Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen Werkjaar 2016

Transcriptie

1 Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen Werkjaar 2016 Eindrapport terreinorganisatie Anton Van Dijck Tessa Windelinckx Werner Bosschaerts Zoubeïr Khaldi Spuitenruil Provincie Antwerpen Schijnpoortweg Antwerpen [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 1

2 Omkadering Projectcoördinator op het MSOC-Antwerpen: Tino Ruyters: Directeur, Free Clinic vzw Cathy Matheï: Doctor Arts MSOC Antwerpen, Free Clinic vzw, professor KULeuven Personeel in dienst van het project spuitenruil provincie Antwerpen : Sinds 1/7/2015 werkt Anton Van Dijck voor het project spuitenruil. Hij verving Tessa Windelinckx die tijdelijk de coördinatie opnam van het jongerenproject Plug Inn. Anton Van Dijck : HT(19/38) tot 31/5/2016 Tessa Windelinckx : HT(19/38) vanaf 1/6/2016 Werner Bosschaerts : HT(19/38) Zoubeïr Khaldi : HT(19/38) Vanaf augustus 2013 tot 31/3/2015 werd Tonny van Montfoort vanuit de stad Antwerpen gedetacheerd naar vzw Free Clinic. Sinds 1/4/2015 is hij als ervaringsdeskundige tewerkgesteld bij VZW Free Clinic met inhoudelijk ondersteuning door het project Spuitenruil. 1. Inleiding Het eindrapport is opgemaakt aan de hand van de indicatoren zoals beschreven in de beheersovereenkomst rond spuitenruil afgesloten met de Vlaamse Gemeenschap voor Binnen deze hoofdstukken worden de ondernomen stappen en de huidige evoluties m.b.t. het project Spuitenruil toegelicht. Per opdracht wordt er beschreven welke stappen zijn ondernomen en wat de eventuele knelpunten zijn. Het eindrapport voor de provincie Antwerpen kan worden ingedeeld in drie hoofdstukken: - Inleiding. - Inhoudelijke doelstellingen en opdrachten binnen de convenant spuitenruil Besluit, signalen en aandachtspunten. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 2

3 2.Inhoudelijke doelstellingen en opdrachten binnen de convenant spuitenruil De beheersovereenkomst heeft betrekking op het volgende beleidsthema, doelgroep en geografisch werkgebied: * beleidsthema: beperken van gezondheidsschade door middelengebruik, door het aanbieden van spuitenruil bij injecterende druggebruikers (IDG s) ; * doelgroep: injecterende druggebruikers (IDG s), intermediairen die in contact komen met injecterende druggebruikers, diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten; * geografisch werkgebied: provincie Antwerpen Met de methodiek spuitenruil worden de volgende algemene doelstellingen nagestreefd: 1 het aanbieden van steriel spuitenmateriaal aan injecterende druggebruikers en het recupereren en vernietigen van gebruikt spuitenmateriaal; 2 het aanbieden van gezondheidsbevorderende boodschappen en het aanleren van schadebeperkende vaardigheden aan de injecterende druggebruikers; 3 het doorverwijzen van de injecterende druggebruikers naar organisaties die relevante infectieziekten opsporen en gepaste hulp bieden waaronder (maar niet uitsluitend) drughulpverlening; 4 het aanbieden van informatie, advies en vorming aan professionals die in contact komen met injecterende druggebruikers of bij hun werk geconfronteerd worden met zwerfspuiten. Resultaatgebieden Art. 5. De resultaatgebieden van deze beheersovereenkomst zijn: 1 het verstrekken van informatie en advies; 2 het implementeren van methodieken. Activiteiten onder resultaatsgebied 1: 1. verstrekken van informatie en advies over spuitenruil aan drughulpverleners,straathoekwerkers, apothekers; 2. verstrekken van informatie en advies over veiligheidsmaatregelen aan diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten (stadswachters, politiediensten, buurtopzichters,reinigingsdiensten ) Indicatoren: Verzamelen van informatie over: - het aantal vragen naar informatie, advies en vorming over veiligheidsmaatregelen van diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten; - de tevredenheid van de vraagstellers (op basis van steekproef). Evaluatiecriteria: - voldoende relevante intermediairen participeren aan het netwerk - intermediairen die deelnemen aan het netwerk zijn tevreden over de ondersteuning [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 3

4 1. Verstrekken van informatie en advies over spuitenruil aan drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers; Het project spuitenruil wil alle deelnemende partners, drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers, huisartsen, beleidsmakers, andere professionelen en gebruikers blijven informeren via een ruim aanbod van publicaties en vormingen over het aanbod van spuitenruil, de doelstellingen, de aanpak, werkwijze,. (actief aanbod). Daarnaast willen we ingaan op vragen van organisaties die contact hebben met de doelgroep en zich willen informeren over druggebruik/methodieken. (reactief aanbod) Het verder differentiëren en actualiseren van het preventieaanbod via nieuwe methodieken DVD, posters, internet interactief-, film, anderstalige publicaties blijft een uitdaging. Om tegemoet te komen aan de groep anderstalige gebruikers is het vertalen van het bestaande pakket folders en affiches aangewezen. Ook willen we materiaal ontwikkelen waarbij de preventieboodschappen beeldend worden weergegeven waardoor ze voor een bredere groep verstaanbaar zijn tekening/pictogrammen/strip/foto/film -. Voor de ontwikkeling van nieuw en actueel preventiemateriaal wordt actief samengewerkt met de andere terreinorganisaties en de partnerorganisatie spuitenruil. Overzicht van het verdeelde preventiemateriaal: Het preventiemateriaal focust op injecterend druggebruik, harm reduction en het voorkomen van bloedoverdraagbare aandoeningen. Het aanbod bestaat in hoofdzaak uit brochures, posters en film. De folders zijn digitaal beschikbaar via Handboek spuitenruil; elektronische versie Preventiefolders o Hepatitis B o Hepatitis C o HIV/AIDS o TBC o Spuitabcessen o Hep C & Het injecteren van drugs of Hugo: de man met de sprekende lever. o Syfilis - Free Clinic VZW publicatie. o Overdosispreventie o OD- hartmassage-veiligheidshouding- bankkaart o Vrouwen en drugs o Handen wassen o Veiliger spuiten o Chinezen o Deel geen snuifbuisje o Cocaïne o Heroïne o Speed o Methadon o Snowball / Speedball /Bruin-wit Affiches o Beestjes-psychose o Zwerfspuiten o Spoon o deel je injectiemateriaal niet o Tourniquet o Hepatitis C posters [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 4

5 Luciferboekjes met spuitenruil openingsuren/adres. Preventiefilms o Cocaïne base cocaïne o Hepatitis C is behandelbaar Ter ondersteuning van de Hepatitis C awareness werd deze film gemaakt in samenspraak met Dr. Bourgeois (hepatoloog, ZNA Stuivenberg) Om tegemoet te komen aan de groep anderstalige gebruikers maakt spuitenruil regelmatig gebruik van buitenlandse harm reduction publicaties en films ( ). o exchange supplies Engelstalige DVD o Hepatitis C o How much citric o Going over (OD) o Recovery o The injecting proces : femoral injecting o Keep walking Vanuit het project spuitenruil wordt snel gereageerd op acute risicosituaties. Meldingen van het early warning systeem (EWS) en de gebruikersgroep kunnen aanleiding geven tot het ontwikkelen van een flyer/affiche. Om een boodschap snel te verspreiden onder de gebruikers en spuitenruil partners. Overzicht vormingsaanbod : o Spuitenruil: doelstellingen, wettelijk kader. o Spuitenruil: preventieboodschappen. o Besmettelijke aandoeningen (HIV, HBV, HCV, TBC). o Overdosispreventie. o Spuitabcessen. o Cocaïne. o Chinezen. o Heroïne. o Speed. o Harm reduction en gebruik. o Productinformatie (algemeen). o Liesinjectie. o Naloxone. o NPS nieuwe psychoactieve stoffen o Drugs verslaving omgaan met gebruikers? Naast het implementeren van nieuw ontwikkeld preventiemateriaal, folders en vormingen binnen drughulpverlening en andere partners van spuitenruil worden er, op vraag van organisaties en diensten, vormingen op maat gemaakt. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 5

