. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 19

20 Overzicht 2012 Provinciale registratie en aandeel binnen spuitenruil 2012 verdeling recuperatie returnrate contacten Antwerpen , Limburg , Oost Vlaanderen , Vlaams Brabant , West Vlaanderen , , Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 20

21 Aandeel verdeling Het zwaartepunt van spuitenruil Vlaanderen blijft nog steeds in de provincie Antwerpen liggen, hoewel we zien dat dit toch meer in evenwicht begint te komen. De provincies Oost en West Vlaanderen zijn doorheen de jaren een groter aandeel beginnen te hebben binnen het verdeelde aantal spuiten. Hieruit blijkt NIET dat er opeens meer injecteerders zijn in deze provincies, wel dat ze meer en gemakkelijker toegang vinden/hebben tot harm reduction en spuitenruil. De returnrate ligt bijna in elke provincie boven de 90% wat een zeer positief signaal is. Oost Vlaanderen heeft tov vorig jaar een inhaalbeweging gedaan, maar blijft toch onder de 80% Dit is iets om op te volgen en te bekijken hoe we dit kunnen laten stijgen! Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 21

22 Provincies Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 22

23 Analyse Limburg en West Vlaanderen zijn de enige provincies die een stijgende lijn van verdeelde steriele injectiematerialen blijven hebben, in de andere provincies merken we een daling. Belangrijk is dat de returnrate overal stabiel bleef (boven de 90% return!!) en dat er een merkbare stijging is in Oost Vlaanderen van 63% naar 77%!! In de provincie Antwerpen zien we een verderzetting in de dalende registratie. We zien hetzelfde fenomeen in de provincies Oost-Vlaanderen en Vlaams Brabant. Antwerpen 2012 Totaal PROVINCIE ANTWERPEN2012 verdeeld recup contacten percentage januari ,08 februari ,28 maart ,20 april ,44 mei ,90 juni ,31 juli ,84 augustus ,02 september ,44 oktober ,38 november ,52 december ,52 Totaal ,48 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 23

24 antwerpen verdeling recup contacten returnrate % 89,27 102,47 99,15 98,67 103,24 105,27 100,10 102,88 107,63 108,96 105,48 Analyse In 2012 zien we een verdere daling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten. Zoals eerder beschreven valt de verhuis van Free Clinic naar de stadsrand samen met de start van de neerwaartse trend van een dalende verdeling en recuperatie van spuiten. De verhuis lijkt een belangrijke factor in dit gegeven al blijft het en veronderstelling. Is een deel van de doelgroep afgehaakt? Vinden ze de weg naar spuitenruil niet meer? Of spelen er andere facoren een rol? Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 24

25 Limburg 2012 LIMBURG verdeeld recup contacten recup perc 2012 januari ,83 februari ,56 maart ,42 april ,57 mei ,22 juni ,47 juli ,32 augustus ,59 september ,75 oktober ,09 november ,16 december ,48 TOTAAL , limburg verdeling recup contacten returnrate % 72,86 93,65 66,75 86,60 105,09 71,40 68,57 87,92 99,37 97,79 96,83 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 25

26 Analyse Limburg heeft de grootste stijging van het aantal verdeelde steriele injectiematerialen en is na een daling vorig jaar terug gestegen. De grootste verdeling ligt binnen het aparte ruilpunt in St Truiden. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 26

27 Oost-Vlaanderen 2012 OOST VL 2012 verdeeld recup aantal conrecup percentage januari ,41 februari ,13 maart ,64 april ,27 mei ,39 juni ,93 juli ,98 augustus ,18 september ,88 oktober ,95 november ,98 december ,62 TOTAAL , oost vlaanderen verdeling recup contacten returnrate % 103,50 97,22 100,07 94,38 87,64 86,74 85,66 80,03 77,76 63,65 77,39 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 27

28 Analyse In Oost Vlaanderen lijkt de dalende trend van recuperatie gekeerd, belangrijk is te streven naar een blijvend stijgende trent in de return. Opvallend is dat een zelfde grafiek op te merken is dan in Antwerpen (met een jaar vertraging) we zien een daling in 2010, een stijging in 2011 en dit jaar terug een daling. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 28

29 Vlaams Brabant Vl Brab verdeeld recup contacten recup percentage januari ,21 februari ,41 maart ,89 april ,49 mei ,52 juni ,57 juli ,80 augustus ,46 september ,65 oktober ,58 november ,84 december ,32 TOTAAL , vlaams brabant verdeling recup contacten returnrate % 160,71 106,59 94,32 96,32 94,79 98,37 85,35 90,93 112,70 92,34 94,11 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 29

30 Analyse Bovenstaande grafiek toont aan dat, na de stijging van de eerste jaren, de daling van 2010 en 2011 zich in 2012 niet verder heeft doorgezet. Het relatief weinig voorkomen van injecterend gebruik en het feit dat er gelukkig geen grote instroom is van jongere gebruikers kan hopelijk mee worden verklaard door het voortdurende schadebeperkende en preventieve werk dat binnen het Project Spuitenruil gebeurt. Er waren in 2012 bij het MSOC Vlaams-Brabant 192 cliënten (29% van het cliënteel) waarvan geweten is dat ze ooit injecteerden. De helft van deze mensen is daar ondertussen mee gestopt en we hopen dat dit mede werd bewerkstelligd door het spuitenruilproject. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 30

31 West Vlaanderen 2012 west Vl verdeeld recup contacten recup percentage 2012 januari ,89 februari ,06 maart ,42 april ,30 mei ,05 juni ,27 juli ,21 augustus ,08 september ,15 oktober ,97 november ,02 december ,82 TOTAAL , west vlaanderen verdeling recup contacten returnrate % 82,84 94,88 98,86 89,72 89,80 97,65 96,25 116,91 120,45 108,59 115,55 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 31

32 Analyse In West-Vlaanderen zien we nog steeds een stijgende lijn in de spuitenruil-registratie. In 2012 zijn er twee nieuwe ankerpunten van het MSOC West Vlaanderen opgestart. Hoewel we voordien reeds spuitenruil hadden in deze twee gemeenten (Roeselare en Kortrijk binnen de gebouwen van Kompas ) zien we dat wanneer er een laagdrempelige setting wordt opgestart, spuitenruil hier een balengrijke plaats in heeft. Er moet voldaan worden aan belangrijke randvoorwaarden om van spuitenruil een succes te kunnen maken! Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 32

33 Contacten met IDG s contacten Antwerpen Limburg Oost Vlaanderen Vlaams Brabant West Vlaanderen totaal Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 33

