Maatschappelijke Business case Muziekkusseninterventie. In opdracht van Stichting VitaValley

Transcriptie

1 Maatschappelijke Business case Muziekkusseninterventie In opdracht van Stichting VitaValley 14 maart 2017

2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Aanleiding en proces Aanleiding en doel Methodiek Proces... 7 Hoofdstuk 2 Stakeholderanalyse... 8 Hoofdstuk 3 Kwalitatieve effecten Kwalitatieve effecten thuissituatie Kwalitatieve effecten instellingssituatie Hoofdstuk 4: Maatschappelijke Business case Maatschappelijke Business case muziekkusseninterventie in de thuissituatie Kosten & Opbrengsten muziekkusseninterventie in de thuissituatie Maatschappelijke Business case muziekkusseninterventie in de instellingssituatie Kosten & Opbrengsten muziekkusseninterventie in de instellingssituatie.. 16 Hoofdstuk Conclusies Dankwoord Bijlage 1 Samenstelling projectteam Bijlage 2 Onderbouwing van waarderingsgrondslagen van de effecten

3 Hoofdstuk 1 Aanleiding en proces 1.1 Aanleiding en doel Het aantal burgers in Nederland met dementie groeit snel. In de periode zal dat stijgen van circa tot Momenteel woont 70 % van de burgers met dementie thuis en 30 % verblijft in een intramurale setting (Droës en Scheltens, 2012) 1. Het percentage thuiswonende burgers met dementie zal naar verwachting de komende jaren toenemen. Enerzijds vanwege het beleid van de regering en de wens van de burger met dementie om zo lang mogelijk thuis te wonen en anderzijds vanwege de beperkte beschikbaarheid van intramurale voorzieningen. Burgers met dementie krijgen door hun ziekte te maken met cognitieve problemen, gedragsproblemen en psychiatrische problemen. Men spreekt in deze context vaak over onbegrepen gedrag, hiermee wordt al het gedrag van de patiënt bedoeld dat door deze patiënt en/of zijn omgeving als moeilijk hanteerbaar wordt ervaren, zoals bijvoorbeeld agitatie, apathie of (nachtelijke) onrust (Verenso 2, 2008). In maart 2016 is het project Dementie en muziektherapie van start gegaan. Dit project is een coalitie van de Nederlandse Vereniging voor Muziektherapie (NVvMT), Ambitus en VitaValley. Het doel van dit project is om de kwaliteit van leven van burgers met dementie te verbeteren door het effectief inzetten van muziektherapeutische interventies tegen sociaal isolement, onbegrepen gedrag, sociaal isolement of stemmingsproblemen. In de voorfase van het project is er een inventarisatie gedaan van de diverse muziektherapeutische interventies voor mensen met dementie, zowel in de thuissituatie als in een instelling. De diverse interventies zijn door de muziektherapeuten van de projectgroep beoordeeld op diverse criteria bijvoorbeeld: kosten, kwaliteit van de interventie en implementatiegemak. Op basis van deze criteria zijn er acht interventies geselecteerd die in het vervolg van het project worden geïmplementeerd. Een van de acht interventies is de muziekkusseninterventie. Deze interventie wordt ingezet voor mensen met dementie met nachtelijke onrust. Een uitleg van de muziekkusseninterventie volgt in de volgende paragraaf. In dit rapport is een maatschappelijke business case van de muziekkusseninterventie opgemaakt. Met als doel de effecten van de muziekkusseninterventie voor de diverse partijen zorgvuldig in kaart te brengen. Inleiding over de muziekkusseninterventie Nachtelijke onrust komt bij ongeveer 30% van de mensen met dementie voor. Bij nachtelijke onrust wordt vaak slaapmedicatie voorgeschreven. Dit heeft niet altijd het gewenste effect (Zuidema, ). Volgens de Richtlijn probleemgedrag van Verenso (2008) is het altijd wenselijk om bij onbegrepen gedrag in eerste instantie een psychosociale behandeling in te zetten, alvorens psychofarmaca gestart wordt. Psychofarmaca bij ouderen hebben geen 1 R.M. Droës en P. Scheltens, 2012, Dementiezorg nieuwe stijl, in Een vitale toekomst, red. D.J. Bakker, D. Post, J.J. Polder en M.J. Verkerk, Reed Business, Amsterdam. 2 Verenso (2008). Richtlijn probleemgedrag. Met herziene medicatieparagraaf. Utrecht: Verenso. 3 Zuidema, S.U. (2008). Neuropsychiatric symptoms in Dutch nursing home patients with dementia. (Proefschrift) Radboud Universiteit, Nijmegen. 4

