Het aansturen van gedrag

Transcriptie

1 Het aansturen van gedrag Dit document is bedoeld voor elke individuele werkende. Het is een theoretische beschrijving waarin wij aangeven waar gedrag vandaan komt en waarom het energie kost om je gedrag te veranderen. Bovendien bespreken wij wat het verschil is tussen het creëren van een gewoonte en eigen regie. Waar komt gedrag vandaan? Om te begrijpen hoe we met succes ons gedrag kunnen aansturen, is het eerst van belang dat je begrijpt waar gedrag vandaan komt. Hiervoor maken we een onderscheid tussen gewoontes, instinct en wilskracht. Gewoontes Door de dag heen nemen we van alles waar. We zien een boze collega, we horen dat iemand iets laat vallen of we proeven de smaak van een vers gezette kop koffie. Sommige van deze waarnemingen brengen een reactie bij ons naar boven. Ze functioneren als een trigger. We manen een boze collega tot rust, we helpen een collega met het opruimen van alle gevallen spullen en we genieten van de smaak van koffie. Elke reactie die we geven op een trigger is een vorm van gedrag. Dat beperkt zich niet tot wat we doen, maar ook tot wat we denken en voelen. Het gedrag dat we vertonen als reactie op een trigger heeft een gevolg. Soms ervaren we dit gevolg als onprettig, bijvoorbeeld wanneer een collega tegen je zegt dat je een fout hebt gemaakt. In andere gevallen ervaren we het gevolg wel als prettig. Zo krijg je een vrolijke groet terug van een collega nadat je hem gegroet hebt en bedankt een collega je als je haar helpt met opruimen. Een prettig gevolg op een reactie registreert ons brein als een beloning. Zo ontstaat er een schakel tussen trigger, gedrag en beloning. Wanneer we voor het eerst een trigger waarnemen, weten we nog niet welk gedrag zal leiden tot een beloning. We weten als baby bijvoorbeeld nog niet goed welke spieren we kunnen aanspannen om rechtop te lopen. Als we voor het eerst een date hebben, weten we nog niet wat we moeten zeggen om een gesprek op gang te houden. Naarmate we echter steeds meer verschillende

2 vormen van gedrag hebben geprobeerd, worden we steeds beter in het inschatten welk gedrag er wel tot een beloning leidt en welk gedrag niet. Wanneer een reactie op een trigger regelmatig tot een beloning leidt, is dat voor ons brein een signaal dat het gedrag dat we uitvoerden goed paste bij de trigger. Wat er vervolgens gebeurt, is dat er in het brein een koppeling wordt gevormd tussen de trigger en het gedrag dat we als reactie daarop hebben vertoond. Wanneer we de volgende keer dezelfde trigger waarnemen, hebben we nu een vorm van gedrag paraat waarvan de kans groter dan gemiddeld is dat deze zal leiden tot een beloning. We leren om steeds succesvoller om te gaan met onze omgeving. Dit leidt ertoe dat we steeds beter gaan lopen en dat we het steeds gemakkelijker vinden om een gesprek op gang te houden. De trigger leidt tot gedrag, het gedrag leidt tot een beloning en de beloning zorgt er vervolgens voor dat de koppeling in stand blijft. Het kan echter gebeuren dat een koppeling zo vaak tot een beloning leidt, dat deze niet langer meer nodig is. De trigger vindt plaats en we gaan er blind vanuit dat de reactie die we zullen geven tot een beloning zal leiden. Wanneer een koppeling zo sterk is geworden dat de beloning niet meer aanwezig hoeft te zijn om de koppeling in stand te houden, spreken we van een gewoonte. Instinct Naast gewoontes hebben we ook koppelingen die ontstaan zijn door evolutie. Toen de mens nog in de Afrikaanse Savanne leefde, waren deze koppelingen belangrijk om te overleven en ons met