34 Samen met de daling van het verdeelde steriele materiaal zijn de contacten ook teruggelopen. Enkel in Oost Vlaanderen is er een lichte stijging van het aantal contacten. Aandeel werkvormen Spuitenruil is gelinkt aan de MSOC s, maar het is de bedoeling om een zo breed mogelijk aanbod uit te werken voor injecterende gebruikers. Dit vanuit de veronderstelling dat elke injecterende gebruikers zeer gemakkelijk toegang zou moeten hebben tot steriel injectiemateriaal in welk stadium van gebruik, in welke organisatie ze eventueel hulpverlening volgen, ofdat ze al dan niet een begeleiding/behandeling volgen. verdeeld % op totaa MSOC 70,83 aparte ruil 13,42 andere hv 4,69 apothekers 10,83 shw 0,23 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 34

35 recup % op totaa MSOC 68,15 aparte ruil 12,31 andere hv 6,54 recup buitencont 2,16 apothekers 10,84 shw 0,01 contacten % op totaa MSOC 65,79 aparte ruil 6,50 andere hv 14,60 apotheker 12,69 shw 0,42 Globaal zien we dat de grootste verdeling gebeurt binnen de werkingen van de MSOC s. Aangezien de MSOC s een opdracht hebben om met de meest kwetsbare gebruikers te werken is het evident dat ook spuitenruil binnen de MSOC werkingen prominent aanwezig zijn. De aparte ruil blijft een belangrijke poot (hoewel dit nog enkel gescoord werd in Antwerpen en in Limburg) met 13.5%. Apothekers nemen 10% voor hun rekening (waarvan geen enkele in de provincie Antwerpen!) Andere hulpverlening (CAW s, De Sleutel, De Spiegel, Kompas) blijven beperkt tot een klein deel (5%) en verdeling via het straathoekwerk is slecht ion de marge merkbaar (0.23%) Een belangrijke nieuwkomer binnen de recuperatie zijn de buitencontainers die als piloot zijn gestart in de stad Antwerpen. Op één jaar tijd zijn er spuiten in gerecupereerd (wat goed is voor 2% van de totale return in Vlaanderen) Aangezien zij hun nut hebben bewezen in Antwerpen, lijkt het zinvol deze recuperatiemanier te promoten in de andere provincies! (de nota rond het piloolproject buitencontainers in Antwerpen wordt als bijlage meegegeven) Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 35

36 Regionale verschillen in aandeel deelname aan spuitenruil Verdeling Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 36

37 Recuperatie Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 37

38 Contacten Wanneer we de registratie bekijken van elke provincie zien we enkele verschillen: - De MSOC s blijken in bijna elke provincie het grootste aandeel ( meer dan 70%)van de verdeling en recuperatie van steriel injectiemateriaal op zich te nemen. Uitzondering hierbij is de provincie Limburg waar de MSOC werking 10% op zich neemt (hoewel ze 41% van de Limburgse spuitenruilcontacten bereiken). - De aparte ruil momenten worden enkel gescoord in de provincie Antwerpen en de provincie Limburg. In Limburg blijkt dit het grootste aandeel van verdeling en recuperatie te zijn (bijna 70% van alle spuitenruil gebeurt op deze momenten) - Apothekers nemen een belangrijk deel op zich in bijna elke provincie. Opvallend is dat er in de provincie Antwerpen geen deelname is van apothekers binnen spuitenruil! - Andere hulpverlening (CAW s, De Sleutel, De Spiegel, ) nemen slechts een klein deel op zich (ze zijn het duidelijkst aanwezig in de provincies Antwerpen en Vlaams Brabant) - Straathoekwerk is slechts in de marge aanwezig, hoewel zij toch contacten hebben met druggebruikers (moeilijk bereikbare groepen). (In Antwerpen en Limburg wordt aangegeven dat ze mee zijn opgenomen in de registratie van de MSOC-werking, maar ze blijven zeer beperkt) Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 38

39 *De partnerorganisatie bereidt de inhoud van de jaarlijkse bevraging voor en geeft de na te streven aantal respondenten aan de verschillende terreinorganisaties door. Er is één nieuwe vraag gekomen, dit ter verduidelijking of een persoon al dan niet dakloos is (dit was niet altijd even duidelijk uit de bevraging vorige jaren) Net als andere jaren zijn er bevragingen voorzien in meerdere talen : Russisch, Engels, Frans en Arabisch. Enkel Antwerpen maakt gebruik van dit aanbod. *Een terugkoppeling van deze verwerking wordt gegeven in het begin van het volgende werkjaar binnen een overleg met de terreinwerkingen. Deze terugkoppeling werd op het eerste overleg met de coördinatoren van de terreinwerking gedaan. (de terugkoppeling van het werkjaar 2012 wordt in het eerste overleg in 2013 gepland) Besluit, signalen en knelpunten van de verschillende terreinwerkingen De besluiten, signalen, knelpunten/aandachtspunten worden integraal overgenomen uit de provinciale rapporten. Antwerpen # Kort jaaroverzicht in cijfers In 2012 verdeelden we spuiten in de provincie Antwerpen en recupereerden er , met een recuperatie percentage van 105% We noteerden 8758 contacten. Het succes van de buitencontainers resulteerde dit jaar in een recuperatie van spuiten. Uit de jaarlijkse bevraging (steekproef zelfrapportage- N=114) weten we dat de gemiddelde leeftijd van onze klanten 38 jaar is (86% mannelijk). Slechts 2%van de respondenten is 25 jaar of jonger. In 23 % heeft een niet/minder stabiele leefsituatie (kraakpand/dakloos/nachtopvang). Polydruggebruik blijft de absolute norm. De deelnemers gebruiken gemiddeld vier verschillende producten en injecteren er twee. Heroïne is het meest gebruikte en geïnjecteerde product, al dan niet in combinatie met een opwekkend product (cocktail). 18% van de respondenten geeft aan nooit in behandeling te zijn geweest en 21% is niet in behandeling op het moment van de bevraging. Het blijft een verdienste van het project spuitenruil en de kracht van harm reduction om deze groep te bereiken. 60% van de bezoekers komt al meer dan 3 jaar naar spuitenruil en 22% werd het afgelopen jaar klant. Tevredenheid? Anonimiteit en vertrouwelijkheid worden traditioneel hoog gewaardeerd. De plaats en bereikbaarheid van de spuitenruil scoren iets minder. In 2012 namen bijna 600 personen deel aan een vorming waarbij de inhoud gefocust was op prikongevallen, spuitenruil en harm reduction gerelateerde thema s. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 39