4 direct bewezen effect en hebben nare bijwerkingen zoals sufheid, slecht lopen met risico op vallen, moeite met slikken en zouden zelfs tot hogere sterftecijfers kunnen leiden (Zuidema, ). Uit een onderzoek van Van der Spek, Gerritsen, Smalbrugge et al. 4 (2016) blijkt dat psychofarmaca vaak oneigenlijk wordt ingezet bij onbegrepen gedrag. Aan de hand van de Appropriate Psychotropic drug use In Dementia is onderzocht of psychofarmaca terecht wordt ingezet. Hierbij is gekeken naar 7 gebieden, o.a. indicatie, dosis, evaluatie en interactie met andere medicatie. Het bleek dat bij de onderzochte groep slechts in 10% van de gevallen werd voldaan aan alle criteria. Dit geeft aan hoe belangrijk het is om zorgvuldig om te gaan met het gebruik van psychofarmaca. De muziekkusseninterventie is een psychosociale behandeling om nachtelijke onrust te verminderen. De muziekkusseninterventie wordt ingezet wanneer emotionele en/of cognitieve factoren een rol spelen bij het ontstaan van nachtelijke onrust, zoals niet durven slapen of desoriëntatie. Voordat de muziekkusseninterventie wordt ingezet, wordt er eerst een analyse gedaan van het probleemgedrag. Wanneer het muziekkussen wordt ingezet, wordt er door de muziektherapeut in gesprek met de persoon met dementie en/of de familie gevraagd naar de muzikale voorkeur van de persoon met dementie. Op basis van deze informatie wordt een gepersonaliseerde afspeellijst, met ontspannende muziek, voor de persoon met dementie samengesteld (Raven de Vries, 2016). 5 Mensen met dementie zijn tot in een laat stadium in staat om muziek te herkennen. (Jacobsen, Stelzer, Fritz, Chételat, La Joie & Turner 6, 2015 in Raven de Vries, 2016) Daarnaast heeft de muziek die wordt gebruikt rustgevende kenmerken, dit kan de slaap bevorderen (Wang, Sun & Zang 7, 2013 in Raven de Vries, 2016). Ook kan voorkeursmuziek van de persoon met dementie agitatie verminderen (Gerdner, in Raven de Vries, 2016). 1.2 Methodiek De analyses zijn ontwikkeld op basis van de principes van Social Return on Investment (SROI). SROI is een methodiek om de maatschappelijke meerwaarde van een investering meetbaar en zichtbaar te maken. SROI relateert de missie en doelstelling van de maatschappelijke organisatie aan de investering. Per stakeholder wordt de impact in beeld gebracht en aan de hand van meetbare indicatoren omgezet in een waarde. SROI laat op deze manier zien hoe groot de maatschappelijke meerwaarde van de organisatie is. 4 Van der Spek, K., Gerritsen, D. L., Smalbrugge, M., Nelissen-Vrancken, M. H. J. M. G., Wetzels, R. B., Smeets, C. H. W.,... Koopmans, R. T. C. M. (2016). Only 10% of the psychotropic drug use for neuropsychiatric symptoms in patients with dementia is fully appropriate. The PROPER I-study. International Psychogeriatrics / IPA, 28(10), Raven de Vries, A. (2016). Muziekkusseninterventie ter vermindering van nachtelijke onrust van ouderen met dementie. Erkenningstraject Vilans (niet gepubliceerd). 6 Jacobsen, J.H., Stelzer, J., Fritz, T.H., Chételat, G., La Joie, R. & Turner, R. (2015). Why musical memory can be preserved in advanced Alzheimer s disease. Brain, 3, Wang, C.F., Sun, Y.L. & Zang, H.X (2013). Music therapy improves sleep quality in acute and chronic sleep disorders: A meta-analysis of 10 randomized studies. International Journal of Nursing Studies, 51 (1), Gerdner, L.A. (2000). Effects of individualized versus classical relaxation music on the frequency of agitation in elderly persons with Alzheimer s disease and related disorders. International Psychogeriatrics, 12 (1),