6 Info, advies en sensibiliseren van het netwerk; Sinds jaren beschikt spuitenruil over een ruim netwerk. Maar ook nu nog blijft het promoten van spuitenruil naar een brede doelgroep noodzakelijk. Door een verruiming van het netwerk en het vergroten van de bekendheid van het project willen we het maatschappelijk draagvlak verbreden. Het project spuitenruil participeert in verschillende overlegorganen rond o.a. druggebruik en drugbeleid. persoonlijke contacten hulpverlening deelname aan verschillende Antwerpse studiedagen advies aan deelnemende partners via een vlotte bereikbaarheid (helpdesk functie). deelname aan verschillende overlegstructuren LIDO (Lokaal intersectoraal overleg stad Antwerpen) Save n Sound (peer support project voor jonge druggebruikers in de party scene) deelname provinciale stuurgroep. Astrov (Antwerps straathoekwerk overleg: koepelorganisatie straathoekwerk provincie Antwerpen): deelname aan raad van beheer, sinds juni 2006 voorzitter. Het straathoekwerk is een belangrijke partner voor het project spuitenruil. Zij kunnen IDG s bereiken die nog geen contact hebben met hulpverlening en/of spuitenruil. Activeringsproject - SPAT (spuitenpatrouille) Buro aktief : Het spuitenruil project maakt deel uit van de stuurgroep van het project. Daarnaast geven vorming aan de vrijwilligers. Adviesraad MSOC Antwerpen Werkgroepen binnen VZW Free Clinic Ghapro gezondheidszorg en hulpverlening aan prostituees Plug inn no-nonsense info en ondersteuning rond drugs voor jongeren. Inhoudelijke ondersteuning van het project. C-Buddy project: ondersteunen en opvolgen, inbrengen van safe injecting techniques Ad hoc overleg Inspraak en gebruikersparticipatie Vertrekkende vanuit de visie harm reduction willen we streven naar een zo groot mogelijke participatie van injecterende druggebruikers bij spuitenruil. We geloven in emancipatorisch werken en empowerment van mensen en willen erkennen dat ze een actieve partner kunnen zijn. Spuitenruil werkt sinds de start (in 2001) op vrijdagavonden met gemotiveerde ervaringsdeskundigen. Hun inzet en levenservaring blijft een verrijking van het vrijdagavond spuitenruil aanbod. Daarnaast worden gebruikers actief betrokken bij het ontwikkelen van preventiemateriaal. Gebruikers moeten routine partners worden en betrokken worden bij het identificeren, ontwikkelen en promoten van HR strategieën. In 2016 werd verder gewerkt aan de ontwikkeling van een informatiefolder rond Naloxone. Gebruikers werden betrokken bij de ontwikkeling vanaf de ontwerpfase. Een voorontwerp van de folder werd aan een brede groep gebruikers gepresenteerd. Op basis van hun reacties kan de folder verder afgewerkt worden. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 6

7 Vragen naar info, advies en vorming over spuitenruil vanuit organisaties. Via een ruim netwerk, persoonlijke contacten en deelname aan verschillende overlegstructuren blijft spuitenruil aanspreekbaar. Vragen naar informatie en advies worden opgevolgd tijdens teammomenten, informele momenten, ad hoc overleg en vormingen. Diensten die vragen hebben gesteld rond info en advies rond injecterend druggebruik en/of spuitenruil; buurttoezicht, buurtregie, parkeergaragebeheerder, straathoekwerk, CAW, scholen, De lijn, Het gemeentelijk Havenbedrijf, onderhoudsbedrijf,... In 2016 namen 328 personen deel aan een vorming over spuitenruil en harm reduction gerelateerde thema s. De deelnemers zijn vooral professionele werkers die contact hebben met injecterende gebruikers. Jaarlijks blijven organisaties de vraag naar vorming, opfrissing van de kennis of het trainen van nieuwe collega s hernieuwen. Algemeen is er steeds een positieve reactie op de gegeven vormingen en wordt de expertise hoog ingeschat. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 7

8 datum vorming/doelgroep # personen 7-jan Cyou@ ; hep C bijeenkomst met peers 5 4-feb Cyou@ ; hep C bijeenkomst met peers 5 17-feb productinfo nieuwe collega 1 11-mrt productinfo ACLVB Haven van Antw mrt Cyou@ ; hep C bijeenkomst met peers 5 14-mrt info spuitenruil, studenten psych verpleegkunde apr Cyou@ ; hep C bijeenkomst met peers 5 12-mei Cyou@ ; hep C bijeenkomst met peers 5 27-jun Cyou@ ; hep C bijeenkomst met peers 5 20-okt Bib - stadswachten - drugs/omgaan met mensen die drugs gebruiken okt Bib -stadswachten - drugs/omgaan met mensen die drugs gebruiken nov activering - toelichting HCv awarenessweek nov Spuitenruil/harm reduction - vrijwilligers 't café 4 20-nov HCV awarenessweek (20/27-nov) dec werklunch activering - NPS 10 8-dec algemene info spuitenruil studenten geneeskunde dec Spuitenruil en Harm Reduction studenten ortho dec productinfo jeugdbrigade antw Het geven van advies en informatie aan IDG s blijft een belangrijk instrument om aan sensibilisering en preventie te doen. Dit gebeurt dagdagelijks tijdens de spuitenruil momenten. Tijdens de hepatitis C awareness week swab2 know lag de focus op het aanbieden van screenings en informatie over hepatitis C. Om de opgebouwde expertise te bestendigen blijft het noodzakelijk om nieuwe trends en evoluties binnen het werkveld van spuitenruil, druggebruik en harm reduction op te volgen. het volgen van de nodige opleidingen en studiedagen, congressen gerelateerd aan het onderwerp spuitenruil / harm reduction. (binnen- en buitenland) informatie up to date houden via het doornemen van vakliteratuur bevragen van deelnemende projecten over signalen via persoonlijke contacten met injecterende gebruikers nieuwe evoluties en trends in druggebruik en de noden/behoeften van gebruikers blijven bevragen via dialoog met de gebruikers en het organiseren van een jaarlijkse enquête. 2.Verstrekken van informatie en advies over veiligheidsmaatregelen aan diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten (stadswachters, politiediensten, buurtopzichters, reinigingsdiensten, ) Het ruilprincipe van spuitenruil en het preventief blijven aanspreken van gebruikers op hun gedrag i.v.m. het veilig opbergen van gebruikte spuiten is een constante in onze dagelijkse werking. Desondanks blijven zwerfpuiten een actueel thema. Spuitenruil ontwikkelde een ruim aanbod prikongevallen preventie. Deze wordt jaarlijks aangeboden aan de deelnemende partners en andere organisaties of particulieren die zich willen informeren rond dit thema. Het basis-preventieaanbod naar burgers en diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten bestaat uit: Een folder prikongevallen. De folder prikongevallen bestaat in het Nederlands, Russisch, Frans, Engels, Berbers en Turks. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 8

9 Een vormingsmoment prikongevallen voorkomen. Het aanbod focust op: risico s bij prikongevallen /prikongevallen voorkomen/ praktische tips rond het verwijderen van zwerfspuiten/wat moet je doen na een prikongeval/ hoe respectvol en correct omgaan met injecterende gebruikers basis info spuitenruil harm reduction De vorming is gericht naar diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten en aangepast aan de noden en behoeften van de diensten. o Het spel spel-de-prik. Een informatief spel om kinderen te wijzen op het risico van zwerfspuiten. Spel-de-prik is een vormingspakket geschikt voor leerlingen van het (einde)eerste en tweede leerjaar. o In samenspraak met de directie en de CLB medewerkers werd er een vorming prikongevallen gemaakt voor de leerlingen van het 4 de en 5 de leerjaar basisschool. o Informatie-advies. Het project spuitenruil heeft sinds jaren een uitgebreid netwerk van partners met betrekking tot de problematiek van zwerfspuiten. Deze contacten worden regelmatig onderhouden en we herhalen jaarlijks ons preventieaanbod. Organisaties blijven spontaan hun vormingsaanvraag, voor nieuwe personeelsleden hernieuwen Algemeen overzicht van deelnemende partners: Activeringsproject Spuitenpatrouille (SPAT)- Buro aktief IDG s ABS schoonmaak buurttoezicht politie buurt beheerbedrijf te Antwerpen groendienst stad Antwerpen reinigingsdiensten stad Antwerpen Manus (tewerkstellingsproject in Antwerpen) Levanto Woonhaven privé parkings in de stad Antwerpen buurtregisseurs buurtbewoners - buurtwerking drughulpverlening De Sleutel - Weerwerk MSOC Free Clinic Spuitenruil project Turnhout Stadswachten Turnhout apothekers CAW Metropool medewerkers van De Lijn NMBS Poetsbedrijven CAW De Kempen MSOC De Kempen Overzicht van vragen naar info, advies en vorming over veiligheidsmaatregelen van diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten. Op elke vormingsvraag, die relevant was voor onze organisatie, werd ingegaan. In 2016 volgden 240 mensen een opleiding prikongevallen. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 9

