Klachtencommissie SCEN

Transcriptie

1 Klachtencommissie SCEN Oordeel van 23 september 2010 naar aanleiding van de op 20 februari 2010 ingediende klacht van A, klaagster wonende te B tegen C, aangeklaagde SCEN-arts gevestigd te D

2 1 De klacht Op 20 februari 2010 heeft klaagster de Klachtencommissie SCEN (hierna: Commissie) verzocht haar oordeel uit te spreken over de vraag of de aangeklaagde SCEN-arts al dan niet heeft gehandeld als een goed SCEN-arts bij het uitvoeren van haar SCENwerkzaamheden. De klacht van klaagster luidt zakelijk weergegeven dat de aangeklaagde SCEN-arts pas vijf dagen nadat de huisarts van de patiënte een verzoek hiertoe had gedaan bij patiënte een huisbezoek aflegde in het kader van een SCENconsultatie. Voorts klaagt klaagster over de omstandigheid dat de aangeklaagde SCEN-arts in het tussentijdse weekeinde niet bereikbaar was toen de situatie van patiënte verslechterde. 2 De loop van de procedure 2.1 De Commissie heeft op 25 februari 2010 het klaagschrift van klaagster ontvangen. 2.2 Bij brief van 2 maart 2010 heeft de Commissie de aangeklaagde SCEN-arts in kennis gesteld van de klacht en haar in de gelegenheid gesteld daarop schriftelijk te reageren. 2.3 De aangeklaagde SCEN-arts heeft, na uitstel te hebben verkregen, bij brief van 21 april 2010 gereageerd op het klaagschrift. 2.4 Bij brief van 29 april 2010 heeft de Commissie de huisarts van de patiënte, die inzake de zorg aan de patiënte een beroep had gedaan op de aangeklaagde SCEN-arts, verzocht om nadere informatie. De huisarts heeft op 2 mei 2010 zijn schriftelijke reactie gegeven. 2.5 Klaagster heeft bij brief van 2 mei 2010 gereageerd op het verweer van de aangeklaagde SCEN-arts. 2.6 De Commissie heeft partijen bij brief van 6 juli 2010 uitgenodigd voor een hoorzitting. Ook de huisarts van patiënte is verzocht op deze bijeenkomst aanwezig te zijn. 2.7 Bij brief van 15 juli 2010 heeft de huisarts van patiënte laten weten niet bij de hoorzitting aanwezig te zullen zijn omdat dit zijns inziens niet zinvol is en gestolen tijd van zijn patiënten en familie. 2.8 De klacht is behandeld ter zitting van 9 september Ter zitting is klaagster verschenen, vergezeld door haar echtgenoot de heer E, de heer F en mevrouw G, en de aangeklaagde SCEN-arts, bijgestaan door haar gemachtigde H. 3 De feiten Uit de door partijen overgelegde bescheiden, de aanvullende informatie van de huisarts en hetgeen bij de mondelinge behandeling ter zitting naar voren is gekomen, is het navolgende komen vast te staan. 3.1 Klaagster is de dochter van mevrouw K (hierna: patiënte), die in 1920 is geboren en op 17 september 2009 is overleden. 3.2 Patiënte leed aan een ovariumcarcinoom en was uitbehandeld. 3.3 Patiënte is op vrijdag 4 september 2009 vanuit plaats X overgegaan naar plaats Y, alwaar zij werd opgenomen in het Hospice Z. Tot aan haar opname in het hospice had 2

3 patiënte een huisarts in plaats X. Deze huisarts gaf te kennen dat hij vanwege de afstand naar het hospice geen acute zorg kon leveren. Daarop is patiënte voor wat betreft de huisartsgeneeskundige zorg, met haar instemming, overgedragen aan een huisarts te plaats Y (hierna: de huisarts). 3.4 Op de dag van opname in het hospice, 4 september 2009, heeft er een kennismakingsgesprek tussen patiënte en de huisarts plaatsgevonden. Tijdens dat gesprek heeft patiënte het onderwerp euthanasie ter sprake gebracht. 3.5 Op maandag 7 september 2009 heeft de huisarts patiënte wederom bezocht. Ook tijdens dat gesprek heeft patiënte het onderwerp euthanasie aangesneden. 3.6 Op woensdag 9 september 2009 heeft de huisarts telefonisch contact opgenomen met de aangeklaagde SCEN-arts in verband met de situatie van patiënte en de bij haar bestaande euthanasiewens. 