Project genderstereotyperingen doorbreken bij kleuters

Transcriptie

1 Project genderstereotyperingen doorbreken Dit project genderstereotyperingen doorbreken is tot stand gekomen in samenwerking met vzw Zijn en de UC Leuven-Limburg, opleiding SRW, kinderen, jongeren en welzijn in het kader van het opleidingsonderdeel Creatieve Professionaliteit II met de studenten Rani Claes, Fran De Block, Simon Rombauts, Nick Van Audenhoven en Hanne Vandevenne. 1

2 Inhoudsopgave Inleiding... 4 Doel van ons project... 5 Ons project... 6 Voormeting... 6 Mascotte... 6 Lied... 7 Hoekenwerk ste hoek: Gender neutrale kleurplaten e hoek: Eigenschappenspel e hoek: Speelgoedhoek/voorleeshoek... 9 De nameting Het resultaat van ons onderzoek: Bijlagen Bijlage 1: Mascotte Panda Bijlage 2: liedje familie Wiegiewag Tekst Afbeeldingen lied Bijlage 3: genderneutrale tekeningen Bijlage 4: eigenschappenhoek Bijlage 5: voor- en nameting Sjablonen Afbeeldingen Bijlage 6: resultaten van het onderzoek SPEELGOED: eigen keuze SPEELGOED: keuze jongen SPEELGOED: keuze meisje KLEREN: eigen keuze KLEREN: keuze jongen KLEREN: keuze meisje SPEELGOED: eigen keuze SPEELGOED: keuze jongen

3 SPEELGOED: keuze meisje KLEREN: eigen keuze let op: hier geen genderneutrale keuze KLEREN: keuze jongen let op: hier geen genderneutrale keuze KLEREN: keuze meisje let op: hier geen genderneutrale keuze

4 Inleiding Vzw Zijn is een beweging die preventief en duidend optreedt tegen familiaal geweld en misbruik zodat de spiraal van geweld doorbroken wordt. Stereotypen rond mannelijkheid en vrouwelijkheid zijn één van de risicofactoren voor geweld. Zij beschouwen mannelijkheid en vrouwelijkheid als een maatschappelijk construct waarbij zowel meisjes als jongens in bepaalde hokjes worden geduwd. Wij hebben als opdracht gekregen om de genderstereotyperingen te doorbreken en dit als preventie. Het is belangrijk om dit op een jonge leeftijd te doen omdat genderstereotiep gedrag al snel worden opgemerkt bij kinderen. Ons project wil de genderstereotyperingen doorbreken waardoor het duidelijk wordt dat het als jongen helemaal oké is om roze te dragen of je emoties te tonen en dat meisjes evengoed ook actiespelletjes kunnen spelen of een boomhut bouwen. Waarom ook niet? Wat is er mis mee? Waarom zouden we apart speelgoed voor jongens en meisjes maken en waarom niet gewoon alles voor iedereen? De maatschappij (kijk maar naar de reclame op TV en voorbeeldfiguren zoals K3) duwt iedereen van kleins af aan in bepaalde typeringen voor jongens en meisjes. Het is bijvoorbeeld niet aanvaard dat je als jongen weent als je bent gevallen, want jongens moeten sterk en stoer zijn. Hierdoor verstoppen ze hun emoties wat negatieve gevolgen kan hebben. De focus van ons project komt op jongens te liggen omdat jongens hier het meest last van hebben. Het is immers al meer aanvaard voor meisjes in België om zich wat jongensachtiger te gedragen, andersom is dit echter nog niet het geval. Met ons project willen we vooral duidelijk maken dat er niets mis mee is om ook iets- wat is onze ogen iets voor het andere geslacht is- te doen of te dragen. Waarom zou je iets niet doen als je het graag zou willen? 4