5 Figuur 1 Een SROI analyse biedt meer dan enkel het vaststellen van de meerwaarde van investering. Er wordt een overzicht geboden van de stakeholders en de bijbehorende waarden. Op deze manier kan SROI ook als managementinstrument gebruikt worden om de maatschappelijke meerwaarde te maximaliseren. De principes van SROI luiden als volgt: 1. Betrek stakeholders bij de analyse 2. Begrijp wat er precies gaat veranderen 3. Waardeer de effecten 4. Richt je vooral op de zaken die significant en relevant zijn 5. Voorkom over claimen 6. Wees transparant over de aannames 7. Verifieer het resultaat 6

6 1.3 Proces Voor het maken van de analyses (prognoses) is een projectteam samengesteld waarmee de SROI werksessies zijn gehouden. De samenstelling van dit projectteam is opgenomen in bijlage 1. Tijdens de werksessies is een stakeholderanalyse gedaan, zijn effecten vastgesteld en financiële waarden (proxies) aan de effecten toegekend. Vervolgens is de omvang van de effecten bepaald door gesprekken en interviews met partners van mensen met dementie welke deelgenomen hebben aan de muziekkusseninterventie, verplegend personeel en muziektherapeuten. Hieronder in figuur 2 het schematisch overzicht van het proces. Figuur 2 7

7 Hoofdstuk 2 Stakeholderanalyse Samen met de projectgroep is een stakeholderanalyse gemaakt. Een stakeholder is een persoon of organisatie die investeert in en/of belang heeft bij de muziekkusseninterventie. Het uitgangspunt daarbij is dat vooral wordt gekeken naar de organisaties en of personen waarbij de meest relevante en significante veranderingen worden verwacht. Hieronder in figuur 3 een schematisch overzicht van de stakeholderanalyse. Figuur 3 8

8 Hoofdstuk 3 Kwalitatieve effecten Effecten zijn de (verwachte) veranderingen die bij de stakeholders gerealiseerd worden. Naar aanleiding van de werksessies met de projectgroep en het literatuuronderzoek zijn de volgende effecten vastgesteld voor de verschillende stakeholders. 3.1 Kwalitatieve effecten thuissituatie Mensen met dementie en de mantelzorger Voor mensen met dementie kan de muziekkusseninterventie een effectieve manier zijn om de nachtelijke onrust te verminderen. Zoals al eerder beschreven, is psychofarmaca lang niet altijd effectief, daarnaast zijn de bijwerkingen groot (Zuidema 3, 2008). Door gebruik van de muziekkusseninterventie kan slaapmedicatie worden verminderd of gestopt en zullen ook de bijwerkingen verminderen of verdwijnen. De vermindering van bijwerkingen zoals sufheid is voor zowel de persoon met dementie, als voor de omgeving van belang. Er is beter contact mogelijk tussen de persoon met dementie en de mantelzorger. De mantelzorger vertelde dat haar moeder s nachts regelmatig wakker werd en dan onrustig was. Een aantal jaar geleden heeft haar moeder een medicijnvergiftiging gehad door de lorazepam. 1,5 jaar geleden is er weer gestart met medicatie tegen nachtelijke onrust. De mantelzorger vertelde dat haar moeder veel last had van bijwerkingen: Ze werd een zombie, lag overdag te dutten, was nog onrustiger en ze herkende ons minder. Er was geen gesprek meer met haar te voeren. Haar moeder ervoer geen controle meer over de situatie. Dementie is een progressieve ziekte, de persoon met dementie moet zich telkens aanpassen aan de veranderende situatie. Deze veranderingen kunnen moeilijk te hanteren zijn voor de persoon met dementie en hun omgeving en kunnen zorgen voor onbegrepen gedrag zoals agitatie of apathie. De muziekkusseninterventie zorgt voor een positieve beleving bij de persoon met dementie. McDermott 9 (2014) geeft aan dat het luisteren naar voorkeursmuziek bij mensen met dementie een manier geeft om emoties te uiten, contact te ervaren, een gevoel van geborgenheid geeft en voorkeursmuziek vermindert geagiteerd gedrag. Luisteren naar gepersonaliseerde muziek is emotioneel waardevol voor de persoon met dementie. Daarnaast stelt McDermott (2014) dat de muzikale voorkeur behouden blijft tijdens het dementieproces. De muziekkusseninterventie vermindert agitatie bij het in of doorslapen en geeft rust. Hierdoor heeft de persoon met dementie een betere nachtrust, maar ook overdag zal dit een effect hebben. Een betere nachtrust heeft tot gevolg dat de persoon met dementie overdag minder suf en minder apathisch is en minder angst ervaart. Dit is niet alleen van belang voor de persoon met dementie, maar ook voor de omgeving. Als de persoon met dementie een betere nachtrust heeft, heeft dit ook een positief effect op de nachtrust en de gezondheid van de mantelzorger. Slecht slapen heeft op de korte en lange termijn een aantal gevolgen. Mensen die slecht slapen zijn moe, kunnen zich slecht concentreren en raken snel geïrriteerd 9 McDermot, O., Orrell, M., & Ridder, H. M. (2014). The importance of music for people with dementia: the perspectives of people with dementia, family carers, staff and music therapists. Aging & Mental Health, 18(6),