3.7 Op donderdagochtend 10 september 2009 is door of namens de huisarts een fax verzonden naar de aangeklaagde SCEN-arts met daarin de medische gegevens van patiënte over de periode dat zij in het hospice verbleef. 3.8 Op maandagmiddag 14 september 2009 is door of namens de huisarts een tweede fax naar de aangeklaagde SCEN-arts verstuurd, met gegevens uit het medisch dossier van patiënte afkomstig van de vorige huisarts. Deze gegevens betreffen de periode voorafgaand aan de opname in het hospice. 3.9 Op maandag 14 september 2009 heeft de aangeklaagde SCEN-arts bij patiënte op of rond de avond een huisbezoek afgelegd in het hospice. Bij patiënte was sprake van een verlaagd bewustzijn Na het bezoek van de SCEN-arts heeft de huisarts besloten met palliatieve sedatie te starten. De patiënte is op donderdag 17 september 2009 overleden. 4 Standpunt van klaagster 4.1 Klaagster verwijt de aangeklaagde SCEN-arts dat zij: - pas vijf dagen nadat de huisarts van patiënte daarom had verzocht bij patiënte een huisbezoek had afgelegd in het kader van de SCEN-consultatie; - niet bereikbaar was toen de situatie van patiënte in het tussentijdse weekeinde verslechterde. 4.2 Ter nadere onderbouwing van deze klachten voert klaagster het volgende aan. 4.3 Op vrijdag 4 september 2009 is patiënte klaagsters moeder opgenomen in het Hospice Z. De opname in het hospice was van praktische aard. De woning van patiënte was te klein om goede, intensieve hulp te geven. Tijdens het op die dag gevoerde opnamegesprek in het hospice, waarbij naast patiënte ook klaagster aanwezig was, is door de huisarts aldaar gesproken over euthanasie en de eventueel te doorlopen procedure. Volgens klaagster gaf patiënte toen aan dat zij euthanasie wilde als haar lijden ondraaglijk zou worden. Op maandag 7 september 2009 heeft patiënte haar euthanasiewens ten overstaan van de huisarts herhaald. Ook de daaropvolgende dagen heeft patiënte indringend om euthanasie verzocht. Tijdens het intakegesprek had de huisarts gezegd dat hij euthanasie uitvoerde. Vanwege deze uitspraak, en de omstandigheid dat de huisarts bij het intakegesprek zelf het onderwerp 3

4 euthanasie ter sprake bracht, was klaagster ervan overtuigd dat de huisarts de euthanasie zelf zou uitvoeren. Klaagster wist niet dat de huisarts de voormalige huisarts zou benaderen. 4.4 Volgens klaagster was het euthanasieverzoek van de patiënte, die al vanaf 14 augustus 1995 in het bezit was van een euthanasieverklaring, weloverwogen. Zij heeft deze vaak met de familie besproken. Ook is deze euthanasieverklaring met de toenmalige huisarts besproken. 4.5 Op woensdag 9 september ging de toestand van patiënte verder achteruit. De huisarts zegde toe dat hij alles in het werk zou stellen om een SCEN-arts te consulteren. Later die dag liet de huisarts weten dat de SCEN-arts op donderdag 10, of uiterlijk vrijdag 11 september 2009 de patiënte zou bezoeken. Volgens klaagster is dit ook zo genoteerd in het verpleegkundig verslag. 4.6 Toen de aangeklaagde SCEN-arts op vrijdagmiddag 11 september 2009 patiënte nog niet had bezocht werd de familie ongerust en heeft klaagster contact opgenomen met de huisarts. Zij heeft tegen hem haar zorg uitgesproken over de achteruitgang van haar moeder en over de emotionele belasting van alle betrokkenen rond het ziekbed van haar moeder. De huisarts vertelde haar dat het bezoek door de aangeklaagde SCEN-arts dan waarschijnlijk wel s avonds of in het weekend zou worden afgelegd. 