10 datum vorming prikongevallen/doelgroep # personen 8-jan SPAT 4 21-jan jeugddienst Merksem jan SPAT 4 25-feb ABS cleaning 19 4-mrt SPAT 3 15-mrt personeel gemeente Herenthout 14 8-apr SPAT 1 29-apr SPAT 1 3-mei werkproject Noordheuvel 30 6-mei SPAT 1 3-jun SPAT/activering 7 7-jun CAW -leerwerkproject aug SPAT 5 2-sep SPAT 1 13-sep CAW 20 4-nov SPAT 2 17-nov CAW opvangcentrum De Plataan 5 1-dec Kras -jeugdwerk dec Woonhaven -sociale woning dec Werkhaven -werkproject De vorming prikongevallen van het project spuitenruil behoort tot het standaard informatiepakket voor nieuwe personeelsleden van de stadsreinigingsdiensten van de stad Antwerpen. De vorming wordt gegeven door de preventiedienst van de stad Antwerpen. Concrete signalen en vragen rond zwerfspuiten komen voornamelijk via politie, buurttoezicht, buurtregie, De lijn, parkeerbedrijven en buurtbewoners. Bijna alle signalen en vragen rond het verwijderen van zwerfspuiten komen rechtstreeks bij de spuitenpatrouille terecht. De Spuitenpatrouille(SPAT) heeft een belangrijke plaats verworven in het Antwerpse. Tijdens de SPAT gaan (ex)gebruikers met medewerkers van het activeringsproject op pad om in de Antwerpse binnenstad zwerfspuiten te zoeken en te verwijderen in het kader van sociale activering. Het spuitenruil project verzorgt het vormingsaanbod prikongevallen aan de vrijwilligersploeg en maak deel uit van de stuurgroep van het activeringsproject. In 2016 verwijderde de spuitenpatrouille bijna 3000 zwerfspuiten in de stad Antwerpen. Daarnaast werden nog bijna 5000 spuiten geruimd tijdens speciale opdrachten in o.a. privépanden. De door de SPAT verwijderde spuiten zijn niet als recuperatie opgenomen in de spuitenruil registratie. Activiteiten onder resultaatsgebied 2: 1. aanmoedigen en ondersteunen van (organisaties van) drughulpverleners, apothekers, straathoekwerkers en huisartsen om de spuitenruil op te nemen in hun werking; 2. deskundigheidsbevordering organiseren voor intermediairen; 3. intermediairen die meewerken aan spuitenruil voorzien van materiaal (spuitenmateriaal, containers, folders ); 4. zelf verdelen en recupereren van materiaal bij injecterende druggebruikers via aparte spuitenruilmomenten, wanneer het aanbod van het netwerk onvoldoende is; 5. doorverwijzen naar opsporing van infectieziekten en naar gepaste vormen van hulpverlening. Indicatoren: Verzamelen van informatie over: [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 10

11 - het aantal organisaties van drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers dat meewerkt, en aard van de samenwerking; - de tevredenheid van de organisaties en personen die participeren aan het netwerk over de geboden ondersteuning (op basis van steekproef); - verdeling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten en contacten over de verschillende manieren van aanbieden; - de hoeveelheden materiaal die werden verdeeld en gerecupereerd; - de ratio gerecupereerd materiaal/verdeeld materiaal; - het aantal contacten met injecterende druggebruikers; - het aantal en de aard van de doorverwijzingen naar andere vormen van hulpverlening en zorg (op basis van een steekproef); - het profiel van de injecterende druggebruikers die gebruik maken van het aanbod (op basis van een steekproef); Evaluatiecriteria -IDG s maken gebruik van het aanbod -IDG s zijn tevreden over het aanbod 1. aanmoedigen en ondersteunen van (organisaties van) drughulpverleners, apothekers, straathoekwerkers en huisartsen om de spuitenruil op te nemen in hunwerking; Spuitenruil blijft intermediairen die in aanmerking komen om spuitenruil in hun werking op te nemen motiveren, ondersteunen en aanmoedigen om in het project te stappen. Algemeen kunnen we stellen dat de niet harm reduction georiënteerde drughulpverlening niet kiest om spuitenruil op te nemen in het takenpakket. Tijdens overleg komt vaak de complexiteit van spuitenruil naar boven. Hulpverleners ondersteunen het project spuitenruil maar zien het vaak moeilijk te combineren met hun activiteiten mogelijke vormen van samenwerking: - Spuitenruil organiseren in antennelocaties Spuitenruil gebruikt de bestaande infrastructuur van een andere organisatie/instelling; - Partners die zelf spuiten ruilen (drughulpverlening, straathoekwerk, Spuitenruil en artsen); - Partners die enkel recupereren en zelf gericht doorverwijzen; - Partners die enkel depanneren voor eigen cliënteel, recupereren en doorverwijzen. - Partners maken gebruik van het preventiemateriaal en verwijzen door - Mogelijke nieuwe partners binnen de stad Antwerpen zijn: o Apothekers o Artsen o Wijkgezondheidscentra, dokters van de wereld o ADIC drughulpverlening o Straathoekwerkers o VAGGA verslavingszorg o Drughulpverlening binnen psychiatrie One hit verwijskit. We merken sinds jaren dat het niet eenvoudig is om diensten te overtuigen om effectief aan spuitenruil te doen, daarnaast valt op dat de meeste diensten wel willen samenwerken als doorverwijzer. In het kader van de gerichte doorverwijzing verdeelt spuitenruil de One hit verwijskit onder de verwijzers. Deze kit bevat alle nodige parafernalia om te injecteren (1x) met informatie over de spuitenruilpunten in de stad. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 11

12 Door gebruik te maken van de one hit verwijskit zijn gebruikers uit de nood geholpen en wordt hen de weg gewezen naar de bestaande spuitenruil. Door het gebruiken van de one hit verwijskit zetten hulpverleners hun eerste stappen in effectieve spuitenruil Organisaties van drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers die meewerken, en aard van de samenwerking; * Volledige deelname aan spuitenruil; verstrekking en recuperatie, het geven van advies en preventiebrochures Stad Antwerpen (1) o MSOC Antwerpen Free Clinic (1) o Apart ruilpunt woensdagnamiddag in Free Clinic (1) o Apart ruilpunt vrijdagavond in Free Clinic (1) o Nieuw apart ruilpunt (2016) (3) o Outreachteam CAW Metropool (2) o Plug inn jongerenwerking- (3) o Het Project vrouwenwerking- (spuitenruil voor eigen cliënteel) (4) o Dagcentrum de Sleutel (spuitenruil voor eigen cliënteel) (5) o Ghapro (spuitenruil voor eigen cliënteel) (6) o Het Alternatief CAW Metropool (spuitenruil voor eigen cliënteel) (7) o ADIC zorgproject (spuitenruil voor eigen cliënteel) (8) Mobiel o Activeringsproject o Outreach en mobiel werk Free Clinic o Straathoekwerk CAW Metropool [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 12

13 Stad Mechelen (5) o Dagcentrum De Sleutel (enkel voor eigen cliënteel) Regio De Kempen (2,3,4) o Spuitenruilproject ism MSOC De Kempen Turnhout/Herentals/Mol * enkel recuperatie en het geven van advies en preventiebrochures, het doorverwijzen naar spuitenruilprojecten o Nachtopvang De Biekorf o Spuitenpatrouille- vrijwilligers * enkel doorverwijsfunctie en geven van advies en brochures o Verschillende apothekers in de provincie Antwerpen o Apotheek one hit verwijskit stad Antwerpen o Straathoekwerk o Drughulpverlening, CAW hulpverlening * enkel recuperatie van gebruikte spuiten of zwerfmateriaal o Verschillende apothekers in de provincie Antwerpen o Buurttoezicht stad Antwerpen o Politie stad Antwerpen o Reinigingsdiensten stadswachten Antwerpen o Groendiensten o SPAT - activeringsproject o Verschillende buurtcomités en buurtbewoners o Stadswachten stad Geel o Reinigingsdienst stad Geel o Stadswachten stad Turnhout o Politie stad Turnhout Tot op heden blijft het aanbod van aparte spuitenruilpunten een noodzaak, aangezien de spreiding van het spuitenruilaanbod gedragen door andere organisaties in de stad Antwerpen en de rest van de provincie momenteel nog te beperkt is. Spuitenruil is vooral ingebed binnen voorzieningen die werken met de meer gemarginaliseerde gebruiker. Plaatsen waar veel gebruikers/daklozen elkaar ontmoeten. Niet alle mensen die drugs injecteren willen geassocieerd worden met deze doelgroep en centra. Om meer differentiatie te brengen in het bestaande aanbod werd gezocht naar een extra locatie in het centrum van Antwerpen. Een nieuw meer neutraal/onafhankelijk spuitenruilpunt, in een poging de doelgroep te verbreden met jonge gebruikers, nieuwe gebruikers,... [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 13