9 of uit hun evenwicht. Ze kunnen last krijgen van sombere gevoelens. Die gevolgen beïnvloeden ook het contact met de naaste omgeving. Daarnaast zorgt slecht slapen voor sufheid en slaperigheid overdag en hebben mensen die slecht slapen minder weerstand tegen ziektes en infecties(fonds Psychische Gezondheid 10, 2009). Veelvuldig slecht slapen vergroot het risico op diabetes, hartziektes, beroertes en overgewicht (Huffington Post, 2014) 11. Een ander effect van de betere nachtrust en gezondheid van de mantelzorger is dat deze beter in staat is tot het onderhouden van sociale contacten en behouden van het sociale netwerk. Mensen die kunnen rekenen op de betrokkenheid van familie, huis en buurtgenoten ervaren een hogere kwaliteit van leven dan mensen die dat niet kunnen. Een goed sociaal netwerk heeft een positief effect op de gezondheid en dragen bij aan de zelfredzaamheid en participatie van mensen (Mezzo 12 ). Uit recente cijfers van Alzheimer Nederland 13 (2016) blijkt dat meer dan 50% van de mantelzorgers zeer zwaar belast is en 3% van de mantelzorgers is overbelast. Tevens geeft Alzheimer Nederland aan dat overbelasting van de mantelzorger vaak een belangrijke reden is tot opname in een verpleeg of verzorgingstehuis. Mensen met dementie blijven steeds langer thuis wonen. Er vaak gesproken van hoe langer, hoe beter. Fleur Thomése 14 (2016) stelt voor om dit om te draaien: niet hoe langer, hoe beter maar hoe beter, hoe langer. Als de kwaliteit van leven thuis beter is, is iemand langer in staat om thuis te wonen. Er zijn veel effecten van de muziekkusseninterventie genoemd: minder slaapmedicatie en bijwerkingen, betere nachtrust voor de persoon met dementie én de mantelzorger, beter contact tussen de persoon met dementie en de mantelzorger, betere mogelijkheden voor de mantelzorger om het sociale netwerk te onderhouden en de positieve beleving die het luisteren naar gepersonaliseerde muziek meebrengt. De muziekkusseninterventie vergroot de kwaliteit van leven van de persoon met dementie én de mantelzorger, daardoor wordt langer thuis wonen mogelijk gemaakt. 10 Fonds Psychische Gezondheid. Slaapstoornissen: als de nacht geen rust geeft. Retrieved from: 11 Huffington Post (2014). Lose sleep, lose your mind and health. Retrieved from: 12 Mezzo. Sociale netwerken betrekken. Retrieved from: 13 Alzheimer Nederland ( ). Factsheet: cijfers en feiten over dementie. Retrieved from: 14 Thomése, F. ( ) Sociale gevolgen van thuis blijven wonen voor thuiszorg, mantelzorg en mensen met dementie. Presented at Denkbeeld Live: Thuis blijven wonen met dementie: hoe langer hoe beter!? : Den Haag. 10