4.7 Op zaterdag 12 september 2009 was de situatie van klaagsters moeder nog verder verslechterd. Volgens klaagster was de conclusie van zowel familie als verpleging van het hospice, dat patiënte niet meer in staat was om te vertellen waarom zij euthanasie zou willen. Klaagster heeft telefonisch contact opgenomen met de huisartsenpost met de vraag of deze kon bemiddelen bij de inzet van een SCEN-arts. Een huisarts van de huisartsenpost heeft toen patiënte bezocht en de situatie opgenomen, maar zei niet te kunnen optreden als SCEN-arts. De arts van de huisartsenpost heeft patiënte morfine voorgeschreven tegen de pijn. De huisarts is op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen. Klaagster weet niet of de huisarts vervolgens iets heeft ondernomen. 4.8 In verband met toenemende pijnklachten is ook op zondag 13 september 2009 contact opgenomen met de huisartsenpost. De morfinedosering is toen verhoogd. 4.9 Op maandag 14 september 2009 is de huisarts langsgekomen. Hij heeft zijn excuses aangeboden. De toestand van de patiënte was inmiddels zodanig verslechterd, dat zij, hoewel helder van geest, niet meer in staat was om haar verhaal te doen. Afgesproken werd dat direct na het bezoek door de SCEN-arts palliatieve sedatie zou worden gestart. Omstreeks uur die dag heeft de aangeklaagde SCEN-arts patiënte, onaangekondigd, bezocht. Patiënte was op dat moment niet meer aanspreekbaar. Het oordeel van de aangeklaagde SCEN-arts luidde dat van euthanasie geen sprake meer kon zijn. Vervolgens is palliatieve sedatie gestart. Na het inbrengen van een naaldje in haar arm zegt de patiënte: He, he. Klaagster heeft duidelijk de indruk dat, hoewel haar moeder het niet meer kon vertellen, zij zich goed bewust was van haar situatie. Op 17 september 2009 is patiënte overleden, zonder nog bij kennis te zijn geweest. 5 Verklaring van de huisarts 5.1 Op woensdag 9 september 2009 heeft de huisarts telefonisch contact gehad met de aangeklaagde SCEN-arts. De huisarts heeft toen de aangeklaagde SCEN-arts gevraagd om patiënte op korte termijn te bezoeken. 5.2 De huisarts heeft in het gesprek met de SCEN-arts verzucht dat het zwaar valt om een vraag tot levensbeëindiging door een patiënte die je van een andere arts overneemt en die 4

5 je nog niet goed kent te honoreren. De aangeklaagde SCEN-arts heeft daarop gevraagd of zij geen haast moest maken. De huisarts heeft toen de aangeklaagde SCEN-arts gevraagd dit wel te doen. 5.3 Volgens de huisarts is de fax met essentiële gegevens op woensdag 9 september, of anders uiterlijk 10 september 2009 door de assistente verstuurd. 5.4 In het weekeinde van 12 en 13 september 2010 was de huisarts afwezig. Volgens de huisarts moet in dit soort zaken een vertrouwensband aanwezig zijn tussen arts, patiënt en liefst ook de omgeving. Een overdracht naar de huisartsenpost of andere arts had niet plaatsgevonden omdat in zo n situatie deze vertrouwensband zou ontbreken. 5.5 Vanwege de omstandigheid dat hij het weekeinde afwezig was, had de huisarts de euthanasie niet eerder dan maandag kunnen uitvoeren. 5.6 De huisarts vraagt altijd aan de SCEN-arts om te bellen naar de patiënt of diens omgeving wanneer hij/zij komt. 5.7 De huisarts was verbaasd toen hij op vrijdagmiddag 11 september 2009 vernam dat de aangeklaagde SCEN-arts patiënte nog niet had bezocht. Hij vertrouwde er op dat dit bezoek dan de volgende dag zou plaatsvinden. De huisarts heeft dat toen niet geverifieerd; iets dat hij in de toekomst zeker wel zal doen. 5.8 Volgens de huisarts is de toestand van patiënte sneller achteruit gegaan dan zich in het midden van de week, en zelfs vrijdag liet aanzien. 5.9 In de door de huisarts aangeleverde passages uit het medisch dossier van de patiënte staat vermeld dat de huisarts op 7 september 2009 heeft vernomen dat de mening van mevrouw in het weekend was veranderd en dat zij euthanasie wilde. Op 8 september heeft patiënte, blijkens het dossier, de euthanasiewens herhaald naar de praktijkondersteuner van de huisarts. Ook staat vermeld dat de huisarts zou onderzoeken of de vorige huisarts bereid zou zijn om patiënte te helpen bij haar euthanasiewens. 