3 succes voort te planten. We kennen deze koppelingen als ons instinct. Zo was het evolutionair gezien bijvoorbeeld nuttig om bang te zijn voor spinnen, slangen, tijgers en andere dieren die het einde konden betekenen van je leven. Om die reden vinden we deze dieren nu nog steeds eng. Anders dan nu leefden men vroeger ook niet in zulke grote groepen en waren er minder potentiële partners. Om toch te zorgen dat je met succes jouw DNA doorgaf, was het belangrijk dat je je onderscheidde van je concurrenten. Dit kon bijvoorbeeld door het verhogen van je status door het verzamelen van grote, waardevolle spullen of door je dominantie te tonen tegenover concurrenten. Verstoten worden uit een groep kon er letterlijk toe leiden dat we voor de wolven werden gegooid. Om die reden doen we veel om leuk gevonden te worden door andere personen en bij een groep te horen. Wilskracht In een groot gedeelte van de gevallen functioneren we uitstekend wanneer we handelen op basis van gewoontes en instincten. Het kan echter vóórkomen dat we beter af zijn wanneer we deze reacties onderdrukken en ander gedrag uitvoeren. Er is vroeger een moment gekomen dat mensen als groep gingen samenleven. Dit bracht een hoop voordelen met zich mee. Mensen konden elkaar bijvoorbeeld verdedigen, eten met elkaar delen en samen onderdak bouwen. Allemaal voordelen die men niet had als ze los van elkaar hadden geleefd. Om met succes samen te wonen, is het echter wel van belang dat sommige instincten soms worden bedwongen. Rustig wachten totdat het jouw beurt is om te eten, niet de buurvrouw bespringen als deze langsloopt en niet gelijk een stamgenoot vermoorden als deze een andere mening heeft dan jij. Het vraagt van een mens dat hij niet altijd het gedrag uitvoert dat hem als eerste te binnen schiet, maar soms een keuze maakt die hem vooral op de lange termijn iets oplevert. Het vermogen om een instinct te onderdrukken of ander gedrag uit te voeren dan de bestaande koppeling en gewoontes te doorbreken, noemen we wilskracht. Ons gedrag aansturen Gewoontes zijn erg belangrijk voor ons en vinden we overal terug in ons leven. Zonder erbij na te denken kunnen we fietsen, autorijden, ons brood smeren of onze tanden poetsen. We kunnen rekensommen uitrekenen zonder precies meer te begrijpen hoe we dat doen en we strikken zonder problemen onze veters. Ook meer ingewikkelde combinaties tussen trigger en gedrag kunnen leiden tot gewoontes. We weten soms onbewust hoe we het beste kunnen reageren wanneer we een ander willen aanspreken op zijn of haar gedrag of hoe we het best kunnen omgaan met een geïrriteerde klant. Allemaal koppelingen tussen triggers en gedrag die ervoor zorgen dat we met succes omgaan met onze omgeving. Het wordt pas vervelend wanneer onze reactie op een trigger niet langer leidt tot een beloning en er ander gedrag is dat wel tot een beloning leidt. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren doordat we nieuwe kennis opdoen, andere overtuigingen krijgen of waarde gaan hechten aan andere zaken dan voorheen. Een gewoonte kan ons dus in de weg zitten voor het ervaren van voldoening. Ons instinct levert ons veel op. We voelen verliefdheid naar een ander, hebben zin om wat te eten en worden blij van een compliment. Het lastige aan ons instinct is dat het niet is aangepast aan de