40 # In 2012 zien we een verdere daling van het aantal verdeelde spuiten. Zoals eerder beschreven valt de verhuis van Free Clinic naar de stadsrand samen met de start van de neerwaartse trend van een dalende verdeling en recuperatie van spuiten. Ook bij de collega s van Oost Vlaanderen en Vlaams Brabant zien we gelijkaardige evoluties. De verhuis lijkt een belangrijke factor in dit gegeven al blijft het en veronderstelling. Is een deel van de doelgroep afgehaakt? Vinden ze de weg naar spuitenruil niet meer? Daarnaast merken we een stijging (tot 30%!) van het aantal klanten die spuitenruil bezoeken voor aluminium folie, condooms, info. Mogelijks wint het roken van drugs aan populariteit en is er sprake van een dalend injecterend druggebruik in de regio? Willen we hierop meer antwoorden krijgen dan zal spuitenruil extra moeten inzetten op veldwerk outreachend werken - en onderzoek. # We blijven actief streven naar een verruiming en differentiatie van het aanbod van spuitenruil in de provincie Antwerpen. Rond de mogelijkheden van verruiming van het aanbod wordt samengewerkt met de partnerorganisatie waar onder andere de wetmatigheden worden onderzocht. Spuitenruil hoort dicht bij de injecterende gebruikers te zijn om tegemoet te komen aan hun acute noden Er is nood aan een nieuwe spuitenruil locatie in het centrum van Antwerpen. Er is nood aan een autonoom spuitenruilpunt in het centrum van de stad Antwerpen. De vaste spuitenruilpunten zijn momenteel ingebed binnen de drughulpverlening. Het opstarten van een autonoom verdeelpunt kan een belangrijke differentiatie in het aanbod betekenen, waardoor meer IV gebruikers de weg vinden. Een regionale verruiming van het aanbod in de provincie Antwerpen om meer gebruikers te kunnen bedienen. Naast Mechelen en Turnhout blijft de behoefte aan verruiming in de provincie actueel. Het aanbod van spuiten(ruil)-automaten? Een aantrekkelijke piste bij het differentiëren van het aanbod naar jongere/nieuwe injecteeerders. Een aanbod van spuitenruil via het internet opzetten? wetgeving?-. Aangezien er in de regio Antwerpen tot op heden geen actieve deelname is van apothekers willen we in de loop van de beheersovereenkomst hier extra aandacht aan besteden. Hoewel apothekers in het verleden een moeilijk te bereiken partner bleek, blijven we ervan overtuigd dat ze een zeer belangrijke partner zijn. We willen vanuit het project spuitenruil apothekers als potentiële partners niet opgeven en blijven hen sensibiliseren. # We blijven de noodzaak voor het installeren van een gebruiksruimte vanuit gezondheidsperspectief herhalen. Heel wat leden van onze doelgroep leven en gebruiken in zeer onstabiele en mogelijks zeer onhygiënische omstandigheden. 22% zegt regelmatig op straat te gebruiken. Uit de bevraging 2012 mag blijken dat de nood aan een gebruiksruimte leeft bij de injecterende gebruikers van de stad Antwerpen. 76% wil gebruik maken van een gebruiksruimte. # Uit de resultaten van de bevraging blijkt dat 15% van de deelnemers het afgelopen jaar één tot meerdere overdosissen overleefden. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 40

41 Jammer genoeg verliezen jaarlijks gebruikers het leven door overdosis. Ook dit jaar was dit spijtig genoeg niet anders. Spuitenruil blijft overdosis preventie met en voor gebruikers promoten. Aangezien het injecteren van heroïne (gebruik van opiaten) een hoog risico op overdosis met zich meebrengt wil spuitenruil de verdeling van Naloxon bespreekbaar maken en promoten. Naloxon is een geneesmiddel dat wordt gebruikt om de effecten van een overdosering met een opiaat, bijv. heroïne, morfine, tegen te gaan. In het buitenland is overdosis preventie met Naloxon training en verdeling een sinds jaren toegepaste en positief geëvalueerde harm reduction strategie. Momenteel onderzoeken we de mogelijkheid tot het introduceren van de Naloxon in nasale toedieningsvorm. # De resultaten van de recuperatie van injectiemateriaal via Gepantserde naaldcontainers in de publieke ruimte blijft erg succesvol. Dit jaar telden we een verdubbeling van het aantal gerecupereerde spuiten. Het territoriaal uitbreiden van dit aanbod in de stad Antwerpen en de rest van de provincie is aangewezen. # Spuitenruil Antwerpen en Vlaanderen geven reeds verschillende jaren het signaal dat er weinig tot geen jonge injecteerders bereikt worden hoewel we signalen krijgen dat er minderjarige en jonge injecteerders zijn. Eén van de provinciale coördinatoren Tessa Windelinckx volgt dit project inhoudelijk mee op en ondersteunt de werkers in het harm reduction werken met jonge druggebruikers. Er is enerzijds een permanentiesysteem waar jonge gebruikers anoniem terecht kunnen bij een medewerker en/of een arts op maandag, woensdag en vrijdagnamiddag. Daarnaast is outreach-werk voorzien om jongeren in hun eigen leefwereld te contacteren. # Spuitenruil bereikt jonge /startende injecteerders niet of zeer weinig. Het vroegtijdig bereiken van nieuwe injecteerders blijift een prioriteit. Spuitenruil wil in dialoog gaan, over spuitenruil en harm reduction, met organisaties die werken met risicojongeren en/of kwetsbare jongeren om samen een strategie uit bouwen naar deze doelgroep. # Vertrekkende vanuit de visie harm reduction willen we streven naar een zo groot mogelijke participatie van injecterende druggebruikers bij spuitenruil. We geloven in emancipatorisch werken en empowerment van mensen en willen erkennen dat ze een actieve partner kunnen zijn. Gebruikers moeten routine partners worden en betrokken worden bij het identificeren, ontwikkelen en promoten van HR strategieën. Het opzetten en aanbieden van vormingen en Peer Supportactiviteiten aan en met IDG s. Momenteel beperkt zich dat voornamelijk tot vormingen binnen de SPAT en Buro Actief. Er is één studie-uitstap georganiseerd waar de vrijwilligers van spuitenruil aan deelnamen : een bezoek aan enkele Brusselse werkingen : Transit, Modus Vivendi en Dune. Momenteel ondersteund spuitenruil het Gebruikers Overleg Antwerpen, afgekort GOA. Via dit overlegorgaan krijgen gebruikers een stem in dialoog met de stad Antwerpen. IDG s zijn informeel actief als spuitenruiler en preventiewerker. Het formaliseren en inschakelen van gebruikers in spuitenruil outreacher is zinvol. Spuitenruil werkt sinds de start op vrijdagavond met gemotiveerde ervaringsdeskundigen. Hun inzet en levenservaring blijft een verrijking van het vrijdagavond spuitenruil aanbod. Langs deze weg willen we graag Carina en Yves bedanken voor hunbijdrage aan het project. Verder, dank aan alle gebruikers die zorg droegen voor elkaar door het verschaffen van steriel injectiemateriaal aan gebruikers die er nood aan hadden op momenten dat Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 41

