PLAN VAN AANPAK CASUS TUINSTREEK

Transcriptie

1 PLAN VAN AANPAK CASUS TUINSTREEK

2 INLEIDING EN CONTEXT In de gemeente Tuinstreek speelt zich af wat in 2020 op veel plaatsen in Nederland in volle gang is: een regionale energiestrategie is ontwikkeld en moet tot ontplooiing worden gebracht. Dit is geheel in lijn met wat het rijk graag ziet en wat nodig is om de nationale CO2-doelstelling te halen. Het ministerie van Economische Zaken (EZ) heeft de omgevingsmanager gevraagd om een Plan van Aanpak op te stellen voor het omgevingsmanagement voor het realiseren van duurzaamheidsdoelstellingen in de gemeente Tuinstreek. In deze inleiding worden de ambities, belanghebbenden en uitgangspunten die op dit plan van toepassingen zijn beschreven. Vervolgens volgt in het tweede hoofdstuk de aanpak voor het omgevingsmanagement. De regionale ambitie De provincie en vijf regiogemeenten, waaronder de gemeente Tuinstreek, hebben een regionale energiestrategie 2050 opgesteld. Daarin is een transitiepad voor Tuinstreek beschreven, waarmee de gemeente Tuinstreek in 2030 energieneutraal zal zijn. Aansluitend bij de ambitie van de gemeente heeft Energiebedrijf X het initiatief genomen om een windpark in de gemeente te realiseren. Hiervoor heeft Energiebedrijf X een formele melding bij EZ gedaan. In figuur 1 is de ambitie van Tuinstreek verbeeld. Transitiepad Tuinstreek Energieneutraal in % energiebesparing gebouwde omgeving Afkoppeling aardgas in 30% van de wijken electriciteitsproductie Particulier initiatief Grote Polder: 100 MW wind MW/jaar: 114 MW wind of 259 MW zon Rest: 32 MW zon Tuindorp Landelijke gemeente Goedegast Figuur 1. Situatie gemeente Tuinstreek De nationale ambitie De rijksoverheid heeft de ambitie uit het Klimaatakkoord, om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 C, vertaald in de doelstelling om in 2050 CO2-uitstoot met 80-95% te reduceren ten opzichte van de uitstoot van Onderdeel van deze doelstelling is de transformatie van de energievoorziening. De energietransitie is een systeemverandering met een grote maatschappelijke impact en met grote gevolgen voor de manier waarop wij leven. In het Energierapport uit 2016 werd een integrale visie op de toekomstige energievoorziening van Nederland beschreven. Hierin is een grote rol voorzien voor decentrale overheden en regionale en lokale maatschappelijke partijen. Tegelijkertijd blijft EZ op diverse fronten betrokken als partner, afhankelijk van het onderwerp of het project. EZ vervult meerdere rollen bij de energietransitie: kaders stellen (wetgeving en beleid), zoals (tijdelijk) mogelijk maken, verbieden, doelen stellen of ambities benoemen stimuleren, zoals het invoeren of aanpassen van subsidies en belastingen realisatiekracht, zoals de rijkscoördinatie (RCR) en het rijksomgevingsplan (voorheen RIP rijksinpassingsplan) uitvoering faciliteren, zoals participeren in initiatieven, partijen samenbrengen en samenwerkingsverbanden opzetten. 2

3 De omgeving Geen enkele organisatie kan de energietransitie alleen realiseren. Dit geldt ook voor het transitiepad van de gemeente Tuinstreek en de ambitie van EZ. Voor het behalen van de gestelde ambities zijn bijdragen van veel verschillende partijen nodig, ieder met zijn eigen mogelijkheden en vanuit zijn eigen verantwoordelijkheden. Deze partijen moeten samenwerken. Goed omgevingsmanagement draagt hieraan bij. In figuur 2 staat een overzicht van de mogelijke partijen voor het transitiepad van de gemeente Tuinstreek. Overheden Bedrijven Rijksoverheid Ministerie EZ & RVO Regio Gemeente Tuinstreek en Andere ministeries Regering 1e & 2e kamer Provincie Andere gemeenten zorgen voor energiebesparing Overige belanghebbenden energie Burgers Maatschappelijke organisaties, Zoals Natuur en Milieu, Urgenda, Het en Groene Brein, LTO, dorpsraden... zorgen voor energiebesparing Figuur 2. Belanghebbenden transitiepad gemeente Tuinstreek Overheden Tussen de nationale en regionale overheden is er een natuurlijke samenwerking. De rijksdoelstelling om CO2 te reduceren wordt grotendeels regionaal gerealiseerd en voor de realisatie van het transitiepad zal de gemeente met EZ afstemmen mogelijk over de vergunningen en het omgevingsplan voor het windpark, de mogelijkheden voor rijkssubsidies en wettelijke wijzigingen om de afkoppeling van het gas mogelijk te maken. Burgers en maatschappelijke organisaties Voor burgers heeft de transitie grote gevolgen. Energiebesparende maatregelen van het gas geven veranderingen in de woningen en het gedrag van