Waar blijven uw oudleerlingen? Technische toelichting NCO po

Transcriptie

1 Waar blijven uw oudleerlingen? Technische toelichting NCO po Versie

2 Inhoud Inhoud... 2 Algemeen... 3 Privacy... 3 Overzicht figuren... 5 Beschrijving bronbestanden... 8 Algemene definities... 9 Hoofdstuk 2 Naar welk opleidingsniveau gaan uw leerlingen? Hoofdstuk 3 Hoe verloopt de aansluiting met het vervolgonderwijs? Hoofdstuk 4 Voorspellingskracht van eindtoets en schooladvies Hoofdstuk 5 Succes in het vervolgonderwijs: prestaties en uitval Hoofdstuk 6 Sociale ongelijkheid: lage en hoge sociaaleconomische status Hoofdstuk 7 Sociale ongelijkheid: leerlingen met en zonder een migratieachtergrond Hoofdstuk 8 Sociale ongelijkheid: meisjes en jongens Uitleg over de regressiemodellen/voorspellers

3 Algemeen Deze technische toelichting hoort bij de schoolrapportages Waar blijven uw oud-leerlingen?, die zijn gemaakt in het kader van het Nationaal Cohortonderzoek Onderwijs voor onderwijsinstellingen in het primair onderwijs. De rapportages zijn in het voorjaar van 2017 verspreid onder de Nederlandse basisscholen. In deze technische toelichting wordt dieper ingegaan op de gebruikte definities en berekeningswijzen. Privacy De instellingsgegevens uit het Nationaal Cohortonderzoek Onderwijs en de daarop gebaseerde instellingsrapportages zijn vertrouwelijk. Ze worden niet gedeeld met en zijn niet toegankelijk voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, de Inspectie van het Onderwijs of anderen. Alle informatie wordt door het CBS en onderzoekers van het NRO in een beveiligde omgeving opgeslagen en bewerkt. Individuele herkenning en groepsonthulling Voor het Nationaal Cohortonderzoek Onderwijs en dit rapport zijn bronnen gebruikt met gegevens over individuele personen. Bij verwerking van deze gegevens zijn de privacyrichtlijnen van het CBS gevolgd om individuele herkenningen en groepsonthulling te voorkomen. Dit betekent onder meer dat gegevens over vijf of minder oud-leerlingen niet gepresenteerd worden. Het gaat hierbij overigens niet om het absolute totale aantal leerlingen, maar om de grootte van de groep leerlingen die in een voor het figuur relevante categorie vallen. Ook worden percentages lager dan 5% altijd gepresenteerd als 5%, en percentages hoger dan 95% als 95%. De informatie in dit rapport is door deze werkwijze op geen enkele manier te herleiden tot individuele leerlingen of scholen. Wanneer er voor uw school een te klein aantal leerlingen (5 of minder) is een van de categorieën om het figuur te tonen, wordt in eerste instantie gekeken of dit op te lossen is door deze categorie van uw school niet te laten zien. Dit is dan aangegeven met één asterisk(*). Wanneer blijkt dat het voor uw school niet nuttig is om u het figuren te tonen omdat het te weinig of zelfs geen relevante informatie voor uw school bevat krijgt u een alternatief hoofdstuk 1 aangeboden. U kunt dit herkennen aan de voetnoot achter de titel van het hoofdstuk. In dit hoofdstuk ziet u alternatieve figuren staan gebaseerd op aangepaste indicatoren, waarbij we bijvoorbeeld meerdere categorieën in een figuur hebben samengevoegd of uw schoolcijfer hebben weggelaten. Verspreiding We hebben voor de koppeling van scholen aan besturen de gegevens gebaseerd op informatie van DUO, en wel de informatie over brin-vestigingen per bestuursnummer die actueel was op 2 april Het is echter mogelijk dat uw bestuur niet alle rapporten heeft ontvangen. Dit kan de volgende redenen hebben: 1. De school was op het peilmoment niet met een apart, uniek brin-vestigingsnummer geregistreerd. Dat kan een aantal redenen hebben. Het kan bijvoorbeeld gaan om zogeheten i-locaties, maar bijvoorbeeld ook om onlangs gefuseerde of ontvlechte scholen. 1 In deze toelichting wordt gesproken over een regulier en alternatief hoofdstuk. Het reguliere hoofdstuk bestaat uit de oorspronkelijke figuren, bij een alternatief hoofdstuk zijn de figuren aangepast. 3