14 Na een intense zoektocht werd eind 2015 een nieuwe geschikte spuitenruil locatie gevonden in het centrum van Antwerpen. Sinds januari 2016 werken we hier samen met de collega s van Plug INN jongerenwerking. Ook een verdere regionale verruiming van het aanbod in de provincie Antwerpen is aangewezen om meer gebruikers te kunnen bedienen. Naast Mechelen, Turnhout, Herentals en Mol blijft de behoefte aan verruiming in de provincie actueel. Verder blijft het aanbod van spuiten(ruil)-automaten een aantrekkelijke piste bij het differentiëren van het aanbod naar jongere/nieuwe injecteerders en dag en nacht bereikbaar. Ook een aanbod van spuitenruil via het internet blijft te overwegen. In de regio Kempen kwam er de vraag om samen met de medewerkers van het MSOC De Kempen, CAW De Kempen na te denken over hoe spuitenruil meer aan bekendheid kon werken. Na verschillende overlegmomenten kwamen we tot de consensus dat spuitenruil binnen het gebouw van cgg De Meander waar ook het MSOC zijn plaats heeft wellicht te hoogdrempelig is voor injecterende gebruikers. Sinds eind 2014 had spuitenruil een extra ruilmoment met een beurtrolpermanentie (CAW Metropool, MSOC De Kempen en Antwerpse spuitenruil) op maandagvoormiddag in het inloopcentrum De Lange Gaank. In 2015 werd dit engagement verder gezet, desondanks werden er niet meer injecterende druggebruikers bereikt. In de loop van 2016 werd het aparte ruilpunt opgeheven omdat de tijdsinverstering niet in verhouding was met de te beperkte opkomst. De spuitenruil verloopt nu weer uitsluitend via het MSOC. Het project spuitenruil blijft via de stuurgroep wel betrokken. 2. deskundigheidsbevordering organiseren voor intermediairen; Uit ervaring blijkt dat spuitenruil ondertussen een gekende speler is. Heel wat werkers van verschillende organisaties volgden de laatste jaren een opleiding van het project. Momenteel plukken we hiervan de vruchten. Hierdoor wordt er regelmatig advies ingewonnen via telefoon of mail rond thema s die gelinkt worden aan het injecterend druggebruik. Mensen die met zwerfspuiten in contact komen, komen soms ook in contact met mensen die drugs gebruiken. Tijdens de vorming prikongevallen kwamen traditioneel veel druggerelateerde thema s aan bod. Gezien het beperkte tijdsbestek van de vorming prikongevallen bleven velen vaak op hun honger zitten. Om in te gaan op de bestaande nood werd een extra vormingsaanbod gecreëerd dat [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 14

15 dieper ingaat op drugs-verslaving-hoe kan ik omgaan met gebruikers. Via deze vorming willen we destigmatiseren door de blik op verslaving en druggebruik te verbreden. 3. intermediairen die meewerken aan spuitenruil voorzien van materiaal (spuitenmateriaal, containers, folders ); Door de jaren heen werd het gamma van parafernalia aanzienlijk uitgebreid. Zo werden aluminiumfolie, filters, spuiten met filter en one hit kits toegevoegd aan het aanbod. De verruiming van het aanbod werd erg gesmaakt door de klanten van spuitenruil. De procedures rond de levering en het ophalen van injectiematerialen zijn opgenomen in de samenwerkingsovereenkomsten. De spuitenruilmedewerkers staan zelf in voor de levering van het materiaal en het ophalen van het gerecupereerde materiaal. Wekelijks worden spuitenruil materialen aangevuld en gerecupereerde injectiematerialen opgepikt. Via deze leveringen blijven de coördinatoren persoonlijk betrokken bij de partnerorganisaties en kunnen ze snel inspelen op vragen of behoeften. Naast het aanbod van wekelijkse leveringen kunnen straathoekwerkers en hulpverleners gebruik maken van een spuitenruilpunt om extra materialen te verkrijgen. Het recupereren van injectiemateriaal via gepantserde naaldcontainers in de publieke ruimte: Sinds 2011 plaatst spuitenruil gepantserde naaldcontainers in de publieke ruimte. De containers zijn bereikbaar voor het publiek maar bevinden zich op privéterrein of tegen de gevel van een private eigendom. Om dit te realiseren werden samenwerkingsverbanden aangegaan met vervoermaatschappij De Lijn en CAW Antwerpen. Door het plaatsen van gewapende containers in de publieke ruimte krijgen gebruikers de mogelijkheid om hun gebruikt injectiemateriaal veilig op te bergen ook op die momenten wanneer spuitenruil niet bereikbaar is. Aangezien de containers 24/24u bereikbaar zijn kunnen gebruikers dag en nacht hun verantwoordelijkheid opnemen. Opvallend is dat we merken dat er ook naaldjes van insulinepennen worden gedeponeerd in de dropboxen. Dit is een positieve evolutie, hierdoor hebbend e dropboxen een ruimer maatschappelijk nut gekregen en kan een doelgroep die niet gebruikt hun medische materialen ook op een veilige en verantwoorde manier deponeren. - MSOC Free Clinic - Nachtopvang De Biekorf - Inloop De Vaart - Deze container is enkel tijdens de openingsuren van De Vaart bereikbaar - ADIC - Metro halte Schijnpoort 2x - Metro halte handel - Metro halte St. Elisabeth [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 15

16 Uit de resultaten van de jaarlijkse bevraging blijkt dat injecterende gebruikers vrij zorgzaam omgaan met hun gebruikt injectiemateriaal. In 73% van de antwoorden brengen gebruikers hun materiaal op in een naaldcontainer bij een officiële instantie. Bij 23% van de antwoorden kiest men voor een minder veilige doch vrij respectvolle manier van opbergen. ik steek ze in een plastic fles/blikje en gooi die in de vuilbak of ik breek de naald af, steek ze achter in de spuit en gooi ze dan in de vuilbak zijn methodes die voor het bestaan van spuitenruil werden gepromoot als good practices. Iets minder dan 2.5% blijft zorgen voor hoog risico via zwerfspuiten met kans op prikongevallen ( %, %, %). Het gebruik van de buitencontainers blijft stijgen. Momenteel maakt bijna 18% van de respondenten gebruik van de buitencontainers ( % / %). Deze gunstige resultaten vinden we ook terug in een daling van het aantal gevonden zwerfspuiten. wat doe je met gebruikte spuiten 87 spuitenruil/drh met ruil 72 82,76 apo zonder ruil 4 4,60 outreach zonder ruil 4 4,60 drughulp zonder ruil 17 19,54 plastic fles 20 22,99 naald af, 11 12,64 los in vuilbak 5 5,75 op straat 2 2,30 container bij vrienden 1 1,15 inwikkelen in duc tape 1 1,15 ander 2 2,30 dropbox 16 18,39 In 2016 werden bijna 7510 spuiten gerecupereerd via de buiten naaldcontainers. Spuitenruil staat in voor het wekelijks controleren, leegmaken en vernietigen van de volle naaldcontainers. Bij het controleren van de containers vinden we naast het klassieke injectiemateriaal herhaaldelijk insuline pennaalden. Wat er op wijst dat de openbare containers ook benut worden door patiënten met diabetes. 5. doorverwijzen naar opsporing van infectieziekten en naar gepaste vormen van hulpverlening. TBC en Bloedoverdraagbare aandoeningen zijn belangrijke topics binnen spuitenruil. Aangezien spuitenruil nauw verbonden is met het medisch team van het MSOC is doorverwijzing naar screening op bloedoverdraagbare aandoeningen vlot realiseerbaar. Uit de resultaten van de jaarlijkse bevraging (zelfrapportage) mag blijken dat meer dan de helft van de ondervraagde IDG s zich het afgelopen jaar liet testen op infectieziekten. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 16

17 Ken je de resultaten van de screening? resultaat 77 HIV nooit besmet 60 77,92 besmet en drager 7 9,09 ooit besmet en genezen 0,00 weet niet 10 12,99 resultaat 88 HCV nooit besmet 23 26,14 besmet en drager 36 40,91 ooit besmet en genezen 17 19,32 weet niet 12 13,64 resultaat 77 HBV nooit besmet 40 51,95 besmet en drager 3 3,90 ooit besmet en genezen 21 27,27 weet niet 13 16,88 resultaat 87 TBC nooit besmet 66 75,86 besmet en drager 2 2,30 ooit besmet en genezen 9 10,34 weet niet 10 11,49 In de resultaten van de screening geven de bevraagden via zelfrapportage hun testresultaten weer. Het percentage besmet en drager van het HIV virus, HBV, HCV en TBC zijn traditiegetrouw afwijkend van de screningsresultaten. We merken een verbetering bij het inschatten van de HCV status en meer gebruikers komen in aanmerking voor een hepatitis C behandeling. 7 mensen volgden met succes een behandeling en 15 mensen zijn nog in behandeling. 4 mensen gaven aan op een behandeling te wachtten. #Tijdens de hepatitis C awareness week swab2 know lag de focus op het aanbieden van screeningen en informatie over hepatitis C. Nieuw dit jaar is dat we de mogelijkheid hadden om mee te werken met een pilootproject van Cepheid, die een toestel ontwikkelde dat toelaat om ter plaatste PCR-test uit te voeren. Deze test gaat na of het HCV virus geklaard is of zich chronisch ontwikkeld. Normaal gezien is dit een zeer specialistische test en deze wordt slechts eenmaal terugbetaald via de mutualiteit. Antwerpen heeft de kans gehad om dit toestel mee uit te testen en gedurende de swab2know week on site PCR testen uit te voeren. Het pilootproject was een samenwerking tussen spuitenruil C-Buddy project en het MSOC. Spuitenruil en de peers van het Buddy-project stonden in voor de awareness rond hepatitis C, het preventieve luik en het motiveren van mensen om zich te laten screenen. De hepatitis C verpleegkundige en het overige verpleegkundig en artsen team van MSOC Antwerpen stond klaar [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 17