burgers. Het windpark in de Grote Polder komt naast het dorp Goedegast en verandert het aangezicht en zal zorgen voor bijvoorbeeld slagschaduw. Burgers kunnen participeren in een energiecoöperatie of zelf zonnepanelen nemen. Burgers en maatschappelijke organisaties vormen hun eigen mening over deze onderwerpen en zullen deze in het proces ook inbrengen. Bedrijven Voor bedrijven zal net als voor burgers de energiebesparende maatregelen, de afkoppeling van het gas en het plaatsen van zonnepanelen gevolgen hebben voor de bedrijfspanden en het gedrag van bedrijven. De energietransitie heeft gevolgen voor de bedrijven die energie produceren en distribueren. Energiebedrijf X wil een windpark realiseren. Daarnaast zal er nog meer (kleinschalige) duurzame energie worden opgewekt. Dit kan door bijvoorbeeld een energiebedrijf of een energiecoöperatie of door particulieren die zonnepanelen op hun dak leggen. Het lokaal in plaats van centraal opwekken van energie brengt voor de netbeheerders veranderingen. Het net wordt anders gebruikt en duurzame bronnen zijn moeilijker te regelen (aansluiting vraag en aanbod) dan de fossiele centrales. die hun aanbod niet aanpassen gedurende de energietransitie zullen klanten en omzet verliezen. 3

4 De energietransitie geeft ook een economische impuls. Er zijn (installatie)bedrijven die de energiebesparende maatregelen, de afkoppeling bij bewoners en bedrijven moeten realiseren, de windturbines bouwen en zonnepanelen plaatsen. De uitgangspunten voor de aanpak Voor de realisatie van de energietransitie en energieprojecten hebben de toenmalige ministers van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu in 2016 de brief Samen energieprojecten realiseren: visie op omgevingsmanagement naar de kamer gestuurd met daarin de visie op omgevingsmanagement bij energieprojecten. In deze brief zijn voor de energieprojecten, die onder de (mede)verantwoordelijkheid van de rijksoverheid vallen, de volgende uitgangspunten opgenomen: 1. Samenbinden van belanghebbenden 2. Betrek de omgeving zo vroeg mogelijk 3. Transparantie en vertrouwen 4. Omgevingsmanagement is een gezamenlijke verantwoordelijkheid 5. Maatwerk. Deze uitgangspunten liggen ook onder de net ingevoerde Omgevingswet. Deze wet heeft aanvullend de volgende uitgangspunten: zorg voor de fysieke leefomgeving afwegingsruimte voor het lokale bestuur, voor integraal afgewogen en transparante besluitvorming gebiedsgericht en flexibel. Twynstra Gudde heeft door jarenlange opbouw van kennis en ervaring met strategisch omgevingsmanagement, samenwerken en de energietransitie goede procesvaardigheden en instrumenten ontwikkeld waarmee gebiedsprocessen met veel partijen soepeler en sneller verlopen en tot goed resultaat leiden. Voor de aanpak is gebruik gemaakt van deze ervaringen en kennis. Uitgangspunten hierbij zijn: eigenaarschap van regionale energiestrategie in de regio, partijen in hun kracht, met aandacht voor de verdeling van rollen en verantwoordelijkheden en de samenwerking pragmatisme en flexibiliteit: zorgdragen voor uitvoerbaarheid en zorgvuldigheid, als basis voor om betrouwbaar te kunnen zijn en met voldoende voortgang om resultaten te behalen mutual gains, recht doen aan belangen en het creëren van zoveel mogelijk waarde voor belanghebbenden (inclusiviteit). Tot slot de aanpak voor omgevingsmanagement is afhankelijk van de daadwerkelijke situatie. De omgevingsmanager zal dan ook de aanpak bijstellen als de situatie daarom vraagt. Daarbij blijven deze uitgangspunten de basis. AANPAK Het omgevingsmanagement van EZ bestaat uit twee samenhangende onderdelen. Dit sluit aan bij de ambitie om de bevoegdheden op het juiste niveau te beleggen. Het eerste onderdeel is het initiatief voor een windpark in de Grote Polder van ca. 100MW. Hierop is de RCR 1 van toepassing en hiervoor is EZ in eerste instantie het bevoegd gezag. Het tweede onderdeel betreft het omgevingsmanagement voor het transitiepad van de gemeente Tuinstreek: energiebesparing, aardgasloze wijken en de duurzame energieopwekking. Voor het transitiepad is de gemeente het bevoegd gezag. Het omgevingsmanagement van EZ is voor de twee onderdelen dan ook verschillend wat betreft inzet en rol, maar heeft wel een duidelijke verbinding. De aanpak is opgebouwd uit twee fasen: de voorbereiding en de uitvoering. De fases zijn opgedeeld in tussenstappen. De fases en de tussenstappen zullen elkaar deels overlappen. Fase 1. De voorbereiding a. Interne voorbereiding b. Verkenning met gemeente en initiatiefnemer c. Afspraken proces, rollen en verantwoordelijkheden 1. In de kamerbrief Evaluatie Rijkscoördinatieregeling en voortgang omgevingsmanagement energieprojecten schrijft de minister dat de toepassing van de RCR mogelijk wordt aangepast. Wij gaan er voor deze casus van uit dat de RCR wordt opgenomen in de Omgevingswet, inclusief dat windparken met 100 MW onder de RCR vallen en dat deze wordt aangepast zoals in deze brief wordt gesuggereerd: het Rijk overlegt met de lagere overheden of de RCR wordt toegepast en wie de coördinatie van de RCR doet. 4