4 2. De school had op het peilmoment een laag aantal leerlingen voor een bepaalde schoolsoort, waardoor teveel van de informatie niet gepresenteerd mag worden. Om onthullingsrisico te voorkomen, wordt immers geen informatie gepresenteerd over kleine groepen leerlingen. Als er door de aanwezigheid van kleine groepen teveel van de informatie niet gepresenteerd kan worden en rapporten geen nuttige informatie meer bevatten, hebben we ervoor gekozen de rapporten niet toe te zenden. 3. Het was onmogelijk om voor de school bepaalde belangrijke gegevens te berekenen, bijvoorbeeld de referentieschool. Dit is het geval als er voor de leerlingen te veel missende waarden op voor de berekening belangrijke gegevens zijn, of omdat belangrijke informatie over schoolkenmerken in de registers ontbreekt. Uiteindelijk hebben basisscholen een rapport toegestuurd gekregen. Of en aan wie u deze rapporten verspreidt mag u zelf (meestal de bestuurder of schoolleider) beslissen. 4

5 Overzicht figuren Hieronder ziet u een overzicht van alle figuren die gebruikt zijn in de po-rapporten. Naast de titel van de figuren staat er ook bij welke percenteerbasis is gebruikt voor de berekening van de figuren en over welke cohorten het gaat. Voor iedere figuur zijn de meest recente beschikbare cohorten gebruikt. 5

6 Tabel 1. Overzicht van figuren Figuur Inhoud Reguliere figuren 2.1 Niveau vervolgonderwijs oud-leerlingen (uitgestroomd in de jaren 2010, 2011 en 2012) drie jaar na verlaten van uw school (in percentages) 2.2 Verdeling oud-leerlingen (uitgestroomd in de jaren 2010, 2011 en 2012) die zijn doorgestroomd naar het vmbo over de verschillende types, drie jaar na verlaten van uw school ( in percentages) Cohorten 2010, 2011 en , 2011 en Percentage oud-leerlingen dat drie jaar na uitstroom uit uw school in het vwo zit, in vergelijking met andere scholen 2010, 2011 en Percentage oud-leerlingen dat drie jaar na uitstroom uit uw school in het vmbo zit, in vergelijking met andere scholen 2010, 2011 en Percentage vmbo-leerlingen (afkomstig uit uw school) dat na drie jaar in een gemengde of theoretische leerweg zit, in vergelijking met andere scholen 3.1 Vergelijking van trends in het percentage oud-leerlingen dat binnen drie jaar is geplaatst in een opleiding in het vervolgonderwijs die overeenkomt met het gegeven schooladvies van basisschool 2010, 2011 en t/m Percentage oud-leerlingen dat boven, op en onder het gegeven schooladvies van de basisschool geplaatst is drie jaar na verlaten school 2010, 2011, Risicogroepen: top drie belangrijkste voorspellers voor te hoge adviezen 2010, 2011, Risicogroepen: top drie belangrijkste voorspellers voor te lage adviezen 2010, 2011, Voorspellingskracht eindtoets voor opleidingsniveau na vier jaar in het vo. Correlaties voor de samengevoegde uitstroomcohorten 2009, 2009, 2010 en en Voorspellingskracht schooladvies voor opleidingsniveau na vier jaar in het vo. Correlaties voor de samengevoegde uitstroomcohorten 2009, 2010 en , 2010 en Succeskansen: percentage oud-leerlingen dat de vervolgopleiding onvertraagd gediplomeerd verlaat, nog staat ingeschreven zonder diploma, of niet meer staat ingeschreven in de gestarte opleiding 2008, 2009 en Percentage leerlingen dat gestart is met een vervolgopleiding, maar zonder het diploma is afgestroomd 2010, 2011 en Succesfactoren: top drie belangrijkste voorspellers onvertraagd diploma halen in het voortgezet onderwijs 2008, 2009 en Risicofactoren: top drie belangrijkste voorspellers voor tussentijdse afstroom 2010, 2011 en

7 6.1 Verschil in doorstroompercentages naar havo/vwo tussen hoge ses en lage ses leerlingen, voor de samengevoegde uitstroomcohorten 2010, 2011 en Verschil in doorstroompercentages naar havo/vwo tussen leerlingen met een migratieachtergrond en zonder een migratieachtergrond, voor de samengevoegde uitstroomcohorten 2010, 2011 en Verschil in doorstroompercentages naar havo/vwo tussen jongens en meisjes, voor de samengevoegde uitstroomcohorten 2010, 2011 en , 2011 en , 2011 en , 2011 en 2012 Alternatieve figuren 2.1 Niveau vervolgonderwijs oud-leerlingen (uitgestroomd in de jaren 2010, 2011 en 2012) drie jaar na verlaten van uw school 2010, 2011 en Gemiddeld doorstroomniveau vervolgonderwijs oud-leerlingen (uitgestroomd in de jaren 2010, 2011 en 2012) drie jaar na verlaten van uw school 2010, 2011 en