10 3.3 Kwalitatieve effecten instellingssituatie Mensen met dementie Nachtelijke onrust heeft in een instellingssituatie invloed op verschillende partijen. Nachtelijke onrust is moeilijk voor de persoon met dementie en de mantelzorger en de zorgverleners. Maar wanneer de nachtelijke onrust gepaard gaat met agitatie, roepgedrag of ronddwalen kan dit ook onrust oproepen bij de andere mensen met dementie op de afdeling. Een vermindering van nachtelijke onrust heeft in de instellingssituatie effect op diverse partijen. De mantelzorger geeft aan dat door de betere nacht, haar moeder overdag ook rustiger is. Tevens zet de mantelzorger nu zelf meer muziek in: als haar moeder tijdens een bezoek onrustig is, gaat ze met haar zingen. Als haar moeder onrustig was, ging ze haar dochter bellen. Op het hoogtepunt gebeurde dit 32 keer per dag. Sinds de muziekkusseninterventie is ingezet, is er meer rust ontstaan. Mijn moeder geniet van de muziek en herkent de liederen die worden afgespeeld. Ook overdag wordt een mp3 speler ingezet: muziek brengt rust en vrolijkheid. De slaapmedicatie is weer afgebouwd en er wordt alleen heel af en toe valeriaan gegeven. De inzet van de muziekkusseninterventie kan ook in de instellingssituatie leiden tot een vermindering van slaapmedicatie, ook hier wordt een positief effect overdag gezien doordat de nare bijwerkingen van de slaapmedicatie ook verminderen. Daarnaast geldt ook een verbetering van de nachtrust, door de vermindering van nachtelijke onrust. Ook hierbij wordt een positief effect gezien overdag: de persoon met dementie is overdag minder suf, apathisch en ervaart minder angst. Daarnaast geldt ook in de instellingssituatie dat de persoon met dementie door de vermindering van bijwerkingen en betere nachtrust, beter in staat is tot (non verbaal) contact, met de mantelzorger of met een zorgmedewerker. Mantelzorgers De effecten voor de mantelzorger zijn in de instellingssituatie anders dan in de thuissituatie. Overbelasting van de mantelzorger is vaak een reden tot opname van de persoon van dementie (Alzheimer Nederland 13, 2016). Voor de persoon met dementie én de mantelzorger is opname in een verpleeghuis een ingrijpende beslissing. De mantelzorger moet zich aanpassen aan een nieuwe situatie, waarin er nog steeds zorgen zijn voor de persoon met dementie, maar waarbij de mantelzorger niet meer direct zorg geeft. Als er sprake is van onbegrepen gedrag, zoals nachtelijke onrust, kan dit veel zorgen opleveren voor de mantelzorger. Wanneer de muziekkusseninterventie een positief effect heeft bij de persoon met dementie, kan dit voor de mantelzorger waardevol zijn: de persoon met dementie ervaart rust door het luisteren naar gepersonaliseerde muziek en er is een werkend middel, zonder bijwerkingen, dat kan worden ingezet. Daarnaast kan de mantelzorger een Ook voor de mantelzorger is er meer rust: ze wordt minder gebeld. Ze geeft aan thuis te merken wanneer het muziekkussen aanstaat: Als ze s middags gaat rusten en het muziekkussen staat niet aan, dan belt mijn moeder mij weer op. Als het muziekkussen aanstaat, word ik niet gebeld. Ook vertelt de mantelzorger dat het effect komt door de muziekkusseninterventie. De mp3 speler van het kussen was een poosje kapot. Dit was goed merkbaar, mevrouw was een stuk onrustiger. 11

11 bijdrage leveren aan de interventie door suggesties te geven voor geschikte muziek. Ook kan de mantelzorger participeren in de zorg door te vragen naar de werking van de muziekkusseninterventie en zo nodig de zorgverleners te herinneren aan het gebruik van de interventie. Verzorgende/verpleging Nachtelijke onrust is voor de persoon met dementie belastend, maar het kan ook belastend zijn voor de andere bewoners of zorgverleners. De muziekkusseninterventie is een prettige interventie voor zorgverleners om in te zetten. De interventie heeft geen bijwerkingen en vermindert de onrust van de bewoners. Dit is prettig voor de zorgverleners. Van Vracem, Spruytte, Declercq et al. 15 (2016): Nachtelijke onrust geeft een gevoel van werkdruk volgens zorgverleners. Ook stellen ze dat wanneer men geen gepaste interventie kan vinden of de oorzaak van de nachtelijke onrust niet duidelijk is, dit een gevoel van machteloosheid kan geven voor de zorgverleners. Zorginstelling Pyschofarmaca hebben vaak weinig effect en nare bijwerkingen (Zuidema 3, 2008) Het is wenselijk om eerst psychosociale interventies in te zetten bij onbegrepen gedrag, alvorens medicatie wordt ingezet (Verenso 2, 2008). Er is steeds meer aandacht voor het gebruik van psychofarmaca. Vilans programma Beter af met minder (Vilans 16, 2016) is een voorbeeld van een stimulans om andere mogelijkheden dan psychofarmaca te onderzoeken. Het wetsvoorstel zorg en dwang sluit hierbij aan. Dit voorstel introduceert een stappenplan dat is gericht op het voorkomen van dwang. Onder dwang worden alle vrijheidsbeperkende maatregelen verstaan, ook versuffende medicatie hoort hierbij (Informatiepunt dwng in de zorg 17, 2016). Het is evident dat het voor instellingen belangrijk is om te kijken naar psychosociale alternatieven voor psychofarmaca. De muziekkusseninterventie is goed voor het imago van een instelling. Het is een non invasieve interventie, die niet alleen vermindering van het onbegrepen gedrag tot gevolg heeft, maar ook positieve beleving bij de persoon met dementie stimuleert. 15 Van Vracem, M., Spruytte, N., Declercq, A. et al. Tijdschr Gerontol Geriatr (2016) 47: 78. doi: /s Vilans. Beter af met minder. Retrieved from: 17 Informatiepunt dwang in de zorg. Wetsvoorstel Zorg en dwang. Retrieved from: 12