5 Fase 2. De uitvoering a. Planvorming initiatiefnemer b. Procedure EZ c. Realisatie initiatiefnemer Fase 1. De voorbereiding Het doel van deze relatief korte fase is de basis van het omgevingsmanagement te leggen en de bijbehorende afspraken te maken. In deze fase legt de omgevingsmanager duurzame relaties als basis voor omgevingsmanagement. Voor een duurzame relatie is onderling vertrouwen essentieel. Vertrouwen moet zorgvuldig worden opgebouwd; het spreekwoord is niet voor niets vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Succes of falen van een samenwerking wordt medebepaald aan het begin van samenwerkingsprocessen. Als basis voor dat vertrouwen moet de omgevingsmanager goed voorbereid met een open vizier in contact te treden. Betrouwbaar zijn en blijven is van groot belang. 1a. Interne voorbereiding Voor omgevingsmanagement geldt dat een goede voorbereiding het halve werk is. De voorbereiding begint intern, zowel voor het windpark in de Grote Polder als voor de energietransitie van Tuinstreek. De omgevingsmanager brengt voor beide initiatieven op basis van deskresearch van rijksbeleid en interne gesprekken in beeld: Plichten en wensen Hoe kijken wij tegen het transitiepad van Tuinstreek en het windpark in de Grote Polder aan vanuit ons beleid en de wetgeving, wat zijn onze plichten bij het transitiepad en het windpark, wat is onze wettelijke verantwoordelijkheid, wat is de toegevoegde waarde en gewenste betrokkenheid van EZ, wat zijn daarbij de uitgangspunten? Omgeving Hoe ziet het speelveld eruit, wie zijn waarschijnlijk de belanghebbenden en wat is hun belang, wie is bevoegd gezag, spelen er relevante kwesties die van belang zijn voor het transitiepad en het windpark, wat is het doel van het omgevingsmanagement in deze fase? Stappen & organisatie Wat heeft komende tijd de prioriteit, wat zijn de eerste mijlpalen, wie doet wat, welke afstemming is nodig en wat wordt gecommuniceerd? De omgevingsmanager organiseert een startbijeenkomst (project-start-up) voor het transitiepad van Tuinstreek en het windpark in de Grote Polder. In deze bijeenkomst worden bovenstaande vragen beantwoord. Voor de bijeenkomst nodigt de omgevingsmanager de interne sleutelpersonen uit. Dit is een evenwichtige afspiegeling van de juiste beleidsvelden en expertises van het ministerie van Economische Zaken, het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) als medebevoegd gezag en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), waaronder Bureau Energieprojecten (BEP). Deze beleidsvelden en expertises zijn onder andere wind-op-land, aardgas(loos), energiebesparing, vergunningencoördinatie/ RCR, projectmanagement, communicatie, etc. In de bijeenkomst zet de omgevingsmanager het Canvas Omgevingsmanagement in als hulpmiddel om het gesprek te structureren. Het canvas biedt op een visuele manier inzicht in de hoofdlijnen van de opgave, de informatie (en wat mist) en bundelt de ideeën over een aanpak. Met het canvas verkennen de sleutelfiguren aan de hand van kernachtige vragen de opgave samen. In korte tijd wordt zo op een samenhangende manier de opgaves bezien. De sleutelpersonen hebben zo eenzelfde beeld van de opgave, brengen hun kennis en ideeën in en weten wat er in deze fase van ze wordt verwacht. Het is waarschijnlijk dat in deze fase bepaalde punten ontbreken of vragen nog niet te beantwoorden zijn. Dit is normaal en zodra mogelijk worden deze punten aangevuld. Onduidelijkheden of ontbrekende kennis die cruciaal is voor de volgende stap wordt uitgezocht. Tijdens de bijeenkomst vat de omgevingsmanager de resultaten samen in het canvas. Het canvas vormt een solide basis voor het omgevingsmanagement. Canvas Omgevingsmanagement Opgave Context Momenten Belanghebbenden Doel Omgevingsmanagement Kansen Uitgangspunten Issues Naam: Datum: Prioriteiten Stappen Organisatie Informatie 5