18 om de bloednames uit te voeren. Prof dr Cathy Matheï stond in voor het uitvoeren van het labowerk en het interpreteren van de resultaten. Indien mensen bereid waren zich te laten screenen werd er samen met hen een informed consent overlopen en kon de screening beginnen. Indien mensen nog niet getest waren in het verleden of indien ze negatief testen op de antilichamen test, dan voerden we een speekseltest uit deze test op de aanwezigheid van antlichamen. Indien er een reactie op deze speekseltest kwam, dan voerden we een bloedname uit die onmiddellijk (na 2u) resultaat gaf. Als dubbel check hadden we een samenwerking met het labo van ZNA om op de bloednames een PCR uit te voeren. Alle resultaten werden door het artsen-team met de betrokken mensen besproken. Indien gewenst werd het resultaat naar de eigen huisarts of verslavingsarts doorgestuurd, dit samen met een uitleg van dr Matheï (dit werd mee in de informed consent besproken) Alle mensen kozen er echter voor om de resultaten te bespreken met de artsen van MSOC Free Clinic. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 18

19 Hep C awareness week client result result WAAR present ever IV old/new/restart sekse date of birth past hcv treatement na vodatum test swab bloedname client IV 22-nov swab neg msoc n old male nov blood sample negatief msoc n no old male nov swab neg msoc iv ever iv 2013 male nov swab neg msoc n? 2007 male nov blood sample negatief msoc? 2001 male 1972 HCV treatm 24-nov swab neg msoc no 2004 male nov swab neg msoc ever iv 2011 male nov swab neg msoc n no 2008 male nov swab neg msoc?? 2008 male nov blood sample negatief intakemsoc iv ever iv restart 2016, ooit 2male nov blood sample negatief msoc ever iv 1994 male 1964 geklaard? 25-nov blood sample positief msoc ever iv 2014 male nov swab neg SPR male 24-nov swab neg SPR ever iv male 22-nov blood sample positief intakemsoc iv ever iv 2016 female nov blood sample positief msoc iv ever iv 2016 male nov blood sample negatief msoc iv ever iv 2007 male nov swab neg spr iv ever iv female 25-nov swab neg caw n msm 2013 male nov swab neg msoc iv ever iv 2011 male nov swab neg msoc n? 2014 female nov swab neg SPR? male? 24-nov swab neg msoc no 2011 male nov swab neg prive arts iv ever iv 2010 female nov blood sample negatief msoc iv ever iv 1998 male 1975 geklaard? 23-nov blood sample positief msoc iv ever iv restart 2016, ooit 2male nov swab neg msoc n no 2012 male nov blood sample positief pluginn iv ever iv 2013 male nov swab positief no result MSOC iv ever iv 2000 male nov swab neg plataan no no male 24-nov swab neg msoc?? 2015 male nov blood sample negatief msoc iv ever iv 1999 male nov blood sample no result msoc n ever iv 1999 male nov blood sample positief msoc 2008 male nov blood sample negatief msoc iv ever iv 2000 male nov blood sample positief msoc iv ever iv 2015 male nov blood sample positief project FC n ever iv 2012 female nov swab neg msoc n no 2008 male nov swab neg msoc? no 2016 male nov swab neg msoc n ever iv 2000 female nov swab neg msoc iv ever iv 2005 male nov swab neg msoc iv ever iv 2011 male nov swab neg msoc? ever iv 2010 male 1983 intakemsoc iv ever iv 2016 female nov blood sample project iv ever iv 2016 female nov blood sample SPR iv ever iv female nov blood sample prive arts iv ever iv male HCV treatm Gedurende de swab2know week gingen we met meer dan 120 mensen in dialoog over de risico s van besmettelijke aandoeningen meer concreet hepatitis C, over de behandelingsmogelijkheden, etc. We hebben 46 mensen ( 9 vrouwen en 37 mannen) kunnen screenen waarvan 26 mensen met een speekseltest en 2O mensen die onmiddellijk een PCR deden en 1 persoon een PCR na een positieve reactie op de speekseltest. Uit de speekselscreening is slechts 1 positieve reactie gekomen. Jammer genoeg is bij deze persoon de PCR mislukt. Bij de mensen waar er onmiddellijk een PCR werd gedaan werden 7 nieuwe HCV positieve mensen aangetroffen dit is 15% van de mensen die gescreend zijn. Van 29 personen is geweten dat ze ooit geïnjecteerd hebben en 21 mensen zijn huidige injecteerders. Het grootste deel van de gescreende mensen komt binnen de MSOC hulpverlening, enkele gaan naar een privé arts en 5 mensen komen enkel naar spuitenruil (11% van de gescreende mensen). In vergelijking met voorgaande swab2know edities hebben meer mensen zich laten screenen. Heel wat mensen zijn bereikt voor psycho-educatie en awareness. Het blijft niet evident om mensen te motiveren zich te laten screenen, zeker wanneer er sprake is van een bloedafname. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 19

20 Duidelijk is dat het succes van de awareness week een team gebeuren is, er moeten voldoende mensen on the spot zijn. Constant mensen aanspreken en motiveren is de boodschap. Tijdens deze week waren er constant 4 tot 5 mensen bezig met de awareness (spuitenruil team en C-Buddy team) en konden we rekenen op het verpleeg en artsenteam voor de bloedafnames. Wanneer mensen zich eerst lieten screenen via een swab, was de stap kleiner naar een bloedafname. Indien er binnen de 5 minuten een bloedafname kon genomen worden, waren mensen meer bereid om even te wachten (of minder zenuwachtig te worden). Een andere drempel is dat heel wat IDG s moeilijke aders hebben en hierdoor minder geneigd zijn om een bloedafname te laten doen. Enkelen vroegen of ze het niet zelf mochten doen, in overleg met het medische equipe is het voorgevallen dat mensen zelf mochten prikken. Soms was het voldoende dat ze de boodschap hadden gekregen dat ze indien nodig wel zelf konden prikken, maar dit is niet altijd nodig geweest. #Doorverwijzing naar TBC screening verliep traditiegetrouw met behulp van de VRGT TBC bus. Deze kwam jaarlijks of tweemaal per jaar ter plaatse Vanaf 2013 jaar veranderde de VRGT haar strategie. Zij kiezen er niet meer voor om preventief op locatie te screenen. IV-druggebruikers zijn een risicogroep voor tuberculose omwille van de slopende invloed die het druggebruik op de immuniteit heeft. In tegenstelling tot aandoeningen die via bloedbloedcontact worden doorgegeven is het voor tuberculose niet het gebruik van naalden dat nefast is. De VRGT onderhoudt contact met verschillende hulpverlenende organisaties in heel Vlaanderen. Uit cijfers van de voorbije vijf jaar blijkt dat screening van IV- druggebruikers enkel in een aantal risicogebieden zijn nut bewijst. Daarom wordt de screening in deze risicogebieden sinds 2008 geoptimaliseerd. Via hernieuwde contacten met o.a. straathoekwerk, tracht de VRGT de personen te bereiken die niet via het klassieke hulpverleningscircuit worden aangetrokken. De VRGT ondervindt een belangrijk onderscheid tussen personen die regelmatig beroep doen op medischsociale dienstverlening met eventuele periodes van residentiële opvang, en zij die amper gekend zijn in het hulpverleningscircuit. ( Steekproef - het aantal en de aard van de doorverwijzingen naar andere vormen van hulpverlening en zorg. Tijdens de maand november werd het aantal doorverwijzingen geturfd tijdens de spuitenruilmomenten op de locatie MSOC. DOORVERWIJZINGEN NOVEMBER 2016 aantal MSOC wondzorg 3 MSOC arts 1 MSOC hulpverlening/intake 2 SWAB2know; hep C screening 46 nachtopvang 2 winterwerking 8 voedselbedeling 1 sociale activering/buro actief/spat 3 66 Vooral medische, soms acute problemen vragen om een doorverwijzing. Daarnaast blijven vooral de bed/bad/brood behoeften primeren. Ook doorverwijzing (het suggereren/promoten van) naar dagbesteding (activering/buro aktief/spat) blijft zinvol. Tijdens de swab2know campagne werden mensen actief aangesproken op het hepatitis C thema. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 20