8 Beschrijving bronbestanden Het databestand achterliggend aan de rapporten bestaat uit gegevens van de Sociaal-Statistische Bestanden van het CBS en gegevens uit het Basisregister Onderwijs (BRON). De gegevens uit de Sociaal-Statistische Bestanden van het CBS bevatten bijvoorbeeld de volgende gegevens: ouders gehuwd/gescheiden, geboorteland kind, geboorteland ouders, samenstelling huishouden, plaats in de kinderrij, inkomen ouders, ouders werkend/zelfstandig/uitkering etc. Deze gegevens worden voorts verrijkt met BRON-gegevens over de in- en uitschrijving van leerlingen, en over examens en diploma s die worden verzameld door DUO. Deze bronnen bevatten gegevens op het niveau van leerlingen, maar geen informatie over klassen en leraren. Daarnaast zijn gegevens van leerlingen die in het buitenland studeren of aan een private instelling studeren onbekend en deze leerlingen zullen zodoende ook niet meegenomen worden in de rapportages. 8

9 Algemene definities Onderwijssoorten Vmbo bb kb: Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs basisberoepsgerichte en/ of kaderberoepsgerichte leerweg Vmbo gl tl: Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs gemengde leerweg en/of theoretische leerweg Havo: Hoger algemeen voortgezet onderwijs Vwo: Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs Vanwege de kleine aantallen is besloten om vmbo bb en vmbo kb samen te voegen, net zoals vmbo gl en vmbo tl. Driejaargemiddelden Om de kans op een te klein aantal leerlingen te verminderen en om uitspraken te kunnen doen over grotere groepen, is per indicator gekeken naar een gemiddelde over drie cohorten. Om tot dit gemiddelde te komen is eerst een score berekend per jaar, waarna uiteindelijk de drie meest recente en voor ons beschikbare uitstroomcohorten per indicator zijn gemiddeld. Nominale studieduur In de rapporten wordt gerefereerd naar de nominale of reguliere studieduur. In sommige gevallen verschilt de nominale studieduur per opleiding binnen een bepaald niveau. Wij hebben er echter voor gekozen om per onderwijssoort van één studieduur uit te gaan: Vmbo bb kb: Max. 4 jaar Vmbo gl tl: Max. 4 jaar Havo: Max. 5 jaar (Havo na vmbo gl tl: 2 jaar) Vwo: Max. 6 jaar 9

10 Berekening vergelijkingen Om te beslissen of uw school hoger of lager scoort dan het landelijk, provinciaal gemiddelde of de referentieopleiding, is gekeken naar de spreiding van alle scholen rondom datzelfde gemiddelde, oftewel naar de standaarddeviatie. In dit voorbeeld zullen we verwijzen naar het landelijk gemiddelde, maar dezelfde vergelijking is ook gebruikt voor de vergelijking met het provinciaal gemiddelde of de referentieopleiding. Wanneer uw school minder dan een 0,5 standaarddeviatie afwijkt van het landelijk gemiddelde, hebben wij dit genoteerd als: Uw school doet het ongeveer even goed als het landelijk gemiddelde. Wanneer uw school tussen 0,5 en 1,5 standaarddeviatie afwijkt, scoort uw school iets hoger of iets lager dan het landelijk gemiddelde. En wanneer uw school meer dan 1,5 standaarddeviatie afwijkt van het landelijk gemiddelde scoort uw school hoger of lager dan het landelijk gemiddelde. Het blauwe gebied Bij sommige figuren wordt een blauw gebied op de achtergrond getoond. Dit gebied laat u de spreiding zien van alle scholen in Nederland en toont u hoe uw school het doet in vergelijking met de andere scholen in Nederland. Om schoolonthullingen te voorkomen worden in deze figuur percentages lager dan 5% altijd gepresenteerd als 5%, en percentages hoger dan 95% als 95%. Referentieschool De referentieschool is een fictieve school, die een aantal belangrijke kenmerken deelt met de basisschool waarvoor u een rapport heeft ontvangen. De scores van de referentieschool op uitkomstmaten zijn berekend door de gegevens van alle Nederlandse basisscholen (brin-vestiging) te 10