6 Vanaf de start onderhoudt de omgevingsmanager regelmatig contact met zijn formele opdrachtgever en het management, zodat deze niet verrast worden en besluitvorming soepel kan verlopen. Resultaten Document: ingevuld omgevingscanvas. Acceptatie binnen EZ: sleutelfiguren zijn intern betrokken bij de opgave weten wat er van ze wordt verwacht. Aandachtspunten en risico s Binnen het transitiepad Tuinstreek heeft EZ verschillende vormen van betrokkenheid: afhankelijk van de inhoud en de behoefte in de regio. In deze fase is het belangrijk deze te definiëren en te bezien wat EZ wil en kan, met de beschikbare middelen en menskracht. Intern moeten de juiste mensen (inhoud en mandaat) worden betrokken. De omgevingsmanager heeft en houdt hier oog voor. 1b. Verkenning met gemeente en initiatiefnemer De directe omgeving van het transitiepad en het windpark zijn de gemeente Tuinstreek en Energiebedrijf X. De omgevingsmanager treedt dan ook in overleg met de gemeente Tuinstreek, desgewenst in regionaal verband, en Energiebedrijf X. Bij deze overleggen zijn de programmamanager en de omgevingsmanager van de gemeente en de projectmanager en de omgevingsmanager van het energiebedrijf aanwezig. De omgevingsmanagers van de drie partijen dragen gezamenlijk zorg dat de juiste mensen aan tafel zitten, de juiste bespreekpunten op de agenda staan en dat de gesprekken worden vastgelegd en de afspraken geborgd. De omgevingsmanager van EZ zorgt dat de juiste personen van EZ extern aanschuiven. In de gesprekken worden de volgende zaken verkend: Kennismaken en verwachting Wie zijn we, wat zijn de belangen van onze organisaties, wat zijn no go s en pijnpunten, wat verwachten we van elkaar (en wat niet), hoe willen we samenwerken, wat is een effectieve rolverdeling? Inhoud van het project en het programma Wat behelst het windpark en het transitiepad, in welke fase zitten ze, welke stappen en mijlpalen zijn voorzien voor realisatie, wat gaat goed, waar liggen (mogelijk) knelpunten? Is er commitment aan de rijksenergiedoelen? Omgeving in beeld Welke organisaties, mensen of groepen zijn al betrokken, wie moeten betrokken worden, wie wordt op welke manier, waar zit mogelijk weerstand, welke kwesties spelen, is er een overlegstructuur? Stappen en organisatie Wat heeft komende tijd de prioriteit, wie doet wat, welke afstemming is nodig en wat wordt gecommuniceerd? In deze stap bezien de partijen wie het bevoegd gezag wordt voor de RCR en indien nodig voor het omgevingsplan van het windpark in de Grote Polder. EZ, de provincie, de gemeente Tuinstreek en Energiebedrijf X bezien welke overheid, het rijk, de provincie of de gemeente, het meest logisch en meest effectief en efficiënt is 2. Voor het transitiepad van Tuinstreek is de gemeente in de lead. De gemeente zal, in overleg met EZ, wat EZ bijdraagt 3. Aangezien het windpark een onderdeel is van het transitiepad hebben de drie partijen een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het omgevingsmanagement. In de aanpak is aangegeven wie de lead heeft voor welk onderdeel van het omgevingsmanagement. De omgevingsmanager van EZ draagt zorg voor intern acceptatie en steun is voor de afspraken die extern worden gemaakt. Dit doet de omgevingsmanager door regelmatig af te stemmen met de sleutelpersonen, de opdrachtgever en het management. 2. In een echt Plan van Aanpak zal een omgevingsmanager geen aannames als deze doen. Dit vernauwt de blik van de omgevingsmanager. Maar aangezien dit een casus voor een tender is, hebben wij gekozen dit wel te doen. Wij kiezen ervoor om EZ als bevoegd gezag aan te wijzen en dat er een wijziging van het omgevingsplan nodig is om het windpark te realiseren. Indien EZ niet wordt aangewezen als bevoegd gezag, zal voor EZ het windpark deel uitmaken van de transitie van Tuinstreek. 3. In een echt Plan van Aanpak van een omgevingsmanager zullen wij nooit aannames als deze doen. Dit vernauwt de blik van de omgevingsmanager. Maar aangezien dit een casus voor een tender is, hebben wij gekozen dit wel te doen. Wij kiezen ervoor om bij het transitiepad van de gemeente Tuinstreek geen expliciete rol voor EZ te beleggen, anders dan dat EZ wel wordt geïnformeerd. 6