42 spuitenruil/hulpverlening en apotheek gesloten waren. Zij maken vaak het verschil en blijven de beste promotoren van het project. Limburg Een eerste belangrijk aandachtspunt is dat sinds de nieuwe convenant ( ) de spuitenruilcoördinator niet meer full time voor spuitenruil werkt maar aan 80% jobtime. Dit komt door de stijgende anciënniteit en de daarmee gepaard gaande loonkosten. Het budget voor spuitenruil evolueert niet mee en daarmee is het niet meer haalbaar om een full time betrekking te financieren. Het zou spijtig zijn indien deze evolutie zich continueert en er daardoor een nieuwe coördinator dient aangeworven te worden met minder anciënniteit. Hierdoor zou een groot deel van de opgebouwde ervaring verloren kunnen gaan. Een volgend aandachtspunt is de daling van het aantal verdeelde spuiten voor Hasselt sinds de verhuis naar de nieuwbouw in september Het hoofdgebouw van de CAD is nu gelegen buiten het centrum en dit zorgt toch wel voor een verhoogde drempel voor injecterende gebruikers die in het centrum rondhangen om even binnen te springen voor zuiver materiaal. We hadden gedacht dat deze daling wel zich zou stabiliseren met de tijd maar voorlopig is dit nog niet het geval. Toen we nog in het centrum gevestigd waren bleek het makkelijker voor gebruikers om even binnen te springen voor materiaal. Nu zijn in Hasselt de bussen nog altijd gratis maar het vergt toch een grotere inspanning om tot bij ons te geraken en zeker als deze afstand te voet overbrugd moet worden. Het zou een grote progressie betekenen indien een apotheek en/of locatie kan gevonden worden in het centrum die participeert aan spuitenruil. Dit is tot op heden nog niet gelukt. Voor het tweede jaar op rij ontvangen we in de lente signalen betreffende gevonden spuiten en naalden waar anabole steroïden mee worden toegediend. Dit weten we omdat het over spuiten gaat met intramusculaire naalden die niet door spuitenruil verdeeld worden. Er werden in de buurt ook lege flacons van de producten teruggevonden die dit vermoeden bevestigden. Telkens werden er dan met de betrokken diensten afspraken gemaakt en containers voorzien. De straathoekwerkers fungeerden als contactpersoon tussen spuitenruil en de betrokken diensten. Dit is een fenomeen waar we weinig vat op hebben omdat deze gasten niet gekend zijn bij spuitenruil. Buurtbewoners gaven ook aan dat gasten voorbijrijden en vanuit hun auto s de gebruikte naalden weggooiden. Er is voorlopig afgesproken om in het voorjaar van 2013 nog eens rond de tafel te gaan zitten omdat het vermoeden speelt dat dit om een seizoensgebonden fenomeen gaat. Als blijkt dat er een toename is kan er met de partners een strategie uitgewerkt worden om in de toekomst toe een preventief plan op te stellen. Uit het verleden is gebleken dat ongeveer 20% van het cliënteel dat een methadonprogramma volgt bij het MSOC ook injecteert. Voor de mensen die op straat leven is dit percentage hoger omdat het moeilijker is om Heroïne te roken daar bijvoorbeeld de rook weg waait. Bepaalde gasten geven ook aan dat ze eerst niet injecteerden maar daarna over zijn gegaan op injecteren mede Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 42

43 door de moeilijkheden die ze ondervinden door de natuurelementen. Een woonst kan dus heel belangrijk in hun wijze van gebruik en ook omdat ze onvermijdelijk in een ander milieu terechtkomen indien ze geen dak boven hun hoofd hebben. Vanuit Sint-Truiden kwamen er signalen dat veel gebruikers hun materiaal kochten bij de apothekers. Uit een rondvraag bij de apothekers bleek dat er sporadisch mensen insulinespuiten kwamen kopen. We wilden nagaan of er in Sint-Truiden nog veel gebruikers waren die we niet bereikten met spuitenruil. De apothekers relativeerden deze gedachtegang en dat ze er weinig tot geen last van hebben. Meestal gaven ze als antwoord dat dit vooral tijdens de wachtdienst is dat ze wel eens iemand over de vloer kregen met de vraag naar injectiemateriaal. Na een daling in 2011 t.o.v zijn we in 2012 weer een flink eind gestegen met de verdeling en recuperatie van spuiten. Er zijn spuiten verdeeld in de provincie Limburg en spuiten gerecupereerd. De ratio tussen verdeelde en gerecupereerde spuiten is met bijna 97% nog altijd goed tot zeer goed te noemen. De blijvende sensibilisatie naar het belang van recuperatie werpt nog steeds zijn vruchten af. De voorgaande jaren zagen we al dat Sint-Truiden een inhaalbeweging heeft gedaan t.o.v. de rest van de provincie. Zij zijn nu ruimschoots koploper wat betreft het aantal verdeelde spuiten. Als we naar het aantal contacten kijken merken we dat er relatief weinig contacten zijn t.o.v. verdeelde spuiten. Dit komt omdat er maar 1 spuitenruildagper week is in Sint-Truiden en de gasten voldoende voorraad meenemen voor henzelf en anderen zodat ze minstens een week toekomen. Het aantal contacten is dan ook niet recht evenredig met het aantal verschillende personen. Er zijn dus ook gasten die voor anderen materiaal meenemen omdat er nog steeds personen zijn in hun vriendenkring die niet naar spuitenruil (durven) komen. Het spuitenruilpunt in Sint-Truiden is gelegen in het centrum waar veel volk passeert en wat sowieso al de drempel verhoogt. Ook is het natuurlijk handig als je iemand hebt die loopjongen voor je speelt. Toch hebben we in de loop van 2012 ervoor geopteerd om maximum 300 spuiten per persoon mee te geven omdat we wilden voorkomen dat bepaalde individuen als zelfstandig spuitenruilpunt zouden functioneren. Ook wilden we met deze regel proberen deze IDG s die niet bereikt werden naar het spuitenruilpunt te krijgen. We zagen wel algemeen al een daling van het aantal contacten. Dit is vooral te wijten aan het feit dat ons vast cliënteel grotere hoeveelheden afhaalt zodat ze minder vaak moeten terugkomen. Dit is iets wat zeker voorkomt bij IDG s die een vaste woonplaats hebben. In Sint-Truiden was deze trend van grotere hoeveelheden afhalen al reeds merkbaar maar sinds we in september 2011 verhuisd zijn naar de nieuwbouw in Hasselt komen er minder gebruikers in Hasselt naar de spuitenruil. Het feit dat we nu buiten het centrum gelegen zijn is hier waarschijnlijk de grootste oorzaak van. De bedoeling was om een apotheek in Hasselt te vinden die mee in het project wou stappen maar dit is tot nu nog niet gelukt. In 2013 blijven we toch proberen om een apotheek warm te maken voor het project spuitenruil. In Hasselt zijn het ook vooral gasten die in het methadonprogramma zitten die gebruik maken van spuitenruil. Vooral Sint-Truiden is verantwoordelijk voor de fikse stijging van verdeeld materiaal. Het loopt daar steeds beter en de gebruikers engageren zich ook om het gebruikt materiaal terug te brengen. Als Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 43