11 vergelijken via een lineaire regressie analyse 2. Een regressie analyse kijkt of er een correlatie is tussen de verschillende leerlingenpopulatiekenmerken en schoolkenmerken op een bepaalde uitkomstmaat 3. Hierbij wordt voor iedere berekening rekening gehouden met de volgende leerlingenpopulatiekenmerken: De gemiddelde leeftijd van schoolverlaters De verdeling jongens-meisjes Het percentage niet-westerse allochtonen onder schoolverlaters Het percentage schoolverlaters uit eenpersoons huishoudens De gemiddelde gezinsgrootte van schoolverlaters Het percentage schoolverlaters uit huishoudens met een laag inkomen (laagste 10%) Het percentage schoolverlaters uit huishoudens met een hoog inkomen (hoogste 10%) Het percentage schoolverlaters uit huishoudens met een laag vermogen (laagste 10%) We houden ook rekening met de volgende schoolkenmerken: Totaal aantal leerlingen Grondslag: openbaar, algemeen bijzonder, confessioneel bijzonder, gemengd Onderwijssoort: alleen basisonderwijs, ook speciaal basisonderwijs Stedelijkheid van de vestigingsplaats Een fictief voorbeeld hiervan is te zien in onderstaande grafiek. Gebaseerd op de leerlingenpopulatie- en schoolkenmerken (x-as) en de uitkomstmaat (y-as) krijgt iedere school een puntje in deze grafiek. Wanneer dit gedaan wordt voor alle scholen in Nederland ontstaat er een puntenwolk en kan er een regressielijn getrokken worden door alle verschillende scholen. Deze regressielijn geeft aan wat, gebaseerd op alle scholen in Nederland, de verwachte score zou zijn op de uitkomstmaat onder controle van alle leerlingenpopulatie- en schoolkenmerken. Deze regressielijn is de score van de referentieschool. 2 Voor meer informatie over de berekening van een lineaire regressie analyse zie: Howitt & Cramer (2007). 3 De bijbehorende formule is als volgt: Y = α + β 1X 1 + β 2X 2 + β 3X 3 + β 10X 10 + β 11X 11 + ε Met de bijbehorende variabelen: Y = voorspelde score op de uitkomstmaat X 1= gemiddelde leeftijd van gediplomeerden X 2= percentage vrouwen X 3= percentage niet-westerse migrantenleerlingen X 4= percentage leerlingen uit eenpersoonshuishoudens X 5= gemiddeld aantal broertjes en zusjes X 6= percentage laag huishoudinkomen X 7= percentage hoog huishoudinkomen X 8= percentage huishoudens die behoren tot het laagste vermogensdeciel X 9= totaal aantal leerlingen op de school X 10= dummies grondslag: openbaar (=Referentie), algemeen bijzonder, confessioneel bijzonder, gemengd X 11= dummies stedelijkheidsgraad: minder dan inwoners (=Referentie), tussen en inwoners, tussen en inwoners, tussen en inwoners, tussen en inwoners, meer dan inwoners 11

12 Voorbeeld: De uitkomstmaat op de y-as is het percentage leerlingen dat na het po doorstroomt naar het vwo. Voor alle basisscholen in Nederland weten we het percentage oud-leerlingen dat doorstroomt naar het vwo en iedere school heeft met zijn specifieke achtergrondkenmerken hiervoor een puntje gekregen in de grafiek. De bijbehorende regressielijn is de referentieschool en laat zien wat het verwachtte percentage doorstromers naar het vwo zou zijn gezien hun leerlingenpopulatie- en schoolkenmerken. We zien dan dat de rode school een hoger percentage doorstromers naar het vwo heeft dan verwacht, en de groene school heeft een lager percentage doorstromers naar het vwo dan op basis van zijn leerlingenpopulatie- en schoolkenmerken verwacht zou worden. De oranje school heeft precies evenveel schoolverlaters op het vwo zitten als verwacht zou worden, gecontroleerd voor zijn leerlingenpopulatie- en schoolkenmerken, want deze school ligt op de regressielijn en verschilt dus niet van de referentieschool. 12

13 Hoofdstuk 2 Naar welk opleidingsniveau gaan uw leerlingen? Niveau vervolgonderwijs Figuur 2.1 geeft het niveau van het vervolgonderwijs weer: Vmbo (in figuur 2.2 opgesplitst naar vmbo bb kb en vmbo gl tl) Havo Vwo Overig/onbekend: Deze categorie bevat leerlingen die drie na jaar na het verlaten van het primair onderwijs naar het vso, praktijkonderwijs zijn gegaan of nog steeds in een gemengd leerjaar zitten. Ook bevat deze categorie leerlingen die één jaar na het verlaten van de basisschool wel in het vo zaten, maar waarvan drie jaar later onbekend is waar ze toen waren ingeschreven. Dit kunnen bijvoorbeeld ook leerlingen zijn die naar privaat voortgezet onderwijs zijn gegaan of naar het buitenland zijn verhuisd. Wanneer voor uw school te weinig oud-leerlingen waren om de oorspronkelijke indicatoren te berekenen heeft u een alternatief hoofdstuk gekregen en zodoende ook een alternatief voor figuur 2.1. In dit figuur wordt het gemiddeld doorstroomniveau weergegeven. Om het gemiddeld doorstroomniveau te berekenen is een gewicht gehangen aan de onderwijssoorten waarbij de hogere onderwijssoorten zwaarder meetellen dan de lagere onderwijssoorten: Gewicht Onderwijsniveau 0 Onbekend 1 Vmbo bb en kb/overig 2 Vmbo tl en gl 2,5 Gemengde leerjaren: Vmbo(-gt)/havo/vwo 3 Havo 4 Vwo 13