6 Standpunt van aangeklaagde SCEN-arts 6.1 De aangeklaagde SCEN-arts heeft op woensdag 9 september 2009 nadat zij door de SCEN-telefoondienst was opgeroepen contact opgenomen met de huisarts. De huisarts gaf toen aan patiënte nog niet goed te kennen en vond het een lastige situatie dat hij werd ingeschakeld voor een euthanasieverzoek van iemand die nog maar enkele dagen zijn patiënte was. De aangeklaagde SCEN-arts heeft daarom toen met de huisarts afgesproken dat deze nader overleg zou voeren met de vorige huisarts van patiënte met het verzoek of deze huisarts zou willen meewerken aan het euthanasieverzoek van patiënte. 6.2 De aangeklaagde SCEN-arts heeft van de huisarts begrepen dat deze op dat moment de euthanasieverklaring van patiënte niet voorhanden had. De aangeklaagde SCEN-arts beschouwt de euthanasieverklaring niet als een wettelijk vereiste, maar gezien de omstandigheid dat de huisarts patiënte nog maar zo kort kende kon deze verklaring wel een rol spelen in de overtuiging dat er sprake was van een weloverwogen verzoek. De aangeklaagde SCEN-arts heeft met de huisarts gesproken over de duurzaamheid van het euthanasieverzoek van patiënte omdat daar in ieder geval zekerheid over diende te bestaan. Tevens heeft de aangeklaagde SCEN-arts met de huisarts besproken of meer tijd zou moeten worden genomen, omdat het opmerkelijk was dat patiënte euthanasie wilde nu de zorg goed was geregeld. 5

6 6.3 De aangeklaagde SCEN-arts verwachtte nog een terugkoppeling van de huisarts alvorens een SCEN-consult af te leggen. Omdat de huisarts nog contact op zou nemen met de vorige huisarts van patiënte om te overleggen of deze zou willen meewerken aan het euthanasieverzoek van de patiënte was het voor haar nog niet duidelijk wie nu de eventuele euthanasie zou uitvoeren en daarmee de formele consultatievrager zou zijn. Daarnaast had zij nog niet de beschikking over het medisch dossier. De aangeklaagde SCEN-arts heeft geen bezoek op donderdag of vrijdag (10 en 11 september 2009) toegezegd. Wel heeft zij het nummer van haar mobiele telefoon aan de huisarts gegeven. 6.4 Op donderdag 10 september 2009 ontving de aangeklaagde SCEN-arts per fax het medisch journaal betreffende de periode waarin patiënte in het hospice verbleef. Omdat dat slechts een zeer korte periode beschreef, was dat voor haar niet toereikend. Volgens de aangeklaagde SCEN-arts stond in het journaal van de huisarts vermeld dat deze op 7 september vernam dat de mening van de patiënte in het weekeinde was veranderd en dat zij euthanasie wilde. Daarmee was onder meer de weloverwogenheid van het euthanasieverzoek niet voldoende duidelijk. Ook de relevante informatie over de ziektegeschiedenis van de patiënte ontbrak nog. Op maandag 14 september 2009 nam zij telefonisch contact op met de huisarts en verzocht hem om de resterende medische informatie, betreffende de periode voorafgaande aan de opname in het hospice. Pas toen werd voor de aangeklaagde SCEN-arts duidelijk dat de huisarts de formele consultvrager was. De medische informatie werd diezelfde dag per fax toegezonden. In datzelfde telefonische gesprek vernam zij ook dat de toestand van patiënte verslechterd was, maar dat deze nog wel aanspreekbaar was. De aangeklaagde SCEN-arts meent zich te herinneren dat zij tegen de huisarts heeft gezegd dat zij na afronding van haar praktijkwerkzaamheden patiënte zou bezoeken. De aangeklaagde SCEN-arts is ervan uitgegaan dat de huisarts dit zou doorgeven aan patiënte en haar familie. 