Regionaal feitenonderzoek

Transcriptie

1 Regionaal feitenonderzoek Gezamenlijk Afvalwaterbeheer West-Overijssel (GAWO) WELLDRA

2 Regionaal feitenonderzoek Gezamenlijk Afvalwaterbeheer West-Overijssel (GAWO) Hans van der Eem Jan Zwiers WSGS-RFO Welldra WELLDRA

3 Inhoudsopgave- REGIONAAL-FEITENONDERZOEK:-SAMENVATTING FEITENONDERZOEKAFVALWATERBEHEERWEST7OVERIJSSEL Werkwijze Leeswijzer ACHTERGRONDEN BestuursakkoordWater Regionaleopgave Albereikteresultaten DEFEITENOPEENRIJ Inwoneraantallen Stelselkenmerken Kosten Heffingen Zichtopoorzakenvankostenverschillen Conclusies DEAUTONOMEKOSTENONTWIKKELINGTOT Kostenontwikkeling Uitgaven Conclusies BEELDENUITDEINTERVIEWS Metwiesamenwerken? Langetermijnvisies Invullingvanhetafvalwaterbeheer Professioneelbeheer Conclusies KANSEN Hetbenuttenvankansen Kans:Financiëlesystematiek Kans:Planvorming Kans:Data,metenenmonitoren(inzicht) Kans:Verlengenlevensduur Kans:Renovatietechnieken Kans:Programmering Kans:Publiekprivatesamenwerking Kans:Bundelendeeltaken Kans:Vergaandintegreren Overzichtkansen Conclusies...57 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 717

4 7 VERVOLG Ambities Voorwaardenvooreensuccesvolvervolg...59 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 727

5 Regionaal-feitenonderzoek:-samenvatting- - In#de#eerste#helft#van#2012#is#in#West3Overijssel#een#regionaal#feitenonderzoek#doelmatig# afvalwaterbeheer#uitgevoerd.#hieraan#hebben#de#gemeenten##dalfsen,#deventer,#kampen,## Olst3Wijhe,#Raalte,#Staphorst,#Zwartewaterland,#Zwolle#en#Waterschap#Groot3Salland# deelgenomen.#drinkwaterbedrijf#vitens#is#in#de#loop#van#het#project#betrokken#geraakt.# # Uit#de#verzamelde#feiten#blijken#grote#onderlinge#verschillen#tussen#gemeenten#op#het#gebied# van#kosten,#kostenontwikkeling,#heffing,#financiële#systematiek#en#praktische#invulling#van#het# rioleringsbeheer.#er#lijkt#een#groot#verbeterpotentieel#aanwezig;#de#hoogte#van#de#besparing# kan#per#deelnemer#verschillen.# Waterschap#Groot3Salland#voldoet#aan#de#landelijke#eisen#voor#het#zuiveren#van#stedelijk# afvalwater#en#kent#een#tarief#dat#iets#onder#het#landelijk#gemiddelde#ligt.# # In#het#onderzoek#zijn#kansen#benoemd#om:# 7 de#verwachte#kostenstijging#in#het#afvalwaterbeheer#te#beperken;# 7 de#kwaliteit#van#het#beheer#verder#te#professionaliseren;# 7 de#duurzaamheid#te#vergroten;# 7 de#kwetsbaarheid#in#de#organisatie#van#het#beheer#te#verminderen.# ## Naast#kwalitatieve#verbeteringen#laten#deze#kansen#een#besparingspotentieel#in#2020#van#ruim# 2½#miljoen#euro#per#jaar#zien.#Gezien#de#verwachte#kostenstijging#zal#de#besparing#leiden#tot# minder3meerkosten.#er#zijn#geen#grote#organisatorische#veranderingen#voor#nodig.#het#gaat# vooral#om#het#zoeken#naar#beste#werkwijzen#en#deze#werkwijzen#ook#daadwerkelijk# implementeren.#de#grootste#besparingen#worden#verwacht#door:# - kritisch#het#vervangingsmoment#van#riolen#te#bepalen;## - nadrukkelijk#renovatietechnieken#als#alternatief#voor#vervanging#te#overwegen;## - kennis#en#expertise#van#private#partijen#beter#te#benutten;# - een#gezamenlijk#visie#en#plannen#voor#de#afvalwaterketen#op#te#stellen.## De#laatste#twee#kansen#kunnen#ook#een#belangrijke#impuls#beteken#voor#het#duurzamer# inrichten#van#de#afvalwaterketen,#bijvoorbeeld#door#afvalwater#nadrukkelijk#ook#als#grondstof# te#beschouwen.# # In#aanvulling#op#dit#besparingspotentieel#zijn#ook#besparingen#en#verbeteringen#mogelijk#door# verdere#samenwerking#tussen#waterschappen#onderling#en#door#vergaande#regionale# integratie#van#het#afvalwaterbeheer.#dit#laatste#vraagt#om#ingrijpende#organisatorische# aanpassingen.#de#interwaterschappelijke#samenwerking#en#vergaande#integratie#zijn#in#dit# feitenonderzoek#niet#intensief#onderzocht.#op#basis#van#het#landelijk#uitgevoerde# feitenonderzoek#zou#hiermee#3½#miljoen#euro#per#jaar#bespaard#kunnen#worden.# # Tijdens#een#bestuurlijke#bijeenkomst#op#27#juni#2012#is#de#voorkeur#uitgesproken#om#voor#de# periode# #de#aandacht#te#richten#op#de#kansen#die#vanuit#de#bestaande#organisaties# kunnen#worden#gerealiseerd.#parallel#worden#de#mogelijkheden#van#vergaande#integratie# verkend.#na#drie#jaar#kan#op#basis#van#de#dan#bereikte#resultaten#worden#besloten#op#welke# wijze#samenwerking#in#de#afvalwaterketen#een#vervolg#krijgt.# # # # GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 737

6 Om#de#kansen#te#benutten#is#nauwe#betrokkenheid#van#de#bestuurders#nodig.#Zij#dienen#er#op# toe#te#zien#dat#de#afspraken#uit#het#landelijke#bestuursakkoord#water#in#de#regio#voldoende# worden#opgepakt.#dit#vertaalt#zich#onder#meer#in#het#vaststellen#van#ambities#( 10%#minder# meerkosten#in#2020 )#en#het#meedenken#over#een#meer#duurzame#inrichting#van#de# afvalwaterketen.# # Het#doelgericht#en#daadkrachtig#oppakken#van#de#kansen#vraagt#om#een#verdere# professionalisering#van#de#gawo#organisatie.#een#programmamanager#voert#de#regie#over#het# gezamenlijke#vervolgtraject.#deze#initieert,#stimuleert,#toetst#en#stelt#bij.#de#managers#van#de# betrokken#organisaties#zullen#in#het#vervolg#deelnemen#aan#het#coördinatieteam,#dat#sinds# 2010#de#GAWO#activiteiten#coördineert.#Zij#kunnen#er#voor#zorgen#dat#mensen#en#middelen# beschikbaar#komen.#bovendien#kunnen#zij#er#op#toe#zien#dat#beste#werkwijzen#ook# daadwerkelijk#worden#overgenomen.#zij#borgen#het#veranderproces.# GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 747

7 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek Feitenonderzoek-afvalwaterbeheer-WestLOverijssel-- In2010isdoorrijkenkoepelorganisatieseenlandelijkfeitenonderzoekuitgevoerdnaarhet doelmatigbeheervandewaterketen.inditonderzoekisopbasisvanfeiten,ervaringenen literatuurstudieeenraminggemaaktvandemogelijkebesparingenindewaterketen.de resultatenvanhetonderzoekhebbenhunuitwerkinggevondeninhetbestuursakkoordwater. DeVerenigingNederlandseGemeenten(VNG)endeUnievanWaterschappen(UvW)hebben daarinondermeerafgesprokenin miljoeneuroperjaartebesparen.debesparing bedraagtongeveer12,5%vandejaarlijksekosten. DegemeentenDalfsen,Deventer,Kampen,Olst7Wijhe,Raalte,Staphorst,Zwartewaterlanden WaterschapGroot7Sallandhebbeneind2011besloteneenzogenaamdregionaal feitenonderzoekuittelatenvoerenomdebesparings7enverbetermogelijkhedeninderegio West7Overijsselteverkennen.Deverbeteringenrichtenzichophetverderprofessionaliseren vanhetafvalwaterbeheer,hetverminderenvandekwetsbaarheidenhetvergrotenvande duurzaamheid.deregioomvateengrootdeelvanhetbeheergebiedvanwaterschapgroot7 Salland.Tussengemeentenenwaterschapwordtallangeretijdintensiefsamengewerkt,sinds 2010onderdenaamGAWO,GezamenlijkAfvalwaterbeheerWest7Overijssel. TijdensdeuitvoeringvanhetfeitenonderzoekisdrinkwaterbedrijfVitensnaderbetrokken geraakt.zoisookmetvitenseeninterviewgehoudenenheeftvitensdeelgenomenaande workshops.defocusbleefopdeafvalwaterketen,omdatopdatpuntdegrootstebaten wordenverwacht.welisbezienhoedeervaringenexpertisevanvitenshierbijkanworden ingezet. 1.1 Werkwijze- Hetfeitenonderzoekisuitgevoerddoorhetverzamelenvanbasisinformatieenhetvoerenvan interviewsmetalledeelnemendepartijen.debasisinformatiebetrofdocumentenalsde benchmarksrioleringszorgenzuiveringsbeheer,degemeentelijkerioleringsplannen, begrotingenenaanvullendeinformatieopbasisvanvragenlijsten.deinterviewszijngehouden metdebeheerdersvandegemeentelijkerioleringendeafvalwaterzuiveringsinstallaties. Deresultatenzijnvervolgensbesprokenineenworkshop,waarbijookdekansenvoor samenwerkingzijnbenoemd.dekansenmethetgrootsteverbeterpotentieelzijnineen aanvullendeworkshopbesprokenenvastgesteld.hetbesparings7enverbeterpotentieelis tijdenseenbestuurlijkebijeenkomstop27junigepresenteerd.daarisbeslotendekansen voortvarendenambitieusoptepakken,waarbijmetnadrukveelwaardeisgehechtaanhet verhogenvandeduurzaamheid,bijvoorbeelddoorafvalwaterookalsgrondstofte beschouwen. Hetvooruliggenderapportbeschrijftdebevindingenvanhetfeitenonderzoek.

8 1.2 Leeswijzer- Hetrapportisopgebouwduitdriedelen: 1. Achtergronden# Inhoofdstuk2schetsenwijenkeleachtergrondenbijhetfeitenonderzoek,zoalshet BestuursakkoordWaterendereedsdoorsamenwerkingbereikteresultaten. 2. Feiten#en#bevindingen Hoofdstuk3beschrijfteenaantalfeitenenkenmerkenvanhetafvalwaterbeheerin West7Overijsselwaarnainhoofdstuk4deuitgavenendekostenontwikkelingtot2020 wordengeschetst.naastdezefeitenschetsenwijinhoofdstuk5enkelekenmerkenvan hetafvalwaterbeheerinderegiodieuitdeinterviewsnaarvorenzijngekomenenzichniet zogoedlatenvattenincijfers. 3. Kansen#en#vervolg# Inhoofdstuk6komendeverzameldekansenaanbodomhetafvalwaterbeheerte verbeteren.hetgaathierbijommeerdereaspecten: a. hetbeheersenvandekostenstijgingdietot2020indeafvalwaterketenwordt verwacht; b. hetverderprofessionaliserenvanhetafvalwaterbeheer; c. hetduurzameromgaanmetgebruiktwatereningezameldregen7engrondwater; d. hetverminderenvandekwetsbaarheidindeorganisatievanhetbeheer. Inhoofdstuk7gaanwijinophetvervolgtrajectnahetfeitenonderzoek. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 767

9 Deel#1# ACHTERGRONDEN- GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 777

10 2 Achtergronden- Indithoofdstukschetsenwijachtergrondenbijhetregionalefeitenonderzoek:het BestuursakkoordWater,deregionaledoorvertalingenderesultatenvansamenwerkingtotnu toe. 2.1 Bestuursakkoord-Water- Inmei2011ishetlandelijkBestuursakkoordWaterondertekend.Hetakkoordbevatonder meerafsprakenoverdoelmatigbeheervandewaterketen.vooreenbelangrijkdeelbetreft heteenbevestigingvaneerdereafsprakenuitapril2010tussendeverenigingnederlandse Gemeenten(VNG)endeUnievanWaterschappen(UvW).Ophoofdlijnenkenthet waterketendeelvierdoelen: 1. Besparen# Indeafvalwaterketenwordtin2020eenbesparingvan380miljoeneuroopdejaarlijkse kostenbereikttenopzichtevandeautonomekostenontwikkeling.deverwachtingisdat dejaarlijksekostenindeafvalwaterketenindeperiode metongeveer750 miljoeneurozullentoenemen 1.Doordebesparingwordendusuiteindelijk minder7meerkosten bereikt. Dedrinkwaterbedrijvendienenvolgenshetakkoordin202070miljoeneurotebesparen. Zijverwachteneenkostenstijgingvan50miljoen.Dekostenvoorhetdrinkwaterzullendus ongeveerophethuidigeniveauvan1,4miljardeuroblijven. 2. Professionaliseren Hetbeheervandeafvalwaterketenwordtverdergeprofessionaliseerd,gerichtophet nemenvanmeerkosteneffectieveinvesteringsbeslissingenenhetsystematischeren efficiënteruitvoerenvanoperationeletaken. 3. Verduurzamen# Deafvalwaterketenwordtduurzameringerichtenbeheerd.Zokunnenenergieen grondstoffenwordenteruggewonnenenkandeinrichtingvandeopenbareruimteworden benutomopeffectievewijzeomtegaanmetdeverwachtehogereneerslagintensiteit. Bovendienkanhetslimomgaanmetwaterindebebouwdeomgevingdekwaliteitvande leefomgevingverbeteren.zokaninstedelijkgebieddeaanwezigheidvanopenwateren hetgebruikvangroenedakendehittestressverminderen.hetverduurzamenvraagt ruimtevoorhetontwikkelenentoepassenvaninnovaties. 4. Verminderen#personele#kwetsbaarheid Hetrioleringsbeheerwordtindekleineregemeentenmeteenbeperktebezetting uitgevoerd.menisvoorkennisencapaciteitsterkaangewezenopadviesbureaus.bij vertrekvanmedewerkerskanhetbeheerstagnerenofterugvallen,omdatprocessenniet voldoendegeborgdzijn.ookgrotereorganisatieskunnenkwetsbaarzijnopspecifieke taken.doorgerichtesamenwerkingwordtdekwetsbaarheidverminderd. 1 Inhetlandelijkfeitenonderzoekisnoguitgegaanvaneenkostenstijgingmet600miljoeneuro.Dewaterschappen hebbendeautonomekostenstijgingvoorhetzuiveringsbeheerechterverhoogdvan200naarcirca350miljoeneuro in2020.samenmetdekostenstijgingvoorhetrioleringsbeheervan400miljoeneuro,resulteertditineenstijging van750miljoeneurovoordeafvalwaterketen. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 787

11 Deuitvoeringvanhetakkoordisneergelegdbijderegio s:gemeentenenwaterschappenstaan aandelatomdedoelstellingenuithetakkoordtebereiken,waarbijkennisenervaringvande drinkwaterbedrijvenwordenbenut.landelijkwordtdevoortganggevolgd.begin2013zal wordengetoetstofinderegio sbestuurlijkambitieszijngeformuleerdenmaatregelenzijn benoemdomdeambitiesterealiseren. Intermezzo:*forse*opgave* * De#geschetste#besparingen#uit#het#landelijke#feitenonderzoek#betekenen#een#grote#opgave,# zoals#uit#het#volgende#blijkt.#discussie#over#samenwerking#in#de#waterketen#is#met#name#gaan# spelen#vanaf#1998#toen#in#een#kiwa3rioned#rapport#omvangrijke#besparingen#in#de# waterketen#waren#bespiegeld.#dit#heeft#geleid#tot#allerhande#initiatieven,#zoals#het#uitvoeren# van#optimalisatiestudies#en#het#gezamenlijk#inkopen#van#diensten.#in#2006#is#nagegaan#wat# deze#initiatieven#zouden#opleveren#als#deze#overal#in#nederland#zouden#worden#gevolgd.#dat# bleek#een#besparing#op#te#leveren#van#1#à#2#procent.#de#nu#geraamde#12,7%#ligt#daar#ver# boven.#het#betekent#dat#er#meer#nodig#is#dan#samen#projecten#uitvoeren.#het#gaat#echt#om# veranderen,#om#het#loslaten#van#werkwijzen#zodat#het#slimmer#of#beter#wordt.# * 2.2 Regionale-opgave- Watzounueenlandelijkebesparingvan380miljoeneuroperjaarvoorderegiobetekenen? Terindicatiezijndebesparingenuithetbestuursakkoordvertaaldnaarderegio.De procentuelebesparingenuithetlandelijkefeitenonderzoekzijndaarbijtoegepastopde regionaleuitgavenvoorhetbeheervanrioleringenzuivering(tabel11,pagina26).ditlevert onderstaandbeeldop. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 797

12 Tabel-1.-Indicatieve-besparingsdoelstelling-voor-de-regio-WestLOverijssel-op-basis-van-een-doorvertaling-van- landelijke-doelstellingen-naar-de-regio- - Kosten-regio-WestL Overijssel- - - (mln- /jaar- in-2020)- Riolering- 32,0 8,2% 2,6 L-Vergaand-integreren-afvalwaterbeheer- 4,1% 1,3 Zuivering- 25,0 BesparingsL percentage-inlandelijkfeitenonderzoek- - (%)- Indicatievebesparing-in-WestL Overijssel- - (mln- /jaar- in-2020)- L-Nieuwe-opgaven,-kapitaallasten-en- operationeel-beheer- L-Nieuwe-opgaven,-kapitaallasten-en- operationeel-beheer- 6,9% 1,7 L-Vergaand-integreren-afvalwaterbeheer- 4,8% 1,2 Totaal- 56,8 12% 6,8 Intotaalzouerbijna7miljoeneuroperjaarbespaardkunnenworden.Ditkomtneerop ongeveer40europerhuishoudenperjaar.inhetregionalefeitenonderzoekwordtnagegaan ofditbesparingspotentieelvoorderegiorealistischis. Opgemerktwordtdatpersectorcircatweederdevandegeraamdebesparingenkanworden bereiktopdepostennieuweopgaven,kapitaallastenenoperationeelbeheer(zietabel1). Dezebesparingenkunnenwordengerealiseerddoorintergemeentelijkec.q. interwaterschappelijkesamenwerkingeneengoedeafstemmingtussengemeenteen waterschap.hetoverigebesparingspotentieelwordtbereiktdoorvergaandeintegratieinde afvalwaterketen,bijvoorbeeldindevormvaneenuitvoeringsorganisatievooroperationele afvalwaterbeheertakenopdeschaalvanhetwaterschap. Wijwillenbenadrukkendatdegeraamdebesparingengemiddeldebesparingenbetreffen.We kunnennietsprekenoverdegemeentenende#waterschappen#innederland.wehebben415 gemeentenen24zuiverendewaterschappen.wekunnendaaromooknietsprekenoverhet rioleringsbeheerenhet#zuiveringsbeheer.deverschillenzijnsomsgroot(ziehoofdstukken3 t/m5)endaarmeeookhetverbeterpotentieelperorganisatie. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7107

13 2.3 Al-bereikte-resultaten- InWest7Overijsselwordtalvanaf1999intensiefsamengewerkt.Datheeftenkelefraaie verbeteringenopgeleverd: 7 Dooroptimalisaties#in#de#gehele#afvalwaterketenisindeperiode intotaal tenminste29miljoeneuroaaninvesteringskostenuitgespaard.hetgaatomruwwegeen kwartvanhetoorspronkelijkeinvesteringsvolume.debatenvandezebesparingen vertalenzichdoornaarlagerekapitaallasten(circa1,7miljoeneuroperjaar 2 ofwel10euro perhuishoudenperjaar).naastfinanciëlebatenhebbendeoptimalisatiesook kwaliteitswinstopgeleverddoorhetextraverminderenvanvuilvrachtennaarhet oppervlaktewater. 7 Hetwaterschapverzorgtvooreenaantalgemeentenhetbeheer#en#onderhoud#van# rioolgemalen.dedeskundigheidvanhetwaterschapwordthierbijbenutomdekwaliteit vanhetbeheerteverbeteren.doorhetbundelenvantakenopéénplekwordtookde kwetsbaarheidvoorpersonelewisselingenverminderd. 7 Hetwaterschapverzorgtvooreenaantalgemeentendeengineering#van#rioolgemalen, zowelrenovatiealsnieuwbouw.naasthetinbrengenvandeskundigheidleidtdeaanpak ooktotstandaardisatiemetbijvoorbeeldgelijkesoftware. 7 Gemeentenenwaterschapmeten#samen#aan#de#afvalwaterketen.Gegevenswordennaar éénhoofdpostgestuurdengecombineerdmetbuienradar.dezeinnovatieveaanpak maakteeneenduidigeanalysevanenvergelijkingtussenstelselsmogelijk.hetverbeterde inzichtbiedtdemogelijkheidominvesteringsbeslissingenopdoelmatigheidtetoetsen. Eind2010iseenvolgendestapgezetindesamenwerking:GAWO,Gezamenlijk AfvalwaterbeheerWest7Overijssel.Erzijndrieafvalwaterteamsopgerichteneen coördinatieteamzorgtvoorafstemmingenstroomlijnenvandeactiviteiten.tweethema s wordenverkend: degoededingendoen en dedingengoeddoen.erisinmiddelseenformat beschikbaaromdesysteemkennisvandeafvalwaterketenuniformvastteleggeneneriseen formatontwikkeldomhethuidigfunctionerenvandeafvalwaterketeninzichtelijktemaken.er iseenraamwerkvooreenincidentenplanbeschikbaardatvoorindividuelezuiveringskringen kanwordenaangepast. - 2 Eenvoudigheidshalveiseenannuïtaireafschrijvingaangehoudenvan40jaareneenrentepercentagevan5% GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7117

14 Deel#2# FEITEN-EN-BEVINDINGEN- - GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7127

15 3 De-feiten-op-een-rij- Opbasisvankostendekkingsplannen,begrotingen,gegevensuitbenchmarks,gegevensvan COELO 3 enantwoordenopvragenlijstenzijnkenmerkenenkostenvanhetafvalwaterbeheer verzameld.alhetgepresenteerdecijfermateriaalisdoordedeelnemendepartijen gecontroleerdenwaarnodigaangepastengeactualiseerd.metnameblekenerverschillen tussendecijfersuitdebenchmarkrioleringszorgendewerkelijkaanwezigesituatie. Indithoofdstukwordenderesultatenindevormvantabellenengrafiekenmetkorte toelichtinggetoond.achtereenvolgenskomenaandeorde: 7 inwoneraantallen 7 stelselkenmerken 7 kosten 7 heffingen 7 analysevankostenverschillen. 3.1 Inwoneraantallen- HetaantalinwonersbinnenhetbeheergebiedvanWaterschapGroot7Salland( )isiets kleinerdanhettotaalaaninwonersbinnendeachtgemeenten( ).gemeentegrenzen vallendanooknietpreciessamenmetdewaterschapsgrens.sommigegemeentenvoereneen deelvanhetafvalwaterafnaaranderewaterschappenenwaterschapgroot7sallandzuivert opzijnbeurtweereendeelvanhetafvalwatervanvieranderegemeenten.deinwoner7 aantallenzijnopgenomenintabel2. Tabel-2.-Inwoneraantal-per-gemeente- - Dalfsen- Devente r- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st- ZwarteL waterla nd- Zwolle- Inwoners Stelselkenmerken- Tabel3toonteenaantalkenmerkenvandegemeentelijkerioleringsstelsels.Hetbegrip systeembuiswordtdoorstichtingrioned 4 gehanteerdomkostenvoorhetrioleringsbeheer onderlingbetertekunnenvergelijken.bijdebepalingwordendevrijvervalbuizenende transportleidingenvoor100%meegeteldendemechanischerioleringendrainageleidingen iedervoor20%.delengtevandemechanischeriolering,hetaantalpompunitsenhetaantal individuelebehandelsystemen(iba s)zijneenindicatievoordeomvangvanhetbuitengebied. 3 CentrumvoorOnderzoeknaardeEconomievanLagereOverheden 4 StichtingRIONEDisdekoepelorganisatievoorderioleringenhetstedelijkwaterbeheerinNederland GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7137

16 Tabel-3.-Enkele-kenmerken-van-de-gemeentelijke-rioleringsstelsels- - Dalfsen- Devente r- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st- ZwarteL waterla nd- Zwolle- Systeembuis-(km) Vrij-verval-buis-(km) Mechanische-riolering- (km)- Pompunits-mechaL nische-riolering-(#) Aantal-IBA s Uitgedruktinvoorzieningenper10.000inwoners(Tabel4)tredenervooralverschillennaar voreninaardenomvangvandevoorzieningeninhetbuitengebied.zoheeftbijvoorbeeld ZwartewaterlandveelmechanischerioleringengeenIBA sendalfseneenbeperkteomvang mechanischerioleringenveeliba s.demeerverstedelijktegemeentendeventer,kampenen ZwollehebbenrelatiefweinigmechanischerioleringénweinigIBA s. Tabel-4.-Enkele-kenmerken-van-de-gemeentelijke-rioleringsstelsels-uitgedrukt-in-kengetallen-per inwoners- - Dalfsen- Devente r- Zwolle- Systeembuis- (km/ inw)- Vrij-verval-buis- (km/ inw)- Mechanische-rioleL ring-(km/ inw)- Pompunits-mech.- riolering-(#/10.000)- Aantal-IBA s- (#/ inw)- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st- ZwarteL waterla nd Dekostenvoorhetrioleringsbeheerzullendeelsafhankelijkzijnvanomgevingsfactoren.Als belangrijkeindicatorenwordenhiervoordematevanstedelijkheid(adressendichtheid),de leeftijdvanhetstelselendebodemgrondslaggehanteerd.gemiddeldgenomenover Nederlandnemendekostenperkilometersysteembuistoenaarmatedegemeentemeer verstedelijktis,hetstelselouderendebodemgesteldheidslechter.intabel5zijnenkele externe factorenverzamelddieinvloedhebbenopdekostenvanhetrioleringsbeheer. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7147

17 Tabel-5.-Overzicht-van-enkele- externe -factoren-die-invloed-hebben-op-de-kosten-van-het-rioleringsbeheer.- - Dalfsen- Devente r- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st- ZwarteL waterla nd- Zwolle- Inwoners Gemiddelde-leeftijd- vrijverval-(jaar)- Adressendichtheid- (#/km 2 ) Slappe-bodem-(%) Waterschap-GrootLSalland- Tabel6toontenkelekenmerkenvanhetzuiveringsbeheerdoorWaterschapGroot7Salland. WaterschapGroot7SallandistenopzichtevandeanderewaterschappeninNederlandeen relatiefkleinwaterschap,zowelwatbetreftaantalinwoners,dehoeveelheidtezuiveren afvalwater,hetaantalinliggendegemeentenalshetaantalrioolwaterzuiveringsinstallaties. WaterschapGroot7Sallandvoldoetnagenoegvolledigaandeafsprakenmetgemeentenover deafnamecapaciteitvanaangeleverdstedelijkafvalwater.ookvoldoethetwaterschapaan effluenteisent.a.v.chemischzuurstofverbruik(czv),stikstofenfosfaat.waterschapgroot7 Sallandverwijdertminderfosfaatdanlandelijkgemiddeld,maarnogwelruimbovende landelijkenormvan75%. Tabel-6.-Enkele-kenmerken-van-het-zuiveringsbeheer-door-Waterschap-GrootLSalland- Waterschappen-gemiddeld- Inwoners Verontreinigingseenheden-(#) Inliggende-gemeenten-(#) Rwzi s-(#) Voldoen-aan-afnameverplichting-(%)- 99,2 96,5 Output:-verwijderen-CZV-(%)- 93,3 92,0 Output:-verwijderen-stikstof-(%)- 82,1 82,9 Output:-verwijderen-fosfaat-(%)- 79,6 84,3 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7157

18 3.3 Kosten Dekostenvoorhetrioleringsbeheerin2010perkilometersysteembuiszijnopgenomenin Tabel7.DekostenzijneveneensweergegeveninFiguur1.HetbetreftkostenexclusiefBTW. Dekostenvariërenaanzienlijktussendegemeenten.Inparagraaf3.5wordendeverschillen nadergeanalyseerd. Dekostenvoorhetzuiveringsbeheerin2010zijnvermeldinTabel8.Dezekostenzijninclusief BTW.AndersdangemeentenkanhetwaterschapdebetaaldeBTWnietterugvorderenuithet BTW7compensatiefonds.DeBTWdruktdaardooralslastopdekosten. Tabel-7.-Kosten-rioleringsbeheer-in Dalfsen- Devente r- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st " Kosten"per"km"systeembuis" " "per"kilometer"systeembuis" " 8.000" 6.000" 4.000" Kapitaalkosten" ExploitaEekosten" 2.000" 0" Dalfsen" Deventer" Kampen" Olst7Wijhe" Raalte" Staphorst" Zwartewaterland" Zwolle" ZwarteL waterla nd- Zwolle- Kosten-per-kilometer- systeembuis-( /km)- L-waarvan- kapitaalkosten- L-waarvan- exploitatiekosten- Figuur-1.-Kosten-van-het-rioleringsbeheer-in-2010-per-kilometer-systeembuis- GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7167

19 Tabel-8.-Kosten-voor-zuiveringsbeheer-in Kosten-zuiveringsbeheer-in (mln- /jaar)- Kapitaalkosten- 6,9 Exploitatiekosten- 17,0 Totale-kosten- 23,9 3.4 Heffingen Dekostenvoorhetrioleringsbeheerenzuiveringsbeheerwordenbetaalduitderioolheffing vandegemeentenendezuiveringsheffingvanhetwaterschap. AllewaterschappeninNederlandkennenvoorhuishoudenseeneenduidigeheffingsgrondslag, namelijkeeneenpersoonsofmeerpersoonshuishouden.eeneenpersoonshuishoudenbetaalt eenmaalhetzuiveringstarief,eenmeerpersoonshuishoudendriemaalhettarief.voor bedrijvenisdeheffingafhankelijkvanhetdrinkwaterverbruikofdevuilvrachtinhetgeloosde afvalwater. OokgemeenteZwartewaterlandheftnaargezinssamenstelling,netalshetwaterschap,maar meteenkleinerverschiltusseneen7enmeerpersoons(170,respectievelijk206euro).de gemeentendalfsen,deventerenzwollekenneneenvastrechtvoordeeigenaar.deoverige gemeentenhantereneenvastrechtvoordegebruiker. Omdeheffingtussengemeententevergelijkenwordtuitgegaanvaneenmeerpersoons huishoudeninbezitvaneeneigenwoning.deheffingenzijnweergegevenintabel9enfiguur 3. Tabel-9.-Rioolheffing-voor-een-gemiddeld-huishouden-in-2012-(bron:-COELO)- - Dalfsen- Devente r- Zwolle- Rioolheffing-( -in- 2012)- Zuiveringsheffing-door- waterschap-( -in-2012)- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st- ZwarteL waterla nd GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7177

20 Rioolheffing&2012&& (meerpersoons"huishouden)" 250" 200" /jaar& 150" 100" 50" 0" Dalfsen" Deventer" Kampen" Olst4Wijhe" Raalte" Staphorst" Zwartewaterland" Figuur-2.-Rioolheffing-voor-een-gemiddeld-huishouden-in-2012-(bron:-COELO)- Zwolle" Derioolheffinglooptaanzienlijkuiteen.DegemeentenZwolleenDalfsenkennendelaagste heffing(103en125euro).degemeentenolst7wijhe,staphorstenzwartewaterlandliggen daarruimboven(230,229en215euro).hetgemiddeldeinnederlandis170europerjaar. Deonderlingeverschilleninrioolheffingtussendegemeenten(Figuur2)komenniet een7op7eenovereenmetdeverschilleninkostenperkilometersysteembuis(figuur1).dit kentmeerdereoorzaken: 7 deverschilleninrioleringskostenvanjaartotjaar; 7 dematewaaringebruikgemaaktwordtvanvoorzieningen(zowelonttrekkingenals aanvullingen); 7 dewijzewaaropdekostenvoorderioolheffingopdelangetermijngedektwordenuitde rioolheffing.gemeentenmakeninhungemeentelijkerioleringsplannendoorgaanseen langetermijnplanningvandekostenendedekking.figuur3laatverschillendeaanpakken zienvoorhetbepalenvandeheffing(langjarigvlaktarief,gelijkmatigstijgendofhet werkelijkekostenverloopvolgen). HetzuiveringstariefvanWaterschapGroot7SallandligtietsonderhetgemiddeldeinNederland (Figuur4).Dewaterschappenkennengeenlangetermijnkostendekkingsplannenzoalsdiein derioleringssectorgebruikelijkzijn. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7187

21 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7197 Figuur-3.-Verloop-van-de-rioolheffing-in-de-tijd-conform-kostendekkingsplannen-van-de-gemeenten-(zonder- inflatie)- Figuur-4.-De-hoogte-van-de-zuiveringsheffing-(1-eenheid)-in-vergelijk-met-andere-waterschappen-in-Nederland- (2011)- - 0" 50" 100" 150" 200" 250" 300" 350" 400" 450" 2011" 2013" 2015" 2017" 2019" 2021" 2023" 2025" 2027" 2029" 2031" 2033" 2035" 2037" 2039" 2041" 2043" 2045" 2047" 2049" 2051" 2053" 2055" 2057" 2059" Rioolheffing** /jaar* Jaar* Verloop*rioolheffing* Dalfsen" Deventer" Kampen" Olst8Wijhe" Raalte" Staphorst" Zwartewaterland" Zwolle" " 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 80,00 90,00 WRIJ A&M VEL DOM R&D V&E BRD SAL WRO WPM WHD HHR WSRL WSS FRL AGV R&W HHNK HDSR HSK ZZL NZV V&V WHA DLF Zuiveringstarief-( /jaar)- Zuiveringsheffing-NL7waterschappen-

22 3.5 Zicht-op-oorzaken-van-kostenverschillen-- Inparagraaf3.3zijndekostenvoorhetrioleringsbeheerinbeeldgebracht.Interessantis natuurlijkomdeoorzakenvandeverschilleninkostentebepalen.ingrotelijnzijnerdrie mogelijkeoorzaken: 1. verschilleninfysiekeomstandigheden; 2. verschilleninfinanciëlesystematiekentoerekening; 3. verschillenindeinvullingvanbeheertaken. Wijgaannunaderopdezeaspectenin Verschilleninfysiekeomstandigheden Voorhetrioleringsbeheerisdebodemgesteldheidvangrootbelang.Eenrioolbuisineen stabielezandigebodemkanmisschienwelhonderdjaarblijvenliggen.eenrioolbuisinklei7of veengrondmoetvaakalnaenkeletientallenjarenvervangenworden.daarnaastisdemate vanverstedelijkingvanbelang.eengrootbuitengebiedvraagtvaakomrelatiefhoge investeringenvoormechanischeriolering. Indebenchmarkrioleringszorgvan2005isdeinvloedvandefysiekeomstandighedenopde rioolheffingstatistischonderzocht.daaruitbleekdatslechts⅓vandeverschillenin rioolheffinggerelateerdkonwordenaanfysiekeomstandigheden.deoverigeverschillen wareneengevolgvaneigenbeleidskeuzesdoorgemeenten Verschilleninfinanciëlesystematiekentoerekening Ookfinanciëleparametershebbeninvloedopdekosten.Eenkortefinanciëleafschrijvings7 termijnleidttothogerejaarlijksekapitaallastenvaneeninvestering.daarstaattegenoverdat deinvesteringsnellerisafgeboektendatdetotalerentelastoverdeafschrijvingstermijn afneemt.opdelangeduurleidtdittotlagerekosten.bijeenkorteafschrijvingstermijnkaner financieel7technischmakkelijkeringesprongenwordenopduurzametechnologische ontwikkelingen.bijhetvervangenvaneenbestaandevoorzieningdooreennieuwsysteemkan meteenlagererestwaardevanbestaandevoorzieningenwordengerekend. Degehanteerdefinanciëleafschrijvingstermijnvarieerttussende30en50jaar(Figuur5).Ter indicatie:bijeenannuïtaireafschrijvingmeteenrentepercentagevan5%leidteeninvestering van1miljoeneurobij30jaartoteenjaarlijkselastvan65.000euro;bijeen afschrijvingstermijnvan50jaarisdit55.000euro. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7207

23 Afschrijvingstermijnen$ jaar$ 90" 80" 70" 60" 50" 40" 30" 20" 10" 0" Dalfsen" Deventer" Kampen" Olst:Wijhe" Raalte" Staphorst" Zwartewaterland" Zwolle" Figuur-5.-Financiële-en-technische-afschrijvingstermijnen-voor-vrijvervalriolen- Financieel" Technisch" Eenbijzondervraagstukisookwelkeingrepeninhetrioleringsstelselalsinvesteringworden geboektenwelkekosten direct 5 uitdeexploitatiewordengefinancierd 6.GemeenteDalfsen heefterbijvoorbeeldvoorgekozenomin2011derioolvervangingzoveelmogelijkuitde voorzieningenendeexploitatietefinancieren.ookdegemeentezwolleboektsinds2011 meerwerkzaamhedenopexploitatie,dievoorheenalsinvesteringwerdenopgevoerd. Eennietonbelangrijkaspectishoegemeentenomgaanmethetverrekenenvan kwijtscheldingen.somswordendezeuitdealgemenemiddelengefinancierd,somsverrekend metderioolheffing.zokentdegemeentedeventercirca3000kwijtscheldingenmeteen waardevanongeveer400k.degemeenteberekentdekwijtscheldingendoorinde rioolheffing,watleidttoteenruim10%hogereheffingdanzonderkwijtscheldingen. Kwijtscheldingisslechtséénvandeveleaspectenwaaropgemeentenverschillendmethun beleidsvrijheidomgaan.andereelementenzijndematewaarinonderstaandepostenworden doorberekendaanhetproductriolering: 7 straatvegen; 7 aanpassingenindeopenbareruimteomoverlastvangrond7ofhemelwatertevoorkomen; 7 onderhoudslotenenbeschoeiingen(inhetkadervandehemelwaterzorgplicht); 7 onderhoudgroen; 7 kostenvoorheffenbelastingen; 7 kostenvanandereafdelingen; 7 BTW. Uiteraardhebbenkeuzesopdezepuntendirectgevolgenvoordekostenvanhet rioleringsbeheerendehoogtevanderioolheffing. 5 Eendeelvandeinkomstenuitrioolheffingwordtaandevoorzieningtoegevoegdendeinvesteringwordt gefinancierdvanuitdevoorziening. 6 BijlageF2vandebenchmarkrioleringszorggaatinopdekeuzesdiegemeentenkunnenmakenbijhetverwerken vaninvesteringen. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7217

24 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek Verschillenindeinvullingvanbeheertaken Verschilleninkostenenheffingenwordennatuurlijkookveroorzaaktdoordewijzewaarophet rioleringsbeheerwordtingevuld.weschetsenenkeleaspecten. Riolering#buitengebied# DegemeenteDalfsenheeftvoorhetbuitengebiedgekozenvoorIBA s,diedoordeeigenaren wordenbeheerd.anderegemeentenhebbenjuistgekozenvooraanlegenbeheervan mechanischerioleringdoordegemeente.dezekeuzeshebbennatuurlijkinvloedophet kostenniveauvanhetrioleringsbeheerbinnendegemeente. Technische#levensduur#riolering# Degemeentenhanterenverschillendetechnischelevensdurenomdetoekomstige investeringskostentebepalen(figuur5).voordetechnischelevensduurwordtmeestal50of 60jaaraangehouden.Vanbelangisnatuurlijkwanneerdaadwerkelijktotvervangingzal wordenovergegaan.opbasisvaninspecties,analysesenervaringenheeftdegemeentezwolle degemiddeldelevensduurverlengdtot80jaar.ditleidttotlagerevervangingsinvesteringen endaarmeelagerekapitaallasten.inhethoofdstukkansengaanwenaderinopde mogelijkheidomtebesparendoorgerichtasset7enrisicomanagement. Personele#bezetting# Figuur6toontdebezettingvandebinnen7enbuitendienstper10.000inwoners.Tenopzichte vanhetgemiddeldeinnederlandvoordebinnendienstvan0,8fteper10.000inwonersligtde bezettinginhetalgemeenlaag.wijmerkenopdatdetweegemeentenmetdelaagste heffingen(dalfsen,zwolle,ziefiguur2)eenvoorderegiogemiddeldebezettinghebben. Figuur-6.-Bezetting-binnenL-en-buitendienst-per inwoners- 0,00# 0,10# 0,20# 0,30# 0,40# 0,50# 0,60# 0,70# 0,80# 0,90# 1,00# Dalfsen# Deventer# Kampen# Olst;Wijhe# Raalte# Staphorst# Zwartewaterland# Zwolle# FTE/10000' FTE'per'10000'inwoners' Binnendienst# Buitendienst#

25 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7237 Debezettingbijhetwaterschapligtoverigensindezelfdeordevangroottealsdiebij gemeenten(0,6ftebinnendienstper10.000inwoners).weliserrelatiefveel buitendienst (1,0FTEper10.000inwoners).Ditkomtdoordemonteurs,technicienspecialistendiede zuiveringenbedrijven. Praktisch,#operationele#invulling# Ookoppraktische,operationelepuntenzijnerverschillentussengemeenten.Zoverschilthet intervalvanreinigeneninspecterenvanvrijvervalriolen(figuur7).sommigegemeenten reinigenhetrioolgemiddeldomdevijfofzesjaar,anderenomde10jaar.datbetekenteen flinkverschilinkosten.eenvergelijkbaarverschilgeldtvoorhetinspecterenvanderiolen. Figuur-7.-Interval-waarmee-vrijverval-riolen-gemiddeld-worden-gereinigd-en-geïnspecteerd- Kosten#per#eenheid Naastoperationelekeuzes,zoalsdefrequentievanreinigeneninspectie,verschillenookde kostenperobject.zolopendekostenvoorreinigenvaneenputkolksterkuiteen(figuur8).bij eeneuroverschilovertienduizendenkolkengaathettochomveelgeld. Overig# Ookanderszinswordthetrioleringsbeheeringemeentenverschillendingevuld.InTabel10zijn terillustratiedeantwoordenopenkelevragenuitdebenchmarkrioleringverzameld. 0" 2" 4" 6" 8" 10" 12" 14" 16" Dalfsen" Deventer" Kampen" Olst6Wijhe" Raalte" Staphorst" Zwartewaterland" Zwolle" interval)in)jaren) Interval)reinigen/inspecteren) reinigen" inspecteren"

26 Kosten%reinigen%kolken% 4,5" 4" 3,5" 3" euro%per%kolk% 2,5" 2" 1,5" 1" 0,5" 0" Dalfsen" Deventer" Kampen" Olst7Wijhe" Figuur-8.-Kosten-voor-het-reinigen-van-een-putkolk-(kosten-voor-Zwolle-niet-precies-bekend-i.v.m.-breed- raamcontract)- Tabel-10.-Enkele-voorbeelden-van-verschillen-in-invulling-rioleringsbeheer-(antwoorden-van-gemeenten-op-vragen- uit-de-benchmark-rioleringszorg)- Onderwerp- Ja- Nee- Meten-in-het-stelsel- 5 3 Real-Time-Control-(sturing)- 1 7 Actueel-hydraulisch-model-beschikbaar Vergelijk-tussen-berekeningen-en-metingen- 4 4 Onderscheid-tussen-hinder-en-schade Toepassen-renovatietechnieken Conclusies- Raalte" Deconclusiesopbasisvanhetfeitenmateriaalkunnenkernachtigwordensamengevat:erzijn tussendegemeentengroteverschilleninheffingen,kosten,financiëleentechnischeaanpak. Datleidttotdeinteressantevraag: Alswenueensdenkbeeldiggingenherindelenenhet bestevandeachtrioleringspraktijkenzoudenovernemen,watbetekentditvoordekostenen kwaliteitvanhetrioleringsbeheer? HetregionaalfeitenonderzoekisnietgerichtopeenvergelijkvanWaterschapGroot7Salland metanderewaterschappen.uitbenchmarkgegevensblijktdatwaterschapgroot7salland nagenoegvolledigvoldoetaandeoutputgerichteeisenophetgebiedvanafnameverplichting enzuiveringsprestaties.bovendienkenthetwaterschapeenzuiveringstariefdatietsonderhet landelijkegemiddeldeligt. Staphorst" Zwartewaterland" Zwolle" GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7247

27 InhethoofdstukKansenwordtinbeeldgebrachtwelkeverbeteringengerealiseerdkunnen worden.wegaannuechtereerstinopdeverwachtekostenontwikkelinginhet afvalwaterbeheer. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7257

28 4 De-autonome-kostenontwikkeling-tot Inparagraaf3.3zijndehuidigekosteninbeeldgebracht.HetBestuursakkoordWaterrichtzich echteropeenbesparingsdoelstellingin2020.vanbelangisdanomvasttestellenwatdete verwachtenkostenontwikkelingzalzijnzonderveranderingennaaraanleidingvanafspraken uithetbestuursakkoord.indithoofdstukschetsenwijdezezogenaamdeautonome kostenontwikkelingen.wijmerkenopdatdezekostenontwikkelingnoglosstaatvanmogelijke kostenontwikkelingenalsgevolgvanwijzigingeninprijzenvoormaterialen,chemicaliënen energie. 4.1 Kostenontwikkeling-2010L2020- InTabel11isdekostenontwikkelingtussen2010en2020voorriolerings7enzuiveringsbeheer inbeeldgebracht,onderverdeeldnaardekostenvoorexploitatieenkapitaal.deontwikkeling isvoordegemeentenafgeleiduitdeinformatieindekostendekkingstabellen.hetwaterschap heeftopverzoekderelevantegegevensoverdekostenvanhetzuiveringsbeheeraangeleverd. Hetbetreftde autonome ontwikkelingdieplaatszouvindenzonderdebijsturingnaar aanleidingvanafsprakenuithetbestuursakkoordwaterketen. Tabel-11.-Autonome-ontwikkeling-van-de-kosten-in-het-afvalwaterbeheer-tussen-2010-en-2020-(prijspeil-2010)- Jaarlijkse-lasten- - Exploitatie- (mln- /jaar)- Kapitaal- (mln- /jaar)- Totaal- (mln- /jaar)- Riolering ,4 13,2 25,6 Riolering ,0 17,0 32,0 Toename-2010L % 29% 25%- Zuivering ,0 6,9 23,9 Zuivering ,2 6,8 25,0 Toename-2010L2020-7% 72% 4%- Afvalwater ,5 20,1 49,6 Afvalwater ,2 23,6 56,8 Toename-2010L % 17% 15%- Dekostenvoorhetrioleringsbeheernemengemiddeldmet25%toe.Ditwordtvooreen belangrijkdeelveroorzaaktdoorderioolvervanging.deeersteaanlegisvaakgefinancierduit degrondexploitatieofdeverfijningsregeling.dekostenvoorvervangingmoetennuuitde rioolheffingwordenopgebracht.afhankelijkvandewijzevanfinancieren(zieparagraaf3.5.2) vindenwedekostenvanvervangingterugalskapitaal7ofexploitatiekosten.deontwikkeling vanderioolheffingligtietsonderdeverwachtingoplandelijkniveau(31%stijgingtussen2010 en2020). GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7267

29 HetzuiveringsbeheerdoorWaterschapGroot7Sallandkenteengematigdestijgingvan4%,die vooraleengevolgisvanstijgendeexploitatiekosten.dekapitaallastennemenlichtaf.extra kostenvoorverbetermaatregelenwordengecompenseerddoordathetwaterschapinstallaties zolangmogelijklaatfunctioneren.hierdoorvallengeleidelijkkapitaallastenwegzonderdater directnieuwevervangingsinvesteringenhoeventewordengedaan.doordathetwaterschap relatiefweiniginvesteerttot2020,zalhetinabsolutezinooknietveelkunnenbesparenopde voorgenomeninvesteringsbeslissingen. Deverschilleninkostenontwikkelingzijnoverigensgroot(Tabel12,Figuur9).Indegemeente Dalfsendalendekapitaallastenomdatmendeomslagmaaktvanhetactiverenenlangjarig afschrijvenvaninvesteringennaarhetfinancierenvaninvesteringenuitbinnenkomende gelden.daardoorwordtbespaardoprentelasten.ditleidtweltothogereexploitatielastenen tothogeretotalelastenopkortetermijn(opdelangeretermijnlevertdeaanpakbesparingen op).eenzelfdebeeldvindenweterugbijdegemeentezwolle,dieookmeerinvesteringenuit deexploitatiegaatfinancieren.indegemeentenolst7wijheenzwartewaterlandzienwe daarentegenmeerdaneenverdubbelingvandekapitaallasten. Tabel-12.-KapitaalL-en-exploitatiekosten-rioleringsbeheer-in-2010-en-2020-(x1.000-euro)- - - Dalfsen- Devente r- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st- ZwarteL waterla nd- Zwolle- Kapitaalkosten Exploitatiekosten Totale-kosten Kapitaalkosten Exploitatiekosten Totale-kosten GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7277

30 Kostens"jging' ' 250%% 200%% 150%% S"jging'(%)' 100%% 50%% 0%% Kapitaal% OperaAoneel% Totaal% 50%% 100%% Dalfsen% Deventer% Kampen% OlstWijhe% Raalte% Staphorst% Zwartewaterland% Zwolle% Figuur-9.-De-kostenstijging-per-deelnemer-in-de-periode-2010L2020- WGS% 4.2 Uitgaven-2011L2020- Naastdeontwikkelinginkostenzijnvooralookdeuitgavenindeperiode van belang(tabel13).gemeentenenwaterschapkunnendezeuitgaven,diebestaanuitnieuwe investeringenenkostenvoorexploitatie7activiteiten,nogbeïnvloeden.despecificatievan uitgavenniveaupergemeenteisopgenomenintabel14. Intotaalwordtin10jaartijd471miljoeneuroaanuitgavenverwachtinhetafvalwaterbeheer. Ditkomtneeropcirca2700europerhuishouden. Tabel-13.-Uitgaven-in-de-periode-2011L Investeringen- - (mln-euro)- Operationeel-beheer- - (mln-euro)- Totaal- - (mln-euro)- Riolering Zuivering Totaal GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7287

31 Tabel-14.-Uitgaven-voor-rioleringsbeheer-in-de-periode-2011L2020-(x euro)- - - Dalfsen- Devente r- Kampen- OlstL Wijhe- Raalte- Staphor st- ZwarteL waterla nd- Zwolle- Investeringen- 0 19,3 26,0 10,6 23,7 9,2 21,6 13,3 Exploitatiekosten- 13,8 44,7 16,8 7,3 9,8 9,2 5,7 37,5 Totaal-uitgaven- 13,8 64,0 42,8 17,9 33,5 18,4 27,3 50,8 4.3 Conclusies- 7 ZonderbijstellingopbasisvanafsprakenuithetBestuursakkoordWaterzulleninWest7 Overijssel(zieTabel11): o dekostenvoorhetrioleringsbeheermet25%stijgen; o dekostenvoorhetzuiveringsbeheermet4%toenemen; o detotalekostenvoorriolerings7enzuiveringsbeheermet15%stijgen. 7 Destijgingligtonderdelandelijkverwachtestijgingvanruim30%voorzowelriolerings7als zuiveringsbeheer. 7 InhetBestuursakkoordWateriseenlandelijkebesparingsdoelstellingvan380miljoen europerjaarin2020opgenomen.ditkomtneeropongeveer12%vandejaarlijksekosten in2020.alsdezebesparinginderegiowest7overijsselgerealiseerdkanwordenresteertin 2020eenstijgingvandekostenvoorhetafvalwaterbeheervanenkeleprocenten(prijspeil 2010).Dekostenvoorrioleringsbeheerblijvenstijgen;dekostenvoorzuiveringsbeheer zoudenietskunnendalen. Inhoofdstuk6wordendemogelijkebesparingeninderegiogeconcretiseerd. GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7297

32 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek Beelden-uit-de-interviews- Metgemeentenenwaterschapzijninterviewsgehoudenomeenbeterbeeldtekrijgenvan hetafvalwaterbeheerendemogelijkhedenvoordeverdereuitbouwvandesamenwerking. OokiseengesprekgevoerdmetdrinkwaterbedrijfVitens.Indithoofdstukbeschrijvenwe,in aanvullingophetfeitenmateriaaluithoofdstuk3en4,debevindingendienietzozeerals feitenzijnaanteduiden.hetgaatomaspectenalsdevraagmetwiewordtsamengewerkt, eenvisieopdesamenwerkingenopdetechnologischeontwikkelingvandeafvalwaterketen, deinvullingvanhetafvalwaterbeheereneenbeeldvandeprofessionaliteitvanhetbeheer. 5.1 Met-wie-samenwerken?- Gemeentenkennenongeveer40beleidsvelden,waterschappenkennendriehoofdtaken.Alle organisatiesoriënterenzichopstructurelesamenwerkingmetcollegagemeentenof waterschappenomdetakenwaarzijverantwoordelijkvoorzijngoedendoelmatiguitte kunnenvoeren.ditgeldtvoordeventer,olst7wijheenraalte,voorzwolleenkampen ( Netwerkstad ),voordalfsen,staphorstenzwartewaterlandenvoorwaterschapgroot7 SallandinRijn7Oostverband.Afwegingentotsamenwerkingvindenopbestuurs7en directieniveauplaats. Alsvoordesamenwerkingindeafvalwaterketenorganisatorischeveranderingenwenselijk zijn,dankunnendezenietlosgezienwordenvandeontwikkelingvandesamenwerkingop anderetaakvelden.hetzalmakkelijkerzijnommethetafvalwaterbeheermeetebewegen metreedslopendesamenwerkingsinitiatievendanomalleenvoorafvalwaterbeheertot afsprakenoververgaandesamenwerkingtekomen. VitensisalhetgrootstedrinkwaterbedrijfvanNederland.Hetbedrijfheeftgeenplannenvoor nieuwefusies.hetbedrijfwilnadrukkelijkerdeverbindingleggenmetdeafvalwaterketen.dit isondermeerwenselijkomdatininternationaleontwikkelingsprojectenexpertiseoverde gehelewaterketenwordtgevraagd.ookwilmenbijdragenaanhetverduurzamenvande waterketen,ondermeerdoorookbinnendewoningtekijkennaarhergebruikvanwateren terugwinnenvanenergieengrondstoffen. VitensoverlegtactiefmetWaterschapGroot7Sallandoveronderwerpenalswateraanvoer7 plannenenhetoptimaliserenvanwaterwinningen.sameninitiërenzijprojectenophetgebied vanwaterenenergie.vitensonderhoudttevensgoedecontactenmetgemeentenals DeventerenZwolleoverwaterwinningenproductielocaties. 5.2 Lange-termijn-visies- Delangetermijnvisievandedeelnemersopsamenwerkingisconsistent:zijonderkennen vooraldatzijelkaarskennisenervaringmaximaalzoudenmoetengebruiken.kennismoet stromen. Deideeënoverhet hoe vandesamenwerkinglopenweluiteen.somskrijgende geïnterviewdenhetideedathetgaatover samenwerkenomhetsamenwerken.hetdoel wordtteveeluithetoogverloren.anderensprekenalovereengezamenlijke

33 GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7317 uitvoeringsorganisatievoorhetafvalwaterbeheer.metdezesterkverschillendebeeldenzal rekeninggehoudenmoetenwordenbijhetuitstippelenvanvervolgtrajecten. DrinkwaterbedrijfVitensonderschrijftdatdebesteverbetermogelijkhedenopditmoment tussengemeentenonderlingentussengemeenteenwaterschapliggen.ookvitenswilgraag kennisdelen.zozouvitensdeervaringenophetgebiedvanassetmanagementkunnendelen. Alshetgaatomeenlangetermijnvisieoverdeinrichting#van#de#afvalwaterketenzijner duidelijkeverschillentussendedeelnemers.waterschapgroot7sallandendecollega waterschappenzijnhiervolopmeeaandeslag.zijkennendeenergiefabriekenhebben onlangsdegrondstoffenfabriekopgericht.waterschapgroot7sallandwerktaanhet energieneutraalmakenvanzuiveringenenaanhetdecentraalverwerkenvan afvalwaterstromenvanuitdeisalaklinieken.hierbijwordtininternationaalverband samengewerkt. Bijgemeentenzienweeenverdeeldbeeld.Sommigengemeentendenken,netalshet waterschap,naoverinnovatiesinhetafvalwaterbeheer.anderegemeentenkomenhierniet ofnauwelijksaantoe.ditisgeenonwil(menwiljuistgraag),maarmenwordtsterkgeleid doordedagelijkse,operationeleactiviteiten. 5.3 Invulling-van-het-afvalwaterbeheer- Tijdensdeinterviews(endelatereworkshops)iseensterkebetrokkenheidbijhetwerk geconstateerd.erisookeenduidelijkewilomhetsamenbetertemaken.menkentelkaar inmiddelsgoed.erligteenstevigfundamentomkansentebenutten. Tijdensdeinterviewszijnechterookgroteverschillengeconstateerd.Insommigegemeenten zitmenmeteenbehoorlijkeformatiebovenophetrioleringswerk.inanderegemeenten probeertmenmeteenzeerbeperkteformatieerhetbestevantemaken.inweereenandere gemeente laatmenzichnietgekmaken doordebeperktebezetting. Ooktenaanzienvankostenenkostenbewustzijnzijndeonderlingeverschillenfors.Bijeen aantalgemeentenzittendekosten voorinhethoofd.bijallebeslissingenwordendekosten bewustafgewogentegendebaten.inanderegemeentenwordtbijvoorbeeldwelgoedgelet opdekostenvanmaatregelenofactiviteiten,maarwordtveelmindergeletofweldejuiste maatregelenenactiviteitenwordenuitgevoerd.naaronzemeningisditverschilin kostenbewustzijneenbelangrijkeonderliggendeoorzaakvoordegeconstateerdeverschillenin kostenvoorhetrioleringsbeheer(paragraaf3.3en3.4). Eenbelangrijkkostenaspectbetreftookdeafstemmingtussenrioolvervangingenwegbeheer. Uitkostenoverwegingenishetzeeraantrekkelijkalswegenriooltegelijkaanvervangingtoe zijnenooktegelijkvervangenworden.hierligteenbelangrijkoptimalisatievraagstuk:hoeveel magdevervangingvanriolennaarvorengehaaldworden(dusvóórhettechnisch noodzakelijkemomentvanvervanging)omtegelijkmetdewegaangepaktteworden? Gemeentenhandelenhierverschillendin.Alsergeenzuivereeconomischeafweging plaatsvindttussenmeekoppelenmetwegonderhoudofhetlatervervangenvanderiolering, dankanditleidentoteconomischsuboptimaleoplossingenenuiteindelijkookhogerelokale lasten.

34 5.4 Professioneel-beheer- Inhetlandelijkfeitenonderzoekiseenbeschouwinggegevenoverhetbegripprofessioneel beheer.menheefthierachtkenmerkenvooruitgewerkt.voorhetregionalefeitenonderzoek hebbendegemeentenenhetwaterschapdeeigenorganisatiebeoordeeldopdeze kenmerken.ditresulteertinonderstaandegemiddeldescores(schaal:rapportcijfers). Tabel-15.-Score-van-gemeenten-en-waterschap-op-elementen-van-professioneel-afvalwaterbeheer- Criterium-voor-professioneel-beheer- Gemiddeld-- rapportcijfer- Aantal-onvoldoendes-- Kennis-en-inzicht- 7,5 0 Asset-management- 6,4 3 Focus-op-taken- 7,6 0 Benutten-benchmarks- 6,1 4 Innovatiekracht- 7,1 1 Goed-opdrachtgeverschap- 7,1 0 Klantgerichtheid- 8,2 0 Continuïteit-en-verbeteren- 6,4 3 De zwakkeplekken inhetprofessionelebeheerliggenbijassetmanagement,hetbenutten vanbenchmarksenhetborgenvandecontinuïteitvanhetbeheer.alssterkpuntwordtvooral deklantgerichtheidgezien.metnamedegemeentengevenaandichtbijdeburgertestaan. 5.5 Conclusies- 7 Erligteengoedfundamentvoorsamenwerking.Partijenkennenelkaargoedenwerkenal langeretijdsamen. 7 Delangetermijnvisieopsamenwerkinglooptuiteen.Erisnoggeengedrageneindbeeld. Desamenwerkingzalwerkenderwijsnadervormmoetenkrijgen,gerichtophetbereiken vanafgesprokendoelen(dusnietsamenwerkenomhetsamenwerken). 7 Alsvoordesamenwerkingindeafvalwaterketenorganisatorischeveranderingenwenselijk zijn,dankunnendezenietlosgezienwordenvandeontwikkelingvandesamenwerkingop anderetaakvelden.hetzalmakkelijkerzijnommethetafvalwaterbeheermeetebewegen metreedslopendeorganisatiebredesamenwerkingsinitiatievendanomalleenvoor afvalwaterbeheertotafsprakenoververgaandesamenwerkingtekomen. 7 Erbestaatnoggeengezamenlijkbeeldoverdetoekomstigeinrichtingvande afvalwaterketen. 7 Erbestaanforseverschillentenaanzienvankostenbewustzijn,inhetbijzonderdeanalyse vandeeffectiviteitvaninvesteringenenbeheermaatregelen. 7 Bijhetbepalenvankansenisvanbelangtebezienhoehetuitbouwenenverdiepenvan assetmanagement,hetlerenvanelkaaropbasisvanbenchmarksenhetverminderenvan dekwetsbaarheidkanwordenopgepakt. - GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7327

35 Deel#3# KANSEN-EN-VERVOLG- - GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7337

36 6 Kansen- Investeringenzodanigfinancieelverwerken(afschrijving,gebruikvan voorzieningen)datduurzaamlaagsterioolheffingwordtbereikt. Indeplanvormingsfasezorgendatdegoededingengedaanworden.Dit vereistvisieeneenzorgvuldigeafwegingvanalternatieven. Omgoedeafwegingentekunnenmakenoverinvesteringenenbeheeris inzichtintoestandenfunctionereneenvoorwaarde. Doorgrondiginzichtintoestandvanvoorzieningenenrisico svandisfunc7 tionerenkantechnischelevensduurwordenverlengen. Reparatieofrenovatieoverwegenalsalternatiefvoorvervanging. Indithoofdstukverkennenwijdekansenominhetafvalwaterbeheerdekostentebeheersen, dekwaliteitteverbeteren,deorganisatorischekwetsbaarheidteverminderenende duurzaamheidteverhogen.dekansenzijngeïnventariseerdtijdenseenworkshopop29maart 2012(Tabel16). Tabel-16.-Overzicht-van-kansen- Omschrijving- - Financiële-systematiek- Planvorming- Data,-meten-en-monitoren- Verlengen-levensduur- Renovatietechnieken- Programmering- Publiek-private-samenwerking- Bundelen-operationele-deeltaken- Vergaande-integratie- Zorgdragenvooreenoptimaleafstemmingtussenwegbeheeren rioleringsbeheer. Hetmaximaalbenuttenvankennisenervaringvanprivatepartijen.Hetgaat hierbijomvraagformuleringenwijzevanaanbesteden. Hetgezamenlijkuitvoerenvandeeltaken,zoalsbijvoorbeeldhetbeheervan gemalenofhetorganiserenvanstoringsdiensten Vergaandbundelenvanhetafvalwaterbeheer,bijvoorbeeldineen verzelfstandigdeuitvoeringsorganisatie. Wijgevenperkanseenkortebeschrijvingengevendaarbijaanhoeeninwelkematedekans bijdraagtaanhetrealiserenvandedoelstellingenvanhetbestuursakkoordwater.perkans wordendebatenmiddelsonderstaandschemainzichtelijkgemaakt.naarmatemeerblokken gekleurdzijn,zijndebatengroter.inhetvoorbeelddraagtdekansdusmetnamebijaanhet verminderenvandekwetsbaarheid. besparen professionaliseren duurzaamheid kwetsbaarheid o o/+ + +/++ ++ GAWO EindrapportRegionaalFeitenonderzoek 7347