44 we de cijfers bekijken lijkt het alsof we in Sint-Truiden een serieuze daling van gerecupereerd materiaal hebben t.o.v. de voorgaande jaren maar dit cijfer dient toch genuanceerd te worden. De oorzaak hiervan ligt in het feit dat gasten als ze bijvoorbeeld bij het MSOC in begeleiding zijn en op gesprek komen ook hun materiaal in Hasselt binnenbrengen en deze cijfers worden dan bij de gerecupereerde spuiten van Hasselt geteld. Hasselt en Sint-Truiden liggen nu eenmaal ook niet zo ver van mekaar. Het is moeilijk voor de coördinator om steeds een overzicht te hebben vanwaar de spuiten juist komen. Het belangrijkste is dat op het eind van de rit er een balans is over het gehele plaatje en de verhouding tussen uitgedeeld en gerecupereerd materiaal zo gelijk mogelijk is. Opvallend is ook dat er in 2012 relatief weinig zwerfspuiten zijn gevonden. Nu was dit in Limburg de voorgaande jaren ook nooit echt een groot probleem maar toch is elke zwerfspuit er eentje te veel. Dankzij de goede samenwerking met onze partners zoals de stadsdiensten hebben we toch een relatief goed overzicht van zwerfspuiten en ook zij geven aan dat er sporadisch iets wordt gevonden. De spuitenpatrouilles die hebben plaatsgevonden in 2012 hebben dan ook weinig opgeleverd. Meestal hadden externe diensten deze spuiten al verzameld in de door ons voorziene containers. In de steden Hasselt en Sint-Truiden, waar onze grootste afnemers zitten, hebben we slechts enkele signalen over zwerfspuiten gekregen. Voor Genk, Houthalen en Heusden-Zolder zijn we ook een enkele keer moeten tussenkomen. In Genk werd een verlaten pand gebruikt als gebruikersplaats waar de coördinator samen met de straathoekwerker de spuiten is gaan opruimen. De stad heeft daarna het pand dichtgemaakt en daarna is er ook geen gebruik meer van gemaakt. In Houthalen en Heusden ging het telkens om spuiten die niet verdeeld werden via spuitenruil. Het betrof hier intramusculaire naalden die dienden om anabole steroïden in de spieren te injecteren. Deze werden allemaal in de lente gevonden met de zomer in aantocht. Telkens heeft de coördinator met de betreffende straathoekwerker ervoor gezorgd dat er containers voorzien werden om de gebruikte naalden op te bergen indien dit nog eens zou gebeuren. Er zijn na de lente geen signalen meer geweest hieromtrent. In 2011 begonnen we met een algemene TBC-screening van ons methadon-cliënteel. Er is toen geen enkel positief geval ontdekt. In 2012 wilden we deze screening continueren maar in samenspraak met de VRGT is er geopteerd om deze algemene screening niet te continueren. Cliënten met verdachte klachten kunnen nog steeds doorgestuurd worden naar de VRGT voor een gratis screening. Maandelijks verschijnt er vanuit de VAD het tijdschrift AnD,een tijdschrift met informatie over preventie, hulpverlening, studie en onderzoek ivm alcohol en andere drugsproblemen. Hierin bevindt zich de rubriek een dag uit het leven van.. waar iemand uit het werkveld een artikel schrijft met zijn of haar dagdagelijkse bezigheden. In het juninummer van 2012 staat een dag beschreven van de spuitenruilcoördinator Limburg. Dit was dan ook een mooie kans om het project bekendheid te geven bij de lezers van het tijdschrift en zo dus ook in de (drug)hulpverlening. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 44

45 Oost Vlaanderen Registratie: In 2011 merkten we in Oost-Vlaanderen een sterke daling op in de cijfers van ingeleverd injectiemateriaal. De deelnemende spuitenruilpartners werden dit jaar extra aangespoord om meer aandacht te besteden aan het inleveren van materiaal. Het MSOC beperkte de hoeveelheid verstrekt materiaal per contact indien er niets werd ingeruild. De deelnemende apotheken zagen strenger toe op het inleveren van materiaal en beperkten indien mogelijk de verstrekking zonder ruil of verwezen cliënten door naar het MSOC voor meer materiaal. Al deze inspanningen hebben duidelijk hun vruchten afgeworpen, want de return rate is opnieuw gestegen. Uiteraard moeten we blijven streven naar een maximale return van gebruikt injectiemateriaal. Alle spuitenruilpartners bleven medewerking verlenen in Spuitenruil ging de samenwerking aan met De Kiem ambulant (Gent). De Kiem besliste om Spuitenruil op te nemen binnen de eigen werking. Cliënten van De Kiem kunnen sinds september 2012 tijdens hun begeleiding steriel injectiemateriaal (voornamelijk onder de vorm van one-hit-kits) en naaldcontainers inruilen. Er werd vrijwel direct na de start gebruik gemaakt van dit aanbod. Straathoekwerk Gent verdeelde opvallend minder spuiten. Drugs en druggebruik blijkt niet echt een groot thema meer te zijn op straat. Vooral dakloosheid, opvang en voeding zijn de belangrijkste prioriteiten waarrond de straathoekwerkers vragen krijgen. Druggebruik en Spuitenruil moet opnieuw onder de aandacht gebracht worden van de Straathoekwerkers, zodanig dat zij opnieuw voldoende vaardigheden krijgen om dit thema aan te kaarten bij gebruikers. Het verdelen van onehit-kits kan hen hierbij helpen of een aanzet geven tot gerichte doorverwijzing. Profiel: Het profiel van de spuitenruilgebruikers is de laatste jaren stilaan aan het wijzigen. Het afgelopen jaar viel het nadrukkelijker op dat het gebruik van opwekkende middelen zowel cocaïne, amfetamines als cocktails - meer voorkomt onder de spuitenruilcliënten. Deze trend kwam eveneens naar voren uit de resultaten van de jaarlijkse bevraging. Of dit een gevolg is van betere bekendheid van Spuitenruil bij deze groep of eerder een veruiterlijking van een wijziging van voorkeurdrug binnen de populatie van injecteerders is niet duidelijk. We zien ook dat de doelgroep van injecterende druggebruikers meer divers wordt op andere vlakken. We bereikten dit jaar iets meer vrouwelijke druggebruikster, allochtone gebruikers en jongeren. De jongste injecteerder die de jaarlijkse bevraging invulde was jonger dan 20. Meer dan de helft van de respondenten die bevraging invulden waren jonger dan 35 jaar. De oudste was jonger dan 50 jaar. Mogelijks is er een link tussen de jongere populatie en het stijgend gebruik van opwekkende middelen, maar dit kan nog niet worden aangetoond. Signalen vanuit de doelgroep en partners: In Gent kwamen er meer signalen rond zwerfspuiten en overlast ten gevolge van druggebruik op (semi-)openbare plaatsen in de wijken Brugse Poort en Rabot. Afgelopen jaar werden in deze buurt een aantal kraakpanden gesloten en werd politionele controle opgevoerd. Wellicht dragen deze factoren ertoe bij dat gebruikers in de inkomhallen van appartementsgebouwen een plaats zochten om toch te kunnen gebruiken. De eigenaars en bewoners van deze panden kregen informatie rond prikongevallen en containers aangeboden. Het probleem in de appartementen was van tijdelijke aard, momenteel worden er geen gebruikers of injectiemateriaal meer aangetroffen. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 45