6.5 De aangeklaagde SCEN-arts brengt naar voren dat in de patiënteninformatie van de KNMG staat dat het soms één tot enkele dagen kan duren voordat een bezoek van een SCEN-arts kan plaatsvinden. De SCEN-arts is gehouden om zorgvuldig op te treden, zeker in situaties waarin van behandelend arts wordt gewisseld. Pas op maandag 14 september 2009 was voor de aangeklaagde SCEN-arts duidelijk dat de huisarts de opdrachtgever was en ook toen pas beschikte de aangeklaagde SCEN-arts over het medisch dossier. Nog diezelfde dag heeft de aangeklaagde SCEN-arts patiënte bezocht. 6.6 De aangeklaagde SCEN-arts vindt het van belang dat in situaties zoals deze, een uitgekristalliseerd beeld bestaat en vraagt zich af of er al een rol is voor de SCEN-arts voordat de situatie helder is. 7 Overwegingen van de Commissie 7.1 De Commissie wijst er allereerst op dat het bij het toetsen van het handelen van een SCEN-arts er om gaat of de SCEN-arts bij het beroepsmatig handelen is gebleven binnen de grenzen van een redelijk bekwame uitvoering. 7.2 Ten aanzien van het verloop van een periode van vijf dagen tussen het eerste contact tussen de huisarts en de aangeklaagde SCEN-arts en het afleggen van het huisbezoek door de aangeklaagde SCEN-arts bij patiënte overweegt de Commissie als volgt. Een SCEN-arts kan in de regel pas overgaan tot consultatie en het afleggen van een huisbezoek als duidelijk is wie de beoogde uitvoerder van de euthanasie is en bij eenduidige vraagstelling. Helderheid over de beoogd uitvoerder van de euthanasie is van belang omdat de SCENconsultatie mede is bedoeld het handelen van deze arts te toetsen. Als voorbereiding op het bezoek aan de patiënt spreekt de SCEN-arts met de aanvragend arts in de regel ook de 6

7 beoogd uitvoerder en bestudeert de SCEN-arts relevante delen van het medisch dossier. De Commissie gaat ervan uit dat de huisarts in dit geval nog overleg zou plegen met de vorige huisarts van patiënte over de vraag wie van beiden de euthanasie eventueel zou uitvoeren. Daarmee was voor de SCEN-arts niet duidelijk wie de beoogd uitvoerder was en wat de rol van consultvrager was. Daarmee was er geen expliciet verzoek tot consultatie en, daarmee, tot het afleggen van een huisbezoek. 7.3 De Commissie is van oordeel dat een SCEN-arts, gelet op zijn rol en specifieke deskundigheid, in het algemeen een actieve rol heeft te vervullen bij het ophelderen van onduidelijkheden, waaronder situaties waarin sprake is van onzekerheid van de huisarts. Dat laat de eigen verantwoordelijkheid van de arts die een beroep doet op een SCEN-arts onverlet, waaronder de verplichting tot het voeren van de regie en het, zo nodig, rappelleren van een SCEN-arts bij het uitblijven van een huisbezoek. 7.4 Alle feiten en omstandigheden van deze zaak overziende is het de Commissie gebleken dat de aangeklaagde SCEN-arts in dezen zich weinig actief heeft opgesteld. Door het ontbreken van een euthanasieverklaring te problematiseren kan zij ten onrechte de indruk hebben gewekt dat de aanwezigheid hiervan een absolute voorwaarde is om over te kunnen gaan tot euthanasie. Ook anderszins heeft zij zich naar de huisarts weinig ondersteunend opgesteld. Tegelijkertijd moet worden onderkend dat de huisarts geen duidelijke signalen heeft afgegeven die vroegen om een reactie van de SCEN-arts. De toezending van slechts een beknopt deel van het medisch dossier zou zo n signaal kunnen zijn. Uit hetzelfde beknopte medisch dossier blijkt echter ook, uit de toegevoegde opmerking, de afspraak dat de huisarts nog de vorige huisarts van patiënte zou raadplegen. Tegelijkertijd heeft de huisarts noch telefonisch noch per fax aangedrongen om een huisbezoek voor het weekend. Het komt de Commissie niet onredelijk voor dat de aangeklaagde SCEN-arts een terugkoppeling over het gesprek met de vorige huisarts verwachtte alvorens over te gaan tot een huisbezoek. Uit de stukken blijkt voorts dat toen de aangeklaagde SCEN-arts op maandag 14 september 2009, na een rappel harerzijds, het resterende deel van medisch dossier ontving van de huisarts ontving, zij patiënt nog diezelfde dag heeft bezocht. 