4 moderne wereld. We hoeven niet met iedereen een goede relatie te onderhouden om te overleven. We hebben nog steeds de neiging onze status te bevestigen, terwijl er waarschijnlijk ook wel mensen zijn die zich aangetrokken voelen tot ons zonder dat we die status hebben. Ons instinct stuurt ons soms naar gedrag waar we ons niet prettiger van gaan voelen. Wilskracht helpt ons om dat te doen wat we in het leven belangrijk vinden. Het probleem met wilskracht is dat we er niet oneindig gebruik van kunnen maken. In een wereld van prikkels, reclame, moeilijke keuzes en werkdruk wordt er in zo n grote mate een beroep gedaan op onze wilskracht dat we het vaak niet meer kunnen inzetten wanneer we het het hardst nodig hebben. Als we met succes ons gedrag willen aansturen, is het van belang dat we op de juiste momenten een beroep kunnen doen op onze wilskracht. Enerzijds om ervoor te zorgen dat we de huidige koppelingen in ons brein kunnen veranderen in nieuwe koppelingen. Dit stelt ons in staat om succesvol om te gaan met onze omgeving zonder hier veel energie in te stoppen. Daarnaast kunnen we leren om succesvol om te gaan met onze instincten en zodoende dát in het leven doen dat echt belangrijk voor ons is. Met succes ons gedrag veranderen Wij van de Balm academie realiseren ons als geen ander dat het lastig is om ander gedrag uit te voeren dan dat je gewend bent. Het kost veel minder energie en moeite om dat te blijven doen dat je altijd hebt gedaan. Daarnaast worden we ook nog eens voortdurend in verwarring gebracht door ons instinct over wat er nou daadwerkelijk belangrijk voor ons is. Dit zorgt ervoor dat het als zwaar voelt om dat gedrag uit te voeren dat ons op de lange termijn het meest oplevert. Om succesvol je gedrag aan te sturen, is het van belang dat je gaat begrijpen hoe onze interne processen werken en hoe we ervoor kunnen zorgen dat we op de juiste momenten in staat zijn de juiste reacties te geven. Hiervoor achten wij de volgende voorwaarden en knoppen cruciaal: Voorwaarde 1: Commitment/motivatie/persoonlijke waarden Het kost energie en moeite om ander gedrag uit te voeren dan jouw standaardinstelling en daarnaast kan het enige tijd kosten voordat er een nieuwe standaardinstelling is gevormd. Het vraagt doorzettingsvermogen en dat kan je alleen opbrengen als je het echt wilt. Je gewoontes en je instinct onderdrukken terwijl je het niet echt wilt, leidt alleen maar tot teleurstellingen. Wij initiëren gedragsverandering vanuit jouw persoonlijke waarden. Samen gaan we op zoek naar wat jij belangrijk vindt in het leven en welke veranderingen voor jou toegevoegde waarde hebben. Voorwaarde 2: Afspraken met jezelf in een duidelijk actieplan Als er zich een trigger voordoet, is het van belang dat je precies weet welk gedrag je gaat uitvoeren. Je hebt van tevoren dus al bepaald wat het nieuwe gedrag is dat je gaat vertonen. Dit doe je aan de hand van afspraken met jezelf in een actieplan. Dit kan bijvoorbeeld zijn: Als in de ochtend de

5 wekker gaat, dan stap ik gelijk uit mijn bed. Of: Als ik op mijn werk kom, dan groet ik eerst mijn collega s en ga ik daarna koffie zetten. Op deze manier koppel je jouw nieuwe manier van reageren al aan de trigger en maak je het jezelf gemakkelijker om af te wijken van jouw standaardinstelling. Knop 1: Eigen regie Naast de motivatie en een duidelijk actieplan, heb je het vermogen nodig om af te wijken van je standaardinstelling en verleidingen te weerstaan. Gedragsverandering is niet alleen een kwestie van willen, maar ook eentje van kunnen. Je hebt de vaardigheden nodig die je in staat stellen om gedrag uit te voeren dat wellicht extra energie vraagt, maar wat je uiteindelijk het meest oplevert. Om met succes af te wijken van je standaardinstelling is het van belang dat je: Het moment herkent dat je je actieplan wilt uitvoeren. Je het vermogen hebt om je actieplan uit te voeren. Om die reden besteden wij aandacht aan de vaardigheden focus en wilskracht. Door deze vaardigheden te trainen, kunnen we met succes omgaan met impulsen en verleidingen en dát doen wat echt belangrijk voor ons is. Knop 2: Vitaliteit Vitaliteit blijkt nauw samen te hangen met eigen regie. Het nieuwe deel van ons brein verbruikt veel energie en ondervindt grote hinder van bijvoorbeeld slaaptekort en te weinig beweging. Daarentegen blijft het oude deel van ons brein bij gebrek aan vitaliteit ongehinderd functioneren. Als het immers een kwestie van leven op dood is, is het onhandig als honger ons in de weg zit. Een tekort aan vitaliteit zorgt ervoor dat we meer gaan handelen vanuit het oude deel van ons brein. Hierdoor ervaren we het als lastiger om ons te houden aan een actieplan en keuzes te maken die ons op de lange termijn iets opleveren. Knop 3: Collegialiteit Veranderen van gedrag is gemakkelijker wanneer je gesteund wordt door anderen. Door het vinden van een buddy, je actieplan te delen met anderen of de hulp in te schakelen van je collega s, kun je gemakkelijker van gedrag veranderen. Andere personen kunnen je aanspreken wanneer ze merken dat je je niet aan je actieplan houdt en kunnen je helpen om in te zien waarom het niet lukt om van gedrag te veranderen. Het vinden van sociale steun achten wij daarom essentieel om succesvol te veranderen. Anderzijds kan jijzelf anderen helpen bij hun veranderprocessen