7 Resultaten Document: gespreksverslagen concept afspraken met gemeente en energiebedrijf over de invulling van het omgevingsmanagement. Acceptatie bij EZ en extern: basis voor vertrouwen en goede samenwerking gedragen concept afspraken over samenwerking. Aandachtspunten en risico s Voor de omgevingsmanager van EZ is een bescheiden houding gepast. Hij/zij is niet de initiatiefnemer van het Windpark en ook niet het bevoegd gezag voor het transitiepad van Tuinstreek. Vanuit de doelstellingen van EZ is het echter wel wenselijk dat het transitiepad wordt gerealiseerd. Dit vraagt balanceren tussen beïnvloeden en vertrouwen op de ander. De RCR en het rijksomgevingsplan zijn krachtig instrumenten, met veel doorzettingsmacht. Zoals de evaluatie van de RCR in 2016 aangeeft, kunnen andere bevoegde gezagen echter het gevoel krijgen dat het Rijk de boel overneemt. Daarom is zorgvuldig overleg over de inzet en door wie nodig. Er kunnen verschillende ideeën bij stakeholders ontstaan over de rol van EZ. Voordat we in contact treden is het erg belangrijk om duidelijk te hebben wat EZ kan en wil bijdragen en wat niet (stap 1a). 1c. Afspraken proces, rollen en verantwoordelijkheden De gemaakte afspraken tussen EZ, de gemeente en het energiebedrijf moeten helder worden vastgelegd. Dit kan in een samenwerkingsovereenkomst met Energiebedrijf X, gemeente Tuinstreek en EZ voor het windpark in de Grote Polder. Hierin staat o.a. wie welke rol en verantwoordelijkheid heeft, hoe de samenwerking organisatorisch is vormgegeven, hoe er wordt gecommuniceerd, wat de hoofdstappen en de belangrijkste mijlpalen zijn, wat de basiswaarden onder de samenwerking zijn, wat de governancestructuur is, maar ook wanneer en hoe de samenwerking wordt ontbonden. De afspraken in de overeenkomst zijn door de omgevingsmanager intern afgestemd. Indien het rijk bevoegd gezag worden, wordt dit de andere ministeries interdepartementaal geïnformeerd. De omgevingsmanager begeleidt de interne besluitvorming en de ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst. Omdat het rijk het bevoegd gezag voor het windpark in de Grote Polder is, wordt er waarschijnlijk naast een omgevingsmanager ook een projectleider RCR aangewezen. De omgevingsmanager en de projectleider zullen samen optrekken en hiervoor een intern organisatiestructuur inrichten met een interne projectgroep. Met de projectgroep worden de vervolgstappen uitgedacht en het omgevingscanvas verder uitgewerkt. De omgevingsmanager werkt het omgevingscanvas bij op basis van de informatie uit de voorgaande stappen. Daarbij moet de omgevingsmanager overzicht scheppen in de veelheid aan informatie en prioriteiten stellen. Om op de langere termijn betrouwbaar te zijn, is het belangrijk afspraken goed vast te leggen. Tevens wordt het doel van het omgevingsmanagement voor de volgende fase bepaald. Resultaten Document: ondertekende samenwerkingsovereenkomst uitgewerkt omgevingscanvas. Acceptatie EZ: interne projectgroep. Aandachtspunten en risico s Een projectleider voor RCR en het omgevingsplan hoeft niet altijd nodig te zijn en kan ook door de omgevingsmanager worden ingevuld. Indien gekozen wordt voor projectleider en omgevingsmanager dan is de rolverdeling tussen een projectleider en een omgevingsmanager soms diffuus. Daarom moeten in deze fase duidelijke afspraken worden gemaakt tussen de rolverdeling van de omgevingsmanager en projectleider. EZ heeft een formele rol in het windpark. Dit windpark maakt deel uit van een groter programma. De omgevingsmanager moet borgen dat binnen EZ het groter programma ook gezien wordt en dat EZ aangehaakt blijft bij het transitiepad van de gemeente Tuinstreek. 7

8 Wat is de emotie van de stakeholder? (berekenbaar of onberekenbaar) Wat is de lijn/houding van de stakeholder bij? (gematigd/ coöperatief/fundamenteel) Wat is de financiële ruimte van een stakeholder? S St Fase 2. De uitvoering Het doel van fase 2 is de daadwerkelijke realisatie van het windpark in de Grote Polder. Voor het transitiepad van de gemeente Tuinstreek zal de omgevingsmanager van de gemeente een Plan van Aanpak opstellen. Vanzelfsprekend zullen de aanpak voor het omgevingsmanagement van het windpark en het transitiepad op elkaar worden afgestemd. Ook worden de communicatiemomenten afgestemd. 