21 Registratiegegevens spuitenruil: - verdeling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten en contacten over de verschillende manieren van aanbieden; - de hoeveelheden materiaal die werden verdeeld en gerecupereerd; - de ratio gerecupereerd materiaal/verdeeld materiaal; - het aantal contacten met injecterende druggebruikers; Er zijn aparte ruilmomenten binnen de vzw Free Clinic. Daarnaast wordt door verschillende instanties spuitenruil opgepakt; MSOC Kempen, CAW metropool, ADIC, Alle betrokkenen registreren het aantal verdeelde/gerecupereerde spuiten en het aantal contacten. Registratiegegevens spuitenruil VZW Free Clinic: Het zwaartepunt van de Antwerpse spuitenruil ligt op de locatie MSOC Free Clinic. Zowel de spuitenruil via de hulpverlening van het MSOC als 2 aparte ruilmomenten vinden er plaats. Alle IDG s zijn er welkom tijdens de openingsuren. Aparte spuitenruil woensdagmiddag van 15u tot 17u: locatie MSOC Free Clinic. totaal woensdagnammiddag Free Clinic 2016 verdeeld recup contacten percentage jan % feb % maart % april % mei % juni % juli % aug % sept % okt % nov % dec % totaal % In 2016 registreerden we 471 contacten waarbij spuiten werden geruild. Daarnaast bezochten 210 mensen de spuitenruil zonder spuiten te vragen. Gebruikers vinden de weg naar spuitenruil voor andere producten zoals condooms en aluminiumfolie en informatieve harm reduction vragen. Aparte spuitenruil vrijdagavond van 17u tot 18.45u: locatie MSOC Free Clinic. Totaal vrijdagavond 2016 verdeeld recup contacten percentage jan % feb % maart % april % mei % juni % juli % aug % sept % okt % nov % dec % Totaal % [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 21

22 We Registreerden we 416 contacten waarbij spuiten werden geruild met een return percentage van 89%. Daarnaast bezochten 175 mensen de spuitenruil zonder spuiten te vragen. Aparte spuitenruil locatie Houwerstraat 7 : dagelijks van tot en vrijdagavond van 19.30u tot 21u. Totaal SPR Houwerstr 2016 verdeeld recup contacten percentage jan ,78 feb ,61 maart 0 0 0,00 april ,85 mei ,50 juni ,51 juli ,70 aug ,38 sept ,64 okt ,30 nov ,52 dec ,38 Totaal ,30 In januari 2016 werd de nieuwe spuitenruil locatie in de Houwerstraat geopend. We werken hier samen met de collega s van Plug INN (jongerenwerking). In aanvang Bleef de opkomst zeer beperkt. Vanaf de tweede helft van het jaar kwam hierin stilaan verandering en zien we een forse toename van het aantal contacten en verdeling van injectiemateriaal. Registratiegegevens spuitenruil hulpverlening MSOC Free Clinic. Totaal hulpverleningfc 2016 verdeeld recup contacten percentage jan % feb % maart % april % mei % juni % juli % aug % sept % okt % nov % dec % Totaal % HV MSOC verdeling recuperatie contacten [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 22

23 In 2016 Registreerden we 3871 contacten waarbij spuiten werden geruild. Daarnaast bezochten 1622 mensen (25%) de spuitenruil zonder spuiten te vragen. Het return percentage per maand schommelde tussen de 70 en 130%. In 2013 zagen we een enorme terugval van in het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten. Sindsdien bleef de verdeling stabiel. Registratiegegevens spuitenruil deelwerkingen VZW Free-Clinic Totaal Activering 2016 verdeeld recup contacten percentage jan % feb % maart % april 0 0 0% mei 0 0 0% juni 0 0 0% juli % aug % sept % okt 0 0 0% nov 0 0 0% dec % Totaal % Bij het activeringsproject zien we een duidelijk verloop in het aantal verdeelde spuiten. Vooral in de periode van de winter- en zomerwerking is er meer spuitenruil. Via het jongerenproject Plug-inn werden in 2016 jonge injecteerders bereikt. Plug-inn verdeelde 1204 spuiten. De deelwerkingen van VZW Free Clinic verdeelden samen 1757 spuiten in Registratiegegevens buitencontainers stad Antwerpen: locatie MSOC metrostation Schijnpoort, Handel en Elisabeth nachtopvang Biekorf inloop De Vaart-ADIC dropbox recuperatie jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec dropboxen 2016 JAN 1770 FEB 620 MAART 750 APRIL 750 MEI 1250 JUNI 600 JULI 400 AUG 170 SEPT 300 OKT 300 NOV 300 DEC 300 totaal 7510 Totaal We zien een vermindering van het aantal gerecupereerde spuiten. In totaal werden 7510 spuiten gerecupereerd in De recuperatie via de buitencontainers werd opgenomen in het Totaal van de vzw Free Clinic. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 23

24 Totaal vzw Free Clinic 2016 Totaal vzw Free Clinic PlugINN Activering verdeeld aparte spuitenruil MSOC deelwerkingen TOTAAL Totaal vzw Free Clinic % aandeel binnen vzw 28,84 70,32 0,57 0,26 100,00 aparte spuitenruil MSOC deelwerkingen 28,84 70,32 0,84 Binnen de VZW Free Clinic werd 70% van de spuiten verdeeld vanuit het MSOC. De aparte ruilpunten namen 29% van de vedeling op zich. Hert aandeel van de andere deelwerking blijft traditioneel zeer klein. vgl verdeling 2015 aparte ruil msoc deelwerkingen Totaal vzw Free Clinic % 22,49 76,48 1,02 recuperatie 2016 aparte ruil msoc deelwerkingen Totaal vzw Free Clinic % 28,84 70,32 0,84 In 2016 steeg het aandeel de aparte spuitenruil t.o.v. het MSOC. Mogelijks een gevolg van de opstart van een nieuw spuitenruilpunt, Houwerstraat 7. Evolutie vzw Free Clinic vzw FC verdeling recup contacten [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 24

25 In 2016 Registreerden we 4855 contacten waarbij spuiten werden geruild. Daarnaast bezochten meer dan 2000 contacten een spuitenruil voor andere produkten (zoals condooms of aluminiumfolie) en informatieve harm reduction vragen. Na de enorme terugval van het aantal verdeelde spuiten van de laatste jaren zien we nu opnieuw een stijging. Registratiegegevens spuitenruil CAW Metropool: Het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Antwerpen is vanuit verschillende deelwerkingen betrokken bij het project spuitenruil. Straathoekwerk Outreachteam Het Alternatief Nachtopvang De Biekorf (recuperatie) Inloopcentrum De Vaart (recuperatie) Totaal caw Antwerpen 2016 verdeeld recup contacten percentage jan ,61 feb ,00 maart ,62 april ,22 mei ,43 juni ,20 juli ,00 aug ,70 sept ,00 okt ,76 nov ,00 dec ,00 Totaal ,68 Spuitenruil Metropool gestart mei verdeling recuperatie contacten returnrate 32,80 148,05 105,22 283,50 274,58 79,24 156,23 148,96 118,33 159,74 72,35 121,40 78,00 De verschillende locaties van CAW metropool in het centrum van de stad Antwerpen zijn een oplossing voor de hier en nu impulsieve gebruikers die moeilijk de weg vinden naar de spuitenruil/msoc aan de stadsrand. De laatste jaren zagen we een stabilisatie van het aantal verdeelde spuiten. Dit jaar zien we een terugval in het aantal verdeelde spuiten. Mogelijks een gevolg van de opstart van het nieuwe ruilpunt in het stadscentrum. Registratiegegevens spuitenruil ADIC zorgprogramma: Het zorgprogramma verdeelde 43 spuiten aan 17 contacten. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 25

26 Registratiegegevens spuitenruil Dagcentrum De Sleutel Antwerpen en Mechelen: Dagcentrum de Sleutel Antwerpen verdeelde 70 spuiten. Registratiegegevens spuitenruil De Kempen : MSOC De Kempen - Turnhout/Herentals/Mol In 2016 werden door het MSOC de Kempen spuiten verdeeld onder 70 contacten met een recuperatiepercentage van 83%. Dit is een enorme toename van het aantal verdeelde spuiten. kempen verdeling recuperatie contacten returnrate 90,80 104,33 112,19 78,71 106,06 116,00 213,43 139,16 556,36 Apotheek Provincie Antwerpen In de provincie Antwerpen doen apothekers niet actief aan spuitenruil. Momenteel zijn ongeveer 70 apotheken actief als verwijzer via de verdeelde one-hit-kits. Deze doorverwijzingen zijn niet opgenomen in de registratie. Overzicht provincie Antwerpen 2016: Totaal provincie Antwerpen 2016 INCL dropboxen verdeeld recup contacten percentage jan ,70 feb ,18 maart ,42 april ,98 mei ,21 juni ,65 juli ,70 aug ,84 sept ,37 okt ,32 nov ,29 dec ,51 Totaal ,69 *INclusief recup via dropboxen In 2016 verdeelden we spuiten aan 6497 contacten. Ondanks de maandelijkse schommelingen blijft het returnpercentage 102% op jaarbasis opnieuw erg hoog. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 26

