STOFFERING VAN DE OPENBARE RUIMTE

Transcriptie

1 AFSTUDEERPLAN STOFFERING VAN DE OPENBARE RUIMTE Student: Afstudeercommissie: ing. Arjan A.G. uit het Broek ir. R.A. Rutgers Studentnummer: dr. ir. C.H. Doevendans drs. J.G.A. van Zoest - augustus 2006 versie 1.1 -

2 Inleiding Dit afstudeerplan is geschreven in het kader van mijn afstuderen binnen de mastertrack Urban Design and Planning aan de Technische Universiteit te Eindhoven. Door dit werk zal ik proberen u als lezer te tonen welke stappen ik de komende periode zal gaan nemen. Een eerste stap hierin heb ik genomen door het uitvoeren van een literatuurstudie, welke ik heb afgerond onder de noemer PROLOOG. Deze proloog is, zoals deze bewoording al aangeeft, een voorloper op het afstuderen. Het doel van de proloog is het laten uitkristalliseren van mijn afstudeeronderwerp, zodat er een goed gefundeerde basis aan het overige proces ten grondslag zal liggen. Ik wens u veel plezier bij het lezen van dit afstudeerplan. ing. Arjan A.G. uit het Broek Eindhoven, juni

3 Inhoudsopgave Inleiding Omschrijving onderwerp Motivatie Achtergrondinformatie Afstudeeropgave Concept Motivatie Historie Bestaande situatie Onderzoek Catalogus Locatie en programma Competenties Ontwerpen (attitude) Presenteren (vaardigheid) Kennis vakgebied (kennis) Eindresultaten Omschrijving einddoel Activiteiten Planning Afstudeercommissie

4 1. Omschrijving onderwerp Het afstudeerplan is ontstaan tijdens het atelier Civic Space onder begeleiding van dr. ir. C.H. Doevendans en ir. R.A. Rutgers. Hierin werd ingegaan op het onderwerp openbare ruimte, wat niet eenduidig is te omschrijven. De hedendaagse openbare ruimte kent namelijk veel verschillende gezichten en verandert voortdurend. Het onderwerp staat dicht bij de mensen, omdat iedereen er gebruik van maakt en zodoende heeft iedereen zijn eigen visie op hoe deze ruimte ingericht zou moeten worden. Dit maakt de inrichting en vormgeving van de openbare ruimte een zeer interessant onderwerp. Ik ben na mijn literatuurstudie op zoek gegaan naar een onderwerp wat me prikkelt, heb me verder verdiept in de materie en dit heeft uiteindelijk geleidt tot het formuleren van een definitief afstudeerplan Motivatie Het doel van mijn onderzoek is het in kaart brengen van de huidige inrichting en vormgeving van de openbare ruimte. De aandacht voor de kwaliteit van de openbare ruimte wordt gevoed door een mix van argumenten. De aanleiding is de door velen ervaren erosie van de openbare ruimte met als belangrijkste steen des aanstoots onveiligheid in diverse betekenissen van het woord. Verbetering van de openbare ruimte zou bijdragen aan het verbeteren van de sociale functie van de ruimte. Meer indirect zou het een strategisch middel zijn om ook bewoners, woningeigenaren en de eigenaren van andere panden aan te zetten tot het verbeteren van de omgeving. Verbetering van de openbare ruimte wordt ook gezien als een middel in de concurrentieslag tussen steden: een goede openbare ruimte draagt bij aan het imago van de stad, het trekt het goede publiek aan en verleidt ondernemingen en ontwikkelaars tot investeringen. Of dit alles waar is of niet, een breed scala aan ontwerpmiddelen wordt gebruikt om stedelijke ruimten in te richten. Er is echter nog weinig gedaan om systematisch de beschikbare middelen in relatie tot hun toepassing in kaart te brengen. Onderwerp van dit project is om dat te doen en om te proberen ze op een innovatieve wijze te gebruiken bij het ontwerpen van de openbare ruimte. Daarbij hoort ook de vraag of alle design objecten wel zo bijdragen aan een bruikbare openbare ruimte en wat de rol van kunst is Achtergrondinformatie In de periode maart juni 2006 heb ik een literatuurstudie uitgevoerd op basis van enkele onderzoeksvragen die ik voor mezelf opgesteld had: De vragen die ik beantwoordt wou hebben waren: 1. Wat wordt verstaan onder openbare ruimte? 2. Welke ontwikkelingen zijn er in de openbare ruimte? 3. Wat wordt verstaan onder inrichting en vormgeving van de openbare ruimte? 4. Welke ontwikkelingen zijn er binnen dit gebied? 5. Welke factoren spelen er bij de inrichting en vormgeving van de openbare ruimte? 6. Welke rol speelt kunst in de openbare ruimte? 7. Hoe gaat men nu om met de inrichting en vormgeving van de openbare ruimte? De uitwerking hiervan heb ik verwerkt in mijn zogenoemde proloog, waarin ik op basis van diverse boeken, wetenschappelijke publicaties, websites, proefschriften en - 3 -

5 afstudeerverslagen een antwoord heb proberen te geven op de eerder genoemde onderzoeksvragen. Deze uitgave kunt u digitaal ontvangen als u contact met mij opneemt, daarnaast zal deze uitgave ook als pdf-bestand op mijn site ( gepubliceerd worden na mijn begincolloquium

6 2. Afstudeeropgave In dit hoofdstuk zal de afstudeeropgave worden omschreven, waarbij het concept, de onderdelen die van belang zijn met hun motivatie, de (eventuele) locatiekeuze en het programma aan bod komen Concept Het werkstuk ter afronding van mijn literatuurstudie heeft vragen verhelderd, maar heeft tevens andere vragen doen rijzen. De brede kennisbasis die gevormd is door deze proloog zal echter uitstekend dienst kunnen doen in het vervolgtraject. De informatie over openbare ruimte en de vormgeving en inrichting ervan zal van belang zijn bij het volgend deel van mijn afstuderen. De onderzochte boeken, proefschriften, rapportages en andere wetenschappelijke uitgaven zijn hierbij erg leerzaam geweest. Een belangrijke vraag voor de voortgang van mijn afstudeerproject kwam van mijn begeleider, ir. R.A. Rutgers. Tijdens een van onze gesprekken vroeg hij zich af vanaf wanneer men eigenlijk begonnen was met het plaatsen van straatbanken, en waarom men dat dan deed. Naar aanleiding van het proefschrift Zitten en blijven zitten, waarneming en gebruik van straatmeubilair van C. Maurer, heb ik besloten om mij specifiek te gaan richten op straatbanken in de openbare ruimte Motivatie De aspecten die ik hierbij voor het afstuderen wil gaan behandelen zijn: 1. Een historische uiteenzetting over straatbanken 2. Een ordening van de bestaande straatbanken (in Eindhoven?) 3. Een onderzoek naar de voorkeur van de gebruikers voor specifieke straatbanken in de openbare ruimte 4. Opzetten catalogus straatbanken gecombineerd met onderzoeksresultaat Historie In mijn proloog behandel ik al in grote lijnen het ontstaan van enkele specifieke groepen straatmeubilair, zoals het urinoir. Om een duidelijk beeld te krijgen van straatbanken, zal ik een soortgelijk onderzoek uitvoeren voor straatbanken. Op deze manier probeer ik inzicht te krijgen in de ontwerpprincipes die hieraan ten grondslag liggen Bestaande situatie Om, in aanvulling op de geschiedenis van straatbanken, een goed beeld te krijgen van straatbanken op dit moment, zal ik in kaart proberen te brengen welke banken er in Eindhoven gebruikt worden. Gezien de tijdsplanning, lijkt het mij hierbij wijs om een wijk of stadsdeel te pakken, zodat er wel een compleet overzicht kan ontstaan. Daarnaast zal ik bij de diverse producenten inventariseren welke producten zij tegenwoordig in hun assortiment hebben. Wellicht is het hierbij verstandig om ook contact op te nemen met de gemeente Eindhoven, zodat ik inzicht kan krijgen in de procedure met betrekking tot plaatsing van straatbanken

7 Onderzoek Aangezien ik studeer aan een onderzoekende universiteit, lijkt het mij belangrijk om ook een deel onderzoek in mijn afstuderen te betrekken. Dit wil ik graag gaan doen met betrekking tot de voorkeur van mensen voor een bepaald type. Dit zou kunnen met bestaande modellen (reeds geplaatst) of juist met nieuwe modellen (nog te plaatsen). De exacte vorm hiervan is mij nog niet helemaal bekend, het proefschrift Zitten en blijven zitten, waarneming en gebruik van straatmeubilair van C. Maurer zal echter model staan voor de aanpak van dit onderzoek. Dit geldt eigenlijk ook voor het op te zetten programma; indien er zich mogelijkheden voordoen zal ik hier op ingaan Catalogus Op basis van de bevindingen uit het onderzoek, en de inventarisatie zou ik tot slot een catalogus op willen stellen voor straatbanken, waarin dan ook de voorkeur van burgers verwerkt is. Dit werk kan dan dienen als naslagwerk op de eerste plaats, maar ook als richtlijn voor betrokkenen bij de openbare ruimte. De term catalogus neigt naar compleetheid; dit zal echter nooit lukken, omdat elke producent wel binnen een bepaald tijdsbestek met een nieuw product komt. Ik zal in ieder geval proberen het werk zo zorgvuldig mogelijk samen te stellen Locatie en programma Omdat het eindproduct een catalogus zal zijn, heb ik in eerste instantie nog niet een locatie uitgekozen. De mogelijkheden voor een afstudeerstage sluit ik niet geheel uit, wellicht is er in een later stadium gelegenheid hiervoor. Uiteraard staat hierbij het uiteindelijke doel van het afstuderen voorop; als er geen geschikte stageplek gevonden zou worden, zal ik een fictieve case opstellen

8 3. Competenties De competenties die ik verwacht me eigen te kunnen maken met het reguliere Urban Design & Planning Master-onderwijs zijn onder andere kennis van stedenbouwfilosofie, stedenbouwtheorie en stedenbouwgeschiedenis. Naast een verdieping in deze kennisvaardigheden wil ik als stedenbouwkundige ook kennis nemen van (en beoefenen en ervaren) stedenbouwkundig ontwerpen, bijzondere problematiek en diverse concepten. Bedrevenheid in deze vakgebieden wil ik ontwikkelen door als keuzevakken diverse Bachelorvakken van de leerstoel Urban Design & Planning te volgen. Als extra schep hier bovenop ben ik van plan om meer ontwerpopgaven aan te nemen, zoals prijsvragen Ontwerpen (attitude) Naast de eerdergenoemde stedenbouwcompetenties die ik bij het reguliere Urban Design & Planning onderwijs wil ontwikkelen, wil ik ook graag een meer specifieke stedenbouwkundige ontwerphouding ontwikkelen. Deze houding is duidelijk een attitude. Voor een groot deel is dit leerdoel al bereikt, er valt echter nog veel te leren. Bij het projectwerk kwam deze attitude vooral naar voren. In vergelijking tot het 2 e masterproject, heb ik bij het 3 e masterproject op een andere manier toch duidelijk mijn stempel op het geheel weten te zetten door mijn verschillende modellen. In het 2 e project waren mijn ideeën vrij conceptueel, in het 3 e project heb ik, mede door de kleinere groepen, de hoofdlijnen van het ontwerp uit weten te zetten. Dit zie ik wederom als groei in het ontwerpen. Het groepsproces was minder aanwezig bij het project, maar ik heb mijn ontwerphouding afgelopen wel heel erg kunnen aanpassen. Tijdens het afstuderen zal ik ook letten op mijn ontwerpattitude Presenteren (vaardigheid) Naast het beheren van het ontwerpproces, vind ik het ook belangrijk om dit ontwerp goed over te kunnen brengen. Het is daarbij belangrijk om een goed en helder beeld te kunnen schetsen voor de opdrachtgever. Daarvoor wil ik gebruik maken van de diverse technieken om schetsontwerpen te digitaliseren. Deze competentie is duidelijk een vaardigheid. Tijdens het afstuderen wil ik proberen deze vaardigheid verder te ontwikkelen. Daarnaast wil ik de beperkte kennis over het maken van 3D tekeningen in bijvoorbeeld 3D-Viz verder verbreden. Het presenteren van ontwikkelingen tijdens het afstuderen zal regelmatig aan bod komen tijdens de begeleidingen, tussencolloquia en gesprekken met leveranciers, organisaties en gemeente. Tevens probeer ik op mijn site, ook weer te geven welke vorderingen ik doormaak. Deze site is bewust in het Engels, zodat ik een breder publiek kan aanpreken door deze presentatie Kennis vakgebied (kennis) Tot slot gaf ik eerder aan een bredere kennis over het vakgebied stedenbouw te willen ontwikkelen. Tijdens mijn studie aan de Saxion Hogeschool Enschede is er eigenlijk niet of nauwelijks college gegeven over stedenbouw. Deze achterstand in kennis heb ik deels in kunnen halen door de uitgevoerde literatuurstudie

9 Zoals ik in een reflectieverslag al aangaf, zou ik een literatuurlijst bij gaan houden. Dit heeft me heel erg veel geholpen. Samen met dhr. Rutgers heb ik naast de basisboeken ook een lijst opgesteld met boeken die ik voor mijn afstuderen zou kunnen gebruiken. Tijdens zijn college Stedebouwkundige Ontwerpprincipes heb ik veel geleerd over het duidelijk in kaart brengen van principes, cases en methoden uit een boek. Deze lijst, zoals opgesteld bij aanvang van het afstuderen, is niet exact afgewerkt. Gedurende het proces zijn er boeken bij gekomen, anderen zijn af gevallen. Door de literatuurstudie heb ik een theoretisch kader opgesteld, bestaand uit literatuur over de relatie kunst en stedebouw, en stedelijke inrichting. Daarnaast heb ik ook enkele bestaande stedelijke ruimten analyseren, waaronder het terrein van de Westergasfabriek. Tijdens het afstuderen zal ik me tevens verder verdiepen in enkele cases en gerelateerde onderwerpen. Het steeds kritisch bekijken en tot je nemen van informatie is van belang om tot een goed onderbouwd ontwerp te kunnen komen

10 4. Eindresultaten 4.1. Omschrijving einddoel Het doel van mijn afstuderen is het onderzoeken van de functie en het gebruik van straatbanken. Dit zal gebundeld worden in een catalogus, welke als naslagwerk kan gaan dienen, gelijk het boek Kleur Groen voor bomen en planten is. Tevens komt hiermee het maatschappelijke belang naar voren; door de reeds bestaande informatie te bundelen en aan te vullen zou er in de toekomst kwalitatief beter ontworpen worden Activiteiten De volgende werkzaamheden zullen moeten worden verricht om tot het gewenste eindresultaat te komen. Literatuurstudie algemeen Aan de hand van het gekozen onderwerp is en zal er aan de hand van literatuurstudie informatie en de kennis vergroot worden om te komen te een gefundeerde analyse, ontwerpkeuzes en het uiteindelijke ontwerp. Dit is reeds afgerond door mijn proloog. Opdrachtformulering - afstudeerplan De exacte formulering van de afstudeeropgave gaat tijdens het begincolloquium behandeld worden. Hiermee is de hoofdlijn vastgelegd en zullen aanpassingen of uitbreidingen kunnen plaatsvinden tijdens de uitkomsten van de onderzoeken die hieronder verder beschreven worden. Productinformatie verzamelen Om een duidelijk beeld te krijgen van bestaande straatbanken zal ik contact opnemen met diverse producenten en hun catalogi aanvragen. Daarnaast zal ik ook vakbeurzen en specifieke congressen bezoeken om goed op de hoogte te blijven van de materie. Tevens zal ik voor een nog nader te bepalen stadsdeel/wijk een inventarisatie maken met betrekking tot de straatbanken Literatuurstudie banken Aan de hand van het gekozen onderwerp is en zal er aan de hand van literatuurstudie informatie en de kennis vergroot worden om te komen te een gefundeerde analyse, ontwerpkeuzes en het uiteindelijke ontwerp. Dit zal als afronding verwerkt worden in een rapportage voor het tussencolloquium. Ordenen productinformatie De gevonden informatie zal geordend moeten worden. In mijn proloog heb ik hier reeds voorstellen voor gedaan; een ordening op basis van maat, vorm, materiaal of kleur. Uiteraard is een combinatie van factoren ook mogelijk, en wellicht ook waarschijnlijker. Opstellen onderzoek Voor ik met mijn onderzoek zal beginnen, zal ik uiteraard eerst het onderzoek goed proberen op te stellen. Indien nodig zal ik hierbij contact opnemen met onderzoeksspecialisten binnen de TU. Bij het opstellen van het onderzoek valt te denken aan het maken van enquêteformulieren. Vervolgens zullen deze formulieren afgenomen worden bij verschillende respondenten. Verwerking onderzoek Op basis van de waarnemingen van het onderzoek, zal ik deze verwerken en presenteren. Tevens zal ik proberen conclusies te trekken op basis van de bevindingen

11 Dit alles zal afgerond worden met een rapportage, welke ik tijdens mijn eindcolloquium zal verdedigen. De activiteiten zijn overzichtelijk in de planning verwerkt

12 4.3. Planning

13 4.4. Afstudeercommissie Mijn afstudeercommissie zal bestaan uit een drietal leden, te weten: Ir. R.A. Rutgers Medewerker leerstoel Stedebouw Dr. Ir. C.H. Doevendans Afstudeerhoogleraar Medewerker leerstoel Stedebouw Drs. J.G.A. van Zoest Hoofd planoloog, Dienst Ruimtelijke Ordening, Amsterdam Medewerker leerstoel Stedebouw