12 Hoofdstuk 4: Maatschappelijke Business case 4.1 Maatschappelijke Business case muziekkusseninterventie in de thuissituatie Bij het beschrijven van de Maatschappelijke Business case (MBc) wordt op basis van de huidige analyses en onderbouwingen de totale gecreëerde waarde vergeleken met de totale (benodigde) investering. In deze MBc zijn uitsluitend waarden of effecten meegenomen die een duidelijke (potentiële) kostenbesparing zijn voor een bepaalde stakeholder. Deze meer kwantitatieve effecten komen in hoofdstuk 4.2 aan bod. De meer kwalitatieve waarden zijn in hoofdstuk 3 beschreven en zijn geen onderdeel van deze MBc. Figuur 4 is een weergave van de MBc van de muziekkusseninterventie in de thuissituatie. Figuur 4 13

13 4.2 Kosten & Opbrengsten muziekkusseninterventie in de thuissituatie De in hoofdstuk 4.1 getoonde MBc wordt in onderstaande figuur 5 getoond als een persoonlijke casus voor een situatie van een persoon met dementie welke nog thuiswonend is. Figuur 5 Door een (financiële) waarde toe te kennen aan de effecten, wordt inzicht verkregen in de omvang van het effect en hoe belangrijk een effect voor een bepaalde stakeholder is. Er zijn verschillende waarderingsmethoden mogelijk, zowel op basis van beleefde waarde (perceived values) als op basis van kosten. In de huidige analyses wordt de waarde van effecten bepaald op basis van (kost)prijs gerelateerde methoden (financial proxies). Er is ook rekening gehouden met het feit dat een effect niet alleen en uitsluitend wordt veroorzaakt door de muziekkusseninterventie. Dit wordt het impact percentage genoemd en geeft het deel van het effect aan dat toe te schrijven is aan de muziekkusseninterventie. De berekening wordt als volgt gemaakt: Percentage personen (voor wie effect geldt) x waarde per persoon (proxy) x impact percentage De exacte berekeningen en bijbehorende onderbouwing zijn per effect terug te vinden in bijlage 2. 14

14 4.3 Maatschappelijke Business case muziekkusseninterventie in de instellingssituatie Bij het beschrijven van de Maatschappelijke Business case (MBc) wordt op basis van de huidige analyses en onderbouwingen de totale gecreëerde waarde vergeleken met de totale (benodigde) investering. In deze MBc zijn uitsluitend waarden of effecten meegenomen die een duidelijke (potentiële) kostenbesparing zijn voor een bepaalde stakeholder. Deze meer kwantitatieve effecten komen in hoofdstuk 4.4 aan bod. De meer kwalitatieve waarden zijn in hoofdstuk 3 beschreven en zijn geen onderdeel van deze MBc. Figuur 6 is een weergave van de MBc van de muziekkusseninterventie in de instellingssituatie. Figuur 6 15

15 4.4 Kosten & Opbrengsten muziekkusseninterventie in de instellingssituatie De in hoofdstuk 4.3 getoonde MBc wordt in onderstaande figuur 7 getoond als een persoonlijke casus voor een situatie van een persoon met dementie welke in een instelling woont. Figuur 7 Door een (financiële) waarde toe te kennen aan de effecten, wordt inzicht verkregen in de omvang van het effect en hoe belangrijk een effect voor een bepaalde stakeholder is. Er zijn verschillende waarderingsmethoden mogelijk, zowel op basis van beleefde waarde (perceived values) als op basis van kosten. In de huidige analyses wordt de waarde van effecten bepaald op basis van (kost)prijs gerelateerde methoden (financial proxies). Er is ook rekening gehouden met het feit dat een effect niet alleen en uitsluitend wordt veroorzaakt door de muziekkusseninterventie. Dit wordt het impact percentage genoemd en geeft het deel van het effect aan dat toe te schrijven is aan de muziekkusseninterventie. De berekening wordt als volgt gemaakt: Percentage personen (voor wie effect geldt) x waarde per persoon (proxy) x impact percentage De exacte berekeningen en bijbehorende onderbouwing zijn per effect terug te vinden in bijlage 2. 16