27 Overzicht provincie Antwerpen spuitenruil van : Antwerpen verdeling recuperatie returnrate 107,63 108,96 105,48 110,09 105,71 100,92 102,69 contacten In de periode zagen we een continue daling van het aantal verdeelde spuiten. De laatste jaren zien we opnieuw een stijging in het aantal verdeelde spuiten. Het aantal contacten steeg niet in verhouding tot het aantal verdeelde spuiten. We zien een opmerkelijke daling van het aantal contact. Het recuperatiepercentage bleef ook dit jaar boven de 100%. Verzamelen en analyseren van gegevens over de verdeling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten en contacten over de verschillende manieren van aanbieden. De combinatie aparte spuitenruil en MSOC blijft het leeuwendeel van de verdeling op zich nemen. Andere drughulpverlening staat voor 6.5% van de verdeelde spuiten. Ondanks de beperkte verdeling bereiken de andere drughulpverlening 30% van het totaal aantal contacten. De buitencontainers staan voor 3% van de totale recuperatie. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 27

28 Het profiel van de injecterende druggebruikers die in 2016 gebruik maakten van het aanbod van spuitenruil (op basis van een steekproef) De verzamelde gegevens over het profiel van de injecterende druggebruikers zijn afkomstig uit de jaarlijkse bevraging. De bevraging gebeurde in de periode november december De bevraging is anoniem en verloopt via zelfrapportage. Elke respondent kreeg 6 betaald voor zijn/haar bijdrage aan het onderzoek. 1. Demografische gegevens: 1.1 Sekse 1.2. Leeftijd [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 28

29 90 % , , , , , , , , ,22 >60 We zien een jaarlijkse stijging van de gemiddelde leeftijd van de mensen die gebruik maken van spuitenruil. De gemiddelde leeftijd is momenteel 39,8 jaar 1.2. Leefsituatie 2016 leefsituatie 89 % alleen 34 38,20 met partner 16 17,98 partner en kinderen 6 6,74 ouders 7 7,87 in kraakpand 1 1,12 dakloos 17 19,10 nachtopvang 8 8,99 met vrienden 7 7,87 met andere familie 0,00 ander 2 2,25 met kinderen 2 2,25 begeleid wonen 1 1,12 leefsituatie 116 % alleen 55 47,41 met partner 34 29,31 partner en kinderen 7 6,03 ouders 2 1,72 in kraakpand 1 0,86 dakloos 6 5,17 nachtopvang 4 3,45 met vrienden 6 5,17 met andere familie 2 1,72 ander 2 1,72 met kinderen 3 2,59 (2015) De grootste groep respondenten woont alleen, met partner/kinderen of bij de ouders. In 62% van de antwoorden beschrijven mensen een stabiele woonsituatie. 38% van de antwoorden duiden op een onstabiele leefsituatie! 19% is dakloos en 9% maakt gebruik van nachtopvang. Dit jaar zien we bijna een verviervoudiging van het percentage daklozen. De verslechtering van leefsituatie van de mensen die injecteren blijft een verontrustende trend. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 29

30 In een bijkomende minder gedetailleerde vraag kunnen de respondenten slechts één antwoord geven. 19% is dakloos. 23% leeft in een onstabiele situatie! 2. Druggebruik 2.1. voorkeur soort drugs 2.2 gebruik Polydruggebruik is eerder norm dan uitzondering. Vooral heroïne, cocaïne en amfetamine scoren traditioneel hoog. Het valt op dat veel mensen die regelmatig injecteren niet altijd kiezen voor deze gebruiksmethode. Afhankelijk van drug en situatie krijgen andere gebruiksmethoden zoals roken of snuiven de voorkeur. Veiligere gebruiksmethoden om bloed overdraagbare aandoeningen te voorkomen. Onder slikken/drinken scoren alcohol en kalmeermiddelen zeer sterk. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 30

31 Spuitenruil ontmoet de meeste gebruikers op de locatie Free Clinic-MSOC. Aangezien Het MSOC programma focust op opiaatafhankelijkheid -methadonprogramma- is het niet verwonderlijk dat methadon hier hoog scoren. De laatste jaren zien we een toename van het gebruik van NPS (New Psychoactive Substances). We merken tevens een stijging van het gebruik van opioïden. Vooral de fentanyl pleisters (10%) zijn erg in trek. 2.3 injecterend druggebruik IV gebruik n=90 % op N heroine 68 75,56 methad/sub 9 10,00 cocaine 61 67,78 amfetamine 48 53,33 kalmeermiddelen 6 6,67 snowball 36 40,00 tripmiddelen 4 4,44 XTC 2 2,22 Cannabis 2 2,22 alcohol 6 6,67 steroide 8 8,89 NPS 6 6,67 fentanyl 0,00 andere opioiden 1 1,11 ander 1 1,11 Gebruikers injecteren gemiddeld 2,9 verschillende producten. Heroïne, cocaïne en amfetamine blijven de meest geïnjecteerde producten, al dan niet in combinatie (cocktail). Ook Methadon en NPS en worden geïnjecteerd. Dit jaar zijn steroïden ook weer aanwezig. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 31

32 Leeftijd bij eerste injectie De gemiddelde leeftijd van het spuitenruil cliënteel is momenteel 39.8 jaar. Slechts 5% van de gebruikers van spuitenruil zijn jonger dan 25 jaar. Daartegenover staat dat meer dan bijna 70% van de bevraagden begon te injecteren voor de leeftijd van 25 jaar. Ook op latere leeftijd starten mensen met injecteren. 77 <= >50 n 17,44 25,58 13,95 13,95 17,44 4,65 5,81 1,16 0,00 0,00 cummul 17,44 43,02 56,98 70,93 88,37 93,02 98,84 100,00 100,00 100, gebruik NPS - New Psychoactive Substances Nieuwe Psycho-actieve stoffen. Verschillende termen: legal highs, designer drugs, smart drugs, badzouten, spice, K2, research chemicals, Ze proberen een legaal alternatief te zijn voor cannabis, MDMA, cocaïne, Specifiek ontworpen om wetgeving te omzeilen. Deze nieuwe stoffen zijn niet wetenschappelijk geëvalueerd, er is momenteel geen idee over de bijwerkingen, toxiciteit op lange termijn is onbekend. Gebruikers zijn soms proefkonijnen om deze stoffen te testen. In 2012 werden er 71 nieuwe NPS op de Belgische drugsmarkt ontdekt (Bron WIV). Volgens de Flash Eurobarometer (bron WIV) is het gebruik van NPS voornamelijk te vinden in de partyscene in de leeftijdsklasse van 15 tot 24 jaar. Op spuitenruil maken gebruikers sporadisch melding van het gebruik van NPS en. Sinds 2014 werden NPS en opgenomen in de bevraging om meer zicht te krijgen op het gebruik van deze stoffen bij onze doelgroep. 25% van de respondenten gebruikte ooit NPS. Opvallend is ook de 7.6% weet het niet [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 32

33 zeker wat slaat op de onduidelijkheid met betrekking tot NPS en. NPS en worden vooral via vrienden of dealer verkregen. Ook de laatste 30 dagen / het laatste jaar werden er NPS en gebruikt. Vooral GHB, ketamine en mephedrone scoren het hoogst. Naast snuiven, slikken of roken worden NPS en ook regelmatig geinjecteerd. We zien opmerkelijke verschillen tussen 2015 en 2016 wanneer we de geïnjecteerde producten vergelijken. Daar waar in 2015 ketamine de absolute topper was scoren in 2016 vooral MXE, MDPV en DMT erg hoog. 3. Behandeling 3.1. ooit gevolgde behandelingen Vroegere hulpverlening 78 nooit 17 21,79 huisarts 27 34,62 msoc 35 44,87 m-progr 28 35,90 psych zh 23 29,49 cic 22 28,21 tg 20 25,64 ander [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 33

34 Een aanzienlijk deel van de cliënten doorliep door de jaren heen een gevarieerd hulpverleningstraject met verschillende hulpverleningsmodellen en visies: psychiatrie, abstinentie gericht, Harm Reduction De meerderheid kreeg ooit hulp van een huisarts en/of verbleef in een residentieel ontwenningsprogramma. 22% van de respondenten geeft aan nooit in behandeling te zijn geweest! 3.2. huidige behandeling Op het moment van bevraging was niemand residentieel in behandeling. Naast de huisarts pieken vooral de ambulante laagdrempelige drughulpverlening -MSOC en methadonprogramma-. Ook dit jaar valt het hoge percentage 35 % niet in behandeling op. Het blijft een verdienste van het project spuitenruil en de kracht van harm reduction om deze groep gebruikers te bereiken. Geen behoefte, ik wil niet, geen behoeft en heb het niet nodig scoren veruit het hoogst als redenen waarom mensen niet in begeleiding zijn. 4 respondenten denken niet meer welkom te zijn bij de hulpverlening, denken afgewezen te worden omdat ze niet in regel zijn met de mutualiteit. 4 mensen denken dat het geen nut meer heeft. reden van geen hulpverlening 25 ik wil niet 8 32 denk dat ik niet binnen mag 2 8 geen papieren 0 niet in orde met ziekenkas 2 8 ken het niet 0 slechte ervaringen 0 geen behoefte 6 24 niet nodig 6 24 schrik dat info wordt doorgegeven 2 8 heeft geen nut meer 4 16 hulpv is ondermaats 1 4 ik wacht op behandeling 1 4 [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 34