46 De aanpak van zwerfspuiten gebeurt nog steeds in nauwe samenwerking en overleg met de belangrijkste betrokken partners. (drugcoördinator, straathoekwerk, gemeenschapswachten, politie, spuitenruil) Meldingen rond zwerfspuiten komen vanuit verschillende bronnen. Om deze meldingen beter op te volgen (frequentie en locatie) trachten we een systeem uit te werken zodanig dat hot spots sneller zichtbaar zijn voor alle partners en een gerichtere aanpak mogelijk is. Vanuit de Gentse werkgroep gezondheidsbevordering bij druggebruikers waarvan ook spuitenruil deel uitmaakt- en de stuurgroep drugs wordt het thema van gebruikersruimtes meer onder de (politieke) aandacht gebracht. Dit is eveneens een thema dat leeft onder de spuitenruilcliënten. Uit de bevraging kwam naar voor dat 75 procent van de bevraagden gebruik willen maken van een gebruikersruimte. Meer dan de helft van deze personen wil daar zelfs dagelijks gebruiken. Het onderzoeken van de nood aan een gebruikersruimte en het creëren van een groter draagvlak blijft de komende jaren op de agenda. In Oost-Vlaanderen richtte Spuitenruil zich naast Gent vooral op Aalst en Sint-Niklaas. Aangezien 2012 een verkiezingsjaar was, waren de besturende politieke partijen te Aalst niet meteen bereid om in te stemmen met een proefproject Spuitenruil. In 2013 zullen we trachten contacten te leggen met de nieuwe bestuursploeg en de noodzaak aan spuitenruil in de denderregio te verdedigen. Spuitenruil maakte zich eveneens bekend bij verschillende (stads)diensten die in contact komen met zwerfspuiten. Dit resulteerde in een vorming prikongevallenpreventie voor de Sociale Werkplaats De Loods project Zorgzame Buurt. Deze ploegen ruimen zwerfvuil op in de ruime regio Aalst, in opdracht van de stads-/gemeentebesturen. Ook in Sint-Niklaas bestond er reeds overleg met straathoekwerkers en de lokale preventiedienst. Volgend werkjaar moeten deze samenwerking versterkt worden met hopelijk een ruilpunt als positief resultaat. Wegens gebrek aan ruilpunten verspreid over de provincie, bereikt het ruilpunt van het MSOC te Gent ook gebruikers uit de rest van de provincie. Cliënten vanuit de regio Geraardsbergen signaleren meer en meer injecterend druggebruik in deze regio. Vlaams Brabant: De algemene trend van de voorbije jaren was duidelijk een daling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten. Anderzijds is er een positieve evolutie van een groter aantal mensen die gestopt zijn met gebruik en minstens met het injecterend gebruik. Dit blijkt ook uit de cijfers van het MSOC Vlaams-Brabant waar van de 192 gekende injecterende gebruikers nog slechts 96 injecterend gebruikten in Net zoals vorig jaar zullen de inspanningen vanuit het Spuitenruilproject en de verhoogde inzet op preventie, screening en behandeling van bloedoverdraagbare ziektes een groter aantal mensen uit de doelgroep bewust hebben gemaakt van de risico s van injecterend gebruik. Een aantal cliënten hebben ook de nodige inspanningen gedaan om met een behandeling van Hepatitis C te kunnen starten en anderen hebben die in 2012 succesvol kunnen afronden. De cijfers maken ook duidelijk dat het met de recuperatie nog steeds behoorlijk gaat (94%), maar dat er toch voortdurende aandacht nodig is om dit percentage niet verder te laten dalen. Het blijft belangrijk om zowel intermediairen als de injecterende gebruikers zelf voortdurend te wijzen op het belang van een zo hoog mogelijk recuperatiepercentage. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 46

47 Ondanks de jarenlange inspanningen blijft het moeilijk om het netwerk verder uit te bouwen. Er worden over het algemeen weinig problemen gesignaleerd. Dat bleek ook in 2012 weer, bijv. uit de apothekersbevraging in Halle. Verder is het duidelijk dat de inbedding in het laagdrempelige MSOC Vlaams-Brabant zorgt voor het grootste aantal contacten (83%) als van het verdeelde en gerecupereerde materiaal (77% - 83%). Dit lijkt in Vlaams-Brabant, zonder grootstad, maar met verschillende centrumsteden, de meest aangewezen weg om de injecterende gebruikers te bereiken. Het vergemakkelijkt ook de doorverwijzing naar de laagdrempelige drughulpverlening. Uit het profiel van de 72 doorverwezen cliënten naar het MSOC Vlaams-Brabant vallen een paar feiten op. Er zijn geen zeer jonge injecterende gebruikers gekend, de jongste is 21. Doorgaans wordt de groep van langdurig injecterende druggebruikers als een onmogelijke groep gezien, maar dat blijkt niet uit de cijfers. Uit de cijfers blijkt dat 22% van hen een reguliere tewerkstelling heeft en slechts 6% geen inkomen. 80% heeft een vaste verblijfplaats en bij de meeste gebruikers is er ook nog een sociaal netwerk aanwezig. Ongeveer 22% woont nog bij zijn ouders en bij 62% van deze cliëntsituaties had de hulpverlening contact met die sociale omgeving. Bij deze groep van mensen zijn er ook heel wat die zelf vader of moeder zijn, het gaat om een groep van maar liefst 66 kinderen. Een aantal onder hen wonen ook nog samen met partner en kinderen. Er is bij deze groep ook heel wat meer mogelijk dan alleen spuitenruil: een substitutieprogramma, het hepatitis C screeningsprogramma, de behandeling van Hepatitis C, het deelnemen aan de instuif, het gebruik van wasmachine en douche. Er waren ook heel wat reguliere hulpverleningsgesprekken, bij 11 mensen was er een hulpverleningsnetwerk en bij 7 waren er ronde tafelgesprekken samen met de betrokkene. Het grote aantal kinderen dat deze injecterende gebruikers hebben vraagt om extra oog voor opvoedingsondersteuning. West Vlaanderen Besluit: In West Vlaanderen hebben we met het volledige netwerk samen spuiten verdeeld en daarvan spuiten gerecupereerd. Daarmee behalen we een recuperatiepercentage van %. In totaal hebben we 3350 contacten geteld. We zien een toename van het totaal aantaal verdeelde en gerecupereerde spuiten tegenover de verdeling in De antennepunten hebben de spuitenruil geïntegreerd in de algemene werking van het msoc en zorgen tevens voor een correcte registratie en dat loont. De injecterende gebruiker blijft net zoals in 2011 de ambulante drughulpverlening consulteren voor wat betreft spuitenruil. De ambulante drughulpverlening behaalt het grootste aandeel in de verdeling en de recuperatie in De drie msoc s samen hebben spuiten verdeeld en daarvan 112,62% gerecupereerd. In totaal werden er contacten gescoord in de msoc s. Dat komt neer op een verdeling van spuiten per contact. Tevens zien we een toename van het aantal verdeelde spuiten tegenover de verdeling in De 3 msoc s hebben spuiten meer verdeeld tegenover Van de drie msoc s zien we dat Roeselare een enorme stijging kent in het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten. MSOC Roeselare heeft spuiten meer verdeeld tegenover 2011 en meer spuiten gerecupereerd. De apotheken in West Vlaanderen verdeelden allemaal samen spuiten en recupereerden %. In totaal werden er 1355 contacten gescoord bij de verschillende apotheken. Dat komt neer op een verdeling van 17,5 spuiten per contact. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 47