2a. Planvorming initiatiefnemer Het is aan Energiebedrijf X, als initiatiefnemer, om acceptatie te krijgen voor het windpark in de Grote Polder. Daartoe stelt Energiebedrijf X vroegtijdig, ruim voorafgaand aan het ruimtelijke ordeningsproces, in samenspraak met de belanghebbenden en het bevoegd gezag een participatieplan op 4. In het participatieplan worden het project- en participatieproces, de belanghebbenden, hun betrokkenheid en verantwoordelijkheden beschreven. Vervolgens werkt hij het plan (technisch, ruimtelijk, financieel etc.) voor het windpark uit, waarbij het de keuzes en de voortgang met de belanghebbenden deelt en zij de plannen kunnen beïnvloeden. Er zijn verschillende technieken die bijdragen aan de acceptatie. Dit zijn bijvoorbeeld gezamenlijke werksessies, gezamenlijk de opdracht formuleren voor onderzoeken (joint fact finding), goede mogelijkheden voor financiële participatie, goede verbeelding van het resultaat (bijv. filmpjes) maar de basis is oprecht luisteren naar de belanghebbenden en waar mogelijk wensen inwilligen. De omgevingsmanagers van EZ draagt bij aan het proces en bewaakt hierbij de belangen van EZ. Ook zal de omgevingsmanager toezien dat alle belanghebbenden op een goede manier worden betrokken, want hiermee wordt de basis gelegd van een goede participatie conform de omgevingswet. In deze fase wordt duidelijk hoe de belanghebbenden ten opzichte van het windpark staan, wat hun belangen zijn en hoe het plan eruit gaat zien. Dit is relevante informatie voor de juridisch-planologische procedure. De omgevingsmanager van Energiemaatschappij X zal samen met de omgevingsmanager van EZ issue-stakeholder-dossiers opstellen. Daarmee wordt inzichtelijk wat de belangrijkste vragen, kwesties en tegenstand is. De omgevingsmanager van Energiemaatschappij X en de omgevingsmanager van EZ proberen deze zo goed mogelijk te beantwoorden. Hierbij is de omgevingsmanager ook de vooruitgeschoven post van EZ. Dit geeft een beeld van de te verwachten weerstand bij de RCR en rijksomgevingsplan. Bij het verzamelen van deze informatie zal nauw worden samengewerkt met de gemeente en de informatie die de gemeente heeft vanuit het transitiepad. Belanghebbenden kunnen met meerdere onderdelen van het transitiepad te maken krijgen. Zo kan een bewoner van Goedegast afgekoppeld worden van het gas, zijn huis isoleren, uitkijken op het windpark en participeren in het windpark. Het is belangrijk om een zo compleet mogelijke inventarisatie uit te voeren. Overheden Definitie issue = een onderwerp waarover verschil van mening / inzicht bestaat tussen de (voorgenomen) acties en de verwachtingen van stakeholder(s) Wat zijn de issues? Definitie stakeholder = een partij die een aantoonbaar belang (stake) heeft bij een issue. Welke standpunten en belangen hebben partijen bij deze issues? Bedrijven e rijv Issue Rijksoverheid Regio - en issueanalyse Eigen organisatie Ministerie EZ & RVO Gemeente Tuinstreek Definitie issue = een onderwerp waarover verschil van mening / inzicht bestaat tussen Andere ministeries Regering de (voorgenomen) acties en de verwachtingen van stakeholder(s) Wat zijn de issues? 1e & 2e kamer Definitie stakeholder = een partij die een aantoonbaar belang (stake) heeft bij een issue. Welke standpunten en belangen hebben partijen bij deze issues? Analyse issue Wat zijn de argumenten en validiteit van het issue? Is het issue emotioneel beladen? Is het issue mediagevoelig? Wat is de relatie met andere issues? Hoe complex is de oplossing voor het issue? Wat is het ontwikkelstadium van het issues? (debat, beleidsontwikkeling, maatregelen. beheersing) Analyse stakeholder Wat is het belang van de stakeholder? Is het belang legitiem? Wie vertegenwoordigt de stakeholder? Wat is de macht van de stakeholder? Wat is de urgentie van de stakeholder bij het issue? Provincie Andere gemeenten Overige belanghebbenden Maatschappelijke organisaties, Zoals Natuur en Milieu, Urgenda, Het Groene Brein, LTO, dorpsraden... Analyse issue Wat zijn de argumenten en validiteit van het issue? Is het issue emotioneel beladen? Is het issue mediagevoelig? Wat is de relatie met andere issues? Hoe complex is de oplossing voor het issue? Wat is het ontwikkelstadium van het issues? (debat, beleidsontwikkeling, maatregelen. beheersing) energie Issue Analyse stakeholder Wat is het belang van de stakeholder? Is het belang legitiem? Wie vertegenwoordigt de stakeholder? Wat is de macht van de stakeholder? Wat is de urgentie van de stakeholder bij het issue? Wat is de emotie van de stakeholder? (berekenbaar of onberekenbaar) Wat is de lijn/houding van de stakeholder bij? (gematigd/ coöperatief/fundamenteel) Wat is de financiële ruimte van een stakeholder? energie en en Burgers zorgen voor energiebesparing g zorgen voor energiebesparing rijv energie ren Resultaten Documenten: participatieplan van de initiatiefnemer ingevulde issue- en stakeholdersdossiers. Acceptatie: basis voor vertrouwen met belanghebbenden van het windpark (en het transitiepad) eerste inzicht in de reacties (en weerstand) op het windpark. 4. Conform de gedragscode Acceptatie & Participatie Windenergie op Land, december 2016 van NWEA 8