35 4.Tevredenheid van IDG s over het project spuitenruil: Algemeen kunnen we stellen dat de IDG s het project spuitenruil positief beoordelen. Openingsuren, bereikbaarheid en folders scoren iets lager. Spuitenruil blijft jaarlijks nieuwe injecterende gebruikers bereiken. Ongeveer 15% van de IDG s komt minder dan één jaar op spuitenruil. Daartegenover staat dat een kwart van de bevraagden al meer dan 15 jaar gebruik maakt van spuitenruil. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 35

36 3. Besluit, signalen en aandachtspunten # Kort jaaroverzicht in cijfers Sinds 2011 zagen we een continue daling van het aantal verdeelde spuiten. Vanaf 2015 zien we opnieuw een toename van het aantal verdeelde spuiten. In 2016 verdeelden we spuiten in de provincie Antwerpen en recupereerden er , met een recuperatie percentage van 102% We noteerden 6497 contacten. Het succes van de buitencontainers resulteerde dit jaar in een recuperatie van 7510 spuiten, goed voor 3% van de totale recuperatie. Het aantal mensen dat gebruik maakt van de buitencontainers blijft stijgen. Momenteel maakt bijna 18% gebruik van de buitencontainers ( % / %). Bij het controleren van de containers vinden we naast het klassieke injectiemateriaal herhaaldelijk insuline pennaalden. Wat er op wijst dat de openbare containers ook benut worden door patiënten met diabetes. Uit de jaarlijkse bevraging (steekproef zelfrapportage) weten we dat de gemiddelde leeftijd van onze klanten 39.8 jaar is. We merken een veroudering en een toename van het aantal mannen (81%). 5% van de gebruikers van spuitenruil zijn jonger dan 25 jaar. Daartegenover staat dat 70% van de bevraagden begon te injecteren voor de leeftijd van 25 jaar! Ook dit jaar duiden bijna 40% van de antwoorden op een onstabiele leefsituatie (kraakpand/dakloos/vrienden/nachtopvang/andere). 19% is dakloos en ruim 9% maakt gebruik van nachtopvang. De verslechtering van leefsituatie van de mensen die injecteren blijft een verontrustende trend. Polydruggebruik blijft de absolute norm. De deelnemers injecteren gemiddeld 2.9 producten. Heroïne, cocaïne en amfetamine blijven de meest geïnjecteerde producten, al dan niet in combinatie (cocktail). Ook methadon, medicatie, steroïden en NPS en worden geïnjecteerd. Het valt op dat veel mensen die regelmatig injecteren niet altijd kiezen voor deze gebruiksmethode. Afhankelijk van de drug en situatie krijgen andere gebruiksmethoden zoals roken of snuiven de voorkeur. Veiligere gebruismethoden om bloed overdraagbare aandoeningen te voorkomen. De laatste jaren zien we een toename van het gebruik van NPS (New Psychoactive Substances). In 2016 merken we tevens een stijging van het gebruik van opioïden. Vooral de fentanyl pleisters (10%) zijn erg in trek. Een aanzienlijk deel van de cliënten doorliep door de jaren heen een gevarieerd hulpverleningstraject met verschillende hulpverleningsmodellen en visies: psychiatrie, abstinentie gericht, Harm Reduction De meerderheid kreeg ooit hulp van een huisarts en/of verbleef in een residentieel ontwenningsprogramma. Daarnaast geeft 21% van de respondenten aan nooit in behandeling te zijn geweest en 35% is niet in behandeling op het moment van de bevraging. Het blijft een verdienste van het project spuitenruil en de kracht van harm reduction om deze groep te bereiken. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 36

37 Spuitenruil blijft jaarlijks nieuwe injecterende gebruikers bereiken. Ongeveer 15% van de IDG s komt minder dan één jaar op spuitenruil. Daartegenover staat dat een kwart van de bevraagden al meer dan 15 jaar gebruik maakt van spuitenruil. Tevredenheid? Algemeen kunnen we stellen dat de IDG s het project spuitenruil positief beoordelen. Openingsuren, bereikbaarheid en folders scoren iets lager. Anonimiteit en de verdeelde materialen worden hoog gewaardeerd. In 2016 namen 568 personen deel aan een vorming waarbij de inhoud gefocust was op prikongevallen, spuitenruil en harm reduction gerelateerde thema s. # Spuitenruil is vooral ingebed binnen voorzieningen die werken met de meer gemarginaliseerde gebruiker. Plaatsen waar veel gebruikers/daklozen elkaar ontmoeten. Niet alle mensen die drugs injecteren willen geassocieerd worden met deze doelgroep en centra. Om meer differentiatie te brengen in het bestaande aanbod werd gezocht naar een extra locatie in het centrum van Antwerpen. Een nieuw meer neutraal/onafhankelijk spuitenruilpunt, in een poging de doelgroep te verbreden met jonge gebruikers, nieuwe gebruikers,... Na een intense zoektocht werd eind 2015 een nieuwe geschikte spuitenruil locatie gevonden in het centrum van Antwerpen. Sinds januari 2016 werken we hier samen met de collega s van Plug INN jongerenwerking. Ook een verdere regionale verruiming van het aanbod in de provincie Antwerpen blijft een uitdaging. Verder blijft het aanbod van spuiten(ruil)-automaten een aantrekkelijke piste bij het differentiëren van het aanbod naar jongere/nieuwe injecteerders en dag en nacht bereikbaar. Ook een aanbod van spuitenruil via het internet blijft te overwegen. # Heel wat leden van onze doelgroep injecteren in mogelijks zeer onhygiënische omstandigheden op semi-openbare plaatsen. We blijven de noodzaak voor het installeren van een gebruiksruimte vanuit gezondheidsperspectief promoten. Uit de bevraging 2016 blijkt dat de nood aan een gebruiksruimte leeft bij de injecterende gebruikers van de stad Antwerpen. 84% wil gebruik maken van een gebruiksruimte en meer dan de helft van hen wil dagelijks gebruik maken van een gebruiksruimte. gebruik DCR 72 % één keer per dag 14 19,44 meerdere keren/dag 22 30,56 één keer/week 3 4,17 enkele keren/week 15 20,83 enkele keren/maand 18 25,00 [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 37

38 # Uit de resultaten van de bevraging blijkt dat 21% van de deelnemers het afgelopen jaar één tot meerdere overdosissen overleefden. Jammer genoeg verliezen jaarlijks gebruikers het leven door overdosis. Ook dit jaar was dit niet anders. Spuitenruil blijft overdosis preventie met en voor gebruikers promoten. Aangezien het injecteren van heroïne (en het gebruik van opioïden) een hoog risico op overdosis met zich meebrengt wil spuitenruil de verdeling van Naloxone bespreekbaar maken en promoten. Naloxon is een geneesmiddel dat wordt gebruikt om de effecten van een overdosering met een opiaat, bijv. heroïne, morfine, tegen te gaan. In het buitenland is overdosis preventie met Naloxone training en verdeling een sinds jaren toegepaste en positief geëvalueerde harm reduction strategie. In 2016 werd in samenspraak met verschillende hulpverleners en injecterende gebruikers verder gewerkt aan de ontwikkeling van preventiemateriaal en de opstart van een Naloxone project. # Tijdens de hepatitis C awareness week swab2 know lag de focus op het aanbieden van screeningen en informatie over hepatitis C. Nieuw dit jaar is dat we de mogelijkheid hadden om mee te werken met een pilootproject van Cepheid, die een toestel ontwikkelde dat toelaat om ter plaatste PCR s uit te voeren. (dit is de test die nagaat of het HCV virus geklaard is of zich chronisch ontwikkeld) Normaal gezien is dit een zeer specialistische test en deze wordt slechts één maal terugbetaald via de mutualiteit. Antwerpen heeft de kans gehad om dit toestel mee uit te testen en gedurende de swab2know week on site PCR testen uit te voeren. # De resultaten van de recuperatie van injectiemateriaal via Gepantserde naaldcontainers in de publieke ruimte blijft erg succesvol. Het territoriaal uitbreiden van dit aanbod in de stad Antwerpen en de rest van de provincie is aangewezen. # Spuitenruil bereikt jonge /startende injecteerders niet of zeer weinig. Het vroegtijdig bereiken van nieuwe injecteerders blijft een prioriteit. [Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen werkjaar 2016] Pagina 38