48 In dagcentrum De Sleutel in Veurne heeft men 680 spuiten verdeeld en daarvan 196,97% gerecupereerd. Toch blijft het voor de medewerkers van De Sleutel in Veurne een vreemde handeling tijdens hun hulpverleningscontacten. Het is dan ook zeer belangrijk om deze actor te blijven motiveren en ondersteunen, tevens te voorzien van de nodige informatie. Uit de registratiegegevens van de ambulante drughulpverleningpunten van Kompas Roeselare blijkt duidelijk dat er weinig tot geen contacten worden gemaakt in kader van spuitenruil. Eind 2012 hebben ze spuitenruil stopgezet. Dit zou de sterke stijging van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten binnen msoc Roeselare mede kunnen verantwoorden. Knelpunten: - De registratie bij de externe partners verloopt niet steeds vlekkeloos. Er gaan vaak gegevens verloren door het niet nauwkeurig bijhouden van de registratie. De provinciaal coördinator houdt de leveringen en de leveringsdata bij en kan daarom, bij een nieuwe vraag tot materiaal, nagaan hoeveel materialen er ondertussen verdeeld zouden moeten zijn. In 2012 werden er in totaal spuiten geleverd bij de apotheken, de eindregistratie toont aan dat er spuiten werden verdeeld via de apotheek vertoont een gunstiger verschil tegenover 2011 maar toch blijft dit een aandachtspunt. Eind 2012 is er een digitaal registratiedocument mogelijk. Bepaalde actoren wensen dit te gebruiken wat misschien kan resulteren in een meer nauwkeurig bijhouden van de registratie. - De resultaten van het evaluatie onderzoek berusten op zelfrapportage van de gebruikers. De resultaten moeten met de nodige voorzichtigheid worden verwerkt. - Er ontbreekt nog steeds elke vorm van compensatie vergoeding aan de participerende apotheken. - Bij de uitvoering van onze inhoudelijke opdrachten en poging tot implementatie van de werking worden we geconfronteerd met de weinig overtuigende rol die we als provinciaal coördinator kunnen opnemen. Nog steeds stellen we vast dat de negatieve advisering van externe partners, diensten, gemeentebesturen, justitiële instanties jegens het spuitenruilproject van overtuigende invloed zijn. Kan er hierin sprake zijn van een meer ondersteunende rol door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap? Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 48

49 Algemeen besluit spuitenruil in Vlaanderen: Spuitenruil moet zich beter profileren en plaatsen als een belangrijke gesprekspartner binnen het werkveld. Momenteel wordt spuitenruil nog teveel gezien als een deel van een andere organisatie. Spuitenruil wordt hierdoor niet altijd als rechtstreekse gesprekpartner betrokken bij belangrijke overlegmomenten/beleidsbeslissingen. Het thema spuitenruil en harm reduction blijkt niet overal even aanvaard te zijn en blijft controversieel. Ondanks alle inspanningen van zowel de partnerorganisatie als de verschillende terreinwerkingen merken we dat spuitenruil hoofdzakelijk beperkt blijft binnen de MSOC-hulpverlening. Andere drughulpverlening of diensten die een opdracht hebben te werken met druggebruikers aarzelen om spuitenruil aan te bieden zelfs voor eigen cliënteel. We zien ook een zeer klein aandeel van het straathoekwerk binnen spuitenruil. Daarnaast zien we uiteraard wel zeer betrokken en enthousiaste diensten en organisaties die voluit gaan in het laagdrempelig werken en een schadebeperkend aanbod naar hun cliënteel willen doen! Het is ook duidelijk dat spuitenruil enkel succesvol kan zijn indien er voldaan wordt aan verschillende randvoorwaarden. We kunnen dit zeer goed zien aan het stijgende bereik van IDG s in Roeselare en Kortrijk. Hoewel we voordien daar spuitenruil hadden via de locatie van Kompas zien we pas dit jaar dat er een groter bereik is van injecteerders doordat de laagdrempelige werking van de ankerpunten van het MSOC is gestart. Het is dan ook van groot belang dat deze werkingen gecontinueerd kunnen worden! Het blijft een belangrijk signaal dat we met spuitenruil actief moeten blijven streven naar een verruiming en een differentiatie van het aanbod: spuitenruil via alle vormen van drughulpverlening, via apothekers, via het straathoekwerk, via spuitautomaten,. Doordat we nu werken met onze doorverwijs-kits (de one-hit- verwijskit), merken we stilaan een kleine verandering. Organisaties willen blijkbaar wel een verwijskit meegeven met eigen cliënteel. Het is dan ook een zeer discreet pakketje waar de gegevens van de lokale spuitenruil op vermeld staat, maar het is tevens ook een noodpakket me Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 49