7.5 Het is voor de Commissie duidelijk dat klaagster andere verwachtingen had op grond van de informatie die zij had verkregen van de huisarts. Het is echter uit de stukken en verklaringen niet komen vast te staan dat er een afspraak bestond tussen de huisarts en de aangeklaagde SCEN-arts om patiënte op donderdag 10, op vrijdag 11 september 2009 of eventueel in het weekend te bezoeken. Wel staat vast dat de aangeklaagde SCEN-arts tot 14 september 2009 over slechts zeer weinig relevante informatie over patiënte beschikte. 7.6 Op grond van het voorgaande is het oordeel van de Commissie dat niet van de aangeklaagde SCEN-arts mocht worden verwacht dat zij eerder dan maandag 14 september 2009 patiënte bezocht. Dat zij dit heeft nagelaten kan haar derhalve niet worden aangerekend. De Commissie acht dit klachtonderdeel derhalve ongegrond. 7.7 Ten aanzien van de onbereikbaarheid van de SCEN-arts in het weekeinde overweegt de Commissie als volgt. De Commissie acht het van groot belang dat een SCEN-arts na het eerste contact met de aanvrager rechtstreeks bereikbaar is voor de aanvrager. De toestand van een patiënt kan immers onverwacht verslechteren waardoor overleg wenselijk is. In dit geval was de huisarts bekend met het rechtstreekse telefoonnummer van de SCEN-arts, maar zo stelt de Commissie vast was de huisarts zelf niet bereikbaar toen de situatie van patiënte verslechterde en had hij niet had gezorgd voor informatieoverdracht naar zijn vervanger(s)/de weekenddienst. Dat een SCEN-arts tijdens het weekeinde niet door een andere arts, het verplegend personeel of patiënten kan worden bereikt is inherent aan de SCEN-werkwijze en kan de aangeklaagde SCEN-arts daarom niet worden verweten. De Commissie is daarom van oordeel dat ook het tweede klachtonderdeel ongegrond is. 7

8 7.8 Ten overvloede merkt de Commissie op dat niet aan de indruk kan worden ontkomen dat de huisarts in dezen onvoldoende regie heeft gevoerd en dat de zorgverlening ook anderszins te wensen heeft overgelaten. De Commissie stelt vast dat de huisarts betreurt dat hij enkele dagen na het telefonische gesprek met de aangeklaagde SCEN-arts deze niet heeft heeft gebeld inzake het verwachtte SCEN-consult. De huisarts beschouwt dit als leermoment. Naast het voorgaande en de onduidelijke vraagstelling aan de aangeklaagde SCEN-arts met betrekking tot een mogelijke terugkoppeling signaleert de Commissie ook dat niet duidelijk was tot wie patiënte en haar naasten zich in het weekeinde moesten richten bij verslechtering van de situatie. Gelet op de slechte gezondheidsstatus van patiënte had het in de rede gelegen als de huisarts had gezorgd voor informatieoverdracht naar zijn vervanger(s)/de weekenddienst en ook anderszins de continuïteit van zorg voor patiënte had gewaarborgd en patiënte en haar naasten hierover had geïnformeerd. 8 Oordeel van de Commissie De Commissie acht de klacht op beide onderdelen ongegrond. Aldus gegeven in raadkamer op 23 september 2010 door: prof. mr. A.C. Hendriks (voorzitter), drs. D. Bloemkolk, mr. M. Derraz, drs. C. de Graaf en dr. ing. C.J. Ruissen, leden van de Klachtencommissie SCEN, in tegenwoordigheid van drs. R.H.J.M. Sanders, secretaris. de voorzitter: prof. mr. A.C. Hendriks de secretaris: drs. R.H.J.M. Sanders Utrecht, 7 oktober