14 Hoofdstuk 3 Hoe verloopt de aansluiting met het vervolgonderwijs? Berekening boven/op/onder basisschooladvies Om de aansluiting tussen het po en het vo te berekenen, wordt gekeken naar het percentage leerlingen dat na drie jaar nog steeds zit in een opleiding overeenkomstig met het gegeven basisschooladvies in groep 8 van de basisschool. Voor deze berekening zijn een paar beslisregels opgesteld 4 : De vmbo gemengde en theoretische leerweg wordt als één onderwijssoort beschouwd. De adviezen zijn bruikbaar wanneer deze niet breder zijn dan drie onderwijssoorten. Adviezen zoals vmbo beroepsgerichte leerweg t/m vwo worden zodoende buiten beschouwing gelaten. Bij adviezen bestaande uit drie onderwijssoorten, wordt gekeken naar het middelste advies. Bijvoorbeeld, bij een vmbo gt/havo/vwo advies wordt de leerling ingedeeld in de categorie havo. Bij dubbele adviezen zoals een havo/vwo advies, wordt gekeken naar het laagste advies, in dit geval havo. Enkel de scholen die meer dan 50% van hun leerlingen per schooljaar een geldig advies hebben gegeven worden meegerekend. Indien uw school dus voornamelijk viervoudige adviezen heeft gegeven, of meer dan 50% van uw leerlingen geen advies, dan kunnen wij u hierover geen informatie verstrekken en heeft u geen informatie van uw school gekregen in figuur 3.1 en 3.2. Hierdoor kan het bijvoorbeeld zijn dat uw trendlijn in figuur 3.2 niet volledig is. Vervolgens is gekeken aan de hand van onderstaande tabel of een leerling een advies op niveau heeft gekregen (0), onder niveau (-1) of boven niveau (1). Figuur 3.1 en 3.2 van uw rapport zijn gebaseerd op het percentage leerlingen dat boven, op of onder het advies zit. Tabel 1: schooladvies en vervolgonderwijs Advies basisonderwijs Onderwijspositie leerjaar 3 Vso Pro Vmbo bb Vmbo kb Vmbo gl tl Havo Vwo Vso Pro Vmbo bb Vmbo bb/kb Vmbo bb/kb/tl gl Vmbo kb Vmbo kb/gl tl Vmbo kb/gl tl/havo Vmbo gl tl Vmbo gl tl/havo Vmbo gl tl/havo/vwo Havo Havo/vwo Vwo Hierbij volgen we dezelfde beslisregels als de Inspectie van het Onderwijs. 14

15 Hoofdstuk 4 Voorspellingskracht van eindtoets en schooladvies In dit hoofdstuk wordt een correlatie berekend tussen het basisschooladvies en het opleidingsniveau naar 4 jaar, en tussen de eindtoetsscore en het opleidingsniveau na 4 jaar. Basisschooladvies Zie hoofdstuk 3 voor een uitgebreide uitleg over de beslisregels van het schooladvies. Om de categorieën overeen te laten komen met het opleidingsniveau na 4 jaar, zijn de uitgebreide categorieën gehercodeerd zodat deze overeenkomen met de indicator die het opleidingsniveau na 4 jaar meet: 1 Voorgezet speciaal onderwijs 2 Praktijkonderwijs 3 Vmbo bb 4 Vmbo kb 5 Vmbo gl tl 6 Havo/mbo 7 Vwo Eindtoetsscore Er is ook gekeken naar de eindtoetsscore. Eerst is gekeken welke eindtoets een leerling heeft afgelegd, en er is gekeken in hoeverre de uiteindelijke eindtoetsscore overeenkomt met de waardes van die toets. Hierbij hebben gekeken naar de volgende waardes per toets: Cito eindtoets: Drempelonderzoek 678 (t/m 2010): 0-60 Eduforce Drempeltest (t/m 2014): 8-88 GPC, intelligentie (t/m 2014): GPC, schoolvorderingen (t/m 2014): ISI, intelligentie (t/m 2014): ISI, schoolvorderingen (t/m 2014): Drempeltest (t/m 2014): Drempelonderzoek (vanaf 2010): Centrale eindtoets: Route 8: ICE eindevaluatie primair onderwijs: Overige toetsen: buiten beschouwing gelaten aangezien het onbekend is welke uitslagen hierbij geldig zijn Vervolgens zijn de eindtoetsscores gestandaardiseerd zodat de verschillende waarden van de verschillende eindtoetsen met elkaar vergeleken konden worden. De nieuwe variabele met de z- scores heeft altijd een rekenkundig gemiddelde van 0 en een standaarddeviatie van 1. Zodoende kunnen de nieuwe eindtoetsscores dus liggen tussen -1 en +1. Opleidingsniveau na 4 jaar Uiteindelijk worden schooladvies en eindtoetsscore gecorreleerd met het opleidingsniveau na 4 jaar. Om het opleidingsniveau na 4 jaar te berekenen is gekeken wanneer een leerling groep 8 heeft 15

16 verlaten en ook het jaar daarop naar het voortgezet onderwijs is gegaan zodat we zeker weten dat deze leerling groep 8 heeft voltooid. Daarna is gekeken wat deze leerling voor opleiding doet 4 jaar na het verlaten van groep 8, dus in het vierde jaar van het vo. Hierbij hebben we een verdeling gemaakt naar niveau: 0 Geen onderwijs 1 Voorgezet speciaal onderwijs 2 Praktijkonderwijs 3 Vmbo bb 4 Vmbo kb 5 Vmbo gl tl 6 Havo/mbo 7 Vwo 8 Ho Correlaties Vervolgens is het schooladvies gecorreleerd met het vo-niveau na 4 jaar voor de uitstroomcohorten 2008, 2009 en Hetzelfde is gedaan voor de eindtoetsscore. Bij het berekenen van basisschooladvies/eindtoetsscore met vo-niveau na vier jaar als afhankelijke variabele betekent een hogere correlatie een grotere samenhang. De correlaties zijn eerst berekend per leerling, daarna is het gemiddelde berekend per school. De gepresenteerde maten in figuur 4.1 en 4.2 zijn correlatiematen en kunnen variëren tussen -1 en +1. Hoe verder de waarde van nul af zit, zowel negatief als positief, hoe sterker de samenhang tussen de twee gemeten indicatoren is. Uiteindelijke zijn de correlaties opgedeeld in de volgende vier categorieën: tot 0.09 = Geen samenhang tot of 0.10 tot 0.29 = Niet heel sterk tot of 0.30 tot 0.49 = Redelijk sterk <-0.5 of >0.5 = Sterk Voor de vergelijking tussen bijvoorbeeld het landelijk en provinciaal gemiddelde is gekeken of uw school in dezelfde categorie valt als het landelijk of het provinciaal gemiddelde. Wanneer de voorspellingskracht van uw school in de zelfde categorie valt wordt dit beschouwd als ongeveer even hoog, wanneer uw school in een andere categorie valt wordt de voorspellingskracht van uw school als sterker of minder sterk beschouwd. 16

17 Hoofdstuk 5 Succes in het vervolgonderwijs: prestaties en uitval Succeskansen vervolgonderwijs In figuur 5.1 wordt gekeken naar de succeskansen in het vervolgonderwijs. Hierbij wordt gekeken naar de opleiding waar leerlingen drie jaar na het verlaten van de basisschool in zitten. Het meetmoment voor de gestarte opleiding is drie jaar na het verlaten van het primair onderwijs omdat de eerste twee brugklasjaren vaak bestaan uit opleidingen met meerdere onderwijssoorten. Na drie jaar zijn de meeste leerlingen nog maar ingeschreven in één onderwijssoort. De succeskansen zijn verdeeld in drie categorieën: 1. Onvertraagd geslaagd: Deze categorie bevat leerlingen die na de basisschool zijn begonnen met een opleiding, en deze opleiding ook binnen de nominale studieduur hebben behaald. Dus voor vmbo-opleidingen is dit vier jaar, havo-opleiding vijf jaar en vwo-opleidingen zes jaar. 2. Wel ingeschreven in gestarte opleiding, nog geen diploma van gestarte opleiding: In deze categorie zitten leerlingen die nog wel staan ingeschreven in dezelfde opleiding als waar ze na hun basisschool aan zijn begonnen. Zij hebben echter de opleiding nog niet afgerond (zij zijn waarschijnlijk blijven zitten). 3. Niet meer ingeschreven in gestarte opleiding, geen diploma van gestarte opleiding: Deze categorie bevat de leerlingen die niet in de eerste twee categorieën zaten. Dit zijn bijvoorbeeld leerlingen die tussentijds zijn op- of afgestroomd en dus geen diploma hebben ontvangen van hun gestarte opleiding, maar wellicht wel van een andere opleiding. Leerlingen die vroegtijdig school zijn verlaten behoren ook tot deze categorie. Voor de enkele leerlingen die na drie jaar nog in een gemengde klas zaten, is onvertraagd geslaagd van toepassing als zij binnen vier jaar een vmbo-diploma hebben gehaald, binnen vijf jaar een havodiploma, of binnen zes jaar een vwo-diploma. Stonden zij na zes jaar nog steeds in het voortgezet onderwijs ingeschreven zonder een diploma te hebben gehaald dan zijn zij ingedeeld bij de tweede categorie. Leerlingen die niet meer ingeschreven stonden in vmbo, havo of vwo en hier ook geen diploma van hebben gehaald zijn ingedeeld in de derde categorie. Afstroom Voor het berekenen van de afstroom is gekeken naar de vo-inschrijving die leerlingen één jaar na het verlaten van de basisschool hebben in vergelijking met de vo-inschrijving drie jaar na het verlaten van de basisschool. Wanneer dit onderwijsniveau lager is dan het onderwijsniveau van het eerste jaar, wordt gesproken van afstroom. Door de lage aantallen was het niet mogelijk om in figuur 5.2 percentages per school te laten zien, vandaar dat is gekozen om alleen het provinciaal en landelijk gemiddelde te presenteren. 17

18 Hoofdstuk 6 Sociale ongelijkheid: lage en hoge sociaaleconomische status Sociaaleconomische status In figuur 6.1 wordt gekeken in hoeverre leerlingen afkomstig uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status doorstromen naar het havo/vwo in vergelijking met leerlingen afkomstig uit gezinnen met een hoge sociaaleconomische status. Om de sociaaleconomische status te berekenen is gekeken naar het besteedbaar jaarinkomen van de ouders van groep 8 leerlingen. Waar mogelijk is gekeken naar het inkomen van beide ouders, anders alleen naar één ouder. Leerlingen waarbij van beide ouders het inkomen onbekend was, zijn voor deze berekening buiten beschouwing gelaten. Wanneer het huishoudinkomen behoort tot de onderste twee kwintielen, oftewel tot de laagste 40% huishoudens, beschouwen we dit als een lage sociaaleconomische status. Een inkomen behorende tot de top twee kwintielen (60%-100%), wordt beschouwd als een hoge sociaaleconomische status. Vervolgens is gekeken in hoeverre er verschillen zijn tussen de leerlingen met ouders met een lage en hoge sociaaleconomische status wat betreft het doorstromen naar het havo of het vwo. Tot slot is om het verschilpercentage te berekenen het doorstroompercentage van de hoge sociaaleconomische statusleerlingen verminderd met het doorstroompercentage van de lage sociaaleconome statusleerlingen. Hoofdstuk 7 Sociale ongelijkheid: leerlingen met en zonder een migratieachtergrond Migratieachtergrond In figuur 7.1 wordt gekeken naar het verschil in doorstroom naar het havo of het vwo tussen eersteen tweede-generatie niet-westerse migrantenleerlingen en leerlingen zonder een migratieachtergrond. Op basis van de herkomst-indicator van het CBS vallen onder leerlingen zonder migratieachtergrond, leerlingen waarvan beide ouders in Nederland geboren. Onder niet-westerse migrantenleerlingen vallen leerlingen met een herkomstgroepering van de landen in Afrika, Latijns- Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. Leerlingen met een andere migratieachtergrond zijn voor deze figuur buiten beschouwing gelaten. Het verschilpercentage is het doorstroompercentage van de leerlingen met een niet-westerse migratieachtergrond verminderd met het doorstroompercentage van de leerlingen zonder een migratieachtergrond. Hoofdstuk 8 Sociale ongelijkheid: meisjes en jongens 18

19 Geslacht In figuur 8.1 wordt gekeken in hoeverre er verschillen zijn tussen jongens en meisjes in het gaan naar het havo of het vwo. Om het verschilpercentage te berekenen is het doorstroompercentage voor jongens verminderd met het doorstroomstroompercentage voor meisjes. 19

20 Uitleg over de regressiemodellen/voorspellers Om de voorspellers te berekenen voor de figuren 3.3, 3.4, 5.3 en 5.4 is gebruik gemaakt van een logistische regressie-analyse 5. Deze analysetechniek heeft een voorspellend karakter en werkt met kansenverhoudingen. Dit betekent dat er rekening mee wordt gehouden in hoeverre meerdere kenmerken correleren met de uitkomstmaat, en zodoende de uitkomstmaat kunnen voorspellen. Vervolgens wordt de uitkomstmaat uitgedrukt in een kans, bijvoorbeeld, de kans dat leerlingen onvertraagd een diploma behalen in het voortgezet onderwijs. Voor het berekenen van de voorspellers voor de Figuren 3.3, 3.4, 5.3 en 5.4 is gekeken per onderwijssoort naar de volgende leerlingenkenmerken: Leeftijd Geslacht Migratieachtergrond: we onderscheiden kinderen zonder migratieachtergrond, eerste- en tweede-generatie-migranten uit westerse herkomstlanden, en eerste- en tweede-generatiemigranten uit niet-westerse herkomstlanden Huishoudsamenstelling: we onderscheiden huishoudens waar twee volwassenen aanwezig zijn (twee ouders, of een ouder met een partner), huishoudens waar één volwassene woont, en huishoudens zonder volwassenen Aantal broers en zussen Laag huishoudinkomen: kinderen die wonen in een gezin dat behoort tot de 10% huishoudens met de laagste inkomens Hoog huishoudinkomen: kinderen die wonen in een gezin dat behoort tot de 10% huishoudens met de hoogste inkomens, Laag vermogen: kinderen die wonen in een gezin dat behoort tot de 10% huishoudens met de laagste vermogens Daarnaast is ook gekeken naar schoolkenmerken: Schoolgrootte: aantal leerlingen op een school Grondslag: we onderscheiden de volgende denominaties: openbaar, algemeen bijzonder, confessioneel of gemengd Soort school: alleen basisonderwijs of ook speciaal basisonderwijs Stedelijkheidsgraad van de vestigingsplaats Per figuur zijn bovenstaande kenmerken toegevoegd, maar is de uitkomstmaat anders: Figuur 3.3: de kans op een wel of niet te hoog basisschooladvies Figuur 3.4: de kans op een wel of niet te laag basisschooladvies Figuur 5.3: de kans om wel of niet onvertraagd een diploma te halen in het voortgezet onderwijs Figuur 5.4: de kans om wel of niet tussentijds af te stromen in het voortgezet onderwijs 5 Voor meer informatie over de berekening van een logistische regressie analyse zie: Howitt & Cramer (2007). 20

21 Vervolgens zijn per figuur de bovenstaande leerling- en schoolkenmerken samen in één model gestopt om te kijken welke van deze leerling- en schoolkenmerken het meest van belang is op één van de vier uitkomstmaten. Het kenmerk dat het sterkst samenhangt met de uitkomstmaat komt op nummer één te staan, het op een na sterkste op nummer twee en het op twee na sterkste op nummer drie. Overigens, geldt voor alle figuren dat de top drie niet altijd een veel grotere samenhang heeft met de uitkomstmaat, maar wel het grootst zijn en daardoor als eerste drie in de rangorde staan. Daarnaast is de totale verklaarde variantie, van alle leerling- en schoolkenmerken die zijn toegevoegd aan het model, niet heel hoog. Dit houdt in dat er naast de toegevoegde leerlingen schoolkenmerken ook andere kenmerken zijn die de uitkomstmaat kunnen beïnvloeden. Kenmerken zoals de cultuur van de leerlingen, de motivatie van leerlingen of de invloed van docenten etc., zouden ook van belang kunnen zijn. Echter hebben wij dit soort informatie niet tot onze beschikking en kunnen we dit zodoende ook niet analyseren. Voorbeeld: in figuur 5.3 wordt gekeken naar de kans om onvertraagd, zonder studievertraging, een diploma te halen in het voortgezet onderwijs. We zijn in deze figuur dus geïnteresseerd in de kans dat een leerling wel onvertraagd een diploma behaald of niet onvertraagd een diploma behaald, en dit willen we voorspellen aan de hand van de bovenstaande leerling- en schoolkenmerken. Als we kijken naar figuur 5.3 dan zien we dat migratieachtergrond het meest van invloed is, gevolgd door de huishoudsamenstelling en het geslacht van de leerling. Uit de tekst behorende bij figuur 5.3 kunt u halen dat leerlingen zonder een migratieachtergrond een grotere kans hebben om onvertraagd een diploma te behalen dan leerlingen met een migratieachtergrond; leerlingen die in een huishouden wonen met twee volwassen waarvan minstens één juridische ouder een grotere kans hebben om onvertraagd een diploma te halen; en meisjes een grotere kans hebben dan jongens om onvertraagd een diploma te halen in het voortgezet onderwijs. Deze kans is echter berekend in vergelijking met de invloed van de overige leerling- en schoolkenmerken die zijn toegevoegd aan het model. Dit betekent dus dat migratieachtergrond, huishoudsamenstelling en geslacht uit alle toegevoegde leerling- en schoolkenmerken de meeste invloed hebben. 21