16 Hoofdstuk Conclusies In dit onderzoek is de maatschappelijke (meer)waarde van de muziekkusseninterventie geanalyseerd. Inzicht in deze maatschappelijke waarde is van belang voor alle betrokken partijen. Om de maatschappelijke (meer)waarde te onderbouwen is er in deze Maatschappelijke Business case (MBc) gekeken naar de effecten voor alle betrokkenen. Deze maatschappelijke Business case onderschrijft zowel de inhoudelijke als de maatschappelijke en financiële meerwaarde van de muziekkusseninterventie. De combinatie van aantoonbare maatschappelijke waarde in geld en de niet gekwantificeerde effecten voor zowel de mensen met dementie, de mantelzorger en de zorginstelling onderschrijven het gevonden positieve rendement bij de kwantitatieve resultaten (SROI ratio). Dit betekent dat er een positief maatschappelijk rendement ontstaat van 3,90 (390%) voor elke geïnvesteerde euro bij de muziekkusseninterventie in de thuissituatie. In de instellingssituatie bedraagt het positief maatschappelijk rendement 1,8 (80%) voor elke geïnvesteerde euro. De grootste waarde zit in het besparen van kosten door het uitstellen van intramurale opname, het voorkomen van valincidenten en het minder hoeven inzetten van behandelaars. 5.2 Dankwoord Onze dank gaat uit naar Alzheimer Nederland. Dankzij de donatie van Alzheimer Nederland is dit onderzoek naar de maatschappelijke impact van de muziekkusseninterventie mogelijk gemaakt. Een specifiek woord van dank voor Marco Blom en Herman Post voor de constructieve gesprekken die zijn gevoerd. Tevens willen wij Zorgspectrum Het Zand in Zwolle danken voor hun medewerking aan dit onderzoek. We zijn blij met de inbreng en expertise van de zorgprofessionals van Zorgspectrum Het Zand. 17

17 Bijlage 1 Samenstelling projectteam Zorgspectrum Het Zand: Marian Eppink: Jeanine van der Meulen: Annemieke Raven de Vries: muziekkusseninterventie Verzorgende IG Specialist Ouderengeneeskunde Muziektherapeut SRMth, ontwikkelaar Mathilde Akse: Geert Jan Baan: Maarten Verkerk: Marianne Verkerk: Muziektherapeut RMth MindSense Bestuurslid VitaValley Muziektherapeut Bijlage 2 Onderbouwing van waarderingsgrondslagen van de effecten Geen gebruik van slaapmedicatie Patiënten die slaapmiddelen gebruiken en zelfstandig wonen krijgen deze veelal niet vergoed. De kosten voor deze medicatie zijn 12 to 16 per maand, dit is inclusief apothekerskosten 18. In de analyse is gesteld dat als gevolg van de muziekkusseninterventie mensen 3 maanden langer thuis kunnen blijven wonen. Per persoon is de besparing per 3 maanden: 36 Impactclaim: Mensen gebruiken of medicatie of het muziekkussen in deze situatie. Dus 100% Uitstel van intramurale opname Kosten van intramurale opname verpleging en verzorging per dag bedraagt 188,11 (ZZP 5) 19. Dit betreft de kostprijs per dag inclusief dagbesteding, maar exclusief opslagkosten voor kapitaallasten en inventaris. Door de muziekkusseninterventie wordt de opname tenminste 90 dagen/3 maanden uitgesteld. Onderzoek heeft niet opgeleverd wat de kosten zijn voor extramurale zorg in deze periode. De aanname is dat deze kosten ongeveer gelijk zullen zijn aan de kosten voor ZZP 2, namelijk 80,11. Het verschil van 108 is de potentiële kostenbesparing per persoon per dag. Per 90 dagen: Impactclaim: Er zijn veel andere redenen die een uitstel van een intramurale opname bewerkstelligen. Daarom is gekozen om slechts 20% van dit effect toe te schrijven aan de muziekkusseninterventie. Afname huisartsenbezoek mantelzorger Het is bekend dat mantelzorgers relatief vaak een bezoek brengen aan de huisarts. De vastgestelde tarieven van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) voor een bezoek aan de huisarts bedraagt: 106, De aanname is dat er per 10 mantelzorgers tenminste 1 bezoek aan de huisarts per jaar wordt voorkomen. Impactclaim: De inschatting is zo minimaal dat gekozen is om 100% van het effect toe te schrijven aan de muziekkusseninterventie. Voorkomen van valincidenten Valincidenten veroorzaken heupfracturen, schedelfracturen, botfracturen, snijwonden. Slaapmedicatie verdubbeld de kans op valincidenten. Als iemand moet worden opgenomen 18 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ( )