50 De registratiecijfers zijn ook dit jaar verder gedaald (met uitzondering de provincies Limburg en West Vlaanderen. Zien we hier een vergelijking met een internationale trend van het dalen van het injectiegedrag? Is een deel van de doelgroep afgehaakt of verdwenen? Vinden ze de weg niet meer naar spuitenruil? Zijn de gestopt met injecteren? Is er een stijging van het roken van illegale drugs? Dit is duidelijk iets om verder te bekijken en op te volgen de komende jaren Spuitenruil bereikte ook dit jaar een 25% van nieuwe contacten. Dit is een zeer belangrijk gegeven aangezien deze meestal ook niet in contact staan met hulpverlening. Spuitenruil slaagt er blijkbaar in om in contact te komen met zogenaamd moeilijk bereikbare doelgroepen. (of wordt hulpverlening moeilijker bereikbaar voor deze gebruikers? ) Een ander opvallend iets is dat er toch nog heel wat gebruikers zijn die niet in hulpverlening zitten (24%), maar die wel bereikt worden door spuitenruil. Spuitenruil slaagt erin om in contact te komen met moeilijk bereikbare groepen Naast de nieuwe contacten en de IDG s die niet in hulpverlening zitten bereiken we een groot aandeel van gebruikers van opwekkende middelen (die meestal ook niet in de laagdrempelige hulpverlening terecht komen gezien het meestal opiaat gerelateerde aanbod). Een opvallende stijging binnen onze bevraging was ook het gebruik van opwekkende middelen (zowel cocaïne als amfetamine) dit in tegenstelling met de signalen uit andere hulpverlening waar het gebruik van cocaïne daalt. Indien je de gegevens van de Vlaamse spuitenruil bekijkt, ziet het er een geweldig draaiend project uit. Er is spuitenruil in elke Vlaamse provincie, we hebben enorme registratiecijfers, we hebben een gigantisch hoge returnrate. Maar toch. Spuitenruil is niet overal aanwezig, IDG s hebben niet altijd en overal een gemakkelijke toegang tot steriel injectiemateriaal. De drempel in sommige organisaties is gigantisch hoog het wordt soms zelfs op team besproken of het wel verantwoord is dat iemand steriel injectie materiaal vraagt?? Wanneer we spuitenruil Vlaanderen onder de loep leggen zien we enorme hiaten. Er is een slechte geografische spreiding. Gebruikers van kleinere provinciesteden trekken met hun gebruikte materialen naar nabijgelegen (30-40km) steden om hun materialen in te ruilen. Om dit aan te kaarten is er een abstract geschreven met als doel dit te presenteren op het internationaal harm reduction congres. Deze abstract is aanvaard en zal als posterpresentatie staan op het IHRHA-congres in Vilnius Litouwen - dat doorgaat in juni Hepatitis C blijft een zeer belangrijk thema binnen spuitenruil, het aanbieden van screeningen blijkt ook preventief te werken. We merken echter dat er nog steeds heel wat verwarring heerst rond hepatitis C, zowel bij de gebruikers als bij hulpverlening. Het blijft één van onze belangrijkste werkpunten. Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 50

51 Harm reduction is meer dan enkel spuitenruil. Peer support en peer education nemen een belangrijke plaats in harm reduction werken in. Niet alleen werken we binnen spuitenruil met peers, we werken samen met andere peer supportprojecten: o Spuitenpatrouilles in Antwerpen en Kortrijk (en sporadisch is Limburg) o Vormingsmomenten binnen het Antwerpse Activeringsproject/bureau actief o Ondersteuning aan een gebruikersinitiatief in Antwerpen GOA (GebruikersOverleg Antwerpen) o Peer-supportwerkingen Breakline en Vitalsounds. Zij bereiken heel wat risicogebruikers in het feest-circuit. We willen dan ook signaleren dat zij een belangrijke taak binnen preventie en harm reduction opnemen door te werken met gebruikers die soms risicovol gebruiken, maar niet onmiddellijk in contact staan met pereventie en/of hulpverlening. Het bereiken van jonge injecteerders blijft een issue; Hulpverlening en straathoekwerk bereiken deze doelgroep niet. We zien elk jaar een bevestiging dat de leeftijd bij de eerste injectie zeer laag is en dat ze hoogst waarschijnlijk op dat moment geen contact hebben met hulpverlening of selectieve /geïndiceerde preventie! O.a door signalen vanuit spuitenruil werd er in 2012 het jongerenproject Pulg Inn gestart met als opdracht het bereiken van jonge risico-gebruikers (waaronder ook injecteerders). Hulpverleningsdiensten hebben het niet gemakkelijk met de harm reduction aanpak naar jonge risico-gebruikers. Er blijken heel wat principiële bezwaren te spelen om jonge gebruikers door te verwijzen naar een harm reductionproject (wat ook reeds vroeger bleek) Mede daardoor is het een moeizaan proces om deze risico-gebruikers te bereiken. Misschien dan toch spuit-automaten installeren om de niet bereikte injecteerders te bereiken, ook de jonge injecteerders!!!! Spuitenruil wil in dialoog gaan over spuitenruil en de harm reduction aanpak bij jongeren - met organisaties die werken met risico-jongeren. Naast de jonge injecteerders blijven we met spuitenruil een grote groep van ouder wordende gebruikers bereiken. Deze subgroep gaat binnen een aantal jaren meer dan waarschijnlijk aangepast zorg nodig hebben. Het wordt tijd dat we ook hier aan een aangepaste strategie gaan werken samen met de drughulpverlening. De buitencontainers zijn een succes, dit blijkt uit het pilootproject in Antwerpen. Bijna spuiten werden hierin gerecupereerd (dit is 4% van de totale return in de provincie Antwerpen!) Er moet nu bekeken worden waar er een uitbreiding van dit project mogelijk/wenselijk is. (in bijlage de nota pilootproject buitencontainers in Antwerpen) Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 51

52 Jammer genoeg zien we ook dit jaar een aantal druggerelateerde overlijdens,dit blijkt zeker het geval in Antwerpen te zijn, en wordt ook bevestigd binnen de gegevens van de bevraging. De partnerorganisatie gaat samen met de Antwerpse terreinorganisatie onderzoeken of we een pilootproject Naloxone-verdeling en overdosistraining kunnen opzetten eventueel met een partner in Schotland waar in 2012 de eerste stappen werden gezet naar de intranasale Naloxone. Ook het installeren van gebruiksruimtes en het systematisch monitoren van drugstalen op de markt zouden hier mee een deel van de oplossing kunnen zijn. We hebben dit jaar ook actief meegewerkt binnen het EWS, niet alleen verspreiden we waarschuwingen die ons bezorgd worden door het EWS. We krijgen regelmatig de vraag van gebruikers om stalen te laten testen. Dit jaar zijn er enkele stalen getest op vraag van gebruikers en hulpverlening aangezien er ernstige redenen waren tot ongerustheid rond de producten en er was één vraag rond een nieuw product. Vanuit spuitenruil pleiten we dan ook om te komen tot een gestructureerd project van drugtesting zodat we gebruikers kunnen waarschuwen over eventueel zeer schadelijke en riskante producten die op de markt zijn. Aangezien het onze opdracht is om gezondheidsbevorderend te werken en we zien dat er internationaal good practice is rond gebruiksruimtes blijft dit ook één van onze aandachtspunten. Gebruiksruimtes werken gezondheidsbevorderend, kunnen het aantal druggerelateerde overlijdens doen dalen, hebben contact met niet-bereikte (injecterende-) gebruikers,. Ook bij onze gebruikkers blijkt het thema gebruiksruimtes ook dit jaar terug te komen: binnen onze gegevens van de jaarlijkse bevraging bij meer dan 200 IDG s blijkt dat er duidelijk een noodzaak leeft bij onze gebruikers. De partnerorganisatie spuitenruil is betrokken bij een overleg waar de 5 grootste steden van België betrokken zijn en waar er een nota wordt voorbereid om de noodzaak van gebruiksruimtes aan te kaarten. Tessa Windelinckx Partnerorganisatie spuitenruil Maart 2013 Rapport partnerorganisatie Spuitenruil 2012 Pagina 52