9 Wat is de emotie van de stakeholder? (berekenbaar of onberekenbaar) Wat is de lijn/houding van de stakeholder bij? (gematigd/ coöperatief/fundamenteel) Wat is de financiële ruimte van een stakeholder? S St Aandachtspunten en risico s De realisatie van een windpark, zeker in een landelijk gebied dichtbij een dorp, kan grote weerstand opwekken. Goede proces participatie is zeer belangrijk voor acceptatie, een mogelijke vorm is beschreven in de gedragscode Acceptatie & Participatie Windenergie op Land van NWEA. Hierin zijn ook richtlijnen voor financiële participatie opgenomen. De planvorming van Energiebedrijf X is al gestart voor stap 1, aangezien er al een formele melding bij EZ is gedaan. De stappen lopen dus deels parallel. Vanaf de start hoort het energiebedrijf de belanghebbenden te betrekken. Dit geldt ook voor de planvorming van de gemeente/de regio voor het transitiepad voor Tuinstreek. Als het goed is, heeft de gemeente acceptatie voor het transitiepad. Vroegtijdige betrokkenheid is beter. Helaas is dit niet altijd het geval en zal met omgevingsmanagement soms later reparaties moeten worden uitgevoerd. In deze fase lijkt voor de interne organisatie van EZ niet veel te gebeuren. Het is belangrijk dat de omgevingsmanager zorgt dat de interne organisatie van EZ goed geïnformeerd blijft over het project en de voortgang. 2b Juridisch-planologisch procedure Bij het Windpark in de Grote Polder heeft EZ twee formele rollen: bevoegd gezag voor het omgevingsplan en bevoegd gezag voor de RCR. Energiebedrijf X heeft een formele melding voor het windpark in de Grote Polder gedaan bij EZ. Nadat bepaald is dat het rijk het bevoegd gezag is, zullen EZ en I&M de voorbereidingen treffen voor het omgevingsplan en BEP voor de RCR. Overheden Definitie issue = een onderwerp waarover verschil van mening / inzicht bestaat tussen de (voorgenomen) acties en de verwachtingen van stakeholder(s) Wat zijn de issues? Definitie stakeholder = een partij die een aantoonbaar belang (stake) heeft bij een issue. Welke standpunten en belangen hebben partijen bij deze issues? Bedrijven e rijv Issue Rijksoverheid Regio - en issueanalyse Eigen organisatie Ministerie EZ & RVO Gemeente Tuinstreek Definitie issue = een onderwerp waarover verschil van mening / inzicht bestaat tussen Andere ministeries Regering de (voorgenomen) acties en de verwachtingen van stakeholder(s) Wat zijn de issues? 1e & 2e kamer Definitie stakeholder = een partij die een aantoonbaar belang (stake) heeft bij een issue. Welke standpunten en belangen hebben partijen bij deze issues? Analyse issue Wat zijn de argumenten en validiteit van het issue? Is het issue emotioneel beladen? Is het issue mediagevoelig? Wat is de relatie met andere issues? Hoe complex is de oplossing voor het issue? Wat is het ontwikkelstadium van het issues? (debat, beleidsontwikkeling, maatregelen. beheersing) Analyse stakeholder Wat is het belang van de stakeholder? Is het belang legitiem? Wie vertegenwoordigt de stakeholder? Wat is de macht van de stakeholder? Wat is de urgentie van de stakeholder bij het issue? Provincie Andere gemeenten Overige belanghebbenden Maatschappelijke organisaties, Zoals Natuur en Milieu, Urgenda, Het Groene Brein, LTO, dorpsraden... Analyse issue Wat zijn de argumenten en validiteit van het issue? Is het issue emotioneel beladen? Is het issue mediagevoelig? Wat is de relatie met andere issues? Hoe complex is de oplossing voor het issue? Wat is het ontwikkelstadium van het issues? (debat, beleidsontwikkeling, maatregelen. beheersing) energie Issue Analyse stakeholder Wat is het belang van de stakeholder? Is het belang legitiem? Wie vertegenwoordigt de stakeholder? Wat is de macht van de stakeholder? Wat is de urgentie van de stakeholder bij het issue? Wat is de emotie van de stakeholder? (berekenbaar of onberekenbaar) Wat is de lijn/houding van de stakeholder bij? (gematigd/ coöperatief/fundamenteel) Wat is de financiële ruimte van een stakeholder? energie en en Burgers zorgen voor energiebesparing g zorgen voor energiebesparing rijv energie ren De omgevingsmanager draagt zorg dat de juiste belanghebbenden tijdig en in de juiste rol, aangaande de passende vragen en onderwerpen worden betrokken. Het bepalen wat die rollen en juiste betrokkenheid van de verschillende belanghebbenden inhoudt vindt plaats in afstemmen met de projectleider. Het omgevingsmanagement vindt continu plaats gedurende het project. Belangrijk hierbij is dat de omgevingsmanager waarborgt dat belanghebbenden tijdig geïnformeerd zijn over mijlpalen en hun betrokkenheid. Ook zal de omgevingsmanager continue werken aan issuestakeholdersdossiers en een omgevingsmonitor bijgehouden. Het is belangrijk om te blijven afstemmen met de gemeente over het windpark en het transitiepad. De omgevingsmanager stelt een regio-overleg in. In dit overleg zitten afgevaardigden van de belanghebbenden, waaronder in elk geval de betrokken overheden. De omgevingsmanager informeert de belanghebbenden, o.a. via het regio-overleg, over het proces van het rijksomgevingsplan en de RCR. Ze worden geïnformeerd over de voortgang van het project en op onderdelen geconsulteerd. De procedurestappen Energiebedrijf X stelt in overleg met EZ en I&M de notitie reikwijdte en detailniveau (NRD) voor de milieueffectrapportage op. Het energiebedrijf draagt in samenspraak met de omgevingsmanager zorg dat in de NRD de belangrijkste issues (bezwaren, kwesties en kansen) uit de omgeving, die naar voren zijn gekomen in de vorige fase en waarvoor nader onderzoek nodig is, worden opgenomen in de NRD. Tevens toetst het energiebedrijf samen met de omgevingsmanager de inhoud van de notitie bij de belanghebbenden. Vervolgens leggen EZ en I&M de NRD ter inzage. De omgevingsmanager begeleidt dit proces, in samenspraak met de projectleider. Werkzaamheden voor de omgevingsmanager zijn onder andere het beschikbaar stellen van de informatie, het organiseren van informatiebijeenkomsten en het communiceren over de inspraak. Na de terinzagelegging stelt de projectleider een nota van zienswijzen op. De projectleider en omgevingsmanager leggen de NRD met de nota van zienswijzen voor ter besluitvorming. Op basis van de NRD laat Energiebedrijf X een milieueffectrapportage (mer) opstellen. Die de basis vormt voor het omgevingsplan. De projectleider laat het omgevingsplan opstellen. Samen met het energiebedrijf en de projectleider draagt de omgevingsmanager zorg voor de communicatie over de resultaten van de onderzoeken aan de omgeving en de beantwoording van vragen die belanghebbenden stellen. 9

10 Gelijktijdig coördineert de projectleider het proces voor het verkrijgen van de benodigde vergunningen en ontheffingen voor de realisatie van het windpark. De vergunningen en ontheffingen worden door verschillende overheden afgegeven. De projectleider draagt zorg dat ze gelijktijdig ter inzage liggen en gelijktijdig worden afgegeven. De omgevingsmanager ondersteunt de projectleider met de communicatie en afstemming met de bevoegde gezagen en de belanghebbenden. De ontwerpbesluiten (omgevingsplan met milieueffectrapportage, vergunningen en ontheffingen) worden op hetzelfde moment ter inzage gelegd. De omgevingsmanager begeleidt dit proces, in samenspraak met de projectleider. Werkzaamheden voor de omgevingsmanager zijn gelijk aan de inspraak over de NRD. Na de inzageperiode stellen de omgevingsmanager en de projectleider een nota van zienswijzen op en leggen de omgevingsvisie met MER en nota van zienswijzen voor ter besluitvorming. Na de besluitvorming informeert de omgevingsmanager de belanghebbenden over het besluit. Vervolgens is er de beroepsmogelijkheid bij de Raad van State. Indien er beroep wordt ingesteld zullen de omgevingsmanager en de projectleiders dit proces begeleiden. Resultaten Documenten: omgevingsplan met toebehoren omgevingsvergunning met toebehoren. Acceptatie: acceptatie voor het windpark door belanghebbenden. Aandachtspunt en risico s In deze fase is de juiste timing van het betrekken belanghebbenden. Dit is afhankelijk van hun rol. De timing vraagt niet een te vroeg moment als er nog te weinig besproken kan worden, maar ook geen te laat moment als er al te veel is besloten. Ook deze fase vraagt een goede samenwerking tussen EZ en de initiatiefnemer. Hierbij moet aandacht blijven voor de rollen en verantwoordelijkheden van beide partijen. Ze kunnen beter niet op elkaars stoel gaan zitten. Daarbij is een ander aandachtspunt dat de initiatiefnemer zijn commercieel belang dient en EZ het nationaal belang vertegenwoordigd. 2c. Realisatie windpark Na het verkrijgen van de omgevingsvergunning kan Energiebedrijf X starten met de bouw van het windpark in de Grote Polder. Het energiebedrijf is in deze fase verantwoordelijk voor de communicatie over de voorbereidingen en de bouwwerkzaamheden. Het omgevingsmanagement door EZ is minder intensief dan in de voorgaande fase. Als er zich bijzonderheden voordoen kan de omgevingsmanager een bescheiden rol vervullen. Figuur 3. Gemeente Tuindorp realiseert duurzaamheidsdoelen 10