18 in het ziekenhuis, (door bijvoorbeeld een valincident), worden er kosten gemaakt. De aanname is dat er per 10 ouderen met dementie 1 valincident met een heupbreuk voorkomen wordt. In deze exercitie nemen we als richtlijn de kosten van een geplande heupoperatie inclusief 2 dagen verblijf in het ziekenhuis en inclusief ambulance vervoer van en naar huis. 21 Dit bedraagt Impactclaim: Er zijn andere redenen die een val of letsel na een val kunnen voorkomen. Echter is bekend dat slaapmedicatie de kan op vallen verdubbeld. Toch is gekozen om slechts 50% van dit effect toe te schrijven aan de muziekkusseninterventie. Afname kosten thuiszorg Valincidenten veroorzaken heupfracturen, schedelfracturen, botfracturen, snijwonden. Slaapmedicatie verdubbelt de kans op valincidenten. Als iemand moet worden opgenomen in het ziekenhuis (door bijvoorbeeld een valincident), worden er kosten gemaakt. De aanname is dat er per 10 ouderen met dementie 1 valincident met een heupbreuk voorkomen wordt. In deze exercitie nemen we de als richtlijn de kosten van additionele thuiszorg als gevolg van een valincident. Tarieven voor verpleging liggen op zo'n 75 per uur. Aangenomen wordt dat er gedurende 2 weken minstens 2 uur thuiszorg per dag nodig is na een valincident. Uitgaande van 1 incident per jaar betreft dit een besparing van Impactclaim: Er zijn andere redenen die een val of letsel na een val kunnen voorkomen. Echter is bekend dat slaapmedicatie de kans op vallen verdubbeld. Toch is gekozen om slechts 50% van dit effect toe te schrijven aan de muziekkusseninterventie. Afname inzet behandelaars Minder behandelaren aan bed zorgt voor een kostenbesparing. Gemiddeld uurtarief dat wordt gebruikt voor deze berekening: 75 (Uurtarief psycholoog: 92, fysiotherapeut: 60). 22 De inschatting is gemaakt dat jaarlijks 5 uur minder inzet nodig is van behandelaars. Impactclaim: De inschatting is zo minimaal dat gekozen is om 100% van het effect toe te schrijven aan de muziekkusseninterventie. Betere bezetting door voorkomen ziekenhuisopname Aanname is een vermindering van 10% van de valincidenten. Valincidenten veroorzaken heupfracturen, schedelfracturen, botfracturen, snijwonden. Slaapmedicatie verdubbelt de kans op valincidenten. Door valincidenten is een ziekenhuisopname nodig. De gemiddelde opnametijd bij het plaatsen van een heupprothese bedraagt 5 dagen. Uitgaande van ZZP 5 bedraagt de dagprijs EUR 188,11. Dit is bij benadering EUR Per cliënt een waarde van EUR 100,. Impactclaim: Er zijn andere redenen die een val of letsel na een val kunnen voorkomen. Echter is bekend dat slaapmedicatie de kans op vallen verdubbelt. Toch is gekozen om slechts 50% van dit effect toe te schrijven aan de muziekkusseninterventie r.pdf 19

19 Afname verzuimkosten 260 werkbare dagen per jaar. Het ziekteverzuimpercentage in de gezondheids en welzijnszorg is hoger dan het gemiddelde verzuim in Nederland. In het eerste kwartaal van 2016 was het verzuim in de zorg 5,8 procent. 23 De inschatting is dat het verzuim 0,1% lager is in de gevallen dat het muziekkussen wordt ingezet. Uit onderzoek blijkt dat de kosten per dag verzuim EUR 250 bedragen. Per personeelslid betekent dit een kostenbesparing van 0,1% x 260 = 0,26 dagen. 0,26 x EUR 250 = EUR 65 per personeelslid. MindSense Geert Jan Baan gjbaan@mindsense.nl