5 Doel van ons project Ons doel is genderstereotypen te doorbreken bij de kleuters. We willen de kleuters doen beseffen dat ze zelf mogen kiezen wie ze zijn, waarmee ze spelen, wat hun hobby s zijn, wie hun idolen zijn etc. Ons doel is dan ook dat de kleuters er zelf over gaan nadenken en dat ze dit onthouden. Daarom hebben we gekozen voor een interactieve activiteit. Zo blijft de boodschap langer hangen en kunnen de kleuters hun aandacht er beter bijhouden. We vinden het belangrijk dat onze activiteit zowel leerrijk als plezierig is voor de kinderen. Onze activiteit is eerder een subtiele preventie, we willen de kinderen niet verplichten hun denkpatronen of gedrag aan te passen. We willen ons doel verwezenlijken door zelf try-outs van ons project te doen in een aantal kleuterklassen en hierover een handleiding te maken zodat kleuterleiders/leidsters hier ook gebruik van kunnen maken of zelfs onderzoekers hiermee verder kunnen. Bij onze try-out hebben we een klein onderzoek opgezet waarbij we hebben gemeten of ons project effect had. 5

6 Ons project Voormeting We starten ons project met een voormeting. Nadat we ons hebben voorgesteld, neemt elk van ons telkens één kind apart naar een andere ruimte waar we niet gestoord worden. We laten het kind 9 afbeeldingen zien van speelgoed en hier vragen we elk kind welk cadeautje ze zelf leuk zouden vinden om te krijgen en welk ze willen geven aan het kind op de voorgelegde afbeelding van een jongen of meisje. We vermelden hierbij zelf niet het geslacht. De kinderen moeten zelf uitmaken of het een jongen of een meisje is. Dit doen we opnieuw, maar dan met kledij. Er zijn telkens 3 foto s van typisch meisjesspeelgoed en kledij, 3 foto s typisch jongens en 3 foto s genderneutraal. (Bij onze 2 de try-out hebben wij bij de afbeeldingen van de kledij de 3 gender neutrale foto s weggelaten). Om de antwoorden van ons onderzoek te kunnen vergelijken en conclusies te trekken, hebben we een aantal sjablonen opgesteld. (zie bijlage voor foto s en sjablonen) Mascotte Na de voormeting gaan we van start met het voorstellen van onze mascotte. De mascotte kan een voorbeeld zijn voor de kinderen en iemand waar de kinderen naar opkijken. De mascotte, genaamd Panda, is een kindje net zoals hun. Wel is het niet duidelijk of dit een jongen of een meisje is, Panda is genderneutraal. Panda heeft een hele gekke familie, de familie Wiegiewag, waarin genderstereotypen worden doorbroken. Dit wordt duidelijk in het liedje. 6

7 Panda is een kindje met een pandapak aan. We hebben voor het pandapak gekozen omdat een panda een dier is dat iedereen leuk vindt. Normaal gesproken kan je aan kledij gemakkelijk zien of het een jongen of een meisje is, dit is niet gemakkelijk door het pak. We vermelden in het liedje ook dat een panda zowel sterk als lief kan zijn. Verder is er bewust gekozen het haar niet zichtbaar te maken. Dit omdat kinderen lang haar gemakkelijk associëren met meisjes en kort haar met jongens. Lied Na de voorstelling van de mascotte wordt het liedje aangeleerd, dit liedje gaat over de familie Wiegiewag, de familie van Panda. Door het kleuterlied brengen we de kleuters op een onbewuste manier in contact met de genderstereotypen. In dit lied zitten vele boodschappen rond stereotypes. De belangrijkste focussen zijn: een jongen mag over zijn gevoelens praten, een meisje kan ook stoer zijn en iedereen is oké. De bedoeling is dat het lied blijft hangen en meermaals gezongen/aangeleerd wordt. Uiteindelijk willen we een effect teweeg brengen op de ideeën rond wat een jongen is, wat een meisje is en welke rollen/gedragingen hierbij horen. Er bestaan al liedjes over opstaan in de ochtend en dat je je tanden goed moet poetsen. Nu maken wij een lied waarin de kinderen leren dat iedereen verschillend is en dat dit helemaal oké is. Om het lied aan te leren aan de kinderen hebben we heel wat prenten voorzien ter verduidelijking. Eerst zingen we het lied eens helemaal voor met muziek. Dan leren we de kinderen het lied strofe per strofe aan. Dit doen we aan de hand van de prenten. We zingen telkens eerst langzaam de strofe, daarna kijken we samen met de kinderen wat er op de prenten staan en dan zingen we de strofe samen met de kinderen. Zo doen we het bij elke strofe. Bij het refrein leren we ook de bewegingen aan: duimen naar beneden, armen kruisen, handen voor gezicht en duimen naar boven. Op het einde zingen we het lied helemaal samen met de muziek en de bewegingen erbij. (zie bijlage voor volledig liedje) 7

8 Hoekenwerk Na het aanleren van het lied gaan we over naar een hoekenwerk, dit omdat kleuterscholen vaak met deze methodiek werken. De kleuters worden verdeeld in 3 groepen voor het hoekenwerk. In elke hoek zit een volwassene met een opdracht voor de kinderen, terwijl gaat er nog een extra volwassene langs met de mascotte bij elk groepje. De kinderen zitten 20 minuten in elke hoek, we werken met een doorschuifsysteem zodat iedereen alles eens heeft gedaan. 1 ste hoek: Gender neutrale kleurplaten. Bij deze hoek kunnen de kleuters kiezen tussen een aantal tekeningen die de genderstereotypen doorbreken. Er zijn vijf tekeningen waaruit de kinderen kunnen kiezen en het is de bedoeling dat ze deze inkleuren. De tekeningen zijn gebaseerd op situaties die in het lied van de familie Wiegiewag voorkomen. Alle tekeningen zijn zowel voor jongens als voor meisjes bedoeld. De tekeningen worden aantrekkelijk en simpel gemaakt, zodat ze de kinderen aanspreken om te gaan inkleuren. Aan het begin worden de kleurplaten even overlopen en wordt er kort gesproken over wat er op de kleurplaten staat en wat de kinderen hiervan vinden. (Zie bijlage voor de tekeningen) Benodigdheden/ materiaal: - Genderneutrale tekeningen - Kleurpotloden, stiften, verf, vetkrijtjes 2 e hoek: Eigenschappenspel Bij onze eerste try-out hebben we de kleuters elk een afbeelding gegeven met een typische gendereigenschap/hobby/handeling (vb. ballet, lief zijn, stoer zijn, wenen, voetbal, ). De begeleider van deze hoek bespreekt de afbeeldingen zodat ze goed snappen wat er staat afgebeeld, hierna mag de kleuter de afbeelding bij één van de drie kolommen leggen. De 1 ste kolom is een foto van een meisje, de 2 e kolom een foto van Panda (genderneutraal) en de laatste kolom is een foto van een jongen. Wanneer de kleuter de afbeelding ergens neerlegt wordt er gevraagd hoe het komt dat de afbeelding daar werd gelegd. Als dit bij een jongen of meisje is worden er vragen gesteld en voorbeelden gegeven waardoor ze kunnen inzien dat de eigenschap bij zowel jongens als meisjes gelegd kon worden, bij Panda dus. Benodigdheden/materiaal: - 3 afbeeldingen: mascotte, meisje en jongen - Afbeeldingen met eigenschappen, hobby s, handelingen (lief, stoer, verdrietig, ballet, voetbal, knuffel, ) (zie bijlage 4) Deze manier van werken was een te eentonig voor de kleuters omdat ze te lang moesten wachten en luisteren naar de anderen. Er was te weinig interactie met alle kinderen van het groepje en ze verloren hun aandacht. Verder wisten ze na een tijdje dat ze elke afbeelding bij de mascotte moesten leggen omdat er dan niet echt werd doorgevraagd, wat niet de bedoeling was. 8

9 We zijn hierdoor met ons groepje op zoek gegaan naar een andere manier van werken maar deze is niet uitgetest geweest wegens ziekte van een groepslid tijdens de try-out. We hadden het idee om eerst de eigenschappen te laten uitbeelden in de plaats van ze direct onder te verdelen in drie verschillende kolommen. De mascotte zou gebruikt kunnen worden als praatstok om de kinderen meer te motiveren iets te willen zeggen. De begeleider van de hoek geeft elk kind om de beurt een eigenschap die het kind moet uitbeelden, de rest van het groepje moet dit raden maar ze mogen enkel praten als ze de praatstok vasthebben. Hierdoor is er meer interactie, meer structuur en weten ze goed wat er met de afbeelding bedoeld wordt. De afbeelding wordt weer in één van de kolommen geplaatst waarop een korte bevraging volgt. Het uitbeelden kan je subtiel sturen door bijvoorbeeld een jongen lief zijn te laten uitbeelden zodat hij bijvoorbeeld iedereen een knuffel moet geven. Hier zien de kinderen dat jongens ook heel lief kunnen zijn. Een ander voorbeeld is een meisje een voetballer laten uitbeelden. 3 e hoek: Speelgoedhoek/voorleeshoek Bij onze eerste try-out was de derde hoek een speelgoedhoek. Bij de speelgoedhoek voorzien we een hoop typisch jongensspeelgoed (riddermannetjes, ridderpaarden, stoere dieren, auto s ) en typisch meisjesspeelgoed (Barbie s, pony s, elfjes ). Daarnaast zorgen we ook voor heel wat constructiespeelgoed zoals clicformers. We mixen al dit speelgoed zodat de kinderen niet gestuurd kunnen worden door de traditionele verpakking. Op deze manier stimuleren we de kinderen om ook eens het speelgoed van het andere geslacht vast te pakken. Om alles en iedereen te betrekken kunnen we bijvoorbeeld een verhaaltje verzinnen waarin zowel ridders als pony s voorkomen. Tot slot voorzien we genoeg constructiespeelgoed omdat dit eerder genderneutraal is. Hiermee proberen we ervoor te zorgen dat jongens en meisjes samen spelen. 9

10 Bij de tweede try-out hebben we de speelgoedhoek ingeruild voor een voorleeshoek. Bij de voorleeshoek lezen we boekjes voor waarin er anders wordt omgegaan met genderrollen dan de meeste boekjes. Wij kozen in ons project voor De Piratenprinses van Samantha Loman en De coole cowboy van Tjibbe Veldkamp. De Piratenprinses gaat over Sophie, een prinses die eigenlijk veel liever een piraat zou willen zijn. Sophie gaat op avontuur en verandert voor 1 dag in een piraat. Bij dit verhaal wordt dus benadrukt dat iedereen mag zijn wie hij/zij wil zijn, ook al gaat het tegen de genderstereotypen in. De coole cowboy begint met een cowboy in het wilde westen. Al snel komt er een jonkvrouw (prinses) bij in het verhaal. Het verhaal is geschreven zoals kinderen met elkaar spelen. Het hele verhaal is een dialoog tussen de cowboy en de prinses. Met hun kinderlijke fantasie leren ze samenspelen, ook al hoort er helemaal geen prinses te zijn in het wilde westen. Dit is een leuk verhaal om aan te tonen dat jongens en meisjes ook samen kunnen spelen. De nameting Wanneer elke groep in alle hoeken is geweest, verzamelen we terug in een grote kring. Hierna doen we onze nameting. Deze nameting kan vlak na het project of de dag erna. Wij hebben het de eerste keer de dag erna gedaan zodat de kleuters er een nachtje over konden slapen en dit konden verwerken. De 2 de keer hebben we de nameting op de dag van het project zelf gedaan. Bij de nameting stellen we opnieuw dezelfde vragen als bij de voormeting maar wanneer de kinderen een andere keuze hebben, vragen we hoe dit komt. Verder wordt er duidelijk gemaakt dat het kind nu iets anders mag kiezen maar dat dat niet hoeft. Hiervoor hebben we aangepaste sjablonen. (zie bijlage 5) 10

11 Het resultaat van ons onderzoek: Uit ons onderzoek kunnen we concluderen dat er meestal bij de nameting minder of evenveel genderstereotiepe keuzes worden gemaakt dan bij de voormeting. Enkel bij de keuzes voor meisjeskledij- en speelgoed zien we meestal een stijging van genderstereotiepe keuzes bij de nameting. Tot slot zien we ook duidelijk dat bij beide scholen en bij ongeveer elke vraag er significant meer gekozen wordt voor kledij of speelgoed van het andere geslacht. Enkele keren werd er in de voormeting helemaal niet gekozen voor iets van het andere geslacht en de 2 de keer koos 1/3 voor iets van het andere geslacht. Dit zien we vooral bij meisjes, maar het komt ook voor bij jongens. 11

12 Bijlagen Bijlage 1: Mascotte Panda 12

13 Bijlage 2: liedje familie Wiegiewag Tekst Ik ga je iets vertellen Een verhaaltje van één dag Het gaat over mijn familie! De familie wiegiewag. Mijn papa speelt met poppen en mijn mama zit te mokken want mijn broer speelt soms de boer ook al voelt hij zich niet stoer Als panda verkleed ik mij dan voel ik me oh zo blij want een panda is lief en fijn maar kan ook heel sterk zijn! Een jongen die alles kan die zegt ook.. Hoe hij ZICH voelt! Ik voel me slecht Ik voel me boos Ik voel me bang Ik voel me goed Zo weet je, hoe het moet! - duimen naar beneden - armen kruisen - handen voor ogen - duimen omhoog Een meisje dat alles kan die zegt ook.. Hoe zij ZICH voelt! Ik voel me slecht Ik voel me boos Ik voel me bang Ik voel me goed Zo weet je, hoe het moet! Mijn zus die bouwt met blokken en mijn broer draagt roze sokken want mijn papa is een leraar en een man met lang haar Mijn broer die is soms kwaad het gaat dan beter als hij praat want mama heeft een goed oor en dat had hij al snel door Een jongen die alles kan die zegt ook.. Hoe hij ZICH voelt! Ik voel me slecht Ik voel me boos Ik voel me bang Ik voel me goed Zo weet je, hoe het moet! Een meisje dat alles kan die zegt ook.. Hoe zij ZICH voelt! Ik voel me slecht Ik voel me boos Ik voel me bang Ik voel me goed Zo weet je, hoe het moet! 13

14 Afbeeldingen lied 14

15 15

16 Bijlage 3: genderneutrale tekeningen 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 Bijlage 4: eigenschappenhoek 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 Bijlage 5: voor- en nameting Sjablonen Voormeting Naam Leeftijd Speelgoed eigen Speelgoed jongen Speelgoed meisje Kleren eigen Kleren jongen Kleren meisje Naam Leeftijd Speelgoed eigen Speelgoed jongen Speelgoed meisje Kleren eigen Kleren jongen Kleren meisje Naam Leeftijd Speelgoed eigen Speelgoed jongen Speelgoed meisje Kleren eigen Kleren jongen Kleren meisje Naam Leeftijd Speelgoed eigen Speelgoed jongen Speelgoed meisje Kleren eigen Kleren jongen Kleren meisje Naam Leeftijd Speelgoed eigen Speelgoed jongen Speelgoed meisje Kleren eigen Kleren jongen Kleren meisje 28

29 Nameting Naam Leeftijd Speelgoed eigen Speelgoed jongen Speelgoed meisje Kleren eigen Kleren jongen Kleren meisje Andere keuze speelgoed Andere keuze kleren Naam Leeftijd Speelgoed eigen Speelgoed jongen Speelgoed meisje Kleren eigen Kleren jongen Kleren meisje Andere keuze speelgoed Andere keuze kleren 29

30 Afbeeldingen 30

31 Eerste try-out 31

32 Tweede try-out 32

33 33

34 Bijlage 6: resultaten van het onderzoek Try-out 1: kleuterschool Terbank-Egenhoven: 18 kleuters 11 jongens + 7 meisjes SPEELGOED: eigen keuze VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het 0 andere geslacht 16,7 NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 16,7 16,7 66,7 83,3 VOORMETING JONGENS 0 VOORMETING MEISJES 0 NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 18,8 14,3 18,2 9,1 28,6 57,1 81,2 85,7 72,7 14,3 34

35 SPEELGOED: keuze jongen VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 5,6 NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 11 33,3 44,5 61,1 44,5 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES 0 NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 9,1 9,1 14,3 28,6 36,4 36,4 54,5 28,6 57,1 71,4 54,5 35

36 SPEELGOED: keuze meisje VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 16,7 NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 5,6 44,4 33,3 61,1 38,9 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 0 9 9,1 45,5 28,6 42,8 18,2 42,9 45,5 28,6 72,7 57,1 36

37 KLEREN: eigen keuze VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 5,6 NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 5,6 44,4 44, VOORMETING JONGENS 0 VOORMETING MEISJES NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 9,1 14,3 36,4 28,6 42,8 54,5 28,6 63,6 45,5 28,6 57,1 37

38 KLEREN: keuze jongen VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 16,7 27,8 27,8 38,9 44,4 44,4 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 18,2 36,4 28,6 42,8 27,3 27,3 28,6 28,6 45,4 42,8 45,4 42,8 38

39 KLEREN: keuze meisje VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 5,6 NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 16,7 33,3 11,1 61,1 72,2 VOORMETING JONGENS 9,1 VOORMETING MEISJES 0 NAMETING JONGENS 0 9,1 NAMETING MEISJES 9,1 28,6 28,6 42,8 81,8 71,4 90,9 28,6 39

40 Try-out 2: kleuterschool Heilige Familie Lier: 18 kleuters 12 jongens + 6 meisjes SPEELGOED: eigen keuze VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het 0 andere geslacht NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 5,6 38,9 33,3 61,1 61,1 VOORMETING JONGENS 0 VOORMETING MEISJES 0 NAMETING JONGENS 0 NAMETING MEISJES 41,7 33,3 41,7 28,6 42,8 58,3 66,7 58,3 28,6 40

41 SPEELGOED: keuze jongen VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 11,1 NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 11,1 11, ,9 77,8 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES 0 NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 0 16,7 16,7 16,7 8, ,3 33,3 41

42 SPEELGOED: keuze meisje VOORMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht NAMETING TOTAAL Genderneutraal Kiest voor het andere geslacht 16,7 33,3 44,5 27,8 55,5 22,2 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 0 33,3 33,3 33, ,7 58,3 16,7 33,3 42

43 KLEREN: eigen keuze let op: hier geen genderneutrale keuze VOORMETING TOTAAL Kiest voor het andere geslacht NAMETING TOTAAL Kiest voor het andere geslacht 5,6 27,8 72,2 94,4 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 16, , , ,7 43

44 KLEREN: keuze jongen let op: hier geen genderneutrale keuze VOORMETING TOTAAL Kiest voor het andere geslacht NAMETING TOTAAL Kiest voor het andere geslacht 22,2 22,2 77,8 77,8 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 25 16, , , ,3 44

45 KLEREN: keuze meisje let op: hier geen genderneutrale keuze VOORMETING TOTAAL Kiest voor het andere geslacht NAMETING TOTAAL Kiest voor het andere geslacht 11,1 33,3 66,7 88,9 VOORMETING JONGENS VOORMETING MEISJES NAMETING JONGENS NAMETING MEISJES